PSZENICA

Agnieszka Gawłowicz

3 EMP

OGÓLNA

CHARAKTERYSTYKA

PSZENICY

Pszenica to rodzaj zbóż z rodziny wiechlinowatych.
Pochodzi z południowo-zachodniej i środkowej Azji.

Pszenica była początkowo dziką rośliną
nazywaną pszenicą samopszą. Około
10 000 lat temu była podstawą
wyżywienia ludzi mieszkających na
Bliskim Wschodzie, w Mezopotamii oraz
dolinach rzek Tygrys i Eufrat, obszarze
nazywanym Żyznym Półksiężycem. Plony,
które ludzie uzyskiwali, pozwoliły im
zakładać osady i wsie oraz dały początek
współczesnemu rolnictwu.

Wyróżnia się około 20 gatunków pszenicy.
Oprócz jęczmienia jest najstarszym zbożem
chlebowym uprawianym od co najmniej 6
tysięcy lat. Zajmuje pierwsze miejsce w
światowej produkcji zbóż. Gatunkiem typowym
jest pszenica zwyczajna

ODMIANY PSZENICY

• Ozima
• Jara

Obie mają w Polsce bardzo duże
znaczenie, aczkolwiek pszenica
ozima wydaje wyższe i bardziej
stabilne plony niż jara.

ZASTOSOWANIE

Pszenica jest uprawiana na ziarno, które jest

zużywane w następujący sposób: 50 % idzie do

spożycia, 40 % na spasanie, ok.8 % na

materiał siewny i 2 % to straty. Głównym

kierunkiem użytkowania ziarna pszenicy jest

przerób na mąkę. Wykorzystuje się ją w

piekarnictwie, cukiernictwie, w produkcji

makaronów oraz wyrobów kulinarnych. Ziarno jest

tez wykorzystywane do produkcji kaszy mannej,

płatków śniadaniowych, znajduje zastosowanie w

produkcji skrobi, słodu browarniczego oraz

suchego glutenu. W czasie przerobu ziarna na

mąkę czy kasze otrzymuje się cenny produkt

uboczny - otręby pszenne, źródło wielu

wartościowych składników odżywczych.

Wykorzystuje się wiec je zarówno jako produkt

spożywczy jak i surowiec paszowy. 

Nietypowe zastosowanie

pszenicy:

• w starożytnym Egipcie ziarna pszenicy

wykorzystywane były w misteriach

poświęconych Ozyrysowi - przed zasiewami

lepione były z ziemi figurki przedstawiające

bóstwo, w które następnie wkładano ziarna

zboża. Po pewnym czasie cała figurka

pokrywała się zielonymi pędami co

nawiązywała do mitycznej śmierci i

odrodzenia boga, która miała zapewniać

cykliczne wylewy Nilu;

• w mitologii greckiej kłosy pszenicy były

atrybutem bogini Demeter;

WYMAGANIA

KLIMATYCZNE I GLEBOWE

PSZENICY

WYMAGANIA KLIMATYCZNE

Pszenica ma wymagania wodne na poziomie 200-

240 mm przez cały okres wegetacji, z czego na

czerwcowy okres powinno przypadać 30% sumy

opadów. Te dość wysokie wymagania wodne

spowodowane są tym, że pszenica ma wysoki

współczynnik transpiracji (450-500), będący

wynikiem bogatego rozwoju masy liściowej. Pszenica

charakteryzuje się średnią i niską wrażliwością na

niskie temp. znosi mrozy do – 20C. Pszenica jara jest

szczególnie podatna na wpływ temperatury -

wczesną wiosną korzystnie reaguje na niewielkie

przymrozki, które są jej potrzebna do jarowizacji,

natomiast na skutek nadmiernego wzrostu

temperatury latem reaguje obniżką plonów. Zarówno

forma jara jak i ozima są roślinami dnia długiego.

WYMAGANIA GLEBOWE

Pszenica ma największe wymagania glebowe ze

wszystkich zbóż, dlatego uprawia się ją

kompleksach 1 i 2. Plonuje tam najlepiej i

najwierniej i zarazem najmniej zależnie od

warunków pogodowych. Na reszcie gleb

wysokości i jakość plonu  jest ściśle powiązana z

warunkami atmosferycznymi. I tak na kompleksie

3 istnieje niebezpieczeństwo niskich plonów w

latach suchych i zimnych, na kompleksie 4 -

żytnim bardzo dobrym- może plonować wysoko

pod warunkiem odpowiedniego pH (optymalne

6,5). Pszenica jest wrażliwa na niedobory jonów

wapnia oraz nadmiar jonów glinu i manganu.

• Zbożami o największym

znaczeniu w produkcji światowej
są obecnie pszenica, kukurydza,
ryż oraz jęczmień. Pewną role
odgrywa również żyto, owies, proso i
sorgo. Jednak niekwestionowanym
liderem pod względem powierzchni
zasiewów już od wielu lat pozostaje
pszenica.

REGIONY UPRAWY PSZENICY

Na każdym kontynencie (z wyjątkiem Antarktydy)

występują pewne obszary, na których w strukturze

zasiewów dominuje pszenica.  W Europie pszenica

dominuje zatem na Nizinie Francuskiej, Nizinie Padańskiej,

Nizinie Węgierskiej oraz Nizinie Rumuńskiej i Nizinie

Śląskiej. Ponadto powszechnie uprawia się ją również

na wyżynach europejskich: Bawarskiej, Starej Kastylii.

Świetne warunki do uprawy tego zboża ma również

zasobna w czarnoziemy Ukraina. W Azji znaczne obszary

zajęte przez pszenicę występują na Pogórzu Kazachskim,

w indyjskim stanie Pendżab, na nizinach chińskich:

mandżurskiej oraz chińskiej, a także na Wyżynie

Mongolskiej. Na kontynencie Ameryki

Północnej pszenicą obsiewa się przede wszystkim

urodzajne tereny Wielkich Równin i Wielkich Jezior,

natomiast w Ameryce Południowej uprawy skupione są

w południowo- wschodniej Brazylii, na Nizinie La Platy oraz

na obszarze Pampy. Także Australia jest kontynentem, na

którym sieje się pszenicę (głównie na południowym-

wschodzie). W Afryce natomiast znaczne obszary upraw

pszenicy rozciągają się na północy

(Maroko,Algieria, Tunezja, delta Nilu) oraz południu

kontynentu.

• Obszary upraw tego zboża są zatem bardzo rozległe, jednak

światowymi potentatami w zbiorach pszenicy są tylko

nieliczne kraje, wśród których dominują Chiny, Indie oraz

Stany Zjednoczone. Na światowym rynku producentów

pszenicy liczą się również Australia i Argentyna. W tych

dwóch krajach podobnie jak w Kanadzie, szczególnie wysoki

poziom osiąga wskaźnik produkcji pszenicy na jednego

mieszkańca. Podobnie jak w Argentynie

również Francja produkuje pszenicę w nadmiarze, co jednak

nie jest powodowane niewielką liczbą ludności w stosunku

do powierzchni zasiewów, ale wielką intensywnością

gospodarki rolnej i popularnością pszenicy.

• Trzeci pod względem wielkości produkcji pszenicy kraj-

Stany Zjednoczone, jest jednoczenie najważniejszym

dostawcą tego zboża na rynki światowe. USA pozbywają się

pszenicy gdyż nie cieszy się ona tak wielką popularnością

wśród mieszkańców jak kukurydza. Ważnymi eksporterami

pszenicy są również Francja oraz Kanada.

Najważniejsi producenci głównych zbóż oraz ich udział w światowej
produkcji

• Powierzchnia światowych zasiewów sięga ok. 230

milionów ha,  z czego 2,5 miliona to pola uprawne

w Polsce. W Polsce uzyskuje się plony ziarna

średnio na poziomie 3,5 t/ha.

• Największy udział w strukturze zasiewów

występuje w tzw. "zagłębiu pszenicznym" -

regionie wałbrzyskim i legnickim gdzie osiąga

42%, następnie w rejonach Żuław, Zamościa,

Chełmna, i Opola. Największe plony uzyskuje się

na Pomorzu Żuławach i Warmii oraz na

Opolszczyźnie. Najważniejsze obecnie gatunki to:

pszenica zwyczajna rozpowszechniona obecnie na

całym świecie w ogromnej liczbie odmian

uprawnych oraz pszenica twarda zwana też

pszenicą makaronową (ponieważ jej mąka jest

najlepsza do produkcji makaronów), również

występująca w wielkiej liczbie odmian.

IMPORT I EKSPORT

PSZENICY

Najwięcej w minionym sezonie
zaimportowano -sprowadzono pszenicy
(555 tys. t) i kukurydzy (434 tys. ton).
Warto zauważyć, że w sezonie poprzednim
2009/2010sprowadzono aż 737 tys. t
pszenicy, a kukurydzy zaledwie 285 tys. t.
Pszenicę kupowaliśmy przede wszystkim z
Niemiec i Czech, mniej z Danii i Ukrainy.
Natomiast największymi dostawcami
kukurydzy były Węgry i Słowacja, w
mniejszym stopniu Ukraina i Czechy.