Psychologia

społeczna

Stereotypy

uprzedzenia i dyskryminacja

WSB –NLU 2010/11

Dr Krzysztof Brocławik

Zwolennicy uprzedzeń
łączcie się

Panorama ….



Ksenofobia - wrogość wobec cudzoziemców



Rasizm - przekonanie o całkowitej wyższości
własnej rasy



Dyskryminacja - niesprawiedliwe
traktowanie obiektu uprzedzenia oparte
wyłącznie na przynależności do obcej grupy



Antysemityzm - nienawiść do Żydów



Nacjonalizm - wywyższanie swojego narodu
ponad inne

Panorama ….



Szowinizm - pogarda i ataki słowne/fizyczne
wobec innych nacji



Etnocentryzm - akceptacja osób podobnych
kulturowo, odrzucanie odmiennych. Przyjęcie
własnej kultury za obowiązujący wzorzec i
traktowanie członków grupy własnej jako
lepszych niż inni



Fanatyzm - całkowite zaślepienie wyznawaną
doktryną, nie zdolność do zmiany zdania,
nienawiść i agresja wobec inaczej myślą

Stereotypy, uprzedzenia i

dyskryminacja ?



Seksizm - dyskryminacja ze względu na
płeć osoby



Współczesny i ambiwalentny

seksizm



zaprzeczanie istnieniu dyskryminacji



słuszności roszczeń kobiet



nieprzychylna postawa wobec
specjalnych przywilejów



nieprzychylna postawa wobec pełnienia
pewnych ról społecznych

Każda grupa ma swoje 5 minut
?



Irlandczycy
również

My o Holendrach:



Są skąpi



Nie lubią nas i uważają się za lepszych od

nas



Udają profesjonalizm ale po kryjomu nas

dyskryminują i preferują swoich kolegów



Zachowują się wobec nas po chamsku i

nazywają to wolnością wyrażania opinii



Im chodzi tylko o seks



Protekcja i znajomości są na porządku

dziennym i jako cudzoziemiec nie masz
szans

My o Holendrach:



Żądają abyś wyparł się swojej tożsamości

ale nawet jak to zrobisz też nic nie
osiągniesz



Są nudni; ich całe życie jest zaplanowane i

zrównoważone, w środę mielone i co roku
na ten sam kamping



Pozwalają dzieciom na wszystko; dzieci

wołają na ojca Kees!



Kobiety żyją jak mężczyźni. Gdy się

wreszcie zdecydują na dzieci - jest za późno.

Holendrzy o nas:



Nie znoszą krytyki



Wszystko zwalają na dyskryminację



Rodzice nie maja pojęcia jak i czym żyją
ich dzieci poza domem



Lubią drogie gadgety ale wolą je ukraść
niż na nie zapracować



Uważają, że wszystkie holenderki to
kurwy, ale chętnie idą z nimi do łóżka
choć żony szukają wśród cnotliwych
panien we własnym kraju

Holendrzy o nas:



Są niepunktualni, jeśli już w ogóle przyjdą
na umówione spotkanie



Nie akceptują autorytetów



Używanie przemocy jest dla nich czymś
normalnym, bo tak zostali od dziecka
wychowani



Religia jest dla nich najważniejsza i myślą,
że wszyscy Holendrzy są niewierzący i
będą się smażyć w piekle



Nie chcą się dostosować do nas

Stereotypy, uprzedzenia i

dyskryminacja



Kategoryzacja



Stereotyp – uproszczona i kulturowo

podzielana wiedza na temat

przedstawicieli pewnej grupy społecznej



Uprzedzenie - tendencyjna ocena (zwykle

negatywna) pewnej grupy społecznej



Dyskryminacja - nieuzasadnione

negatywne zachowanie wobec członków

danej grupy, polegające często na

odmawianiu jej uprawnień przynależnej

grupie własnej

Co to jest stereotyp?



Stereotyp to słowo pochodzące z języka
greckiego, oznaczające uproszczony,
szablonowy i zdeformowany obraz osób,
rzeczy lub grup społecznych. W
tłumaczeniu dosłownym wyraz ten
oznacza twardy wzorzec (z greckiego
stereos = 'twardy', typos = 'wzorzec') i
jest częścią zdania "Ertis mentid stereo
typis" - "Ludzie patrzcie na tych błaznów"
(dokładne znaczenie nie jest znane, bo
część napisów została starta)

Stereotypy



Kiedyś rożnie
bywało:



Wesoła reklama
czy paskudny
stereotyp ?

Zwyczajne procesy poznawcze



Kategoryzacje społeczne



Podział na „my” i „oni”



Zasada asymilacji (wewnątrz grupy) i
kontrastu (między grupami)



Polaryzacja grupowa i umysł grupowy



Tożsamość społeczna



Paradygmat grupy minimalnej



Różnorodność kategoryzacji społecznych
i ról „Jestem…”

Stereotyp - cechy

charakterystyczne



Stały fragment gazety, Walter
Lippman zastosował do do zjawisk
społecznych



Sztywność i ubóstwo poznawcze



Nieodwołalnie społeczny charakter



Korzyści ze stosowania

Korzyści ze stereotypu



Hipoteza rzeczywistego konfliktu
międzygrupowego - stereotypy i
uprzedzenia są skutkiem rzeczywistego
konfliktu o ograniczone zasoby



Grupy nacisku manipulują stereotypami
dla swoich partykularnych celów



Orientacja na dominację, własna grupa
ma mieć przewagę nad pozostałymi

Korzyści ze stereotypu



Odwieczny
konflikt



Czy rzeczywiście
ktoś go chce
rozwiązać?

Doświadczanie stereotypów i

uprzedzeń



Samospełniające się przepowiednie – znaczenie

pozytywnych lub negatywnych oczekiwań



Zjawisko zagrożenia stereotypem (Steele,

Aronson, 1995)



Sytuacja, w której negatywne oczekiwania

wobec zdolności i możliwości drugiej osoby

wywołują u niej obawę, że może wypaść

słabo i potwierdzić stereotyp



Zdolności matematyczne u kobiet i mężczyzn

Zagrożenie stereotypem



Jest to obawa danej osoby, że może
potwierdzić negatywny stereotyp na
temat własnej grupy



Brak pewności dlaczego inni zachowują
się tak a nie inaczej



Wieloznaczne i mniej użyteczne
informacje zwrotne



Dezidentyfikacja - zmniejszenie
znaczenia danego wymiaru dla własnej
samooceny

Korzyści ze stereotypu -

oszczędność poznawcza



Stereotypy dają złudzenie bogactwa
wiedzy o danej grupie



Stereotypy dostarczają gotowych
interpretacji niejednoznacznych
zachowań



Stereotypy podsuwają wyjaśnienia
zachowań



Stereotypy dostarczają standardów
oceny

Zjawisko stereotypizacji-

użyteczność



Stereotypy najbardziej przydatne -
gdy dostatecznie trafne



Przeważnie stereotypy są
prawdziwe w odniesieniu do
kierunku różnicy w danym wymiarze



Przecenianie jednorodności - ułatwia
steretypizację

Zjawisko stereotypizacji-

użyteczność



Stereotypy przychodzą do głowy z
niezwykłą łatwością



Mogą zostać uruchomione
automatycznie w umyślę

Czynniki wspierające stosowanie

upraszczających strategii:



Poziom aktywacji - wysoki zwiększa
tendencję do występowania strategii



Pozytywne uczucia - szczęśliwi nie
komplikują sobie świata



Potrzeba struktury - są ludzi, którzy
przedkładają porządek ponad nad
wierność faktom

Czynniki wspierające

stosowanie upraszczających

strategii:



Złożoność sytuacji - jak brakuje
komórek to trudno prowadzić
drobiazgowe rozważania



Presja czasu - nie ma go na
subtelności

Zjawisko stereotypizacji- kto

ulega?



Ludzie o silnej
potrzebie
struktury



Ludzie w dobrym
nastroju



Ludzie w złożonej
sytuacji



Ludzie pod presją
czasową

Co to są uprzedzenia



Uprzedzenie
[PL] - prejudices
[ENG] –



żywić nieuzasadniony,
negatywny stosunek
do kogoś lub czegoś -
nabrać bezpodstawnie
ujemnego sądu o kimś
lub o czymś

Osobowość autorytarna.

Studium uprzedzeń



Teodor Adorno i
Szkoła Frankfurcka



Geneza badań



Skala F



Stosunek do
autorytetu



Ograniczenia
koncepcji

Osobowość autorytarna.

Studium uprzedzeń



Prawicowy
autorytaryzm,
zaprzeczenie
elastyczności i
kreatywności

Eksperyment Jane Elliott



Miasteczko
Raceville



Zwyczajna szkoła
podstawowa



..Właśnie
zamordowano
Martina Luthera
Kinga…

Eksperyment Jane Elliott



Naturalny
eksperyment Jane
Elliott ?



„Niebieskoocy”



Trauma wołająca
o pomstę od
nieba

Eksperyment Jane Elliott



It's time to change
the way you talk and
change your
behavior,…If what
your are learning on
this campus is how
to get power, you
are going to do a lot
of bad things with
it."

Eksperyment Jane Elliott



"On this campus and
in this world, it
should be all right to
be who you are,"
Elliot said. "Anything
you learn, you can
unlearn, including
racism."

Punkt widzenia …….



Może jednak mnie
do końca ?

Jak osłabić uprzedzenia?



Hipoteza kontaktu



Częste kontakty z przedstawicielami
różnych grup przyczyniają się do
osłabiania stereotypów i uprzedzeń

Hipoteza kontaktu ?

Osłabianie uprzedzeń



Eksperyment Sherifa w Robbers Cave
(1961):



Współpraca – liczy się nie ilość ale jakość
kontaktów



Stworzenie nadrzędnego celu



Klasa – mieszana / układanka (Aronson i
inni, 1978)



Utworzono niewielkie, współpracujące ze
sobą, zależne od siebie grupy, które dążą do
osiągnięcia wspólnego celu

Warunki skutecznego kontaktu

między-grupowego (Allport, 1954):



Równy status



Wspólne cele



Współpraca
międzygrupowa



Wsparcie
społeczne
(instytucjonalne,
kulturowe itp.)

Do zobaczenia

Stereotyp - cechy

charakterystyczne



Stały fragment gazety, Walter Lippman
zastosował do do zjawisk społecznych



Sztywność i ubóstwo poznawcze



Nieodwołalnie społeczny charakter



Korzyści ze stosowania

Korzyści ze stereotypu -

oszczędność poznawcza



Stereotypy dają złudzenie bogactwa
wiedzy o danej osobie lub grupie



Stereotypy dostarczają gotowych
interpretacji niejednoznacznych zachowań



Stereotypy podsuwają wyjaśnienia
zachowań



Stereotypy dostarczają standardów oceny

Zjawisko stereotypizacji-

użyteczność



Stereotypy najbardziej przydatne - gdy
dostatecznie trafne



Przeważnie stereotypy są prawdziwe w
odniesieniu do kierunku różnicy w
danym wymiarze



Przecenianie jednorodności - ułatwia
steretypizację

Wpływ stereotypów na

spostrzeganie



Stereotypy wpływają na:



Znaczenie obserwowanych zachowań



Interpretację znaczenia cech



Wiele stereotypów ma „wersje równoległe”



Kobieta w oczach studentów;



Obiekt pożądania



Profesjonalistka



Mamuśka



Sportsmenka

Wpływ stereotypów na

spostrzeganie



Stereotypy wpływają na konkretnych
osób pod nieobecność informacji
zindywidualizowanej



Stereotypy wpływają na konkretnych
osób, jeżeli zindywidualizowana
informacje jest wieloznaczna