Naukowe badanie w

Naukowe badanie w

psychologii

psychologii

społecznej

społecznej

Metody, procedury, pomiar

Metody, procedury, pomiar

dr Julia Łosiak

dr Julia Łosiak

wykład, 2014/2015

wykład, 2014/2015

Instytut Pedagogiki UJ

Instytut Pedagogiki UJ

Literatura:

Literatura:

Obowiązkowa:

Obowiązkowa:

Aronson, , E., Wilson, T., Akert, R. (2007). Psychologia

Aronson, , E., Wilson, T., Akert, R. (2007). Psychologia

społeczna. Serce i umysł. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.

społeczna. Serce i umysł. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.

Uzupełniająca:

Uzupełniająca:

Brzeziński, J. (1999). Metodologia badań

Brzeziński, J. (1999). Metodologia badań

psychologicznych. Warszawa: PWN.

psychologicznych. Warszawa: PWN.

King, B., Minium, E. (2009). Statystyka dla psychologów i

King, B., Minium, E. (2009). Statystyka dla psychologów i

pedagogów. Warszawa: PWN.

pedagogów. Warszawa: PWN.

Zagadnienia:

Zagadnienia:



Proces badawczy w psychologii społecznej

Proces badawczy w psychologii społecznej

–

–

Problemy

Problemy

–

–

Hipotezy

Hipotezy

–

–

Wskaźniki

Wskaźniki

–

–

Badania

Badania

–

–

Generalizacja

Generalizacja



Problemy etyczne badań w psychologii społecznej

Problemy etyczne badań w psychologii społecznej

Psychologia to empiryczna

Psychologia to empiryczna

nauka o czynnościach

nauka o czynnościach

człowieka

człowieka



Każda z nauk posiada swój odrębny przedmiot i swoje

Każda z nauk posiada swój odrębny przedmiot i swoje

metody.

metody.



Psychologia zajmuje się czynnościami człowieka (a

Psychologia zajmuje się czynnościami człowieka (a

więc zachowaniem kontrolowanym)

więc zachowaniem kontrolowanym)



Metoda empiryczna, czyli twierdzenia są dowodzone

Metoda empiryczna, czyli twierdzenia są dowodzone

przez odnoszenie do rzeczywistości

przez odnoszenie do rzeczywistości

Psychologia - nauka

Psychologia - nauka

społeczna

społeczna



Pojęcie "nauki społeczne" obejmuje niezwykle szerokie

Pojęcie "nauki społeczne" obejmuje niezwykle szerokie

spektrum wiedzy o człowieku i jego działaniu.

spektrum wiedzy o człowieku i jego działaniu.

Zaliczane do nauk społecznych są

Zaliczane do nauk społecznych są

psychologia (zwłaszcza psychologia społeczna, będąca

psychologia (zwłaszcza psychologia społeczna, będąca

nauką o funkcjonowaniu człowieka jako członka

nauką o funkcjonowaniu człowieka jako członka

różnych grup),

różnych grup),

socjologia (stanowiąca gałąź wiedzy o grupach ludzi i

socjologia (stanowiąca gałąź wiedzy o grupach ludzi i

procesach w nich zachodzących),

procesach w nich zachodzących),

nauki ekonomiczne, politologia, medycyna (w

nauki ekonomiczne, politologia, medycyna (w

szczególności epidemiologia, psychiatria społeczna),

szczególności epidemiologia, psychiatria społeczna),

prawo.

prawo.

Etapy badań naukowych w

Etapy badań naukowych w

psychologii społecznej

psychologii społecznej



Sformułowanie problemu

Sformułowanie problemu



Postawienie hipotez teoretycznych

Postawienie hipotez teoretycznych



Operacjonalizacja

Operacjonalizacja



Weryfikacja hipotez

Weryfikacja hipotez



Generalizacja wyników

Generalizacja wyników

Formułowanie problemu

Formułowanie problemu

badawczego - zmienne i typy

badawczego - zmienne i typy

problemów

problemów



Badacz podejmuje decyzję jakie zjawisko chce wyjaśniać,

Badacz podejmuje decyzję jakie zjawisko chce wyjaśniać,

i jakie postuluje mechanizmy wyjaśniania tego zjawiska.

i jakie postuluje mechanizmy wyjaśniania tego zjawiska.

Dobrze postawiony problem to taki, który:

Dobrze postawiony problem to taki, który:



dotyczy fragmentu rzeczywistości o którym badacz

dotyczy fragmentu rzeczywistości o którym badacz

zgromadził już pewną wiedzę,

zgromadził już pewną wiedzę,



prowadzi do identyfikacji zbioru potencjalnych rozwiązań

prowadzi do identyfikacji zbioru potencjalnych rozwiązań

(wynikają z niego hipotezy badawcze),

(wynikają z niego hipotezy badawcze),



zawiera pojęcia zdefiniowane i możliwe do

zawiera pojęcia zdefiniowane i możliwe do

operacjonalizacji.

operacjonalizacji.



Formułowanie problemu polega na określeniu przestrzeni

Formułowanie problemu polega na określeniu przestrzeni

zmiennych i oczekiwanych relacji między nimi.

zmiennych i oczekiwanych relacji między nimi.

Źródła inspiracji problemów

Źródła inspiracji problemów



Literatura przedmiotu - badacz analizuje dotychczas

Literatura przedmiotu - badacz analizuje dotychczas

przyjmowane modele i wyjaśnienia, i zwykle nasuwają

przyjmowane modele i wyjaśnienia, i zwykle nasuwają

mu się pomysły poszerzenia zakresu ich stosowalności

mu się pomysły poszerzenia zakresu ich stosowalności



Obserwacja życia społecznego (np. dlaczego ludzie

Obserwacja życia społecznego (np. dlaczego ludzie

dotknięci klęską żywiołową nie ubezpieczają się? Co

dotknięci klęską żywiołową nie ubezpieczają się? Co

wpływa na agresję kierowców? ), niekiedy obserwacja

wpływa na agresję kierowców? ), niekiedy obserwacja

paradoksów w życiu codziennym.

paradoksów w życiu codziennym.



Postępy nauk pokrewnych (np. neurofizjologii)

Postępy nauk pokrewnych (np. neurofizjologii)



Pojawienie się nowych dotychczas niedostępnych

Pojawienie się nowych dotychczas niedostępnych

metod badawczych (np. sztuczne sieci neuronowe,

metod badawczych (np. sztuczne sieci neuronowe,

obrazowanie aktywności mózgu)

obrazowanie aktywności mózgu)

Klasyfikacja zmiennych

Klasyfikacja zmiennych



Zmienna jest to cecha przedmiotu która może

Zmienna jest to cecha przedmiotu która może

przybierać dwie lub więcej wartości.

przybierać dwie lub więcej wartości.



Zmienna wyjaśniana nosi nazwę zmiennej zależnej -

Zmienna wyjaśniana nosi nazwę zmiennej zależnej -

zapisywać ją będziemy symbolem Y.

zapisywać ją będziemy symbolem Y.



Zmienne które mogą w jakimś stopniu wyjaśnić

Zmienne które mogą w jakimś stopniu wyjaśnić

badane zjawisko nazywa się zmiennymi niezależnymi -

badane zjawisko nazywa się zmiennymi niezależnymi -

będziemy je zapisywać symbolem X

będziemy je zapisywać symbolem X



Jeśli badanie ma charakter eksploracji mówimy raczej

Jeśli badanie ma charakter eksploracji mówimy raczej

o „zmiennych badanych”. Pojęcie zmiennej zależnej i

o „zmiennych badanych”. Pojęcie zmiennej zależnej i

niezależnej rezerwujemy dla badań weryfikujących

niezależnej rezerwujemy dla badań weryfikujących

hipotezy, szczególnie zaś eksperymentalnych.

hipotezy, szczególnie zaś eksperymentalnych.

Zmienne niezależne

Zmienne niezależne



Zmienne niezależne można podzielić na zmienne

Zmienne niezależne można podzielić na zmienne

ważne i zakłócające.

ważne i zakłócające.



Spośród zmiennych ważnych niektóre mogą mieć

Spośród zmiennych ważnych niektóre mogą mieć

znaczenie pierwszoplanowe, inne zaś chociaż nie są

znaczenie pierwszoplanowe, inne zaś chociaż nie są

bezpośrednim przedmiotem badania winny być brane

bezpośrednim przedmiotem badania winny być brane

pod uwagę. Zatem zmienne ważne podzielić można na

pod uwagę. Zatem zmienne ważne podzielić można na

główne i uboczne.

główne i uboczne.



Nie jest prawdą, że zmienne główne muszą mieć

Nie jest prawdą, że zmienne główne muszą mieć

większy wpływ na zmienną zależną niż uboczne.

większy wpływ na zmienną zależną niż uboczne.

Zmienne niezależne

Zmienne niezależne



Kontrola zmiennych polega na tym, iż jesteśmy w

Kontrola zmiennych polega na tym, iż jesteśmy w

stanie określić ich wpływ na zmienną zależną bądź

stanie określić ich wpływ na zmienną zależną bądź

wpływ ten wyeliminować. Ponieważ nie zawsze

wpływ ten wyeliminować. Ponieważ nie zawsze

możemy to uczynić z pełną dokładnością, stopień

możemy to uczynić z pełną dokładnością, stopień

kontroli zmiennych można uznać za continuum.

kontroli zmiennych można uznać za continuum.



Rozróżnienie między zmiennymi niezależnymi

Rozróżnienie między zmiennymi niezależnymi

głównymi i ubocznymi polega na sposobie ich

głównymi i ubocznymi polega na sposobie ich

włączenia w plan badania. Badamy bezpośredni wpływ

włączenia w plan badania. Badamy bezpośredni wpływ

zmiennej niezależnej głównej na zmienną zależną,

zmiennej niezależnej głównej na zmienną zależną,

oraz wpływ zmiennych ubocznych na relację między

oraz wpływ zmiennych ubocznych na relację między

zmienną niezależną głównej i zmienną zależną.

zmienną niezależną głównej i zmienną zależną.

Dane i ich źródła -

Dane i ich źródła -

podstawa badania i pomiaru

podstawa badania i pomiaru

w psychologii społecznej

w psychologii społecznej



Samoopisowe

Samoopisowe

-

kwestionariusze

kwestionariusze

-

ankiety

ankiety

-

wywiad

wywiad



Behawioralne:

Behawioralne:

-

obserwacja

obserwacja



Fizjologiczne:

Fizjologiczne:

-

EEG (elektroencefalogram)

EEG (elektroencefalogram)

-

GSR (reakcja skórno galwaniczna)

GSR (reakcja skórno galwaniczna)

-

HR (częstość uderzeń serca)

HR (częstość uderzeń serca)

-

poziom neurotransmiterów i hormonów

poziom neurotransmiterów i hormonów

Testy

Testy

psychologiczne

psychologiczne



Kwestionariusze i skale

Kwestionariusze i skale



Projekcyjne

Projekcyjne



Wykonania

Wykonania

Cechy testów psychologicznych

Cechy testów psychologicznych



Od testów wymaga się aby były rzetelne, trafne, wystandaryzowane,

Od testów wymaga się aby były rzetelne, trafne, wystandaryzowane,

obiektywne i znormalizowane.

obiektywne i znormalizowane.



Wymóg standaryzacji oznacza, że test prezentowany jest w ustalony

Wymóg standaryzacji oznacza, że test prezentowany jest w ustalony

sposób. Instrukcja i podręcznik testowy powinny w sposób

sposób. Instrukcja i podręcznik testowy powinny w sposób

jednoznaczny określać warunki i procedury którym będzie poddany

jednoznaczny określać warunki i procedury którym będzie poddany

badany.

badany.



Obiektywizm dotyczy zasad oceny wyników testu. Każda osoba

Obiektywizm dotyczy zasad oceny wyników testu. Każda osoba

interpretująca materiał testowy może dojść do identycznych

interpretująca materiał testowy może dojść do identycznych

wniosków.

wniosków.



Normalizacja z kolei to zaopatrzenie testu w procedury umożliwiające

Normalizacja z kolei to zaopatrzenie testu w procedury umożliwiające

ocenę wyniku osoby badanej na tle populacji do której chcemy wynik

ocenę wyniku osoby badanej na tle populacji do której chcemy wynik

odnieść.

odnieść.



Ważne jest określenie populacji odniesienia, tj. zbiorowości na tle

Ważne jest określenie populacji odniesienia, tj. zbiorowości na tle

której oceniamy wynik. Zwykle tworzy się tzw. normy ogólne,

której oceniamy wynik. Zwykle tworzy się tzw. normy ogólne,

odnoszące wynik do możliwie szerokiej grupy osób badanych, oraz

odnoszące wynik do możliwie szerokiej grupy osób badanych, oraz

normy lokalne- dla wąskich grup. Tworzenie danych normalizacyjnych

normy lokalne- dla wąskich grup. Tworzenie danych normalizacyjnych

jest zadaniem trudnym i odpowiedzialnym, skład grupy nie może być

jest zadaniem trudnym i odpowiedzialnym, skład grupy nie może być

pozostawiony przypadkowi.

pozostawiony przypadkowi.

Rzetelność testu

Rzetelność testu



Rzetelność testu jest to dokładność pomiaru.

Rzetelność testu jest to dokładność pomiaru.

Zakładając, że test mierzy pewną cechę (np.

Zakładając, że test mierzy pewną cechę (np.

inteligencję) w sposób trafny, badając rzetelność

inteligencję) w sposób trafny, badając rzetelność

pytamy na ile pomiar jest obarczony błędem.

pytamy na ile pomiar jest obarczony błędem.



Ponieważ aby test był trafny musi najpierw w ogóle

Ponieważ aby test był trafny musi najpierw w ogóle

coś mierzyć, a nie popełniać wyłącznie błędy -

coś mierzyć, a nie popełniać wyłącznie błędy -

stwierdzamy że rzetelność jest granicą trafności testu.

stwierdzamy że rzetelność jest granicą trafności testu.

Test popełniający duże błędy nie mierzy po prostu

Test popełniający duże błędy nie mierzy po prostu

niczego, a więc nie może być trafny.

niczego, a więc nie może być trafny.



Metoda oceny to badanie test-retest lub statystyczne

Metoda oceny to badanie test-retest lub statystyczne

techniki oceny zgodności wewnętrznej.

techniki oceny zgodności wewnętrznej.

Trafność

Trafność



Trafność testu określa na ile mierzy on taką a

Trafność testu określa na ile mierzy on taką a

nie inną cechę.

nie inną cechę.



Powiemy że mamy do czynienia z trafnym

Powiemy że mamy do czynienia z trafnym

testem inteligencji, jeśli uznamy że mierzy on

testem inteligencji, jeśli uznamy że mierzy on

rzeczywiście inteligencję, a nie np. pamięć

rzeczywiście inteligencję, a nie np. pamięć

lub wyłącznie zdolności matematyczne.

lub wyłącznie zdolności matematyczne.



Pytanie o trafność to pytanie do jakich

Pytanie o trafność to pytanie do jakich

wniosków uprawnia nas wynik testu.

wniosków uprawnia nas wynik testu.

Obserwacja i wywiad

Obserwacja i wywiad



Muszą mieć charakter zaplanowany, zorientowany na

Muszą mieć charakter zaplanowany, zorientowany na

weryfikację hipotez.

weryfikację hipotez.



Każde pytanie wywiadu, i każdy element obserwacji

Każde pytanie wywiadu, i każdy element obserwacji

muszą odnosić się do badanych zmiennych i

muszą odnosić się do badanych zmiennych i

weryfikowanych hipotez.

weryfikowanych hipotez.



Muszą opierać się na ustalonych wskaźnikach

Muszą opierać się na ustalonych wskaźnikach

Typy problemów

Typy problemów



Problemy badawcze mogą dotyczyć zasadniczo pytań

Problemy badawcze mogą dotyczyć zasadniczo pytań

o poziom zmiennej zależnej w populacji (np. jaka jest

o poziom zmiennej zależnej w populacji (np. jaka jest

przeciętna liczba zapamiętanych po jednokrotnym

przeciętna liczba zapamiętanych po jednokrotnym

odczytaniu cyfr w populacji polskiej) lub też pytań o

odczytaniu cyfr w populacji polskiej) lub też pytań o

zależności między zmiennymi.

zależności między zmiennymi.



Zależności między zmiennymi możemy badać jako

Zależności między zmiennymi możemy badać jako

związki przyczynowo-skutkowe lub korelacyjne.

związki przyczynowo-skutkowe lub korelacyjne.



Problem może dotyczyć związków między trwałymi

Problem może dotyczyć związków między trwałymi

właściwościami jednostek (różnice indywidualne) albo

właściwościami jednostek (różnice indywidualne) albo

zależności między sytuacją a reakcjami człowieka.

zależności między sytuacją a reakcjami człowieka.



Problem może zakładać prosty albo interakcyjny

Problem może zakładać prosty albo interakcyjny

wpływ zmiennych niezależnych na zależną

wpływ zmiennych niezależnych na zależną

Ustalanie zależności

Ustalanie zależności

przyczynowo-skutkowych

przyczynowo-skutkowych



W pierwszym przypadku staramy się udowodnić że

W pierwszym przypadku staramy się udowodnić że

zjawisko A jest przyczyną B.

zjawisko A jest przyczyną B.



Nie wystarczy zwykłe stwierdzenie ich

Nie wystarczy zwykłe stwierdzenie ich

współwystępowania- należy przeprowadzić badanie

współwystępowania- należy przeprowadzić badanie

eksperymentalne, w którym badacz manipulując

eksperymentalne, w którym badacz manipulując

zjawiskiem A doprowadzi do zmian zjawiska B.

zjawiskiem A doprowadzi do zmian zjawiska B.

Niekiedy także znajomość natury badanych zjawisk

Niekiedy także znajomość natury badanych zjawisk

pozwala pośrednio wnosić które jest przyczyną a które

pozwala pośrednio wnosić które jest przyczyną a które

skutkiem (z pewnością raczej inteligencja warunkuje

skutkiem (z pewnością raczej inteligencja warunkuje

wyniki w nauce a nie odwrotnie).

wyniki w nauce a nie odwrotnie).

Korelacje i zależności

Korelacje i zależności

pozorne

pozorne



Badając zależności korelacyjne ograniczamy się do

Badając zależności korelacyjne ograniczamy się do

stwierdzenia ich współwystępowania, nie wysuwamy

stwierdzenia ich współwystępowania, nie wysuwamy

twierdzeń które jest przyczyną a które skutkiem. Nie

twierdzeń które jest przyczyną a które skutkiem. Nie

przesądzamy czy A powoduje B, czy B powoduje A,

przesądzamy czy A powoduje B, czy B powoduje A,

czy też istnieje trzecia przyczyna C warunkująca oba

czy też istnieje trzecia przyczyna C warunkująca oba

zjawiska A i B. W tym trzecim przypadku mówimy że

zjawiska A i B. W tym trzecim przypadku mówimy że

między zjawiskami A B zachodzi zależność pozorna

między zjawiskami A B zachodzi zależność pozorna

Rodzaje badań

Rodzaje badań

•

•

A. Czas czytania tekstu przez mężczyzn jest inny niż

A. Czas czytania tekstu przez mężczyzn jest inny niż

czas czytania tekstu przez kobiety

czas czytania tekstu przez kobiety

•

•

B. Czas czytania tekstu zależy od jasności oświetlenia

B. Czas czytania tekstu zależy od jasności oświetlenia

•

•

C. Czas czytania tekstu zależy od tego, czy osoba

C. Czas czytania tekstu zależy od tego, czy osoba

badana jadła śniadanie.

badana jadła śniadanie.



Schematy te różnią się zasadniczo, jeśli weźmiemy pod

Schematy te różnią się zasadniczo, jeśli weźmiemy pod

uwagę status zmiennej niezależnej.

uwagę status zmiennej niezależnej.

Badanie korelacyjne

Badanie korelacyjne



Czas czytania tekstu przez mężczyzn jest inny niż czas

Czas czytania tekstu przez mężczyzn jest inny niż czas

czytania tekstu przez kobiety

czytania tekstu przez kobiety



Zmienna niezależna stanowi stałą charakterystykę

Zmienna niezależna stanowi stałą charakterystykę

osoby badanej.

osoby badanej.



Badacz nie ma żadnej możliwości manipulowania tą

Badacz nie ma żadnej możliwości manipulowania tą

zmienną. Może jedynie rejestrować współwystępowanie

zmienną. Może jedynie rejestrować współwystępowanie

pomiędzy określoną płcią a szybszym czytaniem tekstu.

pomiędzy określoną płcią a szybszym czytaniem tekstu.



Badanie korelacyjne nie wiąże się z koniecznością

Badanie korelacyjne nie wiąże się z koniecznością

stosowania analizy korelacyjnej jako zasadniczej metody

stosowania analizy korelacyjnej jako zasadniczej metody

analizy danych.

analizy danych.



Schemat badania nie może być podstawą do wyciągania

Schemat badania nie może być podstawą do wyciągania

wniosków o zależności przyczynowo - skutkowej

wniosków o zależności przyczynowo - skutkowej

Badanie quasi

Badanie quasi

eksperymentalne

eksperymentalne



Czas czytania tekstu zależy od tego, czy osoba badana

Czas czytania tekstu zależy od tego, czy osoba badana

jadła śniadanie

jadła śniadanie



W przypadku C również badacz nie manipuluje zmienną

W przypadku C również badacz nie manipuluje zmienną

niezależną - niektóre z osób badanych zjadły śniadanie,

niezależną - niektóre z osób badanych zjadły śniadanie,

inne nie- i zależy to od czynników losowych, a nie od

inne nie- i zależy to od czynników losowych, a nie od

badacza.

badacza.



W odróżnieniu od poprzedniej sytuacji zmienna niezależna

W odróżnieniu od poprzedniej sytuacji zmienna niezależna

nie stanowi trwałej charakterystyki badanych osób, lecz

nie stanowi trwałej charakterystyki badanych osób, lecz

jest zdarzeniem losowym, (niezależnym od badacza).

jest zdarzeniem losowym, (niezależnym od badacza).



Badacz wykorzystuje to zdarzenie chociaż nie wpływa na

Badacz wykorzystuje to zdarzenie chociaż nie wpływa na

jego wywołanie. Może traktować je jako przypadkowe

jego wywołanie. Może traktować je jako przypadkowe



Jeżeli badacz zakłada interpretację przyczynowo-skutkową

Jeżeli badacz zakłada interpretację przyczynowo-skutkową

musi zastanowić się czy na wywołanie zdarzenia nie miała

musi zastanowić się czy na wywołanie zdarzenia nie miała

wpływu inna zmienna ważna dla zmiennej zależnej.

wpływu inna zmienna ważna dla zmiennej zależnej.

Badania eksperymentalne

Badania eksperymentalne



Czas czytania tekstu zależy od jasności oświetlenia

Czas czytania tekstu zależy od jasności oświetlenia



Badacz ma pełną kontrolę nad zmienną niezależną.

Badacz ma pełną kontrolę nad zmienną niezależną.

Może dowolnie regulować oświetlenie przy którym

Może dowolnie regulować oświetlenie przy którym

badani czytać będą tekst. Osoby badane mogą zostać

badani czytać będą tekst. Osoby badane mogą zostać

losowo podzielone na grupy czytające tekst przy

losowo podzielone na grupy czytające tekst przy

słabym bądź silnym oświetleniu.

słabym bądź silnym oświetleniu.



Wg Brzezińskiego model eksperymentalny zakłada

Wg Brzezińskiego model eksperymentalny zakłada

- manipulację co najmniej jedną zmienną niezależną

- manipulację co najmniej jedną zmienną niezależną

główną;

główną;

- kontrolowanie pozostałych zmiennych niezależnych

- kontrolowanie pozostałych zmiennych niezależnych

ubocznych i zakłócających;

ubocznych i zakłócających;

- pomiar zmiennej zależnej.

- pomiar zmiennej zależnej.

Manipulacja zmienną

Manipulacja zmienną

niezależną

niezależną



Manipulacja zmienną niezależną główną może być

Manipulacja zmienną niezależną główną może być

dokonywana przez losowy podział na grupy którym

dokonywana przez losowy podział na grupy którym

przypisane są poszczególne wartości zmiennej niezależnej

przypisane są poszczególne wartości zmiennej niezależnej

(inaczej mówiąc, chodzi o losowe przypisanie osobom

(inaczej mówiąc, chodzi o losowe przypisanie osobom

badanym poziomów zmiennej niezależnej). Jest to

badanym poziomów zmiennej niezależnej). Jest to

określane jako randomizacja II stopnia.

określane jako randomizacja II stopnia.



W pierwszym etapie randomizacji (randomizacja I stopnia)

W pierwszym etapie randomizacji (randomizacja I stopnia)

z populacji pobierana jest próba reprezentatywna. W

z populacji pobierana jest próba reprezentatywna. W

drugim etapie dopiero członkowie próby dzieleni są losowo

drugim etapie dopiero członkowie próby dzieleni są losowo

do grup eksperymentalnych. Pozwala to wierzyć, iż

do grup eksperymentalnych. Pozwala to wierzyć, iż

poszczególne grupy są równoważne pod względem

poszczególne grupy są równoważne pod względem

badanych zmiennych.

badanych zmiennych.



Konstrukcja eksperymentu to proces kontroli wariancji

Konstrukcja eksperymentu to proces kontroli wariancji

zmiennych - obowiązuje zasada maksymalizacji wariancji

zmiennych - obowiązuje zasada maksymalizacji wariancji

międzygrupowej i minimalizacji wariancji

międzygrupowej i minimalizacji wariancji

wewnątrzgrupowej

wewnątrzgrupowej

Rodzaje manipulacji

Rodzaje manipulacji



Manipulacja może mieć charakter „miedzyosobowy”

Manipulacja może mieć charakter „miedzyosobowy”

(between subject - jak w przykładzie powyżej). Na

(between subject - jak w przykładzie powyżej). Na

podstawie randomizacji różnym osobom przypisywane

podstawie randomizacji różnym osobom przypisywane

są różne poziomy zmiennej niezależnej.

są różne poziomy zmiennej niezależnej.



Manipulacja ma charakter wewnątrzosobowy (within

Manipulacja ma charakter wewnątrzosobowy (within

subject) kiedy te same osoby poddane są

subject) kiedy te same osoby poddane są

oddziaływaniu różnych poziomów zmiennej

oddziaływaniu różnych poziomów zmiennej

niezależnej (badane są w różnych warunkach)

niezależnej (badane są w różnych warunkach)

Klasyczny schemat

Klasyczny schemat

eksperymentalny

eksperymentalny



Klasyczny schemat eksperymentu zakłada dwukrotny

Klasyczny schemat eksperymentu zakłada dwukrotny

pomiar zmiennej zależnej Y w grupie

pomiar zmiennej zależnej Y w grupie

eksperymentalnej, w której badacz zastosował bodziec

eksperymentalnej, w której badacz zastosował bodziec

eksperymentalny (zadziałał zmienną niezależną X)

eksperymentalny (zadziałał zmienną niezależną X)

oraz grupę kontrolną, w której nie podjął żadnych

oraz grupę kontrolną, w której nie podjął żadnych

działań poza dwukrotnym pomiarem Y. Ponieważ grupy

działań poza dwukrotnym pomiarem Y. Ponieważ grupy

różnią się między sobą jedynie X, zatem wszelka

różnią się między sobą jedynie X, zatem wszelka

rozbieżność między wynikami pomiaru w grupach

rozbieżność między wynikami pomiaru w grupach

może być interpretowana jako efekt działania

może być interpretowana jako efekt działania

zmiennej niezależnej.

zmiennej niezależnej.

PODSUMOWANIE:

PODSUMOWANIE:

metody badania w

metody badania w

psychologii społecznej

psychologii społecznej



Metoda obserwacyjna

Metoda obserwacyjna



Metoda korelacyjna

Metoda korelacyjna

•

Współczynnik korelacji

Współczynnik korelacji

•

+1 - pełne współwystępowanie

+1 - pełne współwystępowanie

•

0 - brak współwystępowania

0 - brak współwystępowania

•

- 1 - odwrotne współwystępowanie

- 1 - odwrotne współwystępowanie

•

Słabości korelacji – przypadek i czynnik

Słabości korelacji – przypadek i czynnik

trzeci

trzeci



Metoda eksperymentalna

Metoda eksperymentalna

•

grupa eksperymentalna i kontrolna

grupa eksperymentalna i kontrolna

•

dobór losowy do grup

dobór losowy do grup

Problemy etyczne badań w

Problemy etyczne badań w

psychologii społecznej

psychologii społecznej

Osoby badane

Osoby badane



W rekrutacji osób badanych nie może być elementu

W rekrutacji osób badanych nie może być elementu

przymusu (więźniowie, żołnierze)

przymusu (więźniowie, żołnierze)



Badany nie powinien być w żadnej zależności od

Badany nie powinien być w żadnej zależności od

badacza

badacza



Badany musi wyrazić zgodę na udział w badaniu (dzieci)

Badany musi wyrazić zgodę na udział w badaniu (dzieci)



Badany powinien być wynagradzany za udział w

Badany powinien być wynagradzany za udział w

badaniu

badaniu

Etyka badań – cd.

Etyka badań – cd.

Procedura

Procedura



Badany musi mieć możliwość wycofania się z udziału w

Badany musi mieć możliwość wycofania się z udziału w

eksperymencie

eksperymencie



Badany powinien być poinformowany o celu i procedurze

Badany powinien być poinformowany o celu i procedurze

badania

badania



Maskowanie powinno stanowić wyjątek, a nie regułę

Maskowanie powinno stanowić wyjątek, a nie regułę



Procedura badawcza powinna redukować stres, jakiemu

Procedura badawcza powinna redukować stres, jakiemu

poddani są badani

poddani są badani



Po zakończeniu badania badacz powinien

Po zakończeniu badania badacz powinien

- wyjaśnić badanemu wątpliwości,

- wyjaśnić badanemu wątpliwości,

- ujawnić właściwy cel eksperymentu,

- ujawnić właściwy cel eksperymentu,

- udzielić informacji zwrotnej o wynikach

- udzielić informacji zwrotnej o wynikach

- dołożyć wszelkich starań aby zredukować wszelkie

- dołożyć wszelkich starań aby zredukować wszelkie

negatywne skutki udziału w badaniu

negatywne skutki udziału w badaniu

Stres i dyskomfort

Stres i dyskomfort



Każde badanie wiąże się dla badanego z mniejszym lub

Każde badanie wiąże się dla badanego z mniejszym lub

większym dyskomfortem (choćby stratą czasu)

większym dyskomfortem (choćby stratą czasu)



Niekiedy badanie naraża osoby na silny stres (np.

Niekiedy badanie naraża osoby na silny stres (np.

eksperyment Stanfordzki), czasem nawet zwykła ankieta

eksperyment Stanfordzki), czasem nawet zwykła ankieta

dotycząca sytuacji drażliwych może wywołać wątpliwości.

dotycząca sytuacji drażliwych może wywołać wątpliwości.

Wielu problemów jednak nie sposób badać w inny sposób

Wielu problemów jednak nie sposób badać w inny sposób

- można jedynie zrezygnować z badań.

- można jedynie zrezygnować z badań.



Badacz powinien zawsze rozważyć, czy wyniki naukowe,

Badacz powinien zawsze rozważyć, czy wyniki naukowe,

jakie uzyska dzięki swojemu badaniu są proporcjonalne do

jakie uzyska dzięki swojemu badaniu są proporcjonalne do

kosztów psychologicznych ponoszonych przez badanych.

kosztów psychologicznych ponoszonych przez badanych.



Powinien starać się te koszty zminimalizować:

Powinien starać się te koszty zminimalizować:

–

–

Przez wybór mniej obciążającej procedury

Przez wybór mniej obciążającej procedury

–

–

Przez debriefing - omówienie badania i ewentualną

Przez debriefing - omówienie badania i ewentualną

konsultację terapeuty.

konsultację terapeuty.

–

–

Przez adekwatne wynagradzanie osób badanych

Przez adekwatne wynagradzanie osób badanych



Dziękuję za uwagę.

Dziękuję za uwagę.

copyright wladyslaw losiak

copyright wladyslaw losiak