Seminarium 5

Choroba jako sytuacja

stresowa.

Psychospołeczne

konsekwencje chorób

somatycznych.

Radzenie sobie ze stresem

Poznawcze i/lub behawioralne wysiłki,

jakie podejmuje jednostka w celu
rozwiązania problemu i samoregulacji
emocji

Radzenie sobie



Strategie RSS



Style RSS



Efektywność RSS

Mechanizmy obronne osobowości

Nawykowe, automatyczne,
przeważnie nieuświadomione myśli i
zachowania, mające na celu redukcję
lęku i innych negatywnych emocji
oraz niedopuszczenie do spadku
samooceny.

Wyzwania hospitalizacji

(Volicer, 1977; za: Salomon, 2002)

Problemy

domowe

Lęk przed

poważną

chorobą

Nieznane

otoczenie

Utrata godności

Utrata kontroli

Brak wsparcia

Utrata dochodów z powodu choroby
Nieobecność podczas ważnych wydarzeń w

życiu rodziny
Świadomość konieczności przejścia operacji
Lęk przed rakiem
Obcy ludzie śpiący w tej samej sali
Obce zapachy
Konieczność korzystania z basenu
Karmienie przez rurkę
Brak odpowiedzi na wezwanie personelu
Niemożność czytania prasy lub oglądania tv,

wtedy gdy ma się na to ochotę
Współpacjent zbyt chory, żeby z nim

porozmawiać
Wiecznie śpieszący się personel

Choroba jako sytuacja stresowa

Znaczenie nadawane chorobie:



Zagrożenie



Wyzwanie



Krzywda/Strata



Kara



Wartość



Ulga



Korzyść

Postawa wobec choroby

Stosunek pacjenta do faktu zachorowania i

sytuacji związanych z leczeniem i

rehabilitacją

Postawa wobec choroby

Komponent poznawczy:



Informacje o przyczynach i istocie choroby, zasadach leczenia

i jej zapobiegania



Sposób selekcji, organizacji i klasyfikacji informacji



Wyobrażenia dotyczące własnej osoby, najbliższej

przyszłości, pracy zawodowej, sytuacji rodzinnej



Oczekiwania wobec personelu i własnej rodziny

Komponent emocjonalny



Stany emocjonalne przejawiane przez jednostkę w postaci

zachowań werbalnych i oznaki wegetatywno-somatyczne

(znak, treść i siła emocji)

Komponent motywacyjny



Dążenia, zamiary związane z leczeniem



Zachowania w momencie pojawienia się choroby i w czasie

leczenia

Rodzaje PWCH



Postawa sprzyjająca procesowi leczenia



Postawa niekorzystna dla leczenia :



Z dominantą komponentu lękowego



Z dominantą braku akceptacji zaleceń
lekarskich



Postawa ambiwalentna

Modyfikacja PWCH



Modyfikacja komponentu poznawczego



Modyfikacja komponentu emocjonalnego



Modyfikacja komponentu behawioralnego

Czynniki wpływające na PWCH



Powaga choroby



Powszechność choroby



Wiedza na temat choroby (dostępność wiedzy,
możliwości poznawcze pacjenta)



Przekonania w danym środowisku



Etap choroby



Objawy choroby



Czynniki osobowościowo-temperamentalne



Doświadczenia związane ze służbą zdrowia

Zachowania pacjenta korzystne z punktu widzenia
radzenia sobie z chorobą



Pacjent stara się zdobyć wiedzę o chorobie i realnie odnieść

się do sytuacji



Szuka pomocy specjalisty i wsparcia innych osób



Złożone problemy stara się rozwiązywać etapami, rozkładać

na stosunkowo proste zadania, ekonomicznie dysponuje

zasobami



Stara się radzić sobie z emocjami; rozmawia o tym co czuje,

ujawnia emocje, jednocześnie kontrolując swoje emocje



Pozwala sobie na relaks, regeneruje siły i ocenia możliowości



Uznaje chorobę za element swojego życia, a nie traktuje jej

jako jedynego najważniejszego problemu w swoim życiu; w

miarę możliwości pracuje zawodowo, spełnia swoje domowe

obowiązki, wykorzystuje możliowści aktywnego działania



Próbuje zrozumieć sytuację choroby lub nadać jej sens. Ma

motywację do działania i dokonania zmian w swoim życiu



Leczenie traktuje jako drogę do celu, który sobie wyznaczył.

Wierzy w możliwości pokonania choroby, angażując się

aktywnie w proces leczenia

Niekorzystne zachowania pacjentów



Pacjent zaprzecza istnieniu choroby lub zaprzecza, że istnieje problem
związany z jego sytuacją



Ma nieadekwatną wiedzę na temat choroby i leczenia, nie poszukuje
informacji, zniekształca otrzymywane informacje o chorobie, wynikach
badań, rokowaniu, itd..



Myśli życzeniowo lub nadmiernie pesymistycznie



Nie radzi sobie z emocjami :



Ujawnia negatywne emocje, projektują je na innych



Całkowicie wypiera negatywne emocje: „Wszystko jest dobrze”



Ogranicza aktywność życiową, podporządkowują się całkowicie roli chorego.
Ogranicza kontakty z innymi osobami. Zaniedbuje higienę osobistą, wygląd
zewnętrzny



Rezygnuje z pomocy specjalisty lub opornie poddaje się leczeniu



Nie chce wsparcia ani pomocy od znajomych, podejrzewa u nich litość lub
pogardę



Nie radząc sobie z problemami, szuka rozwiązań w sposób gwałtowny i
chaotyczny lub oczekuje, że inni rozwiążą wszystkie jego problemy.



Poddaje się, nie ma motywacji do zmiany, czuje się przytłoczony i
zmęczony.

Ból jako specyficzny
problem w chorobie

„

Ból jest to nieprzyjemne doświadczenie

czuciowe i emocjonalne, związane z
rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem
tkanek lub opisywane jako takie uszkodzenie”

Międzynarodowa Organizacja Badania Bólu

Psychospołeczne czynniki
kształtujące reakcję na ból

1)

Czynniki poznawcze:

Procesy uwagi
Poznawcze procesy kontroli nad sytuacją
Procesy pamięci
Przekonania i normy dotyczące bólu
Poznawcza ocena sytuacji

Psychospołeczne czynniki
kształtujące reakcję na ból

2

) Czynniki emocjonalne

Związek lęku i bólu
Związek depresji i bólu

3) Cechy osobowości
Brak jednoznacznych danych
Rola neurotyzmu
Rola ekstra-introwersji
Rola ugodowości

4) Czynniki społeczne
Stosunek rodziny w współpracowników
Normy społeczne

Psychologiczne metody
leczenia bólu

Techniki warunkowania – redukcja zachowań bólowych

(zał: ograniczenie zachowania wpłynie na subiektywne

odczucie)



Leki „na żądanie” jako mechanizm zwiększający

intensywność skarg



Leki o stałej porze, stopniowe zmniejszanie dawek

Zwiększenie aktywności pacjenta



Praca do określonego poziomu aktywności (np. 5-krotne

wykonanie ćwiczenia) => ćwiczenie w granicach tolerancji



Uzależnienie ilości wykonań od pojawienia się bólu

Techniki relaksacyjne
Biofeedback
Techniki poznawcze:



Uzyskiwanie poznawczej kontroli nad bólem (techniki

wybrażeniowe)



Modyfikacja negatywnych automatycznych myśli

dotyczących bólu (np. „Nic się nie poradzi na mój ból”,

„Wieczorem to na pewno się zacznie”)