Środowisko a nowotwory seminarium1

background image

Środowiskowe i

Środowiskowe i

genetyczne

genetyczne

uwarunkowania

uwarunkowania

nowotworów

nowotworów

background image

Problemy z nowotworami

Problemy z nowotworami

w Polsce

w Polsce

Na przestrzeni ostatnich 40 lat liczba nowotworów

złośliwych w Polsce podwoiła się.

W 2002 r. w Polsce zarejestrowano

115214

nowych

zachorowań na nowotwory złośliwe (szacunkowe

dane – około 134000).

W 2002 r. w Polsce zgłoszono

87735

nowych

zgonów na nowotwory złośliwe (szacunkowe dane

– około 99700).

Nowotwory złośliwe są

DRUGĄ

przyczyną zgonów

Polaków i Polek (20-64 –

1. miejsce

), i w 2002 r.

zmarło na te choroby odpowiednio

> 25%

i

> 22%

.

background image

Co to jest nowotwór?

Co to jest nowotwór?

Twór składający się z
patologicznych komórek

Powstały w wyniku wielostopniowej
przemiany zwanej onkogenezą

Morfologicznie ma strukturę
zbliżoną do tkanki prawidłowej, z
której się wywodzi

background image

Biologia nowotworu

Biologia nowotworu

Nowotwór to choroba genetyczna, u

której podłoża leżą mutacje genów i

zmiany epigenetyczne

Komórka nowotworowa jest niezależna

od homeostazy ustrojowej i wykazuje:

Niekontrolowany wzrost i rozmnażanie

Zahamowanie obumierania

Nieprawidłowe różnicowanie i dojrzewanie

background image

Etapy onkogenezy

Etapy onkogenezy

1.

Powstanie

komórki macierzystej nowotworu

– przemiana

pojedynczej komórki prawidłowej w nowotworową.

2.

Rozwój

klonu nowotworowego

– komórka macierzysta dzieląc

się tworzy zespół proliferujących komórek potomnych.

3.

Wytworzenie

guza

– klon nowotworowy się rozrasta i

„wymusza” zaopatrzenie w naczynia i tkankę podporową.

4.

Przerzutowanie

– guz nowotworowy nabywa zdolności do

dawania przerzutów.

5.

Wpływ ogólnoustrojowy

– guz pierwotny i/lub guzy

przerzutowe (wtórne) oddziałują na organizm uszkadzając

ważne dla życia narządy oraz powodując wyniszczenie

nowotworowe (kacheksja).

background image

Rodzaje nowotworów

Rodzaje nowotworów

N A B Ł O N K O W E :

G r u c z o l a k ,

B r o d a w c z a k ,

T o r b i e la k , i tp .

N IE N A B Ł O N K O W E :

M i ę ś n i a k , T łu s z c z a k ,

W łó k n i a k , N a c z y n i a k ,

N e r w i a k , i tp .

Ł A G O D N E

N A B Ł O N K O W E :

R A K -

p ła s k o n a b ło n k o w y ,

g r u c z o ło w y , i tp .

N IE N A B Ł O N K O W E :

C z e r n i a k

M i ę s a k i

C h ło n i a k i/B i a ła c z k i

Z Ł O Ś L I W E

P O D Z I A Ł N O W O T W O R Ó W

background image

Jakie są uwarunkowania

Jakie są uwarunkowania

dla rozwoju nowotworu?

dla rozwoju nowotworu?

background image

Środowisko czy

Środowisko czy

dziedziczenie?

dziedziczenie?

Około 70%

nowotworów

złośliwych u ludzi jest

związanych ze

szkodliwymi

nawykami i

niezdrowym stylem

życia oraz z

wieloletnią ekspozycją

zawodową.

Szczyt zachorowań

przypada > 55 r.ż.

20-30% złośliwych

nowotworów u ludzi

ma udokumentowaną

predyspozycję

uwarunkowaną

genetycznie.

Są to tzw. nowotwory

dziedziczne.

Szczyt zachorowań

przypada < 45 r.ż.

background image

Środowisko

Środowisko

background image

Uwarunkowania

Uwarunkowania

środowiskowe

środowiskowe

Środowisko cywilizacyjne:

Czynniki związane ze stylem życia

Ekspozycja zawodowa

Czynniki jatrogenne

Środowisko przyrodnicze:

Czynniki biologiczne

Czynniki fizyczne

background image

Środowisko cywilizacyjne

Środowisko cywilizacyjne

background image

Styl życia

Styl życia

Palenie tytoniu

Nadużywanie alkoholu etylowego

Niewłaściwa dieta

Zachowania seksualne

background image

Styl życia - palenie tytoniu

Styl życia - palenie tytoniu

W dymie tytoniowym zawartych jest ponad 40

różnych karcinogenów.

Ryzyko zachorowania na nowotwory

tytoniozależne, niezależnie od sposobu

inhalowania (papieros, cygaro czy fajka), jest

podobne.

Wprowadzenie na rynek papierosów o niskiej

(light) lub bardzo niskiej (ultralight) zawartości

ciał smołowatych nie zmniejszyło umieralności

z powodu nowotworów tytoniozależnych.

background image

Styl życia - palenie tytoniu

Styl życia - palenie tytoniu

a rak płuca

a rak płuca

1

1

Palenie tytoniu jest „odpowiedzialne” za:

80% zgonów na raka płuca u mężczyzn

75% zgonów na raka płuca u kobiet

17% zachorowań na raka płuca u niepalących

28% zgonów z powodu wszystkich raków

35-letni mężczyzna palący 25 papierosów/d ma:

15% ryzyko zgonu na raka płuca przed 70 r.ż.

10% ryzyko zgonu na chorobę wieńcową

28% ryzyko zgonu na inne choroby tytoniozależne

background image

Styl życia - palenie tytoniu

Styl życia - palenie tytoniu

a rak płuca

a rak płuca

2

2

Ilość

papierosów

dziennie

Ryzyko

rozwoju

raka płuca

Ryzyko po  16

latach

od zaprzestania

palenia

1-20

*10,3 x

*1,6 x

> 20

*21,2 x

*4,0 x

^20 przez 20

lat

^11,9 x

^10 przez 40

lat

^29,7 x

* Dane u kobiet; ryzyko w porównaniu do niepalących

^ Dane u mężczyzn; ryzyko w porównaniu do niepalących

background image

Styl życia - inne

Styl życia - inne

nowotwory tytoniozależne

nowotwory tytoniozależne

Rak krtani

Rak jamy ustnej i gardła

Rak przełyku

Rak żołądka

Rak trzustki

Rak jelita grubego

Rak pęcherza moczowego

Rak nerki

Rak szyjki macicy

Ostra białaczka

Główny czynnik ryzyka

Dodatkowy
czynnik ryzyka

background image

Styl życia - prewencja

Styl życia - prewencja

palenia tytoniu

palenia tytoniu

Badacze Narodowego Instytutu
Raka (NCI – National Cancer
Institute
) USA obliczyli, że spadek
zużycia tytoniu o

15%

skutkuje u

dorosłych zmniejszeniem
umieralności na nowotwory aż o

16%

.

background image

Styl życia - nadużywanie

Styl życia - nadużywanie

alkoholu

alkoholu

1

1

Alkohol etylowy nie jest sensu stricte

rakotwórczy, ale wykazuje działanie

synergistyczne z dymem tytoniowym oraz

innymi karcinogenami (np. zawartymi w

diecie).

Za szkodliwe dla zdrowia większość

badaczy uznaje picie etanolu w ilości

większej niż:

20 ml

czystego spirytusu/d lub

50 ml

wódki/d

250 ml

wina/d lub

500 ml

piwa/d.

background image

Styl życia - nadużywanie

Styl życia - nadużywanie

alkoholu

alkoholu

2

2

Nadużywanie etanolu, a zwłaszcza

postaci wysokoprocentowych,

zwiększa ryzyko zachorowania na:

Raka jamy ustnej i gardła

Raka krtani

Raka przełyku

Raka piersi

Raka wątrobowokomórkowego

background image

Styl życia - dieta:

Styl życia - dieta:

karcinogeny naturalne

karcinogeny naturalne

Naturalnie występujące pestycydy

[np.

kwas

kofeinowy

(jabłko, gruszka, śliwka, grejpfrut, marchew,

sałata, ziemniak, tymianek, bazylia, anyż, koper, itd.),

furokumaryny

(cytrusy, marchew, seler, pietruszka,

pasternak),

hydrazyny

(grzyby),

pyrolizydyna

(herbatki

ziołowe)]

nie sprzyjają powstawaniu nowotworów

złośliwych u ludzi.

Naturalnie występujące mukotoksyny (np.

aflatoksyna B1

lub

fumonisyna B1

) mogą

sprzyjać zachorowaniu na raka

wątrobowokomórkowego i ew. na raka przełyku

(Afryka, Chiny).

background image

Styl życia - dieta:

Styl życia - dieta:

karcinogeny sztuczne

karcinogeny sztuczne

Główne karcinogeny diety, tzn.

heterocykliczne

aminy aromatyczne

,

policykliczne węglowodory

aromatyczne

,

akrylamid

,

N-nitrozoaminy

powstają w procesach przygotowywania

(

grilowanie, smażenie, pieczenie

) i/lub

przetwarzania (

wędzenie, peklowanie,

konserwowanie

) żywności, a zwłaszcza:

Mięsa (każdy rodzaj), wędlin i ryb

Warzyw (np. ziemniaki, ogórki, papryka)

Niektórych przypraw (chilli)

Niektórych gatunków piwa i whiskey

background image

Styl życia – dieta:

Styl życia – dieta:

„pożywienie onkogenne”

„pożywienie onkogenne”

Dieta oparta o potrawy wędzone, peklowane,

konserwowane sprzyja zachorowaniom na

raka żołądka i raka przełyku.

Dieta bogata w tłuszcze zwierzęce

(sposób

przygotowania pokarmu jest też ważny)

i

wysokokaloryczna sprzyja zachorowaniom na

raka jelita grubego, raka prostaty i raka piersi.

Dieta z dużą zawartością czerwonego mięsa

sprzyja zachorowaniu na raka jelita grubego.

background image

Styl życia - dieta a

Styl życia - dieta a

prewencja

prewencja

Dieta bogata w warzywa zielone i pomidory, i

czosnek, i owoce cytrusowe ma efekt

ochronny w stosunku do zachorowania na raki:

Jamy ustnej, gardła i krtani

Przełyku i żołądka

Jelita grubego

Trzustki

Pęcherza moczowego

Płuca

Według NCI modyfikacja diety spowodowałaby

spadek umieralności na nowotwory o

> 8%

.

background image

Styl życia - zachowania

Styl życia - zachowania

seksualne

seksualne

Duża liczba partnerów seksualnych i
wczesne rozpoczęcie życia płciowego
sprzyjają zachorowaniom na raka
szyjki macicy (

HPV

) lub raka prącia

(

HPV

).

Stosunki homoseksualne u mężczyzn
sprzyjają zachorowaniu na raka
odbytu (

HPV

).

background image

Środowisko cywilizacyjne

Środowisko cywilizacyjne

background image

Ekspozycja zawodowa

Ekspozycja zawodowa

Czynnik zawodowy

Rodzaj nowotworu

powstający w wyniku

narażenia na ten czynnik

Azbest

(np. przemysł okrętowy,

produkcja izolatorów, rozbiórka domów)

Rak płuca, międzybłoniak

opłucnej, raki skóry.

Chrom

lub

nikiel

(np. przemysł

przetwórczy)

Rak płuca, rak jamy nosowej.

Arsen

(np. hutnictwo, praca z

pestycydami)

Rak płuca, raki skóry, rak

wątroby.

Benzen

(np. kontakt zawodowy lub

nałogowy z lakierami, klejami, farbami)

Białaczki, zespoły

mielodysplastyczne.

Policykliczne węglowodory

(np. dymy

fabryczne, oleje mineralne, smary,

rozpuszczalniki, asfalt)

Rak płuca, rak nerki, rak

prostaty, rak pęcherza

moczowego.

Aromatyczne aminy

(np. przemysł

gumowy)

Rak pęcherza moczowego, rak

wątroby, rak żołądka.

Pył drzewny

(np. przemysł meblowy)

Rak jamy ustnej, rak zatok

nosowych.

Chlorek winylu

(np. produkcja PCV)

Rak wątroby, mięsak wątroby.

background image

Środowisko cywilizacyjne

Środowisko cywilizacyjne

background image

Środowisko cywilizacyjne -

Środowisko cywilizacyjne -

Czynniki jatrogenne

Czynniki jatrogenne

Czynnik jatrogenny

Rodzaj nowotworu

powstający w wyniku

narażenia na ten czynnik

Doustne środki antykoncepcyjne

,

hormonalna terapia zastępcza

Rak piersi, rak trzonu macicy

(same estrogeny).

Cytostatyki

Białaczki, zespoły

mielodysplastyczne.

Leki immunosupresyjne

Białaczki, chłoniaki.

Promieniowanie jonizujące

Białaczki, raki skóry, rak

tarczycy, rak pęcherza

moczowego, rak piersi, rak płuca,

rak żołądka, rak jelita grubego.

Tamoksyfen

Rak trzonu macicy.

Diethylstilbestrol

Rak szyjki macicy, rak pochwy,

rak piersi.

Steroidy anaboliczne (androgeny)

Rak wątroby.

background image

Środowisko przyrodnicze

Środowisko przyrodnicze

background image

Czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne

Czynnik zakaźny

Rodzaj nowotworu

powstający w wyniku

narażenia na ten czynnik

Wirus brodawczaka ludzkiego,

zwłaszcza typy

16 i 18

(HPV16 i HPV18)

Rak szyjki macicy, rak odbytu,

rak prącia.

Wirus Epsteina-Barr

(EBV)

Chłoniak Burkitta, chłoniaki z

komórek B u osób HIV(+),

chłoniak Hodgkina, rak

nosogardła.

Wirusy limfotropowe T

(HTLV-1 i HTLV-2)

Białaczki i chłoniaki T-

komórkowe.

Wirus mięsaka Kaposiego

(KSHV = HHV-

8)

Mięsak Kaposiego

Wirusy zapalenia wątroby typu B

(HBV)

lub typu C

(HCV)

Rak wątrobowokomórkowy

Helicobacter pylori

(bakteria)

Rak żołądka, chłoniaki pierwotne

żołądka.

Schistosoma haematobium

(przywra

krwi)

Rak pęcherza moczowego (Afryka

Pn)

Opisthorchis viverrini

(przywra

wątrobowa)

Rak dróg żółciowych (Azja Pd-

Wsch)

background image

Czynniki fizyczne

Czynniki fizyczne

Promieniowanie

Rodzaj nowotworu

powstający w wyniku

narażenia na ten

czynnik

Promieniowanie

ultrafioletowe

Raki skóry, czerniak.

Kontakt z radonem

Rak płuca, nowotwory

kości.

background image

Uwarunkowania

Uwarunkowania

genetyczne

genetyczne

background image

Nowotwory dziedziczne –

Nowotwory dziedziczne –

zasady dziedziczenia

zasady dziedziczenia

Nowotwór dziedziczny można rozpoznać,
jeśli jest dziedziczony jako predyspozycja
jednogenowa.

Predyspozycja jednogenowa oznacza, że
główną przyczyną zachorowania są mutacje
konstytucyjne w pojedynczym genie.

Predyspozycję jednogenową niemal
wyłącznie rozpoznaje się rodowodowo w
postaci cechy dziedziczenia autosomalnego
dominującego.

background image

Predyspozycja

Predyspozycja

jednogenowa

jednogenowa

Dziedziczenie jednogenowe autosomalne
dominujące, rodowodowo charakteryzuje się:

Występowaniem zachorowań w kolejnych pokoleniach

Zachorowaniami zarówno wśród mężczyzn i kobiet

Zachorowaniami u około 50% krewnych

Możliwością wystąpienia zjawiska antycypacji

Co58
d59

Co49
d52

Co36

background image

Nowotwory dziedziczne –

Nowotwory dziedziczne –

„rodziny nowotworowe”

„rodziny nowotworowe”

W rodzinie rozpoznano

3 lub więcej

nowotwory w przynajmniej

2

pokoleniach

.

Co najmniej

jedna

z tych dotkniętych osób jest

krewnym I

o

dla

dwóch pozostałych.

Co najmniej

jedno

zachorowanie pojawiło się

przed 50 r.ż.

Stwierdza się

skojarzenie zachorowań na określone typy

nowotworów (np. pierś – jajnik – jelito grube).

Występują

rzadkie rodzaje

nowotworów (np. retinoblastoma).

Nowotwór jest histologicznie

wieloskładnikowy

(np. rak z ogniskami

mięsakowatymi) i często też

obustronny

.

Nowotwór

zajmuje różne narządy

(np. rak jelita grubego i rak

trzustki) lub

układy

(np. rak prostaty, rak sutka i rak trzustki).


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Środowiskowo a nowotwory seminarium1 ppt
Środowiskowo a nowotwory seminarium1 ppt
%8Crodowiskowo%20a%20nowotwory%20seminarium1
ewolucja strategii ochrony środowiska, Inż + seminarium
NOTATKI Z SEMINARIÓW, NOWOTWORY - seminarium, notatki, Stan przedrakowy
system zarządzania środowiskowego, Inż + seminarium
zarzadzanie srodowiskowe, Inż + seminarium
%8Crodowiskowo%20a%20nowotwory%20seminarium1
Regulacja białka supresorowego nowotworów p53. Biologia molekularna. Seminarium 1, biologia- studia
Akwakompleksy metali, OŚ, sem II 2 SOWiG, Chemia Środowiska, Seminarium ChŚ
GENETYKA KLINICZNA V rok seminarium Nowotwory dziedziczne wprowadzenie Nowotwory jelita grubeg
Seminarium popołudniowe - choroby nowotworowe, Medycyna, Pediatria, semestr VIII, tydzień II
NOWOTWORY- ogólnie, NOTATKI Z SEMINARIÓW(1)
3. Zanieczyszczenia wody 2, OŚ, sem II 2 SOWiG, Chemia Środowiska, Seminarium ChŚ
49a7fc1be45f3, Ochrona Środowiska, semestr VII, seminarium

więcej podobnych podstron