Partie i systemy

partyjne

Kacper Michalski

Daniel Rożyński

Partia polityczna

"partia" od łac. pars 'część'

• organizacja społeczna o określonym programie politycznym

• program realizuje poprzez zdobycie i sprawowanie władzy

lub wywieranie na nią wpływu

• ma charakter członkowski (jest korporacją) i dlatego

zaliczana jest do organizacji społecznych, podobnie jak

stowarzyszenia, czy związki zawodowe

• na ogół nie zalicza się do organizacji pozarządowych, do

których należą przede wszystkim stowarzyszenia i fundacje

-powodem niewłączania partii politycznych do

organizacji pozarządowych jest zbyt bezpośrednie

powiązanie z władzą

publiczną: partie są często

organizacjami "rządowymi" i

politycznymi.

Jak zakłada się partie

polityczne

• Partię polityczną zgłasza się do ewidencji partii politycznych,

prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie.

• Zgłoszenie powinno zawierać nazwę, skrót nazwy i

określenie adresu siedziby partii politycznej oraz imiona,

nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów

uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na

zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań majątkowych. Do

zgłoszenia można załączyć wzorzec symbolu graficznego

partii politycznej.

• Do zgłoszenia należy załączyć:

– statut partii politycznej,

– wykaz zawierający imiona, nazwiska, adresy

zamieszkania, numery ewidencyjne PESEL i własnoręczne

podpisy popierających zgłoszenie co najmniej 1000

obywateli polskich, którzy ukończyli 18 lat i mają pełną

zdolność do czynności prawnych; każda strona wykazu

powinna być opatrzona adnotacją zawierającą nazwę

partii politycznej zgłaszanej do ewidencji.

Jak zakłada się partie

polityczne cd.

• Do zbierania podpisów osób popierających zgłoszenie, stosuje

się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 5 lipca 1990 r. - Prawo

o zgromadzeniach (Dz.U. Nr 51, poz. 297, z 1999 r. Nr 41, poz.

412, z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i z 2001 r. Nr 46, poz. 499).

• Nazwa, skrót nazwy i symbol graficzny partii politycznej

powinny odróżniać się wyraźnie od nazw, skrótów nazw i

symboli graficznych partii już istniejących.

• Zgłoszenia dokonują 3 osoby spośród osób uprawnionych do

reprezentowania partii na zewnątrz oraz przyjmując

odpowiedzialność za prawdziwość danych zawartych w

zgłoszeniu.

• Sąd dokonuje wpisu partii politycznej do ewidencji

niezwłocznie, jeżeli zgłoszenie jest zgodne z przepisami

prawa.

• Sprawy o wpis do ewidencji rozpoznaje się na posiedzeniu

niejawnym; Sąd może zarządzić wyznaczenie rozprawy.

• Sąd wydaje orzeczenie w formie postanowienia.

• Od postanowienia w przedmiocie wpisu przysługuje apelacja,

chyba że przepisy niniejszej ustawy stanowią inaczej.

Jak zakłada się partie

polityczne cd.

• Prawomocne postanowienia Sądu w sprawach o wpis

do ewidencji ogłasza się nieodpłatnie w "Monitorze

Sądowym i Gospodarczym" oraz przekazuje

Państwowej Komisji Wyborczej.

• Partia polityczna nabywa osobowość prawną z chwilą

wpisania do ewidencji.

• Nazwa, skrót nazwy i symbol graficzny partii

politycznej zgłoszonej do ewidencji korzystają z

ochrony prawnej przewidzianej dla dóbr osobistych.

Prawa partii politycznych

•

Partia polityczna może korzystać z praw wynikających z ustaw po

uzyskaniu wpisu do ewidencji partii politycznych.

•

Partia polityczna opiera swoją działalność na pracy społecznej

członków; do prowadzenia swych spraw może zatrudniać

pracowników.

•

Organy władzy publicznej są obowiązane do równego traktowania

partii politycznych.

•

Partiom politycznym zapewnia się dostęp do publicznej radiofonii

i telewizji na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

•

Partie polityczne nie mogą wykonywać zadań zastrzeżonych w

przepisach prawa dla organów władzy publicznej ani zastępować

tych organów w wykonywaniu ich zadań.

•

Partia polityczna nie może posiadać jednostek organizacyjnych w

zakładach pracy.

•

Partie polityczne kształtują swoje struktury oraz zasady działania

zgodnie z zasadami demokracji, w szczególności przez

zapewnienie jawności tych struktur, powoływania organów partii

w drodze wyborów i podejmowania uchwał większością głosów.

Cele partii politycznych

Partia polityczna jest dobrowolną

organizacją, występującą pod określoną

nazwą, stawiającą sobie za cel:

• zdobycie i utrzymanie władzy

• udział w życiu publicznym poprzez

wywieranie metodami demokratycznymi

wpływu na kształtowanie polityki państwa

lub sprawowanie władzy publicznej.

Struktury partii

politycznych

• partie masowe – skupiające dużą liczbę osób,

z której wyłaniają się elity partyjne (częściej

spotykana forma wśród partii lewicowych)

• partie kadrowe – o nielicznej grupie

wyspecjalizowanych członków (częściej

partie prawicowe)

• partie komitetowe – pełniące rolę komitetu

wyborczego (klasyczne przykłady to

amerykańskie partie: Demokratyczna i

Republikańska; w Polsce zbliżoną strukturę

ma Platforma Obywatelska)

Koalicja

• Koalicja rządowa to porozumienie partii politycznych w celu

powołania wspólnego rządu.

• Rząd koalicyjny tworzony jest wówczas, gdy żadna z partii

nie ma w parlamencie bezwzględnej większości czy innej

liczby przedstawicieli wymaganej dla rządów, a rządy

sprawowane przez rząd mniejszościowy byłyby mało stabilne.

• O pozycji poszczególnych partnerów koalicyjnych stanowią

przede wszystkim wyniki wyborów, a także ewentualne

alternatywne możliwości (współ) rządzenia lub ich brak.

• W sytuacji, gdy koalicję formują najważniejsze ugrupowania,

zazwyczaj w centrum sceny politycznej, zdobywając bardzo

wyraźną większość głosów, mówimy o wielkiej koalicji.

Przykładem wielkiej koalicji jest sformowany w 2005 roku w

Niemczech wspólny rząd CDU/CSU i SPD.

• W Szwajcarii tradycją polityczną jest formowanie rządu przez

cztery główne ugrupowania, niezależnie od wyniku wyborów.

Koalicja

rys. Artur Krynicki

Rozwiązanie koalicji

„… Żadna koalicja nie jest prosta. W Polsce jednak koalicja

jest po prostu niemożliwa. Jeśli istnieje, to wiadomo, że za

chwilę istnieć przestanie…”(T. Lis „Polska, Głupcze” Świat

Książki W-wa 2006, s. 96)

Przyczyny rozwiązania koalicji (przykłady):
• Zerwanie umowy koalicyjnej przez jedną ze stron
• Niestosowanie dyscypliny w głosowaniu w sejmie
• Niesubordynacja liderów
• Zbyt duża rozbieżność programowa
• Wzajemne oskarżanie za niepowodzenia
• Niemożliwość porozumienia, brak znalezienia kompromisu
• Afery ( np. korupcyjne)

Rozwiązanie koalicji

•

rys. Artur Krynicki

Finansowanie partii

politycznych

• Wyróżniamy trzy różne formy finansowania partii politycznych:

- finansowanie z budżetu państwa,

- dochody uzyskiwane przez partię z własnej działalności i

majątku,

- świadczenia od osób prywatnych, prawnych oraz grup

interesów.

• Źródła finansowania partii politycznych w Polsce są jawne.

Majątek partii powstaje ze składek członkowskich, darowizn,

spadków, zapisów, z dochodów z majątku oraz z dotacji i

subwencji państwowych.

• Partia nie może prowadzić działalności gospodarczej, jednak za

takową nie uważa się sprzedaży przez partię publikacji z nią

związanych i przedmiotów ją symbolizujących.

• Zasada finansowania partii politycznych znajdują się w:

1.

Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych Dz.U.1997, Nr 604, poz.

98.

2.

Ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej

Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U.2001, Nr 46, poz. 499.

Delegalizacja partii

politycznych

• Delegalizacja partii może nastąpić tylko wtedy, gdy Trybunał

Konstytucyjny stwierdzi, że działa ona w sposób sprzeczny z

prawem.
Według konstytucjonalisty Wiktora Osiatyńskiego:
Konstytucja bardzo jasno wskazuje, że zakazane jest istnienie

partii politycznych odwołujących się w swoich programach do

totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i

komunizmu, a także tych, których program lub działalność

zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową,

stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na

politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub

członkostwa.

• Zgodnie z ustawą z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach

politycznych (Dz. U. z 2005 r. nr 167, poz. 1398 ze zm.)

obowiązek udowodnienia, że partia działa niezgodnie z

konstytucją spoczywa na wnioskodawcy, a Trybunał może zlecić

Prokuratorowi Generalnemu wszczęcie postępowania

dowodowego w tej sprawie.

Rozwiązanie partii

politycznej

Partia polityczna podlega likwidacji wskutek:

1. Rozwiązania mocą uchwały uprawnionego statutowego organu partii,

2. Postanowienia Sądu o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji .

Procedura rozwiązania partii politycznej:

• W razie rozwiązania się partii politycznej na podstawie własnej uchwały

właściwy organ partii niezwłocznie przesyła Sądowi uchwałę o

samorozwiązaniu partii oraz o wyznaczeniu jej likwidatora.

• Jeżeli partia polityczna nie ustanowi likwidatora, Sąd wyznacza

likwidatora tej partii.

• Sąd, po zakończeniu likwidacji, wydaje postanowienie o wykreśleniu

wpisu partii politycznej z ewidencji. Postanowienie Sądu nie podlega

zaskarżeniu.

• Sąd po uprawomocnieniu się postanowienia, zarządza likwidację partii

politycznej i wyznacza likwidatora tej partii.

• Koszt likwidacji pokrywa się z majątku likwidowanej partii politycznej.

Jeżeli majątek partii wystarcza jedynie na pokrycie części kosztów jej

likwidacji, pozostałą część tych kosztów pokrywa Skarb Państwa.

• W sprawach likwidacji partii politycznej, nie uregulowanych w ustawie,

stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 7 kwietnia

1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855).

Weksle

• Jest to rodzaj papieru wartościowego, w

którym wystawca weksla zobowiązuje się

bezwarunkowo, że inna osoba (trasat)

dokona na rzecz odbiorcy weksla

(remitenta) zapłaty określonej sumy

pieniężnej (tzw. Weksel trasowany). Weksel

to inaczej polecenie zapłaty pochodzące

od wystawcy i skierowane do trasata.

• Niektóre z polskich partii politycznych

zastosowały weksle jako zabezpieczenie

lojalności.

Weksle

•

rys. Artur Krynicki

Lewica a prawica

• Ze względu na trudności w jednoznacznej klasyfikacji

współcześnie istniejących partii tradycyjny podział na

lewicę i prawicę jest zastępowany alternatywnym

podziałem dwuosiowym, gdzie jedna oś przedstawia

kwestie ekonomiczne, druga zaś społeczne.

• Ze względu na niewielką wartość poznawczą

tradycyjnego podziału, stworzonych zostało wiele

innych, mających w opinii twórców lepiej

sklasyfikować partie polityczne. Najczęstsze wśród

nich są kategoryzacje dwuosiowe – jedna oś

przedstawia sprawy ekonomiczne, druga społeczne.

Jednym z podziałów alternatywnych jest wyznawany

przez niektóre ruchy podział na "System"

(utożsamiany z triadą "kapitalizm, demokracja,

liberalizm") i jego wrogów.

Podstawowe założenia

lewicy:

• promowanie idei równości i sprawiedliwości społecznej

(socjalizm),

• ochrona jednostki przez państwo,

• dobro ogółu ponad interesem jednostki,

• rozbudowane przywileje socjalne,

• idea państwa opiekuńczego,

• państwowy system edukacji i opieki zdrowotnej,

• interwencjonizm,

• duża progresja podatkowa,

• rozdział instytucji religijnych od państwa,

• liberalizm w kwestiach światopoglądowych,

• ograniczenie wolności jednostki w sferze ekonomicznej

• eliminacja dyskryminacji jakichkolwiek grup społecznych,

• postęp (przebudowa istniejącej struktury społecznej).

Podstawowe założenia

prawicy:

• konserwatywny światopogląd (przywiązanie do tradycji i

autorytetów),

• przywiązanie do własności prywatnej; często liberalizm gospodarczy,

• przywiązanie do wartości wolności i samostanowienia obywateli,

• wolność jednostki w sferze ekonomicznej,

• dla „nowej” prawicy postulaty minimalizacji ingerencji państwa w

różne dziedziny życia; dla „starej” prawicy szczególny szacunek dla

autorytetu państwa i prawa („państwo powinno być proste, twarde i

skuteczne”),

• sprzeciw wobec zmian rewolucyjnych,

• sprzeciw wobec interwencjonizmu państwowego,

• sprzeciw wobec rozbudowanej polityki socjalnej państwa,

• prywatna służba zdrowia i edukacja,

• postulaty uproszczenia systemu administracji państwowej, systemu

podatkowego, prawa,

• sprzeciw wobec prób sztucznej regulacji rynku,

• postulat wprowadzenia armii zawodowej.

Główne postulaty

partii politycznych

w polskim parlamencie:

• Prawo i Sprawiedliwość
• Platforma Obywatelska
• Samoobrona
• Sojusz Lewicy Demokratycznej
• Liga Polskich Rodzin
• Polskie Stronnictwo Ludowe

Prawo i Sprawiedliwość

• zaostrzenie kar dla przestępców

• walka z korupcją

• zakaz aborcji i eutanazji

• gwarancja minimum socjalnego

• obniżka podatków

• dekomunizacja i rozliczenie agentów służb specjalnych z

czasów PRL

• utrzymanie interwencjonizmu gospodarczego na tym

samym poziomie co jest obecnie

• sprzeciwienie się podatkowi liniowego

• zapewnienie większego bezpieczeństwa obywatelom

• strategiczne więzi ze Stanami Zjednoczonymi, ale otwarcie

się też na UE

• wspieranie służby zdrowia i oświaty

Platforma Obywatelska

• ograniczenie roli państwa w gospodarce

• zakaz aborcji i eutanazji

• Szeroka współpraca z USA

• wprowadzenie podatku liniowego

• opowiedzenie się za wolnością jednostki

• szczególny nacisk na tolerancje w społeczeństwie

• rozwiązanie problemu lustracji poprzez odtajnienie

wszystkich akt służb specjalnych z czasów PRL

• wprowadzenia częściowych płatności za służbę zdrowia i

oświatę

• ograniczenie wydatków socjalnych i postawienie na

gospodarkę i jej rozwój

• szerokie kontakty zagraniczne państwa głownie z krajami UE

• walka z bezrobociem poprzez obniżki podatkowe dla

przedsiębiorców

Samoobrona

• dofinansowanie rolnictwa – położenie nacisku na rozwój

wsi i gospodarstw wiejskich

• ograniczenie biurokracji – starań o dofinansowanie z

budżetu Unii Europejskiej

• stanowczy sprzeciw korupcji i nielegalnych układów

• wprowadzenie kwoty minimum socjalnego

• interwencjonizm państwa w gospodarce

• zakaz aborcji i eutanazji

• zapewnienie bezpłatnej edukacji, dostępu do służb

medycznych

• odtajnienie wszystkich teczek służb specjalnych

• wprowadzenie podatku dla inwestorów zagranicznych

rozliczających się w swoich państwach np.: hipermarkety

Samoobrona cd.

• wypłacanie pensji dla działaczy pracujących w sferze rolnictwa np.

dla sołtysów (1200 zł – rocznie)

• wypłacanie pensji dla działaczy pracujących w sferze rolnictwa np.

dla sołtysów (1200 zł – rocznie)

• zakończenie sporów z Białorusią, otwarcie się na inwestycje ze

wschodu

• renegocjowanie umów z Unią Europejską o dopłaty dla wsi,

gospodarstw rolnych (w dużej mierze wykonane w roku 2006, gdy

Andrzej Lepper został ministrem rolnictwa i rozwoju wsi)

• partia nie uważa się za partię tylko rolniczą, gdyż jak uważa dba o

interesy wszystkich grup społecznych (służba zdrowia, emeryci,

renciści, nauczyciele)

• likwidacja bezrobocia poprzez tworzenie miejsc pracy przez

inwestorów (obniżka podatku dla przedsiębiorstw)

• obniżenie podatku dla najbiedniejszych w kraju

• walka z przestępczością

Sojusz Lewicy

Demokratycznej

• sprzeciw wobec wprowadzenia podatku linowego
• kategoryczny sprzeciw wobec upublicznienia

wszystkich teczek służb specjalnych PRL

• zgoda na aborcję w uzasadnionych przypadkach i

rejestrację związków homoseksualnych

• postulat bezpłatnego szkolnictwa i dostępy do

służby zdrowia dla ogółu obywateli

• neutralność światopoglądowa państwa
• szerzenie tolerancji w kraju

Liga Polskich Rodzin

• sprzeciw członkostwu w Unii Europejskiej

• życie moralne i polityczne zgodnie z nauką Kościoła

katolickiego

• zakaz eutanazji i aborcji

• sprzeciw wobec legalizacji związków homoseksualnych

• postulat upublicznienie wszystkich teczek służb

specjalnych PRL

• szczególny sprzeciw dla postkomunistów oraz

różnorakich mniejszości np. seksualnych

• zwiększenie wydatków socjalnych np. na tzw. becikowe

czy podwyżki dla grup społecznych

• szerzenie wartości narodowych oraz nacjonalistycznych

• walka z korupcją

Polskie Stronnictwo Ludowe

• sprzeciw wobec eutanazji, aborcji i legalizacji

związków homoseksualnych

• zwiększenie interwencjonizmu w gospodarce państwa

• postulat odtajnienia teczek służb specjalnych PRL

• poprawienie kontaktów z państwami UE oraz USA

• pomoc socjalna dla rolników

• wyrównanie szans dla wsi i miast

• pomoc socjalna dla najbiedniejszych grup społecznych

m.in. bezrobotnych

• usprawnienie systemu sądownictwa

• walka z korupcją

Rodzaje Systemów

Partyjnych

• system jednopartyjny - istnieje tylko jedna legalna partia,

zaś działanie ewentualnych organizacji opozycyjnych jest przez

nią skutecznie hamowane - np. w ZSRR Komunistyczna Partia

Związku Radzieckiego

• system partii hegemonicznej - wśród kilku istniejących partii

jedna z nich pełni funkcję hegemona zmuszając pozostałe

partie (tzw. partie satelickie) do całkowitego podporządkowania

- np. w Polsce 1948-1989 układ PZPR-ZSL-SD

• system partii dominującej - wśród wielu istniejących partii

jedna z nich, zwykle wykorzystując uwarunkowania historyczne,

ma zdecydowaną przewagę pozostając niemal bez przerwy u

władzy - np. w Indiach Indyjski Kongres Narodowy, w Meksyku

Partia Rewolucyjno- Instytucjonalna

• system dwupartyjny - istnieją dwie partie zdecydowanie

dominujące nad pozostałymi, zmieniające się co jakiś czas u

władzy - np. w Stanach Zjednoczonych Partia Demokratyczna i

Partia Republikańska

Rodzaje Systemów Partyjnych

cd.

• system dwuipółpartyjny - istnieją dwie partie zdecydowanie

dominujące nad pozostałymi, zmieniające się co jakiś czas u

władzy, jednak potrzebujące zwykle współpracy z inną

mniejszą partią, ewentualnie utworzenia "wielkiej koalicji" - np.

w Niemczech SPD i CDU/CSU + Zieloni lub FDP

• system wielopartyjny - istnieje wiele partii, które rywalizują

ze sobą o zdobycie i utrzymanie władzy. Żadna z nich nie ma

szans zdobyć przewagi w parlamencie (większość mandatów),

aby samodzielnie utworzyć rząd. Tworzą się więc rządy

koalicyjne. System ten świadczy o zróżnicowaniu ludności, daje

im możliwość lepszej, pełniejszej reprezentacji ich poglądów w

parlamencie. Jednak czasem może też utrudniać

rozwiązywanie pewnych problemów społecznych,

doprowadzając do konfliktów

• system dwublokowy - istnieje wiele partii, które rywalizują

ze sobą podczas kampanii wyborczej, jednak po wyborach

formują się w dwa bloki np. prawica i lewica i współdziałają w

ramach tych bloków.

•rys. Artur

Krynicki