Układ rozrodczy

Układ rozrodczy

W życiu płodowym początkowo narządy

W życiu płodowym początkowo narządy

rozrodcze nie są zróżnicowane na męskie i

rozrodcze nie są zróżnicowane na męskie i

żeńskie. Pierwsze zawiązki

żeńskie. Pierwsze zawiązki

gonad

gonad

o

o

nieokreślonej płci powstają ze śródnerczy.

nieokreślonej płci powstają ze śródnerczy.

Później rozwija się przewód Műllera i

Później rozwija się przewód Műllera i

przewód Wolffa, z których rozwiną się

przewód Wolffa, z których rozwiną się

odpowiednie dla każdej płci narządy

odpowiednie dla każdej płci narządy

wewnętrzne.

wewnętrzne.

Schemat rozwoju narządów

Schemat rozwoju narządów

rozrodczych stadium wyjściowe

rozrodczych stadium wyjściowe

niezróżnicowane

niezróżnicowane

1

1

— narząd płciowy,

— narząd płciowy,

2

2

— ciało Wolffa,

— ciało Wolffa,

3

3

— przewód Mullera,

— przewód Mullera,

4

4

— omocznia,

— omocznia,

5 — nerka ostateczna,

5 — nerka ostateczna,

6 —; moczowód,

6 —; moczowód,

7 — zatoka moczawo-

7 — zatoka moczawo-

płciowa

płciowa

8 — przewód Wolffa,

8 — przewód Wolffa,

14

14

— więzadło

— więzadło

kierunkowe,

kierunkowe,

Schemat rozwoju narządów

Schemat rozwoju narządów

rozrodczych: — u samców

rozrodczych: — u samców

3’

3’

— szczątkowa postać

— szczątkowa postać

przewodu Millera,

przewodu Millera,

14

14

— więzadło kierunkowe,

— więzadło kierunkowe,

17

17

— jądra,

— jądra,

18

18

— przyczepek jądra,

— przyczepek jądra,

19

19

— przewodziki

— przewodziki

wyprowadzające i przewód

wyprowadzające i przewód

najądrza,

najądrza,

20

20

— przyjądrze,

— przyjądrze,

21

21

— nasieniowód,

— nasieniowód,

22

22

— gruczoł pęcherzykowy,

— gruczoł pęcherzykowy,

23 •

23 •

— gruczoł krokowy,

— gruczoł krokowy,

24

24

— przewód moczowo-

— przewód moczowo-

płciowy

płciowy

Schemat rozwoju narządów

Schemat rozwoju narządów

rozrodczych — u samic

rozrodczych — u samic

3

3

— przewód Mullera,

— przewód Mullera,

8' — przewody Gartnera (tylny

8' — przewody Gartnera (tylny

odcinek przewodu Wolffa),

odcinek przewodu Wolffa),

9

9

— jajnik,

— jajnik,

10

10

— przyczepek

— przyczepek

pęcherzykowaty,

pęcherzykowaty,

11

11

— lejek przyszłego

— lejek przyszłego

jajowodu,

jajowodu,

12

12

— nadjajnik,

— nadjajnik,

13

13

— przyjajnik,

— przyjajnik,

14

14

— więzadlo kierunkowe,

— więzadlo kierunkowe,

15

15

— przedsionek pochwy,

— przedsionek pochwy,

16

16

— pochwa,

— pochwa,

. U mężczyzn rozwiną się: jądra,

. U mężczyzn rozwiną się: jądra,

najądrza, nasieniowody, pęcherzyki

najądrza, nasieniowody, pęcherzyki

nasiennie,

nasiennie,

gruczoł

gruczoł

krokowy; u kobiet:

krokowy; u kobiet:

jajniki, jajowody,

jajniki, jajowody,

macica

macica

i pochwa.

i pochwa.

Powstawanie zewnętrznych narządów

Powstawanie zewnętrznych narządów

płciowych okolicy krocza

płciowych okolicy krocza

U samców

U samców

–

Wzgórek płciowy

Wzgórek płciowy

przekształca się w

przekształca się w

prącie,

prącie,

–

wały płciowe zrastają

wały płciowe zrastają

się i tworzą mosznę,

się i tworzą mosznę,

do której zstępują

do której zstępują

jądra wraz z ich

jądra wraz z ich

osłonka pochwową.

osłonka pochwową.

–

zatoka moczowo

zatoka moczowo

płciowa przekształca

płciowa przekształca

się w cewkę moczową.

się w cewkę moczową.

U samic

U samic

–

wzgórek płciowy

wzgórek płciowy

staje się łechtaczką

staje się łechtaczką

–

wały płciowe

wały płciowe

przekształcają się w

przekształcają się w

wargi sromowe,

wargi sromowe,

–

otwór moczowo

otwór moczowo

płciowy przekształca

płciowy przekształca

się w szparę sromu.

się w szparę sromu.

Układ rozrodczy żeński

Układ rozrodczy żeński

Narządy wewnętrzne leżą w miednicy

Narządy wewnętrzne leżą w miednicy

małej i - z wyjątkiem dolnego odcinka

małej i - z wyjątkiem dolnego odcinka

pochwy - pokryte są przez podwójny

pochwy - pokryte są przez podwójny

fałd otrzewnej, przytwierdzony po obu

fałd otrzewnej, przytwierdzony po obu

stronach do ścianek miednicy małej.

stronach do ścianek miednicy małej.

Fałd ten nazywa się więzadłem

Fałd ten nazywa się więzadłem

szerokim macicy.

szerokim macicy.

Zewnętrzne narządy płciowe żeńskie

Zewnętrzne narządy płciowe żeńskie

określane są jako

określane są jako

srom

srom

.

.

jajowody

jajowody

jajniki

jajniki

macica

macica

pochwa

pochwa

narządy płciowe żeńskie

narządy płciowe żeńskie

srom

srom

wzgórek łonowy

wzgórek łonowy

–

–

3

3

wargi sromowe

wargi sromowe

większe

większe

wargi sromowe

wargi sromowe

mniejsze

mniejsze

przedsionek pochwy

przedsionek pochwy

i

i

błona dziewicza

błona dziewicza

ujście

ujście

pochwy

pochwy

-

-

7

7

łechtaczka

łechtaczka

–

–

5

5

gruczoły przedsionkowe większe

gruczoły przedsionkowe większe

,

,

gruczoły przedsionkowe mniejsz

gruczoły przedsionkowe mniejsz

e

e

gruczoły przycewkowe

gruczoły przycewkowe

ujście zewnętrzne

ujście zewnętrzne

cewki moczowej

cewki moczowej

–

–

6

6

Jajnik

Jajnik

(

(

ovarium

ovarium

)

)

Jajniki to parzyste gruczoły, położone na

Jajniki to parzyste gruczoły, położone na

tylnej powierzchni więzadła macicy, przy

tylnej powierzchni więzadła macicy, przy

ścianach miednicy małej. Mają kształt

ścianach miednicy małej. Mają kształt

jajowaty, wymiary mniej więcej 3×2×1cm,

jajowaty, wymiary mniej więcej 3×2×1cm,

a każdy waży około 5g. Jajniki są dolnym

a każdy waży około 5g. Jajniki są dolnym

końcem przymocowane do macicy za

końcem przymocowane do macicy za

pomocą więzadeł jajnikowych właściwych,

pomocą więzadeł jajnikowych właściwych,

natomiast górna część znajduje się w

natomiast górna część znajduje się w

pobliżu ujścia

pobliżu ujścia

jajowodu

jajowodu

.

.

Od momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej

Od momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej

przez około 40 lat w jajniku co miesiąc (28 dni)

przez około 40 lat w jajniku co miesiąc (28 dni)

dojrzewa jeden pęcherzyk jajnikowy (Graafa), w

dojrzewa jeden pęcherzyk jajnikowy (Graafa), w

którym rozwija się

którym rozwija się

komórka

komórka

jajowa. Dojrzały

jajowa. Dojrzały

pęcherzyk ma średnicę około 20 mm, natomiast

pęcherzyk ma średnicę około 20 mm, natomiast

komórka jajowa 0,2mm. Pęcherzyk pęka i uwalnia

komórka jajowa 0,2mm. Pęcherzyk pęka i uwalnia

komórkę jajową, która dostaje się do jajowodu.

komórkę jajową, która dostaje się do jajowodu.

Pozostałości pęcherzyka przekształcają się w tzw.

Pozostałości pęcherzyka przekształcają się w tzw.

ciałko żółte, które pełni funkcję wydzielnicza.

ciałko żółte, które pełni funkcję wydzielnicza.

Wydzielany przez ciałko żółte hormon

Wydzielany przez ciałko żółte hormon

przygotowuje macicę na przyjęcie zapłodnionego

przygotowuje macicę na przyjęcie zapłodnionego

jajeczka.

jajeczka.

Jajnik pokryty jest jednowarstwowym

Jajnik pokryty jest jednowarstwowym

nabłonkiem mezotelialnym o zmiennej

nabłonkiem mezotelialnym o zmiennej

wysokości – od prawie płaskiego do

wysokości – od prawie płaskiego do

sześciennego. Nabłonek ten leży na błonie

sześciennego. Nabłonek ten leży na błonie

podstawnej, poniżej której znajduje się

podstawnej, poniżej której znajduje się

błona biaława, utworzona z tkanki łącznej

błona biaława, utworzona z tkanki łącznej

włóknistej zawierającej różnej grubości

włóknistej zawierającej różnej grubości

włókna klejorodne. Powierzchnia jajnika

włókna klejorodne. Powierzchnia jajnika

jest pofałdowana i pofałdowanie to

jest pofałdowana i pofałdowanie to

pogłębia się wraz z wiekiem

pogłębia się wraz z wiekiem

.

.

W jajniku wyodrębnia się dwie części: korową i rdzenną.

W jajniku wyodrębnia się dwie części: korową i rdzenną.

Część korowa jest otoczona nabłonkiem płciowym,

Część korowa jest otoczona nabłonkiem płciowym,

odpowiednikiem nabłonka otrzewnej, pod którym leży cienka

odpowiednikiem nabłonka otrzewnej, pod którym leży cienka

błona biaława. Kora jest zbudowana z podścieliska

błona biaława. Kora jest zbudowana z podścieliska

łącznotkankowego swoistego dla jajnika, zawierającego różne

łącznotkankowego swoistego dla jajnika, zawierającego różne

typy komórek tkanki łącznej, m.in. komórki niezróżnicowane

typy komórek tkanki łącznej, m.in. komórki niezróżnicowane

mezenchymalne, które dojrzewają pod wpływem hormonów

mezenchymalne, które dojrzewają pod wpływem hormonów

przysadkowych (LH) i przekształcają się w komórki tkalne

przysadkowych (LH) i przekształcają się w komórki tkalne

podścieliska jajnika. Występują one znacznie obficiej w

podścieliska jajnika. Występują one znacznie obficiej w

okresie ciąży i w okresie okołomenopauzalnym. Poza

okresie ciąży i w okresie okołomenopauzalnym. Poza

komórkami tkanki łącznej podścielisko jajnika utworzone jest

komórkami tkanki łącznej podścielisko jajnika utworzone jest

z włókien siateczkowatych oraz z delikatnych włókien

z włókien siateczkowatych oraz z delikatnych włókien

klejorodnych. W części korowej jajnika rozmieszczone są

klejorodnych. W części korowej jajnika rozmieszczone są

komórki jajowe w różnych stadiach dojrzewania.

komórki jajowe w różnych stadiach dojrzewania.

Najbardziej obwodowo leżą pęcherzyki jajnikowe

Najbardziej obwodowo leżą pęcherzyki jajnikowe

pierwotne, czyli komórki jajowe otoczone

pierwotne, czyli komórki jajowe otoczone

spłaszczonymi komórkami nabłonkowymi.

spłaszczonymi komórkami nabłonkowymi.

Zamknięta w pęcherzyku komórka jajowa nosi

Zamknięta w pęcherzyku komórka jajowa nosi

nazwę oocytu I rzędu, którego jądro pozostaje w

nazwę oocytu I rzędu, którego jądro pozostaje w

fazie zablokowanego pierwszego podziału

fazie zablokowanego pierwszego podziału

mejotycznego. Głębiej znajdują się większe

mejotycznego. Głębiej znajdują się większe

pęcherzyki jajnikowe wzrastające, i wreszcie,

pęcherzyki jajnikowe wzrastające, i wreszcie,

najgłębiej położone są najbardziej rozwinięte duże

najgłębiej położone są najbardziej rozwinięte duże

pęcherzyki jajnikowe dojrzewające, inaczej

pęcherzyki jajnikowe dojrzewające, inaczej

pęcherzyki trzeciego okresu rozwoju,

pęcherzyki trzeciego okresu rozwoju,

uwypuklające guzkowo powierzchnię jajnika.

uwypuklające guzkowo powierzchnię jajnika.

Część rdzenna jajnika zbudowana jest z tkanki łącznej

Część rdzenna jajnika zbudowana jest z tkanki łącznej

bardziej włóknistej niż kora, i obfitującej w naczynia

bardziej włóknistej niż kora, i obfitującej w naczynia

krwionośne. We wnęce jajnika, oprócz naczyń

krwionośne. We wnęce jajnika, oprócz naczyń

krwionośnych oraz pni nerwowych, znajdują się drobne

krwionośnych oraz pni nerwowych, znajdują się drobne

utkania kanalikowe leżące w poprzek wnęki, które są

utkania kanalikowe leżące w poprzek wnęki, które są

pozostałością po śródnerczu. W większości jajników

pozostałością po śródnerczu. W większości jajników

można znaleźć gniazda komórek o kwasochłonnej

można znaleźć gniazda komórek o kwasochłonnej

ziarnistej cytoplazmie, zwane komórkami wnękowymi.

ziarnistej cytoplazmie, zwane komórkami wnękowymi.

Często leżą one w sąsiedztwie, a nawet wewnątrz

Często leżą one w sąsiedztwie, a nawet wewnątrz

większych pni włókien nerwowych. Ich rola nie została

większych pni włókien nerwowych. Ich rola nie została

w pełni poznana, choć przyrównuje się je do komórek

w pełni poznana, choć przyrównuje się je do komórek

śródmiąższowych Leydiga jądra. Syntetyzują hormony

śródmiąższowych Leydiga jądra. Syntetyzują hormony

steroidowe, głównie androgeny.

steroidowe, głównie androgeny.

Jajnik jest strukturą bogato unaczynioną. Otrzymuje

Jajnik jest strukturą bogato unaczynioną. Otrzymuje

krew z dwóch źródeł: od tętnicy jajnikowej oraz od

krew z dwóch źródeł: od tętnicy jajnikowej oraz od

gałęzi jajnikowej tętnicy macicznej. Tętnica jajnikowa,

gałęzi jajnikowej tętnicy macicznej. Tętnica jajnikowa,

odchodząca od aorty brzusznej, dochodzi do końca

odchodząca od aorty brzusznej, dochodzi do końca

jajowodowego jajnika, zaś gałąź jajnikowa tętnicy

jajowodowego jajnika, zaś gałąź jajnikowa tętnicy

macicznej dochodzi do jajnika u jego końca

macicznej dochodzi do jajnika u jego końca

macicznego. W krezce jajnika obie tętnice łączą się ze

macicznego. W krezce jajnika obie tętnice łączą się ze

sobą i wysyłają drobne gałązki przez wnękę do rdzenia

sobą i wysyłają drobne gałązki przez wnękę do rdzenia

jajnika. Żyły jajnika przebiegają na ogół podobnie jak

jajnika. Żyły jajnika przebiegają na ogół podobnie jak

tętnice. Gałęzie początkowe żyły jajnikowej i gałęzi

tętnice. Gałęzie początkowe żyły jajnikowej i gałęzi

jajnikowej żyły macicznej wytwarzają we wnęce i w

jajnikowej żyły macicznej wytwarzają we wnęce i w

przylegającej części krezki jajowodu dobrze rozwinięty

przylegającej części krezki jajowodu dobrze rozwinięty

splot żylny jajnikowy.

splot żylny jajnikowy.

Ciałko żółte

Ciałko żółte

inaczej

inaczej

gruczoł żółtkowy

gruczoł żółtkowy

–

–

przekształcony

przekształcony

pęcherzyk jajnikowy

pęcherzyk jajnikowy

, który

, który

funkcjonuje jako

funkcjonuje jako

gruczoł dokrewny

gruczoł dokrewny

. Powstaje

. Powstaje

po uwolnieniu

po uwolnieniu

oocytu

oocytu

II rzędu w miejscu

II rzędu w miejscu

pęknięcia

pęknięcia

pęcherzyka Graafa

pęcherzyka Graafa

. Ciałko żółte

. Ciałko żółte

produkuje

produkuje

progesteron

progesteron

,

,

hormon

hormon

przygotowujący

przygotowujący

błonę śluzową macicy

błonę śluzową macicy

do

do

przyjęcia zapłodnionego

przyjęcia zapłodnionego

jaja

jaja

i umożliwienia

i umożliwienia

jego rozwoju (od około czwartego miesiąca

jego rozwoju (od około czwartego miesiąca

ciąży produkcję progesteronu przejmuje

ciąży produkcję progesteronu przejmuje

łożysko

łożysko

).

).

Gdy nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte po 10-12

Gdy nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte po 10-12

dniach zaczyna zanikać wskutek działania

dniach zaczyna zanikać wskutek działania

makrofagów

makrofagów

i

i

fibroblastów

fibroblastów

odkładających w ciałku żółtym

odkładających w ciałku żółtym

kolagen

kolagen

.

.

Proces ten nosi nazwę

Proces ten nosi nazwę

luteolizy

luteolizy

. W jego wyniku ciałko

. W jego wyniku ciałko

żółte przekształca się w ciałko żółte miesiączkowe, a

żółte przekształca się w ciałko żółte miesiączkowe, a

następnie w

następnie w

ciałko białawe

ciałko białawe

. Doprowadza to do

. Doprowadza to do

gwałtownego spadku poziomu progesteronu (obniżenie

gwałtownego spadku poziomu progesteronu (obniżenie

poziomu progesteronu jest powodem rozpoczęcia

poziomu progesteronu jest powodem rozpoczęcia

menstruacji

menstruacji

). Natomiast gdy komórka jajowa zostanie

). Natomiast gdy komórka jajowa zostanie

zapłodniona, ciałko żółte rozrasta się i tworzy ciałko

zapłodniona, ciałko żółte rozrasta się i tworzy ciałko

żółte ciążowe.

żółte ciążowe.

Ciałko żółte produkuje oprócz progesteronu także

Ciałko żółte produkuje oprócz progesteronu także

estrogeny

estrogeny

,

,

inhibinę

inhibinę

i

i

relaksynę

relaksynę

Jajowody to przewody biegnące w

Jajowody to przewody biegnące w

więzadle szerokim macicy.

więzadle szerokim macicy.

Transportują uwolnioną z jajnika

Transportują uwolnioną z jajnika

komórkę jajową do macicy. Zaczynają

komórkę jajową do macicy. Zaczynają

się w okolicach jajników i uchodzą do

się w okolicach jajników i uchodzą do

górno-bocznych kątów macicy. Mają

górno-bocznych kątów macicy. Mają

długość ok. 12cm.

długość ok. 12cm.

Składa się z czterech odcinków:

Składa się z czterech odcinków:

Macicznego

Macicznego

Cieśni

Cieśni

Bańki

Bańki

Lejka z ujściem brzusznym

Lejka z ujściem brzusznym

Błona śluzowa jajowodu jest mocno

Błona śluzowa jajowodu jest mocno

pofałdowana i pokryta nabłonkiem

pofałdowana i pokryta nabłonkiem

jednowarstwowym walcowatym

jednowarstwowym walcowatym

migawkowym. Migawki biją w stronę

migawkowym. Migawki biją w stronę

ujścia macicznego przesuwając

ujścia macicznego przesuwając

ewentualny

ewentualny

owulat

owulat

i powodując ruch

i powodując ruch

cieczy, który promuje ruch plemników w

cieczy, który promuje ruch plemników w

stronę jaja. Inne komórki błony śluzowej

stronę jaja. Inne komórki błony śluzowej

produkują

produkują

śluz

śluz

odżywiający komórkę

odżywiający komórkę

jajową.

jajową.

Macica

Macica

Macica jest

Macica jest

narządem

narządem

nieparzystym, o kształcie spłaszczonej

nieparzystym, o kształcie spłaszczonej

gruszki. Umiejscowiona jest w miednicy małej, między

gruszki. Umiejscowiona jest w miednicy małej, między

pęcherzem moczowym a odbytnicą. Wypukła, szeroka górna

pęcherzem moczowym a odbytnicą. Wypukła, szeroka górna

część to dno macicy. Dno przechodzi ku dołowi w trzon, który

część to dno macicy. Dno przechodzi ku dołowi w trzon, który

jest szerszy u góry i zwęża się, przechodząc w szyjkę macicy.

jest szerszy u góry i zwęża się, przechodząc w szyjkę macicy.

Wyróżnia się część nadpochwową szyjki oraz część

Wyróżnia się część nadpochwową szyjki oraz część

pochwową, która wpukla się do wnętrza pochwy. Na przekroju

pochwową, która wpukla się do wnętrza pochwy. Na przekroju

poprzecznym lub pośrodkowym jama macicy ma kształt

poprzecznym lub pośrodkowym jama macicy ma kształt

szczeliny. Ściana macicy zbudowana jest z trzech warstw:

szczeliny. Ściana macicy zbudowana jest z trzech warstw:

błony surowiczej, stanowiącej podstawę; warstwy mięśniowej

błony surowiczej, stanowiącej podstawę; warstwy mięśniowej

(o złożonej, trzywarstwowej budowie) oraz warstwy śluzowej,

(o złożonej, trzywarstwowej budowie) oraz warstwy śluzowej,

która ulega cyklicznemu rozrostowi i złuszczaniu podczas

która ulega cyklicznemu rozrostowi i złuszczaniu podczas

cyklu menstruacyjnego.

cyklu menstruacyjnego.

Macica jest osłonięta otrzewną. Od tyłu cała macica oraz

Macica jest osłonięta otrzewną. Od tyłu cała macica oraz

górna część pochwy są pokryte przez otrzewną, która

górna część pochwy są pokryte przez otrzewną, która

następnie wygina się ku górze, na odbytnicę, tworząc

następnie wygina się ku górze, na odbytnicę, tworząc

zagłębienie odbytniczo-maciczne, zwane jamą Douglada. Z

zagłębienie odbytniczo-maciczne, zwane jamą Douglada. Z

przodu otrzewna pokrywa tylko trzon macicy i przechodzi

przodu otrzewna pokrywa tylko trzon macicy i przechodzi

na pęcherz moczowy, tworząc zagłębienie pęcherzowo-

na pęcherz moczowy, tworząc zagłębienie pęcherzowo-

maciczne. Na bokach oba fałdy otrzewnej (przedni i tylny)

maciczne. Na bokach oba fałdy otrzewnej (przedni i tylny)

łączą się i przechodzą obustronnie w więzadło szerokie

łączą się i przechodzą obustronnie w więzadło szerokie

macicy. Oprócz tego macica jest utrzymywana za pomocą

macicy. Oprócz tego macica jest utrzymywana za pomocą

parzystych więzadeł obłych. Biegną one od brzegów macicy

parzystych więzadeł obłych. Biegną one od brzegów macicy

- początkowo w więzadle szerokim, dalej już

- początkowo w więzadle szerokim, dalej już

pozaotrzewnowo - po bocznych ścianach miednicy,

pozaotrzewnowo - po bocznych ścianach miednicy,

kanałami pachwinowymi i kończą się w skórze warg

kanałami pachwinowymi i kończą się w skórze warg

sromowych większych.

sromowych większych.

We właściwym umocowaniu macicy biorą również udział

We właściwym umocowaniu macicy biorą również udział

więzadła odbytniczo-maciczne oraz pęcherzowo-

więzadła odbytniczo-maciczne oraz pęcherzowo-

maciczne. Cały zespół tkanek łącznych, tworzących

maciczne. Cały zespół tkanek łącznych, tworzących

więzadła podtrzymujące macicę, zlokalizowane wewnątrz

więzadła podtrzymujące macicę, zlokalizowane wewnątrz

jamy otrzewnowej oraz poza nią, nazywany jest

jamy otrzewnowej oraz poza nią, nazywany jest

aparatem więzadłowo-wieszadłowym (przymacicza).

aparatem więzadłowo-wieszadłowym (przymacicza).

Gwarantują on prawidłowe ułożenie macicy i pochwy w

Gwarantują on prawidłowe ułożenie macicy i pochwy w

organizmie. Uszkodzenie, osłabienie lub zwiotczenie tego

organizmie. Uszkodzenie, osłabienie lub zwiotczenie tego

aparatu może powodować zaburzenia statyki tych

aparatu może powodować zaburzenia statyki tych

narządów. W prawidłowym położeniu cała macica jest

narządów. W prawidłowym położeniu cała macica jest

pochylona do przodu oraz ponadto trzon jest wygięty w

pochylona do przodu oraz ponadto trzon jest wygięty w

stosunku do szyjki. Mianem przydatków macicy określa

stosunku do szyjki. Mianem przydatków macicy określa

się jajniki, jajowody i więzadła maciczne.

się jajniki, jajowody i więzadła maciczne.

Pochwa (

Pochwa (

vagina

vagina

)

)

Pochwa jest krótkim odcinkiem o kształcie

Pochwa jest krótkim odcinkiem o kształcie

spłaszczonej cewki. Łączy ujście macicy z

spłaszczonej cewki. Łączy ujście macicy z

przedsionkiem pochwy. Jej ściany są

przedsionkiem pochwy. Jej ściany są

bardzo rozciągliwe zarówno na długość,

bardzo rozciągliwe zarówno na długość,

jak i na szerokość, co umożliwia

jak i na szerokość, co umożliwia

przeciśnięcie się płodu podczas

przeciśnięcie się płodu podczas

porodu

porodu

.

.

Przed pochwą znajduje się pęcherz

Przed pochwą znajduje się pęcherz

moczowy wraz z cewką, a z tyłu pochwy

moczowy wraz z cewką, a z tyłu pochwy

odbytnica.

odbytnica.

Srom

Srom

Srom to określenie zewnętrznych narządów płciowych,

Srom to określenie zewnętrznych narządów płciowych,

które stanowią: wzgórek łonowy, wargi sromowe

które stanowią: wzgórek łonowy, wargi sromowe

większe, wargi sromowe mniejsze, przedsionek

większe, wargi sromowe mniejsze, przedsionek

pochwy, gruczoły przedsionkowe większe (Bartholina),

pochwy, gruczoły przedsionkowe większe (Bartholina),

błona dziewicza, łechtaczka. Na wysokości spojenia

błona dziewicza, łechtaczka. Na wysokości spojenia

łonowego znajduje się dobrze rozwinięta wyściółka

łonowego znajduje się dobrze rozwinięta wyściółka

tłuszczowa, tworząca wzgórek łonowy. Poniżej niego

tłuszczowa, tworząca wzgórek łonowy. Poniżej niego

znajduje się szczelina sromowa, ograniczona po

znajduje się szczelina sromowa, ograniczona po

bokach wargami sromowymi większymi. W głębi

bokach wargami sromowymi większymi. W głębi

znajdują się wargi sromowe mniejsze, otaczające

znajdują się wargi sromowe mniejsze, otaczające

wejście do przedsionka pochwy, które jest częściowo

wejście do przedsionka pochwy, które jest częściowo

zasłonięte fałdem śluzówki - błoną dziewiczą.

zasłonięte fałdem śluzówki - błoną dziewiczą.

Powyżej, u zbiegu warg sromowych

Powyżej, u zbiegu warg sromowych

mniejszych leży łechtaczka - narząd

mniejszych leży łechtaczka - narząd

homologiczny do męskiego prącia, o

homologiczny do męskiego prącia, o

budowie jamistej. Poniżej łechtaczki,

budowie jamistej. Poniżej łechtaczki,

a powyżej wejścia do pochwy

a powyżej wejścia do pochwy

znajduje się ujście cewki moczowej.

znajduje się ujście cewki moczowej.

Układ rozrodczy męski

Układ rozrodczy męski

S

S

amce

amce

ssaków

ssaków

posiadają 2 jądra, które najczęściej znajdują

posiadają 2 jądra, które najczęściej znajdują

się w

się w

mosznie

mosznie

– worku skórno-powięziowym, wywodzącym się

– worku skórno-powięziowym, wywodzącym się

ze ściany

ze ściany

brzucha

brzucha

. U większości ssaków jądra są położone

. U większości ssaków jądra są położone

poza obrębem ciała, zawieszone przez

poza obrębem ciała, zawieszone przez

powrózek nasienny

powrózek nasienny

w

w

worku mosznowym. Jest to spowodowane tym, że

worku mosznowym. Jest to spowodowane tym, że

spermatogeneza

spermatogeneza

zachodzi wydajniej w temperaturach

zachodzi wydajniej w temperaturach

niższych niż ok. 37

niższych niż ok. 37

stopni Celsjusza

stopni Celsjusza

, panująca wewnątrz ciała.

, panująca wewnątrz ciała.

Zwykle jedno jądro wisi niżej od drugiego (zazwyczaj lewe).

Zwykle jedno jądro wisi niżej od drugiego (zazwyczaj lewe).

Jest to głównie spowodowane różnicami w strukturach

Jest to głównie spowodowane różnicami w strukturach

naczyniowych po prawej i lewej stronie.

naczyniowych po prawej i lewej stronie.

 

 

[

[

1.

1.

Pęcherz moczowy

Pęcherz moczowy

2.

2.

Kość łonowa

Kość łonowa

3.

3.

Prącie

Prącie

4.

4.

Ciało jamiste

Ciało jamiste

5.

5.

Żołądź

Żołądź

6.

6.

Napletek

Napletek

7.Ujście

7.Ujście

cewki moczowej

cewki moczowej

8.

8.

Esica

Esica

9.

9.

Odbytnica

Odbytnica

10.

10.

Pęcherzyk nasienny

Pęcherzyk nasienny

11.

11.

Przewód wytryskowy

Przewód wytryskowy

12.

12.

Prostata

Prostata

13.

13.

Gruczoł opuszkowo-cewkowy

Gruczoł opuszkowo-cewkowy

14.

14.

Odbyt

Odbyt

15.

15.

Nasieniowód

Nasieniowód

16.

16.

Najądrze

Najądrze

17.

17.

Jądro

Jądro

18.

18.

Moszna

Moszna

Najądrze

Najądrze

– Narząd płciowy męski wewnętrzny.

– Narząd płciowy męski wewnętrzny.

Znajduje się w

Znajduje się w

mosznie

mosznie

i przylega do

i przylega do

jądra

jądra

od góry, tyłu

od góry, tyłu

oraz boku Składa się z kanalików, których zadaniem jest

oraz boku Składa się z kanalików, których zadaniem jest

odprowadzanie z jądra i magazynowanie

odprowadzanie z jądra i magazynowanie

nasienia

nasienia

.

.

Najądrze składa się z głowy, trzonu i ogona. Głowę

Najądrze składa się z głowy, trzonu i ogona. Głowę

stanowią płaciki i przewodziki odprowadzające,

stanowią płaciki i przewodziki odprowadzające,

natomiast trzon i ogon (który jest uważany za główny

natomiast trzon i ogon (który jest uważany za główny

magazyn nasienia) zbudowane są z poskręcanego

magazyn nasienia) zbudowane są z poskręcanego

przewodu najądrza

przewodu najądrza

, który opuszczając ogon, przechodzi

, który opuszczając ogon, przechodzi

w

w

nasieniowód

nasieniowód

.

.

Oprócz magazynowania

Oprócz magazynowania

plemników

plemników

najądrze również

najądrze również

produkuje wydzielinę o kwaśnym odczynie, która

produkuje wydzielinę o kwaśnym odczynie, która

powoduje dojrzewanie plemników i ich unieruchomienie.

powoduje dojrzewanie plemników i ich unieruchomienie.

Nasieniowody

Nasieniowody

,

,

przewody nasienne

przewody nasienne

–

–

przewody (długość 40–50 cm)

przewody (długość 40–50 cm)

wyprowadzające

wyprowadzające

plemniki

plemniki

z gruczołów

z gruczołów

płciowych męskich –

płciowych męskich –

jąder

jąder

. U kręgowców

. U kręgowców

nasieniowody wychodzą z

nasieniowody wychodzą z

najądrza

najądrza

i mają

i mają

ujście na zewnątrz, albo w

ujście na zewnątrz, albo w

cewce moczowej

cewce moczowej

.

.

Ponadto u kręgowców nasieniowody

Ponadto u kręgowców nasieniowody

wytwarzają pewne substancje zwiększające

wytwarzają pewne substancje zwiększające

ruchliwość plemników. U ssaków

ruchliwość plemników. U ssaków

nasieniowody współtworzą

nasieniowody współtworzą

powrózek nasienny

powrózek nasienny

.

.

Cewka moczowo płciowa

Cewka moczowo płciowa

męska

męska

Ma ona długość od 15 do 20 cm. Poza funkcją

Ma ona długość od 15 do 20 cm. Poza funkcją

wyprowadzania moczu pełni również funkcję

wyprowadzania moczu pełni również funkcję

wyprowadzania

wyprowadzania

nasienia

nasienia

. Dzielimy ją na:

. Dzielimy ją na:

Część śródścienną – biegnącą w ścianie pęcherza

Część śródścienną – biegnącą w ścianie pęcherza

moczowego

moczowego

Część sterczową – przebiegającą przez

Część sterczową – przebiegającą przez

gruczoł krokowy

gruczoł krokowy

Część błoniastą – przebijającą

Część błoniastą – przebijającą

przeponę moczowo-płciową

przeponę moczowo-płciową

Część gąbczastą – biegnącą luźno w kroczu pod spojeniem

Część gąbczastą – biegnącą luźno w kroczu pod spojeniem

łonowym przez

łonowym przez

ciało gąbczaste prącia

ciało gąbczaste prącia

, uchodzącą

, uchodzącą

fizjologicznie na końcu

fizjologicznie na końcu

żołędzi

żołędzi

prącia

prącia

; w przypadkach wad

; w przypadkach wad

rozwojowych –

rozwojowych –

spodziectwa

spodziectwa

– uchodzi na dolnej powierzchni

– uchodzi na dolnej powierzchni

prącia

prącia

wierzchniactwa

wierzchniactwa

– uchodzi na górnej powierzchni

– uchodzi na górnej powierzchni

prącia

prącia

Pęcherzyk nasienny

Pęcherzyk nasienny

(

(

łac.

łac.

Vesicula seminalis

Vesicula seminalis

) –

) –

parzysty narząd

parzysty narząd

męskiego układu rozrodczego

męskiego układu rozrodczego

, mający

, mający

kształt podłużnego woreczka o długości do 5 cm.

kształt podłużnego woreczka o długości do 5 cm.

Położony jest w okolicy dna

Położony jest w okolicy dna

pęcherza moczowego

pęcherza moczowego

;

;

wydziela ok. 70% objętości

wydziela ok. 70% objętości

ejakulatu

ejakulatu

.

.

Błona śluzowa

Błona śluzowa

pęcherzyka nasiennego zawiera

pęcherzyka nasiennego zawiera

nabłonek sześcienny

nabłonek sześcienny

wydzielający składniki

wydzielający składniki

nasienia

nasienia

:

:

proteiny

proteiny

,

,

enzymy

enzymy

,

,

fruktozę

fruktozę

,

,

prostaglandyny

prostaglandyny

oraz

oraz

fosforylocholinę

fosforylocholinę

. Ujścia

. Ujścia

pęcherzyka nasiennego wnikają do

pęcherzyka nasiennego wnikają do

nasieniowodu

nasieniowodu

w

w

miejscu zwanym jego bańką.

miejscu zwanym jego bańką.

Narząd ten wytwarza substancję zawierającą niewielkie

Narząd ten wytwarza substancję zawierającą niewielkie

ilości fruktozy stanowiącej źródło energii dla

ilości fruktozy stanowiącej źródło energii dla

plemników

plemników

.

.

Przewód wytryskowy

Przewód wytryskowy

– następny odcinek drogi

– następny odcinek drogi

nasienia od bańki nasieniowodu do ujścia

nasienia od bańki nasieniowodu do ujścia

cewki moczowej

cewki moczowej

, położony w obrębie

, położony w obrębie

gruczołu krokowego

gruczołu krokowego

. Długość jego wynosi ok. 2

. Długość jego wynosi ok. 2

cm

cm

, światło ok. 1 mm w części początkowej,

, światło ok. 1 mm w części początkowej,

zwężając się do 0,2 mm przy ujściu cewki

zwężając się do 0,2 mm przy ujściu cewki

moczowej. Obydwa przewody wytryskowe

moczowej. Obydwa przewody wytryskowe

uchodzą do cewki moczowej, każdy na małym

uchodzą do cewki moczowej, każdy na małym

wzniesieniu

wzniesieniu

błony śluzowej

błony śluzowej

, zwany wzgórkiem

, zwany wzgórkiem

nasiennym, po obu stronach niewielkiego

nasiennym, po obu stronach niewielkiego

podłużnego zagłębienia –

podłużnego zagłębienia –

łagiewki sterczowej

łagiewki sterczowej

.

.

Gruczoł krokowy

Gruczoł krokowy

,

,

stercz

stercz

prostata

prostata

-

-

nieparzysty

nieparzysty

narząd

narząd

mięśniowo-

mięśniowo-

gruczołowy

gruczołowy

.

.

Jest częścią składową

Jest częścią składową

męskiego układu płciowego

męskiego układu płciowego

. Składa się z

. Składa się z

dwóch płatów: lewego i prawego,

dwóch płatów: lewego i prawego,

połączonych węziną. Niestale występuje

połączonych węziną. Niestale występuje

płat środkowy. Kształt prostaty to

płat środkowy. Kształt prostaty to

spłaszczony stożek. Gruczoł sterczowy jest

spłaszczony stożek. Gruczoł sterczowy jest

otoczony mocną torebką z mięśni gładkich,

otoczony mocną torebką z mięśni gładkich,

kurczą się one podczas

kurczą się one podczas

ejakulacji

ejakulacji

.

.

Położony jest poniżej

Położony jest poniżej

pęcherza moczowego

pęcherza moczowego

w

w

miednicy mniejszej. Przez jego miąższ

miednicy mniejszej. Przez jego miąższ

przebiega część sterczowa

przebiega część sterczowa

cewki moczowej

cewki moczowej

(dlatego gdy dochodzi do jego przerostu, na

(dlatego gdy dochodzi do jego przerostu, na

skutek mechanicznego ucisku cewki moczowej

skutek mechanicznego ucisku cewki moczowej

pojawiają się problemy z oddawaniem

pojawiają się problemy z oddawaniem

moczu

moczu

.

.

Wydzielina prostaty to mętna, biaława ciecz o

Wydzielina prostaty to mętna, biaława ciecz o

zasadowym odczynie i charakterystycznym

zasadowym odczynie i charakterystycznym

zapachu (to ona nadaje zapach

zapachu (to ona nadaje zapach

spermie

spermie

), w

), w

niej

niej

zawieszone są

zawieszone są

plemniki

plemniki

.

.

Prostata

Prostata

Gruczoły opuszkowo-cewkowe

Gruczoły opuszkowo-cewkowe

(gruczoły Cowpera,

(gruczoły Cowpera,

łac.

łac.

– parzysty narząd wielkości grochu, otwierający się

– parzysty narząd wielkości grochu, otwierający się

do cewki moczowej w obrębie tylnej ściany jej opuszki,

do cewki moczowej w obrębie tylnej ściany jej opuszki,

znajduje się poniżej

znajduje się poniżej

prostaty

prostaty

. Odpowiadają za

. Odpowiadają za

wydzielanie przezroczystej wydzieliny (

wydzielanie przezroczystej wydzieliny (

preejakulatu

preejakulatu

) z

) z

cewki moczowowej

cewki moczowowej

. Wydzielina ta zabezpiecza plemniki

. Wydzielina ta zabezpiecza plemniki

przed kwaśnym środowiskiem cewki moczowej i

przed kwaśnym środowiskiem cewki moczowej i

pochwy, gdyż jest to płyn o charakterze zasadowym.

pochwy, gdyż jest to płyn o charakterze zasadowym.

Powstająca wydzielina stanowi naturalny

Powstająca wydzielina stanowi naturalny

lubrykant

lubrykant

ułatwiający

ułatwiający

stosunek płciowy

stosunek płciowy

. Sądzi się także, że

. Sądzi się także, że

pozwala on na przeczyszczenie cewki moczowej przed

pozwala on na przeczyszczenie cewki moczowej przed

ejakulacją

ejakulacją

(wytryskiem). Wydzielina ta może zawierać

(wytryskiem). Wydzielina ta może zawierać

znaczne ilości żywych plemników

znaczne ilości żywych plemników

Moszna

Moszna

,

,

worek mosznowy

worek mosznowy

– u

– u

samców wielu

samców wielu

ssaków

ssaków

lądowych, w

lądowych, w

tym u człowieka, uwypuklenie ściany

tym u człowieka, uwypuklenie ściany

jamy brzusznej

jamy brzusznej

w kształcie skórno-

w kształcie skórno-

mięśniowego worka, w którym

mięśniowego worka, w którym

znajdują się

znajdują się

jądra

jądra

. Znajduje się

. Znajduje się

pomiędzy

pomiędzy

prąciem

prąciem

i

i

odbytem

odbytem

.

.

Zadaniem moszny jest utrzymywanie

Zadaniem moszny jest utrzymywanie

jąder w optymalnej, stałej temperaturze,

jąder w optymalnej, stałej temperaturze,

nieco niższej niż temperatura ciała. U 

nieco niższej niż temperatura ciała. U 

człowieka

człowieka

jest to około 34,4°

jest to około 34,4°

C

C

; w

; w

temperaturze 36,7 °C znacząco spada

temperaturze 36,7 °C znacząco spada

liczba produkowanych przez jądra

liczba produkowanych przez jądra

plemników

plemników

. W czasie chłodu moszna

. W czasie chłodu moszna

utrzymuje odpowiednią temperaturę

utrzymuje odpowiednią temperaturę

kurcząc się, co zbliża jądra do wnętrza

kurcząc się, co zbliża jądra do wnętrza

ciała

ciała

Akcja ta wspomagana jest skurczem

Akcja ta wspomagana jest skurczem

mięśnia dźwigacza jądra

mięśnia dźwigacza jądra

. Termoregulację

. Termoregulację

wspomaga również mięśniowa błona

wspomaga również mięśniowa błona

sprężysta , wyściełająca mosznę od

sprężysta , wyściełająca mosznę od

wewnątrz. Kurczenie się jej włókien powoduje

wewnątrz. Kurczenie się jej włókien powoduje

marszczenie skóry moszny, co zmniejsza jej

marszczenie skóry moszny, co zmniejsza jej

powierzchnię i redukuje ucieczkę ciepła;

powierzchnię i redukuje ucieczkę ciepła;

odpowiednio rozkurczanie powoduje

odpowiednio rozkurczanie powoduje

wygładzenie moszny, a przez to zwiększenie

wygładzenie moszny, a przez to zwiększenie

jej powierzchni i polepszenie chłodzenia.

jej powierzchni i polepszenie chłodzenia.

Prącie (

Prącie (

łac.

łac.

penis

penis

jest narządem

jest narządem

homologicznym

homologicznym

żeńskiej łechtaczki. U

żeńskiej łechtaczki. U

mężczyzn przez prącie przebiega ostatni

mężczyzn przez prącie przebiega ostatni

odcinek cewki moczowej, której ujście

odcinek cewki moczowej, której ujście

znajduje się na szczycie żołędzi prącia.

znajduje się na szczycie żołędzi prącia.

Składa się z dwóch równoległych ciał

Składa się z dwóch równoległych ciał

jamistych oraz ciała gąbczastego

jamistych oraz ciała gąbczastego

tworzącego żołądź prącia oraz tzw.

tworzącego żołądź prącia oraz tzw.

opuszkę. Ciało gąbczaste osłania również

opuszkę. Ciało gąbczaste osłania również

biegnącą przez prącie cewkę moczową.

biegnącą przez prącie cewkę moczową.

Prącie charakteryzuje się zdolnością do erekcji.

Prącie charakteryzuje się zdolnością do erekcji.

Wyróżniamy nasadę oraz część ruchomą. Nasada

Wyróżniamy nasadę oraz część ruchomą. Nasada

przytwierdzona jest odnogami ciał jamistych do

przytwierdzona jest odnogami ciał jamistych do

kości łonowych i kulszowych. Część ruchoma

kości łonowych i kulszowych. Część ruchoma

prącia zakończona jest żołędzią. Skóra prącia leży

prącia zakończona jest żołędzią. Skóra prącia leży

na luźnej tkance podskórnej i dlatego łatwo zsuwa

na luźnej tkance podskórnej i dlatego łatwo zsuwa

się w trakcie erekcji. Ponad żołędzią skóra tworzy

się w trakcie erekcji. Ponad żołędzią skóra tworzy

zdwojony fałd – napletek. Prącie unaczyniają:

zdwojony fałd – napletek. Prącie unaczyniają:

tętnica grzbietowa prącia i tętnica głęboka. Z żył

tętnica grzbietowa prącia i tętnica głęboka. Z żył

powierzchniowych krew odpływa do żyły

powierzchniowych krew odpływa do żyły

grzbietowej prącia, z żył głębokich zaś do splotu

grzbietowej prącia, z żył głębokich zaś do splotu

sromowego.

sromowego.

Budowa

Budowa

zewnętrzna

zewnętrzna

narządów

narządów

płciowych

płciowych

mężczyzny: a –

mężczyzny: a –

moszna , b –

moszna , b –

trzon prącia, c –

trzon prącia, c –

żołądź, d –

żołądź, d –

napletek

napletek