Zakażenia tkanek

miękkich, skóry, włosów i

paznokci

Funkcje skóry

• izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego-

mechaniczna osłona i biologiczna obrona organizmu

• termoregulacja ustroju

• udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe)

• percepcja bodźców ze środowiska zewnętrznego poprzez

receptory w skórze i naskórku

• melanogeneza (melanina chroni organizm przed

mutagennym promieniowaniem UV)

• wchłanianie niektórych substancji

• gospodarka witaminowa (synteza prowitaminy D3 z 7-

dehydrocholesterolu).

• reakcje odpornościowe (komórki Langerhansa należące do

APC)

• Warunkiem pełnienia w/w funkcji przez skórę jest jej zdrowie.

Czynniki obronne skóry

•

Naturalna mikroflora skóry (gł. Propionibacterium)

– rozkład lipidów obojętnych do FFA, tworzących

barierę ochronną przeciw innym drobnoustrojom

•

Kwaśne pH skóry (m.in. wydzielina gruczołów

łojowych i pot)- niekorzystne dla większości

bakterii

•

Nieustanne złuszczanie się martwych komórek

nabłonkowych wraz z bakteriami

•

Powierzchniowe wysychanie – eliminacja

wrażliwych na nie pałeczek Gram- ujemnych

•

Lizozym – działanie lityczne na ścianę bakterii

Gram- dodatnich

Flora naturalna skóry

• Neutralna flora skóry zdrowego

człowieka dzieli się na stałą i
zmienną (przejściową). Flora zmienna
powstaje w wyniku ciągłej
kolonializacji skóry drobnoustrojami z
otoczenia. Jest szybko eliminowana
przez czynniki obronne skóry (niskie
pH) obecność kwasów tłuszczowych
w wydzielinie łojowej.

Stałą florę bakteryjną stanowią

najczęściej:

• Ziarniaki G(+): S. epidermidis, S. Viridans, Micrococcus luteus

• Ziarniaki G(-) rodzaj Neisseria

• Maczugowce: Propionobacterium acnes, Corynebacterium

lipophylicum

• Grzyby: Pityrosporum ovale et orbiclare

• Laseczki saprofityczne z rodzaju Bacillus

• Czasami Candida albicans, pałeczki G(-)

• Skład tej flory jest różny w różnych częściach anatomicznych

ciała.

– Zależy od:

• wydzieliny gruczołów skóry

• sąsiedztwa błon śluzowych (jamy ustnej nosa, okolicy krocza)

• …nawet od rodzaju noszonej odzieży

• Skóra owłosiona- dominują ziarniaki G(+) z rodzaju

Streptococcus i Staphylococcus

• Skóra okolic łojotokowych(np. twarz, okolia

międzyłopatkowa)- przeważają maczugowce z

rodzaju Corynebacterium i Propionobacterium

• Skóra okolic wilgotnych- pałeczki G(-)

• Flora naturalna skóry (stała) nie zmienia się

jakościowo pod wpływem pocenia się czy zabiegów

higienicznych, zmienia się jedynie liczba

drobnoustrojów na skórze, ale jest ona szybko

uzupełniana przez mikroflorę zawartą w wydzielinie

gruczołów łojowych i potowych

Czynniki predysponujące do

zakażeń skóry

• Przerwanie obrony miejscowej
• Obniżenie obrony miejscowej
• Przyczyną może też być (zakażenia

pierwotne):

– Upośledzenie czynności fagocytarnej (defekty

immunologiczne)

– Współdziałanie chorób ogólnoustrojowych (np.

cukrzyca, mocznica)

– Stan ogólnego wyniszczenia (np. przy

nowotworach)

– Antybiotykoterapia miejscowa lub ogólna

Bakteryjne zakażenia

skóry

Ropne choroby skóry-

pyodermie

• Zakażenia gronkowcowe:

– Zapalenie mieszków włosowych
– Przewlekłe zapalenie mieszków włosowych
– Czyrak, czyraczność, czyrak gromadny
– Przewlekłe ropne zapalenie apokryfowych gruczołów

potowych

– Zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry noworodków

Rittera (SSSS)

• Zakażenia paciorkowcowe:

– Róże

• Zakażenia mieszane paciorkowcowo-gronkowcowe

– Liszajec zakaźny
– Niesztowica

• Inne bakteryjne choroby skóry

Zapalenie mieszków

włosowych (Folliculitis)

• Zakażenie

gronkowcowe.

Wykwitem

pierwotnym są

drobne, stożkowate

krostki wielkości

łebka od szpilki,

przebite włosem.

Przy zajęciu całego

mieszka z

otoczeniem wytwarza

się grudka zapalna.

Przewlekłe zapalenie mieszków

włosowych. Figówka gronkowcowa

(Foliculitis chronica. Sycosis

staphylogenes)

• Wyłącznie u mężczyzn, przebieg

przewlekły i nawrotny. Wykwitami są
krosty i grudki zapalne w obrębie
mieszków włosowych owłosionej skóry
twarzy.

Czyrak, czyraczność, czyrak

gromadny (Furunculus,

Furunculosis, Carbunculus)

• Zakażenie gronkowcowe,

często wywołane przez

Staphylococcus aureus.

Wykwit pierwotny jest

sinoczerwony, przybierający

formę guza na szczycie

którego pojawia się krosta. Po

pęknięciu pokrywy wydobywa

się treść ropna. Wykwitom

towarzyszy duża bolesność,

zmiany lokalizują się

szczególnie na karku,

pośladkach, plecach i twarzy.

Przewlekłe ropne zapalenie

apokrynowych gruczołów

potowych (Hidradentis

suppurativa)

• Zakażenie gronkowcowe i

inne bakterie. Zmiany- guzki

umiejscowione głęboko w

tkance podskórnej,

początkowo twarde, później

rozmiękające. Skóra nad

guzkami objęta procesem

zapalnym, duża bolesność.

Lokalizacja głównie w dołach

pachowych, poza tym w

obrębie skóry pośladków,

wzgórka łonowego, dołów

pachwinowych, narządów

płciowych i brodawek

sutkowych u kobiet (gruczoły

apokrynowe).

Zespół „oparzeniowy” pochodzenia

gronkowcowego. Zapalenie pęcherzowe i

złuszczające skóry noworodków Rittera.

(Staphylococcal scalded skin syndrome.

SSSS. Dermatitis bullosa et exfoliativa

neonatorum Ritter)

• Zakażenie Staphylococcus aureus

grupy II, głównietyp 71, rzadziej

typami 3A, 3B, 3C i 55 jamy

nosowo-gardłowej, spojówek czy

ucha środkowego. Gronkowiec

złocisty wytwarza toksyne

epidermolityczną, która

doprowadza do oddzielenia się

naskórka na poziomie warstwy

ziarnistej.

• Występuje rumień,

śródnaskórkowe pęcherze, objaw

Nikowskiego (spełzanie naskórka

przy potarciu), tkliwość skóry.

Dotyczy to głównie noworodków i

małych dzieci. Powikłaniem może

być czasami posocznica

gronkowcowa.

Zakażenia paciorkowcowe

Róża (Erysipelas)

• Choroba wywołana

zakażeniami

paciorkowcami β-

hemolizującymi grupy A,

rzadziej G. Najczęściej

zewnątrzpochodna,

wrota zakażenia nawet

niewielkie uszkodzenia

skóry. Ostry stan

zapalny skóry i tkanki

podskórnej,

umiejscowionej

zazwyczaj na twarzy

(80%) i kończynach.

Mieszane zakażenia

paciorkowcowo-

gronkowcowe

Liszajec zakaźny (Impetigo

contagiosa)

• Zakażenie wywołane

przez Staphylococcus

aureus lub β-

hemolizujące

paciorkowce głównie

grupy A lub najczęściej

przez obydwa

drobnoustroje.

• Występują pęcherze z

surowiczo ropną treścią,

miodowo-żółte strupy

pokrywające nadżerki

po pękniętych

pęcherzach.

Niesztowica (Ecthyma)

• Zakażenie

mieszane.

• Początkowo

wykwity
pęcherzowo-ropne
lub krwawo-ropne,
później
owrzodzenia,
towarzyszy
bolesność.

Inne choroby bakteryjne

skóry

Różyca (rhusiopathia suum lub

erysipelas suum)

• groźna dla ludzi bakteryjna choroba świń o przebiegu

ostrym lub przewlekłym. Występuje na całym świecie.

Powodowana przez Erysipelothrix rhusiopathiae ,

włoskowiec różycy (regularna Gram dodatnia

pałeczka). Zakażenie występuje przez uszkodzenie

skóry i drogą pokarmową (zanieczyszczona pasza).

Schorzenie występuje najczęściej u osób stykających

się z zakażonym mięsem (weterynarze, rzeźnicy,

kucharze)

• Okres inkubacji choroby wynosi 3-4 (2-7) dni. Możemy

wyróżnić trzy postacie choroby:

– Postać posocznicowa
– Postać pokrzywkowa
– Postać przewlekła

Łupież rumieniowaty-

Corynebacterium

minutissimum

• (dawniej choroba uważana za

grzybicę naskórkową, obecnie
przyjęto że czynnikiem etiologicznym
jest maczugowiec), czynniki
usposabiające to wilgotność i
drażnienie, zmiany zlokalizowane w
okolicy pachwin.

Gruźlica skóry- Mycobacterium

tuberculosis

• izolowana gruźlica skóry ma zazwyczaj

charakter zewnątrz pochodny, rzadko

prątki przedostają się do skóry poprzez

błony śluzowe bądź drogami chłonnymi

i krwionośnymi. Rozpoznanie ustala się

na podstawie utkania fizjologicznego,

na ogół nie udaje się wykazać prątków

kwasoopornych w preparatach

bezpośrednich, również na podłożu

Loewensteinn wypadają ujemnie.

Trądzik młodzieńczy (Acne

iuvenilis)

• podstawowy objaw pojawienie się zaskórników, będących

chorobowym przekształceniem się gruczołów łojowych. W

procesie tym bierze udział Propionobacterium acne, które

wraz z gronkowcami koagulazo (-) rozkładają obojętne lipidy

skóry do FFA. W okresie dojrzewania płciowego wzmaga się

rozwój gruczołów łojowych i ich sekrecja (androgeny). W

ślad za hypersekrecją łoju wzrasta rogowacenie ujść tych

gruczołów co sprzyja tworzeniu się czopów rogowych

charakterystycznych dla zaskórników. Dochodzi do

odkładania się łoju w świetle tych gruczołów, który staje się

następnie pożywką dla oportunistycznych do tej pory

drobnoustrojów. W wyniku nagromadzenia się zwiększonej

ilości enzymów rozkładających FFA dochodzi do złuszczenia

warstwy rozrodczej gruczołu, co prowadzi do jego pęknięcia

i wylania zawartości do tkanki podskórnej, powodując stan

zapalny skóry.

Grzybice skóry, włosów i

paznokci

Wywoływane są przez grzyby

chorobotwórcze, wykazujące

powinowactwo do keratyny- są to tzw.

Dermatofity, należące do grzybów

niedoskonałych (rodzaje:

Epidermophyton, Microsporum,

Trichophyton)

Grzybica skóry owłosionej

(głowy- Tinea capitis)

Etiologia 1:

• Trichophyton endothrix (grzyb strzygący

wewnątrzwłosowy)

• Trichophyton violaceum
• Trichophyton tonsurans
• Trichophyton mantagrophytes

• Wywołują tzw. Grzybicę strzygącą

powierzchniową (Trichophytiasia capitis

superficialis). Rozpoznanie na podstawie:

– Badania mikroskopowego- wewnątrzwłosowy układ

zarodników

– Hodowli

Etiologia 2:

• Microsporum audouni- grzyb

drobnozarodnikowy pochodzenia

ludzkiego. Powoduje grzybicę

drobnozarodnikową,

powierzchniową.

• Rozpoznanie na podstawie:

– Badania mikroskopowego-

zarodniki wewnątrz i na zewnątrz

włosa, tworząc rodzaj pochewki.

• Wyjątkowo zakaźna!

• Microsporum canis (grzyby

zwierzęce)

– Zakażenie zwykle odzwierzęce
– U dorosłych może dotyczyć

zarówno głowy (to główna forma u

dzieci), jak i skóry brody (Tinea

barbae)

Grzybica skóry gładkiej

Nieowłosionej- „strzygąca”-

Tinea corporis

Etiologia:

• Epidermophyton

floccosum

• Microsporum canis
• Trichophyton

mantagrophytes

• Może być wywołana

przez wszystkie
dermatofity, zarówno
ludzkie, jak i
zwierzęce

Grzybica stóp („athlete’s foot”,

Tinea pedis) oraz grzybica

pachwin (Tinea cruris)

• Trichophyton

mentagrophytes

• Trichophyton

rubrum (tereny
tropikalne)

• Epidermophyton

floccosum

• Ostra/ przewlekła

Grzybice paznokci , tinea

unguinum

• Etiologia:

– Trichophyton sp. ,np.

•

Trichophyton rubrum

•

Trichophyton violaceum

•

Trichophyton tonsurana

– Mogą towarzyszyć grzybicy

stóp i dłoni, a także innym

postaciom grzybicy skóry

– Zakażenie następuje przez

kontakt z chorymi

zwierzętami (np. świnka

morska, mysz, bydło) lub

ludźmi (pośrednio przez

używanie wspólnych butów,

skarpety)

– ZMIANY CHOROBOWE

ZACZYNAJĄ SIĘ OD

WOLNEGO BRZEGU

PAZNIOKCI

Candida sp. (szczególnie Candida

albicans) → Kandydoza

(drożdżyca) wałów i płytek

paznokciowych .

• Objawy: obrzęk,

zaczerwienione i bolesne

zgrubienie wału

paznokciowego, przy

ucisku spod wału sączy się

ropna wydzielina; skóra w

tych okolicach staje się

cienka, napięta oraz

zmieniona zapalnie; płytki

stają się żółtawo-brunatne,

tracą połysk, ulegają

przerostowi i

rozwarstwieniu.

• ZMIANY ZACZYNAJĄ SIĘ OD

WAŁÓW PAZNOKCIOWYCH,

NASTĘPNIE PRZECHODZĄ

NA PŁYTKĘ PAZNOKCIA.

• W zakażeniach

drożdzakowych o rozpoznaniu

decyduja posiewy.

• Kandydoza wałów

paznokciowych -różnicowanie

z zakażeniem gronkowcowym

• Kandydoza płytek

paznokciowych - różnicowanie

z grzybicą paznokci wywołana

przez dermatofity

• Grzyb jest organizmem

wszedobylskim, obecnym

praktycznie wszedzie w

srodowisku. Nie stwarza

zagrozenia dla czlowieka

dopóki organizm posiada

sprawny uklad odpornosciowy.

Wirusowe choroby skóry

Zmiany skórne w przebiegu

zakażeń wirusowych

• Grupa opryszczek:

– opryszczka zwykła → Herpes simplex

virus typ 1/ typ 2

– ospa wietrzna/ półpasiec → Herpesvirus

varicella-zoster

Opryszczka pospolita/ zwykła

(herpes simplex)

• Etiologia: dwa gatunki wirusów opryszczki pospolitej:

– HHV-1 (dawniej HSV-1, herpes labialis - opryszczka wargowa)

– HHV-2 (dawniej HSV-2, herpes genitalis - opryszczka narządów

płciowych)

• Źródło zakażenia: wyłącznie ludzie (z opryszczowymi

wykwitami, w stanie bezobjawowego zakażenia). Droga

zakażenia: bezpośredni kontakt z płynem pęcherzykowym,

drogą kontaktów płciowych, zakażenie okołoporodowe i

wrodzone (gdy matka w fazie wiremii w okresie zakażenia

pierwotnego)

• *Wirus opryszczki może przetrwać w komórkach nerwowych

zakażonego organizmu (tzw. latencja wirusów). Aktywacja

wirusa może nastąpić pod wpływem czynników zewnętrznych

(stres, przeziębienie, miesiączka, osłabienie organizmu itd.),

rzadziej spontanicznie.

Widoczne pęcherzyki pokryte grubo
nawarstwionym miodowożółtym
strupem, powstałym w wyniku
wtórnej infekcji bakteryjnej
(zliszajcowacenie) w obrębie
występowania licznych pęcherzyków
opryszczkowych. Strzałką oznaczono
pojedynczy "świeży" pęcherzyk

Na górnej wardze i w okolicy
otworów nosowych widoczne liczne
pęcherzyki wypełnine trescią
surowiczą, w okolicy brzegu wargi
górnej zlewające się ze sobą.

Opryszczka na wargach

Ospa wietrzna i półpasiec

• Ospa wietrzna -> choroba zakaźna głównie wieku dziecięcego.

– Etiologia: Herpes virus varicellae / Herpesvirus varicella-zoster/

– Źródłem zakażenia dla człowieka jest inny człowiek.

– Droga zakażenia: droga kropelkowa - na skutek wdychania

wydychanej przez chorego wydzieliny dróg oddechowych w okresie

zaraźliwości - oraz w wyniku bezpośredniego kontaktu z wykwitem

u chorego.

– Przechorowanie daje trwałą odporność. Wirus w zwojach

nerwowych pozostaje w formie uśpionej do końca życia (gdy

dojdzie do obniżenia odporności organizmu wirus może się ujawnić

w postaci półpaśca).

• Półpasiec

– Etiologia: wirus Varicella zoster / Herpesvirus varicella-zoster/. Jest

to ten sam wirus, który wywołuje ospę wietrzną.

– Częściej zapadają na półpasiec osoby dorosłe. Schorzenie

występuje u osób, które przebyły w przeszłości ospę wietrzną i u

których doszło do reaktywacji utajonego zakażenia w zwojach

czuciowych lub zakażenie nastąpiło w wyniku zetknięcia się z

chorym na wietrzną ospę.

Na skórze klatki piersiowej widoczne liczne pęcherzyki

układające sie linijnie wzdłuż przebiegu żeber.

- Ospa czarna/ prawdziwa -
Ortopoxvirus

variola

- Mięczak zakaźny - Molluscum
contagiosum virus

Grupa ospy:

Ospa czarna/ prawdziwa

• Czynnik etiologiczny: wirus ospy prawdziwej

Ortopoxvirus variola.

• Rezerwuarem zarazków jest człowiek. Do

zakażenia dochodzi drogą powietrzną kropelkową,

także przez bezpośredni kontakt ze zmianami na

skórze chorego, wydzieliną z pęcherzyków, bielizną

pościelową i osobistą, sprzętem medycznym.

Charakterystyczna wysypka na twarzy

Mięczak zakaźny

• Wywołany przez MCV (molluscum contagiosum virus) -cztery typy wirusa,

MCV-1 do MCV-4, z których najpowszechniejszy jest MCV-1.

• Człowiek jest jedynym znanym rezerwuarem tego wirusa.

• Do zakażenia łatwo dochodzi w czasie bezpośrednich kontaktów z innymi

ludźmi, także za pośrednictwem zakażonych przedmiotów i na skutek

kontaktu seksualnego.

• Zakażeniu ulegają dzieci i osoby z obniżoną odpornością.

Na skórze okolicy pachwiny i wzgórka łonowego widoczne guzki
perliście połyskujące w bocznym świetle. Strzałką oznaczono
guzek z charakterystycznym pępkowatym zagłębieniem w części
środkowej.

Grupa brodawek

• brodawki wywołane przez

wirusy z rodziny

Papillomawirusów (np.

brodawki skórne rąk,

narządów płciowych)

• Zakażenia są często

bezobjawowe.

• Wirusy są przenoszone

przez kontakt bezpośredni-

zakażają miejsca otarć

naskórka, drogą płciową;

może dojść do zakażenia

dziecka przez matkę

podczas porodu.

Diagnostyka zakażeń

skóry

Bakteriologicznych

• Wymaz za zmian skórnych pobieramy wacikiem zwilżonym

jałowym roztworem NaCl. Materiał umieszczony się w

probówce zawierającej kilka kropel jałowej soli fizjologicznej

(wacik nie może być zanurzony w soli). Transport – temp

pokojowa. Czas od pobrania wymazu do posiewu ≤2h.

• ROPIEŃ – skórę wyjałowić alkoholem etylowym (70 %),

pozostawić do wyschnięcia, naciąć, odrzucić pierwszą partię

ropy, pobrać próbkę na 2 waciki (wymaz i hodowla) lub

strzykawką

• OWRZODZENIE – materiał pobierany z dna owrzodzenia

<owrzodzenia otwarte należy wcześniej oczyścić solą

fizjologiczną>

• WRZÓD – oczyścić obrzeża i powierzchnię alkoholem,

skalpelem/pęsetą usunąć ewentualne wydzieliny, pobrać

materiał z jak najgłębszych warstw wrzodu

• ROZLEGŁE ZMIANY – materiał z pogranicza zmian

– Dobór podłoża i posiew.

Mikologicznych

– Materiał diagnostyczny: włosy,

zeskrobiny ze skóry/ paznokci

– badanie mikroskopowe –

charakterystyczne rozgałęzione grzybnie

• w UV Micrococcus świeci na zielono

– posiew na podłożu Sabourauda – wzrost

po ok. 1-2 tyg

Wirusologicznych

– Materiał: treść zmian skórnych (płyn z

pęcherzyków, krosty, biopłaty brodawek i

guzków). MATERIAŁ POBIERAMY Z KILKU

JEDNAKOWYCH OGNISK i jak najszybciej

przesyłamy do laboratorium.

– płyn z pęcherzyków – transport w

zatopionych kapilarach w jałowej probówce

lub jako rozmaz na szkiełku mikroskopowym

– krosty, biopłaty - transport w naczyniu

umieszczonym w szczelnie zamkniętym

pojemniku z suchym lodem

Chemioterapia w

zakażeniach skóry:

Ropne choroby skóry

• Leczenie zależy od:

– Klinicznej odmiany pyodermii
– Wyhodowanych bakterii
– Stanu odporności organizmu

• Miejscowe leczenie antybiotykami

– Tetracyklina (3% maść z chlorowodorkiem oskytetracykliny)
– Chloramfenikol (1-2% Ung. Detreomycini)
– Erytromycyna (3-5%; maść mało skuteczna, stosowana raczej w łupieżu

rumieniowatym)

– Gentamycyna (0,1-0,3% maść lub krem)

• Wyłącznie do miejscowego stosowania

– Neomycyna (0,5% maść lub 0,1- 0,2% aerozol)
– Gramicydyna (0,3 mg/1g)
– Polimyksyna B (0,1- 0,5% maść)
– W przypadkach nie poddających się leczeniu miejscowemu, stosuje się

antybiotyki działające ogólnoustrojowo, zgodnie z wynikami antybiogramu!

• Środki odkażające

– Vioform (3% maść lub krem)
– Jod (nalewka jodowa 1-2% lub Betadina w postaci maści, aerozolu, roztworu)

• Barwniki

– Fiolet goryczki- pyoctanina 2% wodny lub alkoholowy roztwór
– Eozyna (1-2% wodny lub alkoholowy roztwór lub jako płyn Castellaniego)