Zakażenia tkanek

miękkich,

skóry, włosów i paznokci

Skóra i jej przydatki

Mechanizmy obronne

• Niskie pH skóry
• Ochronna rola łoju
• Flora bakteryjna skóry
• Złuszczanie warstwy rogowej naskórka
• Wrażliwość pałeczek G(-) na wysychanie

powierzchni skóry

• Lizozym – powoduje lizę ściany

komórkowej bakterii G(+)

Flora naturalna skóry

Wiele bakterii o właściwościach toksycznych

często doprowadza do zasiedlenia naszej

skóry. Zwykle skóra jest już objęta swoim

zasięgiem poprzez swoiste bakterie – florę

miejscową z bytującymi bakteriami oraz florę

przejściową.

Przejściowa flora zawiera liczne

drobnoustroje pochodzące z otaczającego

środowiska – takie jak powietrze, kurz i woda.

Drobnoustroje flory przejściowej nie wykazują

tendencji do namnażania się.

Flora naturalna skóry

Na powierzchni skóry występuje szereg

niepatogennych drobnoustrojów w ilości 10^4-

10^5 na cm kwadratowy.

Więcej drobnoustrojów jest w miejscach wilgotnych

niż w suchych.

Gęstość mikroorganizmów poniżej pasa jest

większa niż powyżej.

Flora naturalna skóry

• Ziarenkowce G(+) z rodzaju:

- Micrococcus

- Staphylococcus (CNS)

- Streptococcus (S. viridans)

• Maczugowce

- tlenowe: Corynebacterium

- beztlenowe: Propionibacterium

• Drożdzaki

- lipofilne: Pityrosporum ovale i P.

orbiculare

- z rodzaju Candida (C.albicans)

Czynniki sprzyjające

wystąpieniu zakażenia

• Wahania pH
• Wahania temperatury skóry
• Nadmierna suchość skóry
• Wzmożone pocenie i łojotok
• Uszkodzenia skóry
• Antybiotykoterapia
• Zaburzenia odporności
• Choroby ogólnoustrojowe i wyniszczające

CHOROBY BAKTERYJNE SKÓRY

DZIELIMY NA :

I. Piodermie, czyli inaczej choroby ropne

skóry

Wśród chorób ropnych wyodrębniamy

poszczególne grupy w zależności od

pochodzenia:

a) Gronkowcowe

b) Paciorkowcowe

c) O etiologii mieszanej

II. Inne choroby o etiologii bakteryjnej

(różyca, łupież rumieniowy, promienica,

błonica skóry, wąglik )

III. Odmiany boreliozy

Etiologia i epidemiologia

najczęstszych zakażeń

FIGÓWKA

Sycosis staphylogenes. Folliculitis chronica.

FIGÓWKA

• Staphylococus aureus
• Rzadziej: Pesudomonas aeruginosa lub

pałeczki G (-) (np. Proteus vulgaris,

Pseudomonas, Klebsiella

objawy



Wykwity krostkowe, grudkowe lub o

charakterze rozmiękających guzków

ropnych (w obrębie skóry twarzy i

niekiedy głowy)



Włosy bez zmian, ale łatwo usuwalne

etiologia

epidemiologia

• Droga zakażenia:

kontaktowa (bezpośrednia i pośrednia)

• Wrota zakażenia:

zmiękczony naskórek, rany

• Osobnik wrażliwy

obniżona odporność, występowanie chorób

ogólnoustrojowych, stosowanie na skórze

preparatów ze sterydami

• Istotnym czynnikiem jest brak higieny

CHOROBA RITTERA

-

GRONKOWCOWY ZESPÓŁ

TOKSYCZNEJ NEKROLIZY NASKÓRKA

NAZEWNICTWO:

Dermatitis bullosa et exfoliativa

neonatorum (Ritter)

Necrolysis toxica staphylogenes

neonatorum

SSSS= Staphylococcal scalded skin

syndrome

CHOROBA RITTERA

• Eksfoliatyna- toksyna gronkowców

złocistych

etiologia

objawy



Zmiany obejmują całą skórę



Płaskie, bardzo wiotkie pęcherze



Łatwo ulegają przerwaniu



Tworzą się rozległe powierzchnie

pozbawione naskórka



Obraz przypomina rozległe oparzenie II

st.



LECZENIE: zastosowane szybko skutkuje

po kilku dniach

epidemiologia

• Droga zakażenia

kropelkowa, kontaktowa (przy przerwaniu

ciągłości tkanek, ciele obcym w tkankach,

chorobach ogólnoustrojowych)

• Osobnik wrażliwy

obniżona odporność, występowanie chorób

ogólnoustrojowych, urazy, noworodki

• Rozpoznanie ustala się na podstawie

objawów klinicznych, obecności G(+)

ziarniaków w preparacie bezpośrednim, testu

na CF i koagulazę

CZYRAK, CZYRACZNOŚĆ

Furunculus, Furunculosis

• CZYRAK

ostry stan zapalny mieszka włosowego

i tkanki łącznej wokół mieszka,

prowadzący do powstania nacieku i

czopa martwiczego

• CZYRACZNOŚĆ

liczne nawrotowe czyraki

• CZYRAK GROMADNY

stan, w którym dochodzi do zlewania

się pojedynczych czyraków i tworzenia

bolesnego nacieku guzowatego.

CZYRAK

objawy

etiologia



Staphylococcus aureus



Wykwitem pierwotnym jest naciek przybierający

formę guzka lub guza, na szczycie którego pojawia

się krosta. W momencie pęknięcia pokrywy

wydobywa się treść ropna. Kraterowaty ubytek goi

się z pozostawieniem drobnej zanikowej blizny.



Zmianom towarzyszy bolesność, zwłaszcza w

początkowym okresie rozwoju, a niekiedy

podwyższona ciepłota ciała.



Lokalizacja zmian: owlosione części ciała – kark,

pośladki, plecy i twarz.

epidemiologia

• Droga zakażenia

kontaktowa (bezpośrednia i pośrednia),

kropelkowa, endogennie u nosicieli

• Wrota zakażenia:

ujścia mieszków włosowych

• Osobnik wrażliwy:
wystąpienie mikrourazów, nadmierne pocenie,

zmiękczenie naskórka, choroby ogólnoustrojowe,

osłabiona odporność

LISZAJEC ZAKAŹNY

Impetigo contagiosa

LISZAJEC ZAKAŹNY

• S. pyogenes, S. aureus

etiologia

objawy



Wykwit pierwotny – pęcherz, początkowo

wypełniony treścią surowiczą, później

surowiczo-ropną;



Lokalizacja – rozmaita, najczęściej: twarz

- okolice ust (zajady!) i nosa, okolica

płytek paznokciowych

(samozaszczepianie)



Trwa kilka-kilkanaście dni, rzadziej – kilka

tygodni

epidemiologia

• Droga zakażenia:
przenosi się bezpośrednio z chorego

dziecka lub pośrednio poprzez ręczniki i

przedmioty wspólnego użytku, często od

personelu medycznego

• Osobnik wrażliwy

noworodki, dzieci, zwłaszcza przy spadku

odporności

• Rozpoznanie na podstawie: preparatu

bezpośredniego, preparatu z hodowli

RÓŻA

Eryspielas

RÓŻA

RÓŻA, Eryspielas

• S. pyogenes

etiologia

objawy



Nieregularne ogniska zapalne, z

charakterystycznymi wypustkami (zw. z

szerzeniem się zakażenia wzdłuż naczyń

chłonnych)



Skóra w miejscu zmiany – napięta,

błyszcząca, bolesna



Najczęściej zmiany występują na skórze

podudzi, twarzy (często obustronnie) i

ramion

epidemiologia

• Wrota zakażenia

uszkodzona skóra lub błony śluzowe

• Osobnik wrażliwy

osoby starsze, noworodki, dzieci, osoby z

niedoborami immunologicznymi, cukrzycą,

skórnymi owrzodzeniami, zakażeniami

grzybiczymi, z upośledzonym drenażem

limfatycznym (np. po mastektomii, operacjach

na miednicy, wszczepiania bajpasów) oraz

alkoholicy

ZGORZELINOWE ZAPALENIE

POWIĘZI

MARTWICZE ZAPALENIE POW.

• S. pyogenes
• Zakażenie mieszane: S.aureus,

Bacterioides sp./ Peptostreptococcus

etiologia

objawy



Zazwyczaj przebiega z ciężką sepsą



Występuje rzadko



Diagnostyka: badanie bakteriologiczne,

biopsja skóry

ZAKAŻENIA RAN

OPARZENIOWYCH

• S. aureus, Pseudomonas aeruginosa,

Enterobacteriae, zakażenia mieszane

etiologia

RÓŻYCA, Eryspieloid

RÓŻYCA

• Erysipelothrix rhusiopathiae

etiologia

objawy



Zmiany zapalno-obrzękowe, głównie rąk,

zwykle brak objawów ogólnych



Zmiany: ostro ograniczony rumień



Trwa kilka tygodni

epidemiologia

• Wrota zakażenia: miejsce skaleczenia

• Osobnik wrażliwy

osoba stykająca się z zakażonym mięsem,

zwierzętami

PROMIENICA,

Actinomycosis

PROMIENICA

• Actinomyces israeli (saprofit jamy ustnej)

etiologia

objawy



Zapalenie tkanki podskórnej i skóry cechujące się

deskowatymi naciekami ze skłonnością do

rozmiękania i przebicia z wytworzeniem przetok.



Naciek zapalny zamienia się w rozmiękające guzy



W wydzielinie stwierdza się charakterystyczne

żółte ziarenka.



Czasem gorączka



Lokalizacja: okolica podszczękowa, klatka piersiowa

i brzuch.



Czas trwania choroby: wiele miesięcy

epidemiologia

• Wrota zakażenia: zraniona skóra i śluzówki,

po usunięciu zęba, endogennie

• Osobnik wrażliwy

Zakażeniu sprzyjają: próchnica, zakażenia

przywierzchołkowe zębów, urazy.

• Diagnostyka – badanie bakteriologiczne

treści ropnej ze zmian i przetok

(bad.beztlenowców)

TRĄDZIK POSPOLITY

Acne vulgaris

• Propionibacterium acne, Propionibacterium

granulosum

etiologia

epidemiologia

• Wrota zakażenia: gruczoły łojowe (w których

doszło do zaczopowania łojem i

zrogowaciałym naskórkiem)

• Osobnik wrażliwy

osoba z zapaleniem gruczołów łojowych lub

z nadmiernie wydzielającymi gruczołami

łojowymi – nastolatki

ZAKAŻENIA WIRUSOWE

• GRUPA OPRYSZCZEK

ZWYKŁE (herpes simplex)
PÓŁPASIEC (zoster)
OSPA WIETRZNA (varicella)

• GRUPA OSPY

OSPA PRAWDZIWA (variola vera)
KROWIANKA (vaccina incoulata)
GUZY DOJAREK (noduli mulgenitum)
MIĘCZAK ZAKAŹNY (molluscum contagiosum)

• GRUPA BRODAWEK

B. ZWYKŁE (verrucae vulgares)
B. PŁASKIE (v. planae)
B. STÓP (v. plantares)
KŁYKCINY KOŃCZYSTE- B. PŁCIOWE (condylomata acuminata,

v. genitales)

• PRYSZCZYCA (stomatitis epizootica)
• ODRA (morbilli)

OPRYSZCZKA ZWYKŁA

Herpes simplex

OPRYSZCZKA ZWYKŁA

etiologia

• wirus Herpes simplex, 2 typy: typ I powoduje

zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej, wargach,

twarzy i górnych częściach tułowia; typ II – zmiany

w obrębie narządów płciowych i pośladków

epidemiologia

• 99% ludzi jest zakażonych, objawy prowokowane

chorobami gorączkowymi, zakaźnymi, mogą

towarzyszyć przegrzaniu lub oziębieniu ciała;

zmiany nawrotowe występują pomimo wysokiego

miana swoistych p/ciał (tj. odpornosc humoralna nie

odgrywa roli)

• Gospodarz i źródło – człowiek (w fazie czynnej

choroby)

• Do zakażenia dochodzi przez: kontakt bezpośredni,

również z matki na dziecko w czasie porodu

objawy

• pierwotnie – drobne, zgrupowane

pęcherzyki na rumieniowatej podstawie,

wypełnione treścią surowiczą, wtórnie –

ropą, ostatecznie w ciągu kilku dni

pokrywają się strupami

diagnostyka

• hodowla tkankowa, komórkowa,

przeszczepianie na rogówkę królika,

serologia (OWD, fluorescencja, ELISA),

odczyn hemalutynacji

PÓŁPASIEC

Herpes zoster

PÓŁPASIEC

etiologia

• Varicella zoster

epidemiologia

• częściej chorują osoby dorosłe, zapadalność

wzrasta z wiekiem; występuje u osób, które

przebyły w przeszłości ospę wietrzną i u których

doszło do reaktywacji utajonego zakażenia lub

zakażenie nastąpiło w wyniku zetknięcia się z

chorym na wietrzną ospę. Zakażenie samym

półpaścem jest wątpliwe.

• Osobnik wrażliwy: z osłabioną odpornością; po

poważnych infekcjach; leczony

immunosupresyjnie; chory na nowotwór;

zestresowany i osłabiony; po szczepieniu

objawy

• zmiany pęcherzowe na podłożu zapalnym, o

jednostronnym układzie wzdłuż unerwienia
korzonkowego lub zwojowego

diagnostyka

• rozstrzygające jest badanie wirusologiczne

wymazu z pęcherzyków, a w przypadku
zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych –
badanie płynu m-r metodą PCR.

OSPA WIETRZNA

Varicella

OSPA WIETRZNA

etiologia

• Herpes virus varicella zoster

objawy

• wykwity początkowo mają charakter

grudkowo-rumieniowy, a w ich obrębie

powstają pęcherzyki przekształcające się

w ciągu kilku godzin w wykwity krostkowe,

zagłebione w części środkowej; po kilku

dniach tworzy się strup.

epidemiologia

• znaczna zakaźność, zwłaszcza u dzieci. Źródło –

człowiek. Droga – wziewna (wydzieliny chorego w

okresie zakaźnym) i bezpośredni kontakt z

wykwitem chorego. Przechorowanie ospy daje

trwałą odporność. Jednak gdy dojdzie do

obniżenia odporności, może się ona ujawnić w

postaci półpaśca.

• Odporność – przeciwciała zakażonej matki

przechodzą przez łożysko i chronią niemowlę

przed wieloma chorobami zakaźnymi, wyłączając

zakażenie wirusem ospy wietrznej-półpaśca

• Szczepionka – dzieci w wieku 12-13 miesięcy z

atenuowanego wirusa

GRZYBICE

SKÓRY OWŁOSIONEJ

różny przebieg, w zależności od gatunku

grzyba

SKÓRY GŁADKIEJ

PAZNOKCI

GRZYBICA SKÓRY OWŁOSIONEJ,

Tinea capitis

• GRZYBICA STRZYGĄCA POWIERZCHOWNA

=

TINEA TRICHOPHYTICA CAPITIS

SUPERFICIALIS

= TRYCHOPHYTIASIS CAPITIS SUPERFICIALIS

GRZYBICA STRZYGĄCA

POWIERZCHOWNA

Tinea trichophytica capitis superficialis

GRZYBICA STRZYGĄCA

POWIERZCHOWNA

Etiologia

• Trichophyton violaceum i Trichophyton

tonsurans (najczęstsze w Polsce) – grzyby

pochodzenia ludzkiego (antropofilne)

Epidemiologia

• Zakażenie przez kontakt pośredni lub

bezpośredni. Najczęstsza dermatofitoza wieku

dziecięcego, dotyczy dzieci przed okresem

dojrzewania, lecz również biednych i

zaniedbanych warstw społecznych.

PRZEWLEKŁA GRZYBICA

SKÓRY GŁADKIEJ,

Tinea chronica cutis

PRZEWLEKŁA GRZYBICA

SKÓRY GŁADKIEJ

etiologia

• Trichophyton rubrum, T. violaceum

epidemiologia

• występuje wyłącznie u ludzi dorosłych

(częściej u kobiet), niekiedy w związku z

upośledzeniem mechanizmów

odpornościowych.

GRZYBICA PAZNOKCI,

Tinea unguium, Onychomycosis.

GRZYBICA PAZNOKCI

etiologia

• Trichophyton mentagrophytes, T. rubrum,

T. violaceum,T. tonsurans, T. schönleini

epidemiologia

• drugie co do częstości występowania

zakażenie dermatofitowe u ludzi; obecnie

infekcje grzybem stanowią 20%

wszystkich rozpoznawanych zmian

paznokciowych;

epidemiologia – cd.

• zmiany mogą towarzyszyć grzybicy

strzygącej;

• do zakażenia płytek usposabia ucisk

mechaniczny i drażnienie (np. przez
obuwie); istnieje osobnicza skłonność do
zachorowań, zwłaszcza u osób z
zaburzeniami hormonalnymi (zespół
Cushinga, niedoczynność tarczycy).

GRZYBICA STÓP,

Tinea pedium

GRZYBICA STÓP

etiologia

• Trichophyton rubrum, Epidermophyton

floccosum (inguinale), T. mentagrophytes

epidemiologia

• jest najczęściej rozpoznawalnym

zakażeniem dermatofitowym na świecie;

w krajach uprzemysłowionych – ok.15%

populacji i stwierdzonych aż ok.42%

Polaków. Częstość zachorowań rośnie z

wiekiem i jest 4-krotnie wyższa u

mężczyzn.

epidemiologia – cd.

• Drogi zakażenia: zakażenie następuje

przez skarpety, buty, wyściółki drewniane
w łaźniach i basenach, często u
sportowców oraz u osób pracujących w
bardzo wilgotnych i ciepłych
pomieszczeniach, noszących gumowe
buty; ponadto u górników, hutników,
żołnierzy.

• Inne czynniki ryzyka to: urazy stóp,

cukrzyca, zaburzenia ukrwienia stóp.

Diagnostyka zakażeń grzybami

• badanie mikroskopowe – preparat

bezpośredni i hodowlany

• badanie histopatologiczne skóry –

barwienie PAS.

Diagnostyka

Rodzaje materiałów

diagnostycznych

• zeskrobiny skóry
• paznokcie – opiłki
• opiłowane włosy
• wymazy z ran, zmian skórnych
• zawartość ropni skórnych
• strupy
• masy rogowe nagromadzone pod

paznokciem

• krew (np. w postaci skórnej wąglika)

Diagnostyka

Sposoby pobierania materiałów

•

Technika prostego rozerwania zmian skórnych –

pobranie wymazów

•

Biopsja

•

Wymazówka - pobieranie materiału z powierzchni

skóry za pomocą jałowej wymazówki (przepłukać

rany solą fizjologiczną

•

Skrobanie łusek naskórkowych łyżeczką

chirurgiczną lub odwrotną stroną skalpela

•

Pobieranie włosów za pomocą szczypców – z

centrum ogniska chorobowego, pobierając

jednocześnie łuski naskórkowe

•

Pęcherze – zeskrobanie pokrywy za pomocą

jałowego narzędzia chirurgicznego

•

Paznokcie – pobieranie za pomocą specjalnych

cążek fragmentów paznokcia z całej zmienionej

chorobowo grubości

Diagnostyka

Ogólne zasady postępowania

diagnostycznego w celu

wykrycia najczęstszych

patogenów - 1

1)materiał badany powinien pochodzić z

miejsca, w którym toczy się proces zapalny

2)powinien być pobrany tak, aby uniknąć

zanieczyszczenia z okolicznych tkanek (ew.

florą osoby pobierającej)

3)powinien być pobrany w odpowiednim

czasie (ważny tu jest wywiad, szczególnie

dotyczący czasu pojawienia się objawów)

Diagnostyka

Ogólne zasady postępowania

diagnostycznego w celu

wykrycia najczęstszych

patogenów - 2

1)badana próbka powinna mieć

odpowiednią objętość

2)przy pobieraniu materiałów należy

używać specjalnych pojemników,

wymazówek – jałowych, szczelnie

zamykanych

3)czas transportu powinien być jak

najkrótszy

Diagnostyka

Ogólne zasady postępowania

diagnostycznego w celu

wykrycia najczęstszych

patogenów - 3

1)materiał powinien być pobierany przed

rozpoczęciem leczenia

2)pojemnik z materiałem powinien być

odpowiednio oznakowany (z dołączonym

skierowaniem, podpisanym przez lekarza)

Antybiotykoterapia zakażeń

skóry, włosów, paznokci i

tkanek miękkich

• Enteralnie
• Paraenteralnie
• Miejscowo (niewielkie, ograniczone

powierzchnie)

Antybiotyki można stosować:

Antybiotykoterapia

• Liszajec: erytromycyna, antybiotyki

beta-laktamowe oporne na

betalaktamazy, miejscowo:

mupirocyna

• Czyraki: oporne na pelicylinazy

pelicyliny, cefalosporyny

• Róża: penicyliny, cefalosporyny
• Trądzik młodzieńczy: miejscowo:

erytromycyna, klindamycyna, doustnie

tetracyklina i erytromycyna

Antybiotykoterapia

• promienica: penicylina G, klindamycyna,

amoksycylina

• Stopa cukrzycowa, zgorzel przy

miażdżycy tętnic: klindamycyna,

cefalosporyna

• Martwicze zapalenie powięzi:

Antybiotykoterapię opiera się na wynikach
posiewu. Do tego czasu wdraża się leczenie
empiryczne: klindamycyna oraz penicylina
o szerokim zakresie działania, oporna na b-
laktamazę, np. piperacylina i sulbaktam.

Antybiotykoterapia

• Zakażenia ran oparzeniowych: Z

reguły antybiotykoterapia jest stosowana
po uzyskaniu wyników badań
bakteriologicznych

Leczenie grzybic skóry,

włosów i paznokci

Stosowane obecnie leki przeciwgrzybicze

należą do pięciu grup farmakologicznych:

polienów (nystatyna, natamycyna),

azoli (ketokonazol, flukonazol, itrakonazol,

mikonazol, klotrimazol, ekonazol, bifonazol i

inne),

alliloamin (terbinafina, naftifina),

morfolin (amorolfina)

i innych (cyclopiroks, gryzeofulwina).