Leczenie zakażeń skóry
W zakażeniach bakteryjnych skóry i błon śluzowych często wystarczające jest leczenie miejscowe. W tym celu stosowane są środki odkażające i antyseptyczne, które, ze względu na działanie toksyczne, nie mogą być podawane wewnętrznie, oraz antybiotyki.
Środki utleniające
Nadtlenek wodoru jako 3% roztwór (woda utleniona) jest stosowany do odkażania ran. Ma właściwości odwadniające i wybielające. Preparaty: woda utleniona 3%, Peroxygel, Pertlenon.
Manganian (VII) potasu (nadmanganian potasu) działa bakteriobójczo i grzybobójczo. Wykazuje działanie drażniące. Jest mało skuteczny, gdyż po zastosowaniu w stężeniach, które nie wywierają działania drażniącego, działanie przeciwbakteryjne jest słabe i powolne.
Jod i związki jodu
Jod (SolutioIodispirituosa, SolutioIodiLugoli) działa silnie i szybko przeciwko wszystkim drobnoustrojom. Jest stosowany do odkażania skóry nieuszkodzonej, drobnych zadrapań i brzegów ran. Może wywołać uczulenie. Zastosowany na duże powierzchnie może, po wchłonięciu, wywołać objawy zatrucia.
Jodopowidondziała przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczoi przeciwwirusowo. Jest stosowany do odkażania skóry i błon śluzowych, a także w oparzeniach.
Jod i związki jodu -preparaty
Iodisolutiospirituosa
Jodyna (płyn do stosowania na skórę)
Iodum
Płyn Lugola(płyn do stosowania na skórę)
Jodopowidon
Betadine(globulki dopochwowe, maść, płyn odkażający do mycia rąk)
Polseptol(globulki dopochwowe, maść)
Alkohole
Alkohol etylowy działa bakteriobójczo w stężeniach 50-70% (optymalnie 70%). Mechanizm działania bakteriobójczego polega na wnikaniu do komórki bakteryjnej i zaburzaniu metabolizmu.
Fenole
Heksachlorofendziała bakteriostatycznie (głównie na bakterie Gram-dodatnie) i przeciwgrzybiczo. Jest stosowany do odkażania rąk i w przewlekłych ropnych zakażeniach skóry.
Triklosandziała bakteriostatycznie na bakterie Gram-dodatnie i większość bakterii Gram-ujemnych.
Tymoldziała przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo. Najczęściej stosowany w stomatologii.
Kwasy
Kwas borowy, a także tetraboransodu (boraks) wywierają słabe działanie bakteriostatyczne. Łatwo ulegają wchłonięciu i mogą stać się przyczyną zatruć. Boraks stosuje się w pleśniawkach.
Preparaty kwasu borowego:
Alantan(puder leczniczy: alantoina+ kwas borowy + tlenek cynku)
Antypot(puder na skórę: kwas borowy + kwas salicylowy)
Preparat boraksu:
Aphtin(płyn do stosowania w jamie ustnej)
Związki metali ciężkich
Związki rtęci działają bakteriostatycznie przez blokowanie grup sulfhydrylowychw enzymach komórki bakteryjnej i zahamowanie jej wzrostu. Wykazują też działanie redukujące. Obecnie nie są już stosowane.
Związki metali ciężkich
Związki srebra działają silnie przeciwbakteryjnie, a także ściągająco i żrąco. Srebro wywołuje denaturację białka.
Azotan srebra w roztworach 0,01% działa umiarkowanie przeciwbakteryjnie, w stężeniach większych działa silniej, ale może działać żrąco.
Białczan srebra w zetknięciu z tkankami uwalnia niewielkie ilości srebra metalicznego.
Sól srebrowa sulfatiazolu działa przeciwbakteryjnie, zwłaszcza na bakterie Gram-ujemne. Stosowana jest w oparzeniach,przewlekłychowrzodzeniach podudzi, odleżynach (preparat Argosulfan). Podobnie działa sól srebrowa sulfadiazyny(preparat Dermazin).
Detergenty
Detergenty kationowe działają przeciwbakteryjnie, prawdopodobnie dzięki zmianie struktury lipidowej błony cytoplazmatycznej komórki bakteryjnej. Ich działanie jest hamowanie m.in. przez krew, ropę, mydło.
Chlorek benzalkoniumjest stosowany do odkażania nieuszkodzonej skóry i błon śluzowych.
Barwniki
Fiolet krystaliczny działa na bakterie Gram-dodatnie, jest przez nie chłoniętyi prawdopodobnie działa przeciwbakteryjnie. Jest stosowany do odkażania powierzchniowych uszkodzeń naskórka i błon śluzowych, w ropnych zakażeniach, niektórych drożdżycach i grzybicach.
Etakrydynastosowana jest w roztworach do odkażania skóry i błon śluzowych (preparaty: Rivanol, Rivanolum, Rivel)
Pochodne biguanidu
Chlorheksydynadziała na bakterie Gram-dodatnie przez uszkadzanie ich błony komórkowej. Jest stosowana do odkażania skóry, błon śluzowych, ran, w leczeniu trądziku, w gronkowcowych zakażeniach skóry. Preparat: Sebidin(chlorheksydyna+ kwas askorbowy)
Związki siarki
Po zastosowaniu na skórę siarki wolnej lub łatwo uwalnianej ze związków chemicznych dochodzi do wiązania siarki przez disiarczkowegrupy keratyny, w wyniku czego powstają postacie keratyny mniej odporne na działanie czynników szkodliwych. Powstający pod wpływem tlenu kwas działa bakteriobójczo, grzybobójczo i owadobójczo.
Siarka strącona (Sulfurpraecipitatum) i sublimowana(Sulfursublimatum) stosowana jest m.in. W leczeniu trądziku, grzybicy, łupieżu, łojotoku. Działa wysuszająco i adsorbująco.