OPIEKA NAD PACJENTEM ZE

SCHORZENIAMI TARCZYCY

WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU

ODDZIAŁ PIELĘGNIARSTWA I POŁOŻNICTWA

KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO

Kinga Rosiakowska

TARCZYCA

Nieparzysty gruczoł wydzielania wewnętrznego. Leży na przedniej
powierzchni szyi. Zbudowana jest z dwóch płatów bocznych
połączonych wąską cieśnią. Jest najbardziej unaczynionym
organem w organizmie, o największym przepływie krwi. Waży od
30 do 60g. Może się powiększać w trakcie ciąży.

Podstawową jej czynnością jest wydzielanie hormonów:

•Tyroksyna

•Trójjodotyronina

•Kalcytonina Reguluję równowagę wapniową

Działanie tych hormonów stymulowane jest przez przysadkę
mózgową na zasadzie sprzężenia zwrotnego.

Biorą udział w przemianie
materii, pobudzają przemianę
materii

Produkcja i wydzielanie
hormonów tarczycy jest pod
kontrolą układu
podwzgórze-przysadka i
działającego na zasadzie
ujemnego sprzężenia
zwrotnego (wydzielanie
hormonów tarczycy wpływa
ujemnie na wydzielanie TSH,
hormonu układu
podwzgórze-przysadka,
pobudzającego tarczycę).

DIAGNOSTYKA

• Oglądanie, badanie palpacyjne i wywiad -> stwierdzenie

wielkości wola, obecności guzków, sprawdzenie węzłów
chłonnych

• Oznaczenie stężenia poziomu hormonów w surowicy krwi

• USG -> stwierdza dokładne położenie, wielkość, strukturę i

obecność guzków. Może określić zmiany o charakterze litym,
torbiele tarczycy, stany zapalne oraz podejrzenie nowotworu

• Biopsja -> pozwala na zdobycie komórek do badania

cytologicznego

• RTG -> uwidocznienie np. przesunięcia tchawicy

• Scyntygrafia -> z wykorzystaniem promieniotwórczego izotopu

jodu. Pozwala ustalić rozmieszczenie tkanki tarczycowej

• Badanie laryngologiczne -> sprawdzenie czynności i ułożenia

strun głosowych oraz krtani

• CT -> lokalizacja wola zamostkowego/ środpiersiowego i ich

ocena

• Oznaczenie markerów nowotworowych

Choroby tarczycy są skutkiem zarówno nieprawidłowej
struktury gruczołu i jego funkcji. Powiększenie tarczycy to
wole.

Wole to najczęstsze schorzenie tarczycy. Występuje 2-3 krotnie
częściej u kobiet.

Do przyczyn powstawania wola należą:

•Substancje wolotwórcze zawarte w pokarmie i
zanieczyszczenia przemysłowe

•Wrodzone defekty syntezy hormonów tarczycy

•Leki ( tyreostatyczne, sole litu)

•Procesy immunologiczne

•Oporność na hormony tarczycy

•Nadmiar jodu

CHOROBY TARCZYCY

Ze względu na stan czynnościowy wyróżnia się:

•Nadczynność tarczycy -> stan chorobowy, który jest
wynikiem nadmiernej produkcji hormonów tarczycy np.
choroba Gravesa-Basedowa, wole guzkowe toksyczne,
gruczolak toksyczny

•Niedoczynność

tarczycy

->

choroba

spowodowana

niedoborem

hormonów

tarczycy,

prowadzącym

do

spowolnienia procesów metabolicznych.

•Wole obojętne -> występuje często pod postacią wola
endemicznego i spowodowane jest niedoborem jodu w
pożywieniu, działaniem różnych związków chemicznych (np.
leków)

Ze względu na strukturę wyróżnia się wola:

•Miąższowe -> powiększenie całego gruczołu

•Guzkowe-> powiększenie gruczołu z powodu zmian
guzkowych

•Miąższowo-guzkowe

Biorąc pod uwagę położenie wyróżnia się :

•Szyjne

•Wole zamostkowe -> zlokalizowane za mostkiem i
unaczynione przez tętnice zaopatrujące gruczoł tarczowy

•Wole śródpiersiowe -> w śródpiersiu a ukrwienie
pochodzi od naczyń tej okolicy

WOLE NADCZYNNE

To wole, któremu towarzyszą objawy nadczynności
tarczycy – HIEPTYREOZY

Objawy nadczynności tarczycy:

•Pobudzenie układu nerwowego: nerwowość,
męczliwość

•Osłabienie siły mięśniowej

•Drżenia mięśniowe

•Wytrzeszcz gałek ocznych

•Wzmożona potliwość

•Uczucie gorąca

•Chudnięcie przy wzmożonym apetycie

•Ze strony układu krążenia: tachykardia,
zaburzenia rytmu serca, zwiększone ciśnienie
tętnicze

!!!

Może być nadczynność bez wola

Postacie:

•Choroba Gravesa-Basedowa – choroba Autoimmunologiczna
o cechach nadczynności tarczycy. Dokładna przyczyna nie
znana ale choroba występuje 10 razy częściej u kobiet, co
może sugerować znaczenie estrogenów w jej powstawaniu.

•Choroba Plummera- inaczej wole guzkowe toksyczne.
Charakteryzuje się nieprawidłowym rozrostem tarczycy. Może
być spowodowana długotrwałym niedoborem jodu lub jego
nadmierna podażą

•Gruczolak tarczycy

PRZEŁOM TARCZYCOWY

Jest stanem, w którym na skutek różnych czynników dochodzi
do zagrażającej życiu nadczynności tarczycy

Objawy przełomu tarczycowego:

•Silne pobudzenie, niepokój

•Bezsenność

•Gorączka 39-41 st. C

•Wymioty i Nudności

•Biegunka

•Znaczna tachykardia

•Objawy odwodnienia

!!!

W przebiegu przełomu tarczycowego może dojść do

zapaści i śpiączki

Przyczyny przełomu tarczycowego:

•Odstawienie leków

•Nieleczona nadczynność

•Stres

•Zakażenia

•Kwasica cukrzycowa

•Hipoglikemia

•Zabiegi operacyjne ( wycięcie tarczycy)

•Uraz tarczycy ( np. badanie z dużym naciskiem na gruczoł)

•Brak pełnej eutyreozy

EUTYREOZA

- Stan równowagi hormonalnej tarczycy

Leczenie przełomu tarczycowego:

•Monitoring!

•Leki: obniżające stężenie hormonów, beta-blokery,
hydrokortyzon, sedatywne, p/drgawkowe

•Leczenie przyczyn przełomu tarczycowego

•Tlen

•Wyrównywanie zaburzeń wodno-elektrolitowych

•Obniżenie temperatury ciała

W przebiegu przełomu pacjent często trafia na OIT.

Śmiertelność wynosi ok 30-50 % !

NIEDOCZYNNOŚĆ

Choroba spowodowana niedoborem hormonów tarczycy,
prowadzącym do spowolnienia procesów metabolicznych.
Częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem. Występuje 5
razy częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Rodzaje:

Pierwotna- spowodowana uszkodzeniem gruczołu
tarczowego w przebiegu:

• zapalenia tarczycy

•wycięcia tarczycy( totalne/ subtotalne)

•po leczeniu jodem (radioterapia)

•Przy nadmiernej podaży jodu

•Polekowa (amiodaron, związki litu)

•Wrodzona

Wtórna- będąca skutkiem niedoboru TSH (hormon
tyreotropowy)

Trzeciorzędowa- w następstwie guzów podwzgórza i jego
okolicy

Objawy niedoczynności tarczycy:

•Zwiększenie masy ciała

•Uczucie zmęczenia, senność i osłabienie

•Trudności w koncentracji, zaburzenia pamięci

•Stany depresyjne

•Obrzęki

•Uczucie chłodu, łatwe marznięcie

•Przewlekłe zaparcia

•Sucha, zimna, blada i rogowaciejąca skóra

•Łamliwe włosy

•Bradykardia

•Nieregularne miesiączkowanie

RAK TARCZYCY

Stanem przedrakowym jest gruczolak – to łagodna zmiana
stanowiąca większość nowotworów tarczycy ( ok 90%)
Rak tarczycy jest rzadkim nowotworem. Wyróżnia się 4 główne
typy raków gruczołu tarczowego: Brodawkowaty, Pęcherzykowy,
Rdzeniasty, Anaplastyczny

Brodawkowaty i pęcherzykowy są najczęstsze, lepiej rokują u
osób po 45 roku życia.

Anaplastyczny szybko rośnie i źle reaguje na leczenie. Zdarza się
rzadko ale chorzy często zgłaszają się w zbyt zaawansowanym
stadium gdzie operacja nie jest już możliwa. Głównym celem
leczenia jest wtedy utrzymanie drożności dróg oddechowych.

!!! Rocznie wykrywanych jest około

2500

nowych przypadków

złośliwego raka tarczycy

.

O zmiany nowotworowe podejrzewa się pojedyncze guzy
tarczycy, guzy, którym towarzyszy powiększenie węzłów
chłonnych szyi, nawrót wola po operacji, guzy tarczycy o
wyraźnie wzmożonej konsystencji.

Do czynników ryzyka zalicza się:

•Płeć damską

•Wiek powyżej 40 roku życia

•Niedobory jodu

•Promieniowanie

•Hormony, czynniki wzrostu

Objawy:

•Wyczuwalny guzek na szyi

•Powiększenie węzłów chłonnych ( po stronie guza częściej)

•Porażenie strun głosowych

•Chrypka –zaburzenie fonacji

•Zaburzenie połykania

•Duszność

•Nadciśnienie tętnicze

Rak tarczycy częściej występuje u osób z osiągniętą eutyreozą,
ale niedoczynność może być objawem guza przerzutowego.

LECZENIE SCHORZEŃ
TARCZYCY

Leczenie zachowawcze w przebiegu nadczynności polega na
stosowaniu leków hamujących wydzielanie hormonów. Jest to
łatwa metoda i bezpieczna ale długotrwała i występują nawroty.
Pozwala na osiągnięcie stanu eutyreozy co jest warunkiem do
podjęcia operacji.

Leczenie może także polegać na zastosowaniu izotopu jodu.
Metodę tą stosuje się w przypadku małych gruczolaków
toksycznych oraz u starszych osób obciążonych innymi
schorzeniami.

Zabieg operacyjny w nadczynności wykonuje się gdy:

•Leczenie zachowawcze się nie powiodło

•Wystąpiła alergia na lek

•U kobiet w wieku rozrodczym, ze względu na wysokie ryzyko
uszkodzenia płodu jodem radioaktywnym

•Gdy występują objawy uciskowe spowodowane wolem

•Gdy jest podejrzenie nowotworu

Leczenie chirurgiczne polega na usunięcie tkanki tarczycowej
w takiej ilości by znieść nadczynność gruczołu, pamiętając by
zostawić ilość zapobiegającą niedoczynności. (3-5 g)

Częściowe wycięcie tarczycy zapewnia zazwyczaj
wystarczającą ilość hormonów tarczycy.

STRUMECTOMIA –całkowite usunięcie gruczołu

•Konieczne jest codzienne stosowanie doustnych preparatów
tarczycy

•Stosowane w nowotworach i chorobie Gravesa- Basedowa

W raku tarczycy stosuje się:

•Subtotatne wycięcie

•Wycięcie płata

•Całkowite usunięcie tarczycy ( niekiedy z usunięciem
węzłów chłonnych położonych wzdłuż żyły szyjnej)

* MIVAT – technika operacyjna z wideoasystą lub wideoskopią
z dostępu pachowego.

Przygotowanie pacjenta do zabiegu obejmuje:

•Stworzenie warunków do snu i odpoczynku

•Wyjaśnienie istoty zabiegu, rodzaju znieczulenia, postępowania po
operacji oraz przejściowych trudności, które się mogą pojawić
(chrypka, utrudnione połykanie, ból, problem z poruszaniem głowy,
duszność)

•Zebranie informacji o chorobach współistniejących i
przyjmowanych lekach

•Nadzór nad 2-3 miesięcznym postępowaniu przygotowawczym do
zabiegu –osiągnięcie pełnej eutyreozy!

•Zalecenie zaprzestania palenia tytoniu

•Pomiar podstawowych parametrów

•Udział pielęgniarki w badaniach

•Założenie kaniuli

•Upewnienie się czy nie istnieją przeciwwskazania do zabiegu
(gorączka, miesiączka, podwyższone RR)

OPIEKA PIELĘGNIARSKA

Po zabiegu chory ma założony opatrunek na ranie poooperacyjnej. Założony
jest 1 lub 2 dreny Redona. Dreny z ssaniem Redona usuwane są w
zależności od ilości wydzieliny. Najczęściej w 1 lub 2 dniu po zabiegu.

Postępowanie po zabiegu w pierwszych dobach obejmuje:

•Ocenę stanu pacjenta – stan świadomości, monitorowanie podstawowych
parametrów życiowych (RR, tętno, tem., liczby oddechów, ilości wydalanego
moczu)

•Ułożenie w pozycji półwysokiej z głową oparta na poduszce. Należy
chorego poinformować o sposobie przytrzymania głowy podczas siadania

•Obserwacja w kierunku pooperacyjnej niedoczynności tarczycy.

!!!

Przy usunięciu lub uszkodzeniu przytarczyc na skutek niedoboru wapnia

może wystąpić tężyczka!
Objawia się uczuciem mocnego drętwienia palców i ust oraz skurczem
mięśni.

• Sprawdzanie opatrunku i ilości wydzieliny w drenach w kierunku

krwotoku, który może prowadzić do zaburzeń drożności dróg
oddechowych

• Zmiana opatrunku wg. Potrzeb z zachowaniem zasad aseptyki i

antyseptyki

• Ocena fonacji głosu – występowanie chrypki, zmiany barwy

głosu, kaszlu towarzyszącym uszkodzeniu nerwu krtaniowego,

• Zachowanie pacjenta w kierunku wystąpienia przełomu

tarczycowego –gorączki, pobudzenia, splątania, tachykardii

• Postępowanie przeciwbólowe – monitorowanie bólu, ocena

natężania bólu jedną z używanych skal. Podanie na zlecenie
leków i sprawdzenie ich działania

W dalszej opiece:

•Zachęcanie do opuszczenia łóżka

•Pomoc przy wstawaniu z łózka z prawidłowym utrzymaniem
głowy

•Pomoc w wykonywaniu czynności pielęgnacyjnych

•Podawanie pokarmów płynnych lub półpłynnych w związku z
przejściowymi trudnościami w przełykaniu

•Stosowanie inhalacji w przypadku wystąpienia bólu gardła

•Pielęgnacja rany pooperacyjnej

•Obserwacja funkcjonowania drenów

EDUKACJA CHOREGO

• Systematyczne kontrole w poradni endokrynologicznej

• Przyjmowanie leków zgodnie ze zleceniami lekarza – zazwyczaj

dożywotnie w zależności od rozległości zabiegu

• Regularna kontrola stężenia hormonów

• Redukcja masy ciała w przypadku nadwagi

• Poinformowanie chorego o konieczności ograniczenia kaloryczności

pokarmów w związku z przejściowym niedoborem hormonów ( chory
może przytyć)

• Poinformowanie chorego o postępowaniu z blizną operacyjną-

natłuszczanie, osłona przed słońcem, unikanie drażnienia blizny,
stosowanie maści przyspieszających gojenie

• Zachęcanie do korzystania z ofert sanatorium dla pacjentów z

chorobami tarczycy

Proces pielęgnowania chorego z
nadczynnością tarczycy

Problem: Trudności w oddychaniu, szybkie męczenie się z
powodu ucisku na tchawicę.

Cel: Ułatwienie oddychania

Działania:

•Wyjaśnienie choremu przyczyn dolegliwości

•Zapewnienie choremu pozycji wysokiej lub półwysokiej z
podparciem szyi

•Zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu na sali chorych

•Monitorowanie parametrów (pomiar ilości oddechów i saturacji)

•Podanie tlenu

•Podawanie leków zgodnie z IKZ

•Udział w badaniach diagnostycznych

Problem: Zmniejszona masa ciała z powodu zwiększonej
przemiany materii

Cel: Normalizacja masy ciała

Działania:

•Wyjaśnienie przyczyn chudnięcia

•Codzienny pomiar masy ciała, na czczo po opróżnieniu
pęcherza

•Zalecenie prowadzenia oszczędnego trybu życia

•Stosowanie diety wysokokalorycznej i wysokobiałkowej

•Podawanie leków zgodnie z IKZ

Problem: Uczucie dyskomfortu i lęku spowodowanego
kołataniem serca

Cel: Wyrównanie pracy serca, zmniejszenie dyskomfortu

Działania:

•Wyjaśnienie przyczyn dolegliwości

•Kontrola tętna, ciśnienia, ilości oddechów

•Uspokojenie chorego

•Dostosowanie wysiłku fizycznego do stanu chorego

•Udział w badaniach/ wykonywanie badań (ekg)

•Pomoc w samoobsłudze

•Podawanie leków zgodnie z IKZ

Problem: Uczucie gorąca i zwiększona potliwość

Cel: Likwidacja uczucia gorąca i nadmiernej potliwości

Działania:

•Wyjaśnienie przyczyn dolegliwości

•Utrzymanie na sali chorych odpowiedniego mikroklimatu (ok.
18 st.C)

•Zmiana bielizny pościelowej i osobistej wg potrzeb

•Toaleta ciała zależnie od potrzeb

•Prowadzenie bilansu płynów

•Podawanie leków zgodnie z IKZ

Problem: Ból gałek ocznych i uczucie dyskomfortu z
powodu wytrzeszczu

Cel: Zmniejszenie bólu

Działania:

•Wyjaśnienie przyczyny dolegliwości

•Zakraplanie oczu sztucznymi łzami

•Ochrona oczu przed słońcem

•Unikanie urazów oczu

•Stosowanie na noc opatrunków wilgotnych w oczodołach

Problem: Zwiększona pobudliwość nerwowa i drżenia rąk

Cel: Zmniejszenie pobudliwości i zapewnienie
bezpieczeństwa

Działania:

•Wyjaśnienie przyczyn dolegliwości

•Pomiar parametrów życiowych

•Unikanie picia kofeiny i alkoholu

•Unikanie stresu

•Zapewnienie choremu intymności na ali chorych

•Stworzenie warunków do odpoczynku

•Umożliwienie kontaktu z psychologiem

Problem: Uczucie dyskomfortu z powodu zmiany
wyglądu z powodu powiększonej szyi

Cel: Likwidacja dyskomfortu

Działania:

•Wyjaśnienie przyczyn zmiany wyglądu

•Zachęcanie do zmiany sposobu ubierana się : bluzki,
swetry z kołnierzykiem, szale, apaszki

•Zapewnienie kontaktu z lekarzem, ewentualnej
rozmowy o zabiegu

Problem: Ograniczenie ruchomości szyi i głowy na
skutek zabiegu, trudności w podnoszeniu głowy

Cel: Ułatwienie podnoszenia głowy

Działania:

•Wyjaśnienie przyczyny dolegliwości

•Nauka bezpiecznego unoszenia głowy

•Ułożenie chorego w pozycji półwysokiej lub wysokiej z
podparciem głowy i barków z unikaniem napinania rany
pooperacyjnej

•Wczesna pionizacja chorego

•Stosowanie farmakoterapii zgodnie z IKZ

Problem: Niepokój przed zabiegiem operacyjnym i wynikiem
leczenia

Cel: Zmniejszenie niepokoju

Działania:

•Wyjaśnienie choremu wątpliwości

•Udzielanie wsparcia psychicznego

•Wyjaśnienie przygotowania do operacji i postępowania po

•Umożliwienie kontaktu z lekarzem

•Umożliwienie kontaktu z rodziną, duchownym

•Zapewnienie spokoju i ciszy

•Spokojne sprawowanie opieki, stwarzanie życzliwej i miłej
atmosfery

•Informowanie o podejmowanych działaniach

•Asystowanie przy badaniach

•Przeprowadzenie edukacji w zakresie życia z chorobą / życia
po zabiegu

Problem: Możliwość wystąpienia stanu zagrażającego życiu w
przebiegu przełomu tarczycowego / krwawienia

Cel: Wczesne wykrycie objawów i wyrównanie parametrów

Działania:

•Podłączenie kardiomonitora

•Regularna ocena stanu zdrowia – kontrola parametrów ( RR,
tem. tętno, oddech, stan świadomości)

•Kontrola ilości wydzieliny w drenie

•Zapewnienie spokojnego odpoczynku

•Obniżenie temperatury w przypadku wystąpienia gorączki

•Poinformowanie lekarza o zaobserwowanych objawach

•Ocena stanu psychicznego pacjenta

•Udział w badaniach

•Podanie leków z IKZ

•Przygotowanie i przewiezienie na OIOM w razie zleceń

Problem: Możliwość wystąpienia chrypki, z powodu
obrzęku krtani lub uszkodzenia nerwu krtaniowego i bólu
przy przełykaniu

Cel: Wczesne wykrycie nieprawidłowości

Dzialania:

•Obserwacja chorego w kierunku wystąpienia chrypy,
chrypliwego oddechu, wciągania szyi w trakcie oddychania

•Przygotowanie chorego do konsultacji lekarskiej

•Stosowanie w pierwszych dobach po zabiegu diety płynnej
lub półpłynnej

•Stosowanie środków znieczulających gardło

•Podawanie płynów w małych ilościach a często

•Ułożenie chorego w pozycji półwysokiej z głową na
poduszce

Problem: Możliwość wystąpienia przejściowej, pooperacyjnej
niedoczynności przytarczyc, objawiającej się niskim
stężeniem wapnia

Cel: Rozpoznanie objawów

Działania:

•Obserwacja chorego w kierunku wystąpienia objawów
tężyczki: mrowienia, drżeń, uczucia lęku, nerwowości

•Wyjaśnienie choremu przyczyn i wątpliwości

•Poinformowanie lekarza o objawach

•Uspokojenie chorego

•Udział w badaniach

•Podanie preparatów wapnia i udział w farmakoterapii wg IKZ

•Obserwacja narastających objawów np. skurcz krtani,
skurcze palców

Problem: Deficyt wiedzy na temat dalszego leczenia

Cel: Dostarczenie odpowiedniej wiedzy zapewniającej
prawidłową samopielęgnację i samoopiekę

Działania:

•Opracowanie planu wizyt kontrolnych

•Omówienie zasad pielęgnacji rany pooperacyjnej

•Omówienie zasad żywienia w okresie pooperacyjnym

•Edukacja w zakresie niedoczynności pooperacyjnej tarczycy

•Polecenie umiarkowanej, dostosowanej do możliwości
aktywności fizycznej

•Omówienie z chorym farmakoterapii pooperacyjnej

BIBLIOGRAFIA

Witczak- Błoszyk K., Bednarek A., i inni ,,Opieka pielęgniarska
nad pacjentem z nadczynnością tarczycy’’ , Via Medica, 2008.

Czupryna A., Kłapa Z., i inni ,,Podstawy pielęgniarstwa
chirurgicznego”, wydawnictwo PZWL, 2006.

Muszalik M., Wrońska I., i inni ,,Repetytorium z pielęgniarstwa’’,
wydawnictwo PZWL, 2010.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!