WYKŁAD II

Ekonomiczne

i pozaekonomiczne

determinanty działalności

transportowej

Czynniki produkcji w transporcie

• Czynniki produkcji – materialne i niematerialne

środki niezbędne do produkowania dóbr i usług
zaspokajających ludzkie potrzeby

› praca ( zasób ludzki)
› ziemia (zasób naturalny)
› kapitał (zasób kapitałowy)

Czynniki produkcji w transporcie cd.

Czynniki produkcji

Środki pracy

(infrastruktura i suprastruktura)

Praca

człowieka

Przedmiot pracy (przewozu)

(ładunek lub osoba)

Środki produkcji

Czynniki produkcji w transporcie cd.

narzędzia pracy (suprastruktura

Środki pracy

transportu)

materialne warunki wytwarzania
(infrastruktura transportu)

Suprastruktura transportu: tabor (środki przewozowe),

środki trakcyjne, sprzęt przeładunkowy, jednostki

ładunkowe (palety, kontenery), zaplecze techniczne

środków przewozu i trakcyjnych (np.zakłady naprawcze

wagonów).

Infrastruktura transportu: drogi i punkty transportowe.

Infrastruktura transportu – pojęcie i części

składowe

Infrastruktura

transportu

(

zespół obiektów liniowych

i punktowych trwale związanych
z przestrzenią, które umożliwiają
przewożenie osób i ładunków,
zmianę środka transportu,
składowanie i inne czynności

występujące

w procesie transportowym).

liniowa:

drogi transportowe,

urządzenia przesyłowe

(rurociągi, linie energetyczne),

po których odbywa się

przemieszczanie: drogi

samochodowe, kolejowe, rzeki

i inne wody żeglowne wraz z

niezbędnym wyposażeniem

(mosty, tunele, nasypy, tory,

sieć trakcyjna itp.).

punktowa:

punkty

transportowe i węzły

transportowe z urządzeniami i

wyposażeniem (rampy,

przestrzenie składowe,

perony, pasy startowe itp.)

oraz stacje przekaźnikowe.

Infrastruktura transportu

– pojęcie i części składowe cd.

• Punkt transportowy – każde miejsce na sieci

transportowej odpowiednio wyposażone, w
którym może rozpoczynać się lub kończyć
przemieszczanie przedmiotu przewozu (osób,
ładunków) albo w którym możliwa jest zmiana
środka transportu,

• Węzeł transportowy – każdy punkt

transportowy, w którym zbiegają się linie z co
najmniej trzech kierunków (jednej lub różnych
gałęzi transportu).

Punkt transportowy - funkcje

• funkcja gałęziowa – rola miejsca postojowego,

manewrowego, obsługi technicznej środków transportu,
kierowanie ich ruchem i działalnością handlową ( odnosi się
do środków technicznych danej gałęzi transportu),

• funkcja międzygałęziowa – koordynacja działalności

przewozowej dwóch lub większej liczby gałęzi transportu
(spełniana w stosunku do przedmiotu przewozu),

• funkcja zbiorcza i rozdzielcza przewożonych ładunków i

osób (funkcja spełniana na rzecz otoczenia).

Infrastruktura transportu – cechy techniczne

i ich skutki ekonomiczne

Cechy techniczne

› niepodzielność techniczna
› długi okres powstawania
› długi okres eksploatacji
› powolność zmian
jakościowych

› immobilność przestrzenna

Skutki ekonomiczne cech technicznych

› niepodzielność ekonomiczna
› pierwotność nakładów infrastrukturalnych
› wysoka majątkochłonność i

kapitałochłonność

› dominujące zaangażowanie kapitału

państwowego i mała podatność na
angażowanie kapitału prywatnego

› korzyści dużej skali

Metody oceny stanu infrastruktury

transportu

• Stan ilościowy –

gęstość sieci dróg i punktów

transportowych, odnoszona do powierzchni kraju lub liczby

ludności:

› wskaźniki gęstości sieci transportowej:

- geograficzny wskaźnik gęstości sieci transportowej

– długość linii transportowych w kilometrach do powierzchni

obszaru (w przeliczeniu na 100 m²),

- demograficzny wskaźnik gęstości sieci

transportowej - długość linii transportowych w kilometrach

do liczby ludności (w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców),

Metody oceny stanu infrastruktury transportu cd.

› wskaźniki gęstości punktów transportowych:

- geograficzny wskaźnik gęstości punktów

transportowych – liczba punktów transportowych do
powierzchni obszaru (w przeliczeniu na 100 km²);
odwrotność –stosunek powierzchni obszaru do liczby
punktów transportowych = przeciętnej powierzchni
obsługiwanej przez jeden punkt transportowy,

- demograficzny wskaźnik gęstości punktów

transportowych – liczba punktów transportowych do
liczby ludności (w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców).

Metody oceny stanu infrastruktury

transportu cd.

• Jakość infrastruktury (wskaźniki specyficzne

dla każdej gałęzi transportu):

› w transporcie samochodowym:

- długość (udział) autostrad i dróg ekspresowych,
- długość (udział) dróg o nawierzchni utwardzonej,
- udział skrzyżowań bezkolizyjnych w ogólnej liczbie

skrzyżowań;

› w transporcie kolejowym:

- długość (udział) linii zelektryfikowanych,
- długość (udział) linii dwu- i wielotorowych,
- udział przejazdów kolejowych strzeżonych w ogólnej liczbie

przejazdów przez tory,

- długość (udział) linii wyposażonych w blokadę samoczynną;

Metody oceny stanu infrastruktury

transportu cd.

› w żegludze śródlądowej:

- długość (udział) dróg o określonej głębokości

gwarantowanej,

- długość (udział) dróg danej klasy (dostosowanych do

przewozu określoną wielkość barek i statków
rzecznych).

Mankamenty infrastruktury transportu

drogowego

w Polsce

• mały udział autostrad i dróg szybkiego ruchu,
• duży udział dróg o nawierzchni gruntowej,
• większość dróg niedostosowana do nacisku na oś

11,5 t, będącego standardem europejskim,

• mało obwodnic miast,
• mało skrzyżowań dwupoziomowych z drogami

kolejowymi,

• mało skrzyżowań bezkolizyjnych,
• wysoki poziom zużycia nawierzchni jezdni,
• zły stan techniczny mostów, estakad, tuneli.

Mankamenty infrastruktury transportu

kolejowego

w Polsce

• mało dróg wielotorowych,
• brak dróg o dopuszczalnej dużej prędkości (pow.

160 km/h),

• zły stan techniczny torów,
• niewystarczające wyposażenie w urządzenia

sterowania ruchem,

• zły stan obiektów inżynieryjnych

Mankamenty infrastruktury żeglugi

śródlądowej

w Polsce

• zróżnicowanie parametrów i rozwiązań

technicznych na poszczególnych odcinkach dróg
wodnych,

• małe głębokości minimalne i duże wahania

głębokości ,

• mało odcinków dróg uregulowanych,
• nieekonomiczna zabudowa dróg i za mała

pojemność zbiorników retencyjnych,

• zły stan budowli hydrotechnicznych.

Finansowanie rozwoju infrastruktury

transportu

Środki finansowe na inwestycje infrastrukturalne:
- budżet państwa,
- budżet samorządowy,
- fundusze unijne (PHARE, ISPA, Fundusz Spójności, f.

strukturalne),

- kredyty międzynarodowych instytucji finansowych: EBI, BŚ,

EBOR,

- kapitały prywatne (np.. program partnerstwa publiczno-

prywatnego),

- środki własne przedsiębiorstw

Nakłady budżetu państwa na

infrastrukturę transportową w 2003 (w

mln zł)

• kolejowa – 190,4 (99’ – 365,4)
• drogowa (z rządu) – 1771,9 (99’- 1389,5)
• drogowa (z samorządu)-2657,9 (99’-2220,3)
• budowa autostrad – 85,0 (99’-206,2)
• przejścia graniczne – 26,8 (99’ – 115,7)
• inwestycje urzędów morskich–21,6 (99’-15,0)
RAZEM 4753,6 mlnzł

Infrastruktura kolejowa

• Jednostka odpowiedzialna: PKP Polskie Linie Kolejowe SA

(Grupa PKP)

• Zadania PKP PLK (zgodnie z ustawą o transporcie kolejowym-

2003):
- budowa i utrzymanie infrastruktury kolejowej,
- prowadzenie ruchu pociągów na liniach kolejowych,
- utrzymanie infrastruktury kolejowej na poziomie
zapewniającym
bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego,
- zarządzanie nieruchomościami infrastruktury kolejowej

Infrastruktura kolejowa – nakłady w 2003

(mln zł)

• Dotacje budżetowe – 190,87 (22,4%)

• Kredyt EBI (Europejski Bank Inwestycyjny) – 104,68 (12,3%)

• PHARE (Poland and Hungary Assistance for Reconstructing

of their Economies) – 41,42 (4,8%)

• ISPA ( Instrument of Structural Policies for Pre-Accession) –

235,09 (27,6%)

• Środki własne PKP PLK SA – 281,13 (32,9%)

Infrastruktura drogowa

• Drogi kołowe - własność skarbu państwa (finansowane z

budżetu państwa i budżetów terenowych)

• Zarządcy poszczególnych kategorii dróg:

- dróg krajowych – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i
Autostrad,
- dróg wojewódzkich – zarząd województwa,
- dróg powiatowych – zarząd powiatu,
- dróg gminnych – zarząd gminy.