TEMAT: ROZWÓJ PRENATALNY

Ciąża trwa około 40 tygodni i
dzieli się na 3 okresy
(trymestry):

I trymestr –

(od zapłodnienia do

13 -14 tygodnia).
W tym czasie zaczynają się
wykształcać struktury
wszystkich tkanek i narządów.
Rozwija się pępowina i
kosmówka, z której
powstaje łożysko.

II trymestr –

(od 14-27

tygodnia). W tym czasie
rozwijają się wcześniej
wykształcone narządy dziecka.

Periodyzacja

III trymestr

– trwa od 28

tygodnia do rozwiązania ciąży.
W okresie tym zaczynają
odgrywać różnice osobnicze.
W pierwszym i drugim
trymestrze przyrost masy i
długości dziecka jest prawie
jednakowy, natomiast w
trzecim trymestrze jest
największy i zależy od takich
czynników jak predyspozycje
genetyczne, odżywianie,
stosowanie używek, warunki
środowiskowe.

Rozwój prenatalny cd.

1 miesiąc

W pierwszym tygodniu

odbywa się

wędrówka zapłodnionej komórki

w jajowodzie (zawierającej pełną

informację genetyczną) i dokonują

się jej kolejne podziały.

W drugim tygodniu

zarodek jest

już zagnieżdżony w macicy, w jej

błonie śluzowej. Powstaje

owodnia tworząca zamknięty

pęcherz z płynem owodniowym, w

którym

dziecko ma zapewniony

komfort i prawidłowy rozwój.

1 miesiąc

W trzecim tygodniu

zarodek ma

2,5 mm długości. Powstaje

zawiązek serca, zaczyna się

tworzyć układ krwionośny i

nerwowy. Od 21 dnia bije serce.

W czwartym tygodniu

zarodek

mierzy 6 mm i ma już nerki,

wątrobę i przewód pokarmowy.

Tworzy się pępowina, przez którą

dziecko otrzymuje od matki tlen i

składniki odżywcze i przez którą

usuwane są produkty przemiany

materii. Powstają zawiązki

kończyn.

2 miesiąc

Zarodek ma już wszystkie narządy

wewnętrzne.

Pojawiają się płuca.

Wątroba zaczyna wytwarzać komórki
krwi.

Pracują nerki. Serce pompuje

krew.

Wykształcają się dłonie i palce

z liniami papilarnymi

, rozwijają się

także

stopy

(ich

rozwój

jest

opóźniony o kilka dni w stosunku do
dłoni).

Tworzy się mózg i zaczyna

powstawać

kora

mózgowa.

Wykształca się twarz, związki oczu i
uszu, podniebienie, żuchwa i szczęka
z zawiązkami zębów mlecznych.

3 miesiąc

Dziecko w tym czasie ma już

wykształcone poszczególne
części ciała i zaczyna nimi
poruszać

(ruchy te jeszcze nie

są wyczuwalne przez matkę).
Na palcach rąk i nóg pojawiają
się zawiązki paznokci.

Serce

pompuje krew do wszystkich
części ciała.

Narządy płciowe są

już rozwinięte ale trudno
jeszcze rozpoznać płeć.

4 miesiąc

Głowa jest już proporcjonalnie mniejsza

w stosunku do całego ciała.

Dziecko

otwiera usta, potrafi ssać kciuk.

Ruchy

dziecka są intensywniejsze, może
reagować na dźwięki.

Dojrzewa mózg,

kora mózgowa jest pofałdowana ,
rozwijają się coraz liczniejsze
połączenia nerwowe.

Ciało jest

porośnięte meszkiem.

Tkanka

chrzęstna zaczyna kostnieć (mogą być
już widoczne ośrodki kostnienia).

Dziecko ma przezroczystą skórę, przez
którą widać naczynia krwionośne.

5 miesiąc

Na głowie zaczynają rosnąć włosy,

pojawiają się brwi i białawe rzęsy.
Powieki są nadal zamknięte, ale dziecko
potrafi poruszać gałkami ocznymi.

obrębie dziąseł rozwijają się zęby.

Pojawiają się brodawki sutkowe.
Zewnętrzne narządy płciowe są już
dobrze widoczne, i można

na podstawie

USG określić płeć.

Kończyny się

wydłużają i dziecko wykonuje nimi
intensywne ruchy , które już matka
odczuwa

(pierworódka około 20

tygodnia, wieloródka około 18
tygodnia).

6 miesiąc

Dziecko porusza się bardzo intensywnie. Około

22-24 tygodnia ciąży otwierają się jego oczy;
potrafi nimi mrugać, dużo swobodniej
porusza się w płynie owodniowym.

Wykształcają się komórki odpowiedzialne za
świadome myślenie, a dziecko staje się
bardziej wrażliwe na dźwięki i ruch.

Kończyny

dziecka wydłużają się , struktury kostne
gromadzą większe ilości składników
mineralnych, w badaniu USG można zmierzyć
długość kończyn, a także wykluczyć
nieprawidłowości kręgosłupa i czaszki
dziecka. Możliwe jest rozpoznanie w tym
czasie większości poważnych wad. Od 20
tygodnia można podczas badania USG
zaobserwować ruchy oddechowe.

7 miesiąc

W tym czasie zaczyna

pojawiać się

podskórna tkanka tłuszczowa,
kostnieje szkielet. mózg znacznie
się powiększa i ma już zwoje i
bruzdy, przekazywanie impulsów
nerwowych jest coraz szybsze.

Rozwijają się zmysły,

bardzo

rozwinięty jest zmysł
smaku(dziecko może odróżnić
smak słodki czy kwaśny). Dziecko
może odczuwać ból, reagować na
światło i dźwięk.

8 miesiąc

Dziecko nadal rośnie, ruchy jego są

intensywne. Podskórna tkanka
tłuszczowa już się rozwinęła.
Obserwujemy dalszy rozwój zmysłu
wzroku.

Oczy dziecka rejestrują

przez powłoki brzuszne zmiany
oświetlenia. Dziecko zapamiętuje
głos matki i rytm bicia jej serca.

Mózg nadal intensywnie się rozwija.
Większość układów jest już dobrze
rozwinięta, ale płuca mogą być
jeszcze niedojrzałe.

noworodek

Okres noworodka

9 miesiąc

Około

36-37 tygodnia życia płodowego

w pełni rozwijają się płuca dziecka.

9 miesiącu ciąży

dziecko mierzy około

55 cm i wazy około 3500 g.

Po 37

tygodniu ciąży większość dzieci ma
wystarczająco dojrzałe narządy i
układy wewnętrzne, które warunkują
samodzielne życie poza organizmem
matki. Pod koniec trzeciego trymestru
dziecko przesuwa się do miednicy
przygotowując się do porodu. Zmienia
się charakter ruchów, szczególnie w
ostatnich tygodniach ciąży.

noworodek

Okres noworodka

trwa od urodzenia do

ustąpienia objawów związanych z
porodem

, co średnio trwa około 28 dni.

W zależności od czasu porodu do
ostatniej menstruacji

noworodki

dzielimy na: niedonoszone

(wcześniaki

– urodzone przed 38 tygodniem lub o
masie poniżej 2450 g,

donoszone –

urodzone w czasie między 38 – 42
tygodniem lub o masie ciała 2700-4500
g oraz

przenoszone

czyli urodzone po

terminie w wieku powyżej 42 tygodni
lub o masie ciała powyżej 4500 g.)

noworodek

W literaturze najczęściej podaje się, że
ma około 50 cm długości [Malinowski
2009].

Oceny stanu rozwoju

noworodków

dokonuje się za pomocą testów.
Największą popularność uzyskała

prognostyczna

dla losów dziecka

skala

zaproponowana w 1953 roku przez
Virginię Apgar

. Skala ta ocenia

pięć

podstawowych funkcji życiowych
noworodka:

częstość uderzeń serca,

częstość oddechów, napięcie
mięśniowe, reakcje na bodźce bólowe o
średnim natężeniu i kolor skóry.

noworodek

Każda wymieniona właściwość

oceniana jest w skali od 0 do 2,
przy czym 2 stanowi wynik
optymalny.

Oceny dokonuje się

tuż po urodzeniu (1, 3, 5, 10
minuta), a jej najlepszy,
najwyższy punktowy wynik
wynosi 10. Często skala ta jest
uzupełniana innymi danymi i
informacjami z zakresu
neurologii, długości i masy ciała.

noworodek

W ciągu pierwszych dni życia noworodek

traci ciężar

. Ten fizjologiczny spadek masy

ciała wnosi

do 10 %

i jest spowodowany:

oddawaniem moczu i pierwszego stolca,
wysychaniem pępowiny i całej skóry,
usunięciem mazi płodowej. Po kliku dniach
zaczyna przybierać na wadze, tak że

od 7-

10 dnia życia wyrównuje masę
urodzeniową,

a później już zawsze (jeśli jest

zdrowe) przybywa mu kilogramów
(Jaczewski 2001). Skóra noworodka jest
gładka, dobrze napięta i posiada różowe
zabarwienie. Tkanka tłuszczowa podskórna
jest dość obfita, co ułatwia dziecku
przystosowanie się w tym czasie do
temperatury otoczenia.

noworodek

• Długość okresu noworodkowego zależy od

indywidualnych cech dziecka. Kończy się
on zwykle z chwilą ustania hormonalnych
wpływów matki i przystosowaniu się
dziecka do nowego środowiska.

Mamy tu

na uwadze ustalenie się warunków
prawidłowego oddychania, krążenia i
wydalania. Po okresie fizjologicznego
spadku masy ciała związanego z porodem,
następuje po około 10 dniach jej przyrost.
Wyrównanie urodzeniowej masy ciała,
odpadnięcie pępowiny wyznacza kolejny
okres rozwoju dziecka – okres
niemowlęcia.

noworodek

Noworodek jest bezradny i całkowicie

uzależniony od matki. Uczucie głodu u
noworodka najlepiej zaspokoić przez
indywidualny czas karmienia, a nie z góry
wytyczone godziny posiłków. Ruchy są
nieskoordynowane, duże jest napięcie
mięśni kończyn, natomiast dobrze
wykształcony jest system odruchów
bezwarunkowych. Są to reakcje sterowane
automatycznie na specyficzne bodźce
zewnętrzne. Ich analiza pozwala m. in. na
wykrycie uszkodzeń centralnego układu
nerwowego (np. dziecięce porażenie
mózgowe czy wodogłowie). Noworodek
pewną kontrolę nad otoczeniem sprawuje
poprzez obserwacje wzrokowe, ssanie, płacz.

noworodek

Okres noworodka dzieli się na dwie

fazy:

Fazę porodową

– obejmującą pierwsze

15 do 30 minut życia, włączając w to
czas porodu i czas bezpośrednio po
porodzie. W tym czasie noworodek
staje się niezależną jednostką;

Fazę neonatalną

– obejmującą

pozostały czas okresu noworodka,
który polega na przystosowaniu się
do życia wolnego od ochrony, jaką
stanowiło wnętrze macicy.

noworodek

Długość okresu noworodkowego zależy od

indywidualnych cech dziecka. Kończy się on
zwykle z chwilą ustania hormonalnych
wpływów matki i przystosowania się dziecka do
nowego środowiska. Odruchy noworodka :

odruch poszukiwania piersi

, polega na

odwracaniu główki w kierunku bodźca
dotykowego;

- otwieranie ust

, wywołane jest dotykaniem

okolicy ust dziecka;

- odruch chwytny

polega na chwytaniu rękoma

przedmiotu wewnętrzną stroną ręki. Jeśli
noworodek poczuje w dłoni jakiś przedmiot, np.
palec, to zaciska dłoń i chwyta go. Chwyt jest
tak silny, że można noworodka unieść do góry
na dwu palcach;

noworodek

- odruch Moro

polega na reakcji dziecka na

utratę oparcia dla głowy lub na głośny
dźwięk, przestraszone dziecko gwałtownie
prostuje ręce i nogi, a następnie przyciąga
je do piersi;

odruch chodzenia

, noworodek

podtrzymywany pod ramiona, gdy poczuje
dotykiem stóp podłoże, wykonuje zupełnie
sprawne ruchy przebierania nogami jakby
chodziło;

- odruch pełzania

, noworodek położony na

brzuszku z przygiętymi kończynami
wykonuje ruchy pełzania;

- odruch cofania

– ukłucie podeszwy stopy

powoduje skurcz nogi.

noworodek

• Najkrytyczniejszym momentem okresu

noworodkowego są pierwsze 4 dni

, w

którym umiera około 30 % w stosunku do
śmiertelności wszystkich dzieci w fazie
neonatalnej. Z uwagi na to, że poród jest
pewnego rodzaju próbą wytrzymałości
zarówno dla dziecka jak i matki oraz ze
względu na trudności w przystosowaniu
się do nowego środowiska, nie wszystkie
noworodki są zdolne do przetrzymania
tego okresu.

Przyczyny

tego stanu rzeczy

to m. in. niedojrzałość, wrodzona
niezdolność, zła budowa organizmu,
uszkodzenie przy porodzie, zapalenie,
przeziębienie, biegunki, niedotlenienie.

noworodek

Dawne powiedzenie aktualne

przez wiele stuleci, że

„…

nigdy człowiek nie jest tak
blisko śmierci jak w chwili
kiedy się rodzi…”,

straciło na

aktualności, dzięki postępowi
neanatologii.

noworodek

Noworodek jest szczególnie

wrażliwy na

infekcje. Jeśli matka przeszła choroby
zakaźne dziecięce

(odrę, świnkę, ospę

wieczną itp.),

to noworodek przez

pierwsze tygodnie życia wykazuje
odporność na te zakażenia.

Zawdzięcza

to ciałom odpornościowym, które
otrzymał od matki poprzez łożysko, a
także wraz z jej pokarmem po urodzeniu.
Z biegiem czasu ilość materiału
odpornościowego otrzymanego w życiu
płodowym wyczerpuje się, a uzupełnienie
go z zewnątrz ustaje w chwili przerwania
naturalnego karmienia piersią.

noworodek

Teraz dziecko

staje się bardziej

wrażliwe na różnego rodzaju
infekcje

np. nieżyt nosa (katar),

grypa, zakażenie ropne itp.
Należy pamiętać, że zakażenie
kropelkowe następuje na znaczną
nawet odległość, zatem lepiej
noworodka izolować. Każda
infekcja jest dla niego groźna i
może zakończyć się poważną
chorobą, a nawet śmiercią.