ROZWÓJ

ROZWÓJ

PSYCHOFIZYCZ

PSYCHOFIZYCZ

NY DZIECKA

NY DZIECKA

1

Rozwój psychofizyczny

dziecka

Auksologia – to nauka o rozwoju,

zajmująca się zjawiskami wzrastania w
pierwszych dwóch dekadach lat życia w
nawiązaniu

do

czynników

środowiskowych.

Do zadań należy:



Gruntowna ocena rozwoju



Diagnozowanie

i

programowanie

działań



Optymalizacja rozwoju.

2

Rozwój psychofizyczny dziecka

Rozwój

fizyczny

dziecka

–

to

ciąg

przeobrażeń

mający

charakter

nieodwracalnych trendów w zakresie
doskonalenia morfologii i funkcji komórek,
tkanek i narządów oraz organizmu jako
całości, zmierzających do osiągnięcia
pełnej

dojrzałości

i

zdolności

do

reprodukcji. Cechy rozwoju fizycznego:



Wzrastanie

Wzrastanie – zmiany wielkości elementów
morfologicznych,

przewaga

procesów

anabolicznych nad katabolicznymi. Tu
oceniamy wzrost, tempo wzrastania, rytm
wzrastania wyrażony zmianami tempa w
różnych okresach rozwoju.

3

Rozwój psychofizyczny dziecka



Różnicowanie

Różnicowanie - proces jakościowy i składa
się z przebudowy struktury komórek
i tkanek (cytohistiogeneza), grupowanie
się

tkanek

w

określone

organy

(organogeneza), wzajemne formowanie
kształtów, proporcji (typogeneza).



Dojrzewanie

Dojrzewanie – przebiega równolegle z
dwoma

poprzednimi

i

oznacza

doskonalenie budowy i czynności oraz
osiągnięcie maksymalnej sprawności.

4

Rozwój psychofizyczny dziecka

Rozwój nie przebiega w jednakowym
tempie

i

rytmie,

wykazując

w

kolejnych

okresach

życia

przyspieszenie

lub

zwolnienie

wzrastania i różne natężenie procesów
dojrzewania. Również poszczególne
narządy i tkanki rozwijają się z
właściwym dla nich tempem i rytmem

.

Rozwój psychofizyczny dziecka

5

Czynniki wpływająca na rozwój

Czynniki wpływająca na rozwój

dziecka:

dziecka:

1.

1.

genetyczne

genetyczne – przekazywane przez

rodziców,

wyznaczają

płeć,

tor

rozwoju (tempo, rytm rozwoju),

wysokość ostateczną, kolor oczu,

włosów,

2.

2.

paragenetyczne

paragenetyczne – zależą od stanu

zdrowia

matki,

wieku

matki,

właściwości metabolicznych, liczby

ciąż, porodów, stylu życia, chorób

matki w czasie ciąży,

6

Rozwój psychofizyczny dziecka

3.

3.

środowiskowe

środowiskowe – pochodzenie socjalne,
poziom wykształcenia rodziców, poziom
kultury

zdrowotnej,

warunki

mieszkaniowe, klimat, zanieczyszczenie
biologiczne i zanieczyszczenia żywności:



czynniki

biogeograficzne

(klimat,

ukształtowanie

terenu,

zasoby

mineralne i wodne, świat roślinny i
zwierzęcy).

W

temperaturach

umiarkowanych rozwój szybki, wahania
szybkości wzrostu (na wiosnę szybciej),
nabieranie masy ciała (największe w
zimie) - najprawdopodobniej jest to
mechanizm hormonalny.

Rozwój psychofizyczny dziecka

7



czynniki społeczno-ekonomiczne,
kultura: czyli sytuacja rodzinna,
zarobki, warunki mieszkaniowe,
higieniczne, poziom wykształcenia,
żywienie dziecka, aktywność ruchowa.



czynniki psychiczne: zmiana
środowiska dziecka, stresy (zaburzenia
sekrecji hormonów).



choroby przewlekłe.

8

Rozwój psychofizyczny dziecka

OKRESY ROZWOJOWE:

OKRESY ROZWOJOWE:

I.

I.

okres prenatalny

okres prenatalny (wewnątrzłonowy,

śródmaciczny), trwa 38 – 42 t.c.:

II.

II.

okres postnatalny

okres postnatalny (pozamaciczny):

  

 noworodkowy – pierwsze 28 dni życia,

   niemowlęcy – 1 rok życia,
 wczesnego dzieciństwa, poniemowlęcy –

2–3 rok życia,

  przedszkolny – 4 – 6 rok życia,
  szkolny - 7 – 15 rok życia,
-    faza obojętnopłciowa 7 – 10/12 rok życia,
-    faza dojrzewania płciowego 10/12 –

15/16 rok życia,

  młodzieńczy – 16 – 20 rok życia.

9

Rozwój psychofizyczny dziecka

Okres prenatalny

10

Rozwój psychofizyczny dziecka

Zarodek i płód rozwija się w łonie
macicy, czerpiąc potrzebne pokarmy
przez łożysko od matki .
Jest to czas intensywnego rozwoju i
wzrostu

organizmu.

Szkodliwe

czynniki działające na płód:

1.

1.

ze strony płodu

ze strony płodu – choroby genetycznie
uwarunkowane, choroba hemolityczna,

2.

2.

ze strony popłodu

ze strony popłodu – wypadnięcie
pępowiny,

łożysko

przedwcześnie

oddzielające się, łożysko przodujące,

3.

3.

ze strony matki

ze strony matki - przewlekłe choroby
matki, chemiczne czynniki działające
na matkę (pestycydy w żywności,
zanieczyszczona woda, powietrze)

11

Rozwój psychofizyczny dziecka

W

zależności

od

czynnika,

od

natężenia i od okresu ciąży może dojść
do:

     poronienia,
     porodu przedwczesnego,
     urodzenia dziecka z wadami
     obumarcia wewnątrzmacicznego.
 

Najbardziej

niebezpieczne

dla

prawidłowego

rozwoju,

jest

przechorowanie

w

okresie

organogenezy: cytomegalii, różyczki,
opryszczki, odry, ospy, grypy, kiły.

12

Rozwój psychofizyczny dziecka

Okres noworodkowy

13

Rozwój psychofizyczny dziecka

- waga noworodka donoszonego średnio

3,0 – 3,5 kg,

- długość 50 – 52 cm,
- obwód głowy 32 – 35 cm,
- obwód klatki piersiowej – o 1 – 2 cm

mniejszy niż głowy,

-

długi tułów, krótkie kończyny, krótka
szyja, klatka piersiowa beczkowata,
duży brzuch,

-

skóra delikatna, żywo czerwona,
tkanka podskórna jest obfita, układ
mięśniowy i kostny – słabo rozwinięte,

14

Rozwój psychofizyczny dziecka

- 

duża głowa ¼ długości ciała; kształt

głowy zależny jest od ułożenia w
macicy, przebiegu porodu; zmiany
kształtu głowy powstałe w czasie
porodu cofają się w ciągu 1 m; część
mózgowa czaszki jest większa od
części twarzowej; kości czaszki są tylko
częściowo skostniałe i luźno połączone
ze sobą; stopniowe zarastanie kości
czaszki odbywa się do około 18 m.ż; na
szczycie głowy znajduje się ciemiączko,
które przydatne jest do rozpoznawania
niektórych

chorób

i

zaburzeń

rozwojowych niemowlęcia.

15

Rozwój psychofizyczny dziecka

Okres niemowlęcy

16

Rozwój psychofizyczny dziecka

Czas najbardziej intensywnego wzrostu:
1). Masa ciała – I półrocze – 700 g/m
II półrocze – 500 g/m
W 5 m.ż podwaja się masa urodzeniowa,

w 12 m.ż potraja.

2). Wzrost – I kwart – 10 cm,
II kwart – 6 cm,
III kwart – 5 cm,
IV kwart – 4 cm.
W ciągu roku ok. 25 cm.

17

Rozwój psychofizyczny dziecka

3). Obwód głowy – I pół – 1 cm/miesiąc
II pół – 0,5

cm/miesiąc

W ciągu roku ok. 10 – 12 cm.
Zarastanie ciemion – małego w 2 m.ż
- dużego w 16 – 18

m.ż.

4). Obwód klatki piersiowej w ciągu roku

12 – 14 cm.

Wyrównanie obwodu klatki piersiowej i

głowy – 3 – 5 m.ż

18

Rozwój psychofizyczny dziecka

5). Zmiany proporcji ciała – większy

rozwój tkanki mięśniowej i układu
kostnego niż tkanki tłuszczowej

6). Rozwój statyki i motoryki.
7). Rozwój mowy pod koniec 1 r.ż
8). Zęby:
     ok. 6 m – pierwsze zęby mleczne,
     ok. 12 m – 6 – 8 zębów,
     reguła na ilość zębów = ilość

miesięcy - 6

19

Rozwój psychofizyczny dziecka

Okres poniemowlęcy

20

Rozwój psychofizyczny dziecka

1). Tempo duże:
  masa ciała - 2 – 2,5 kg/rok
   wzrost – 10 cm/rok
    obwód głowy – 2 i 1 cm
    klatka piersiowa – 1,5 i 1,5 cm
2). Rozwój układu mięśniowego i kostnego,
3).Smuklenie, zmniejsza się ilość tkanki

tłuszczowej

4). Fizjologiczne stany:
    płaskostopie,
 pogłębienie lordozy brzusznej (lordoza –

skrzywienie kręgosłupa ku przodowi,
skolioza – skrzywienie z boku, klifoza -
garb)

21

Rozwój psychofizyczny dziecka

5). Wśród przemian ustrojowych na

pierwszy plan wysuwają się cechy
rozwoju umysłowego – mowa. Zaczyna
kształtować się osobowość dziecka,
zmienia się zachowanie. Pojawia się
pobudliwość ruchowa oraz niemożność
dłuższej koncentracji uwagi.

6). Kończy się okres wyrzynania się

zębów.

22

Rozwój psychofizyczny dziecka

Okres przedszkolny

23

Rozwój psychofizyczny dziecka

1). Granice tego wieku określono na

podstawie kryterium społeczno –
wychowawczego,

czy

nawet

administracyjnego, jakim jest wiek
przyjęty dla zinstytucjonalizowanej
formy wychowania przedszkolnego.
Nie ma natomiast wyraźnych granic
biologicznych między poprzednimi a
następnym okresem rozwoju.

2). Przyrost długości ciała przeważa nad

przyrostem

masy

ciała,

dalsze

smuklenie ciała, wydłużenie kończyn.

24

Rozwój psychofizyczny dziecka

3). Nasilają się procesy mineralizacji

kości, ok. 6 r.ż rozpoczyna się wymiana
zębów mlecznych na stałe.

4). Następuje wzmocnienie aparatu

więzadłowo – ścięgnistego stopy i silny
jej przyrost.

5).

Wzmożona

ruchliwość,

ruchy

nabierają

płynności

i

harmonii.

Precyzyjne ruchy manualne nadal
sprawiają trudność (nie ukończony jest
jeszcze proces demielinizacji).

25

Rozwój psychofizyczny dziecka

Okres szkolny

26

Rozwój psychofizyczny dziecka



Okres wczesnoszkolny, obojętno-płciowy,

Okres wczesnoszkolny, obojętno-płciowy,

faza przedpokwitaniowa

faza przedpokwitaniowa

1). Względna stabilność i ogólna harmonia

rozwoju, zwalnia się tempo rozwoju,
powiększa się masa ciała, intensyfikacji
ulega różnicowanie i dojrzewanie wielu
układów ciała, wzrasta ogólna odporność
ustroju. Rozpoczyna się wyrzynanie
zębów stałych.

2). Warunkiem podjęcia nauki szkolnej jest

osiągnięcie tzw. dojrzałości (gotowości)
szkolnej. W pojęciu tym mieści się:

-  dojrzałość intelektualna – proporcjonalny

do wieku metrykalnego poziom rozwoju
umysłowego,

27

Rozwój psychofizyczny dziecka

- dojrzałość społeczna – możliwość

funkcjonowania w gronie rówieśników,

-  dojrzałość fizyczna – dobry stan

zdrowia, rozwój i sprawność fizyczna,

-

dojrzałość

immunologiczna

–

dostateczna odporność dziecka.

3). Stopniowo zaznacza się dymorfizm

płciowy.

4).U dziewcząt kończy się wystąpieniem

menarche, u chłopców trudno jest
określić granicę, bowiem pierwsza
polucja często jest niedostrzegalna.

28

Rozwój psychofizyczny dziecka

Faza pokwitaniowa, dojrzewania płciowego

Faza pokwitaniowa, dojrzewania płciowego
1).

Pierwszym

widocznym

objawem

dojrzewania płciowego dziewcząt jest
powiększenie gruczołów piersiowych,
tzw. stadium pączka (na skutek działania
LTH), poprzedzone to jest pojawieniem
się śluzu z pochwy o odczynie kwaśnym.
Objawom tym towarzyszy lub wyprzedza
je przyspieszenie tempa wzrastania, tzw.
skok pokwitaniowy. Zmienia się sylwetka.
Początek

rozwoju

piersi

zazwyczaj

wyprzedza

wystąpienie

owłosienia

łonowego, czasem nawet o 2 lata.
Początkowo miesiączki są bezowulacyjne,
jednofazowe.

29

Rozwój psychofizyczny dziecka

2).

Pierwsze

objawy

dojrzewania

płciowego

są

przede

wszystkim

wynikiem

gwałtownej

aktywności

hormonalnej gonad, zwłaszcza wpływu
testosteronu.

Rozwój

narządów

płciowych rozpoczyna się od rozwoju
jąder, moszny, pojawia się owłosienie
łonowe, pachowe, zarost na twarzy.
Szybki wzrost chrząstki tarczowatej
krtani i wydłużenie stron głosowych
prowadzi do zmiany zabarwienia
głosu,

czyli

tzw.

mutacji.

Cykl

dojrzewania płciowego jest dłuższy u
chłopców i bardziej zróżnicowany.

30

Rozwój psychofizyczny dziecka

3). Okres ten to trudnym okresem pod

względem psychicznym i emocjonalnym,
zwany okresem buntu. Młodzi ludzie często
żyją w zawieszeniu, już dorośli a jeszcze
dzieci. Szukają swego miejsca, tworzą
swoje

hierarchie

wartości,

normy

zachowania, łatwo dostrzegają rozbieżności
pomiędzy

prawami,

zasadami

a

postępowaniem,

sprzeczności

i

niekonsekwencje, przez co czują się często
„powołani” do tworzenia prawidłowego,
doskonałego świata. młodość to czas
budzenia się wielkich ideałów, to okres
kiedy rodzą się pragnienia poszukiwania i
tworzenia rzeczywistości doskonałej, która
by w pełni zaspokajała potrzeby uczuciowe i
wartości moralne.

31

Rozwój psychofizyczny dziecka

Młody

człowiek

szuka

rozwiązania

podstawowych problemów dotyczących
człowieka,

życia.

Wychodząc

z

dzieciństwa, które mimo wszystko jest
beztroskie, poznaje i dotyka skończoności
życia fizycznego, świata materialnego,
doświadcza wielu ograniczeń i niemocy w
różnych

dziedzinach,

a

jednocześnie

nieogarnionych, duchowych wymiarów
człowieka i życia w ogóle.

Dużym

zagrożeniem

prawidłowego

tworzenia

się

młodzieńczej

indywidualności

rzutującej

na

całe

przyszłe życie młodej dziewczyny jest
ciąża. Jest ona często wynikiem niewiedzy
o fizjologii, chęci ukazania, że jest się
dorosłą osobą lub ciekawości.

32

Rozwój psychofizyczny dziecka

Okres młodzieńczy

33

Rozwój psychofizyczny dziecka

1).

Rozpoczyna

się

od

momentu

uzyskania dojrzałości płciowej, kiedy
człowiek

jest

przygotowany

do

biologicznie najważniejszej funkcji -
do rozrodu.

2).

Kończy

proces

różnicowania

większości

tkanek.

Ustalają

się

proporcje ciała, pułap swego rozwoju
osiągają czynności fizjologiczne i
biochemiczne

.

34

Rozwój psychofizyczny dziecka

Akceleracja rozwoju – przyspieszenie,

kolejne pokolenia szybciej wykazują

zmienność cech, tzn. szybciej niż

pokolenia poprzednie osiągają poziom

rozwoju fizycznego, np. pierwsza

miesiączka w pokoleniu okresu II

wojny światowej miało w 18rż, obecnie

pierwsza miesiączka występuje u

dziewczynek 12-13 letnich.
Akceleracja wiąże się z lepszym

żywieniem, wzrostem ekonomicznym

społeczeństwa,

lepszą

opieką

medyczną,

większą

aktywnością

fizyczną,

lepszymi

warunkami

mieszkaniowymi.

35

Rozwój psychofizyczny dziecka

Pozytywny wymiar akceleracji:

Pozytywny wymiar akceleracji:



zwiększenie wszystkich wymiarów ciała



przesunięcie się pierwszej miesiączki

Negatywny wymiar akceleracji:

Negatywny wymiar akceleracji:



krótkowzroczność okołopokwitaniowa



wcześniejsza inwolucja migdałków i

szyszynki



obniżony wiek wyrzynania zębów



zmiany w wyżynaniu się zębów



zwiększona zachorowalność na choroby

układu

nerwowego,

nerwice,

wady

postawy, próchnicę, choroby narządu

żucia.

36

Rozwój psychofizyczny dziecka

Retardacje

–

procesy

opóźniające

starzenie organizmu ludzkiego.

 
Wiek kalendarzowy – inaczej metrykalny,

chronologiczny, jest to czas, który
upłynął

od

czasu

urodzenia

do

momentu badania dziecka.

 
Wiek rozwojowy – inaczej biologiczny,

fizjologiczny, jest to wiek osiągnięcia
określonego etapu w dojrzewaniu i
wzrastaniu, wyrażamy go jednostkami
czasu kalendarzowego (dni, miesiące,
lata), powinien odpowiadać wiekowi
kalendarzowemu.

37

Rozwój psychofizyczny dziecka

Kryteria wieku rozwojowego:

Kryteria wieku rozwojowego:



wiek zębowy – dojrzałość zębowa,

określa się na podstawie ilości i typów

zębów



wiek kostny – określa się na podstawie

radiogramów nadgarstka – ocenia się

wielkość, wysycenie kości, ustawienie



wiek morfologiczny – określa się na

podstawie proporcji ciała, dojrzałości

sylwetki



wiek wtórnych cech płciowych –

wiek seksualny,



wiek biochemiczny – ocenia się na

podstawie badań morfologicznych –

krwi, moczu.

38

Rozwój psychofizyczny dziecka

Cechy

pierwszorzędowe:

obecność

gonad męskich lub żeńskich

Cechy drugorzędowe: wygląd piersi,

owłosienie łonowe, pachowe, wygląd
narządów zewnętrznych

Cechy

trzeciorzędowe:

różnice

w

budowie męskiej i żeńskiej ciała
(obwód bioder, owłosienie głowowe,
tkanka tłuszczowa, tonacja głosu,
szerokość barków)

Cechy czwartorzędowe: psychiczna

przynależność do płci.

39

Rozwój psychofizyczny dziecka