Rola zabawy w stymulowaniu rozwoju psychomotorycznego dziecka.
We współczesnej psychologii podkreśla się w zabawie następujące cechy:
Zabawa dziecka jest zjawiskiem społecznym a nie czysto biologicznym
Zabawa zmienia się i kształtuje w zależności od warunków społeczno - historycznych, w jakich się dzieci wychowują,
W zabawie dziecko odzwierciedla poznawana rzeczywistość.
Znaczenie zabawy dla rozwoju psychicznego i fizycznego
Kształtuje sprawność i umiejętność dziecka
Poznaje świat
Uczy odróżniać rzeczywistość od fantazji
Uczy współżyć i współdziałać w grupie
Uczy przestrzegania przepisów, prawideł poprzez poznanie i podporządkowanie się regułom zabaw
Uczy myślenia przyczynowo - skutkowego
Wyzwala inicjatywę
Rozwija samodzielność
Jest źródłem radości, odpoczynkiem, pracą
Kształtuje: zdolności ruchowe, spostrzeganie, pamięć, wyobraźnię i myślenie.
Zabawy manipulacyjne.
Są charakterystyczne dla dziecka w wieku niemowlęcym, dziecko manipuluje pochwyconymi przedmiotami, ogląda, obraca je w rączkach, wkłada przedmioty do ust, mniejsze do większych, rzuca nimi, obserwuje jak spadają. Dziecko stuka zabawką o zabawkę, o podstawę, potrząsa grzechotką, naciska piszczącą laleczkę, wsłuchuje się w usłyszane dźwięki.
Do zabaw manipulacyjnych zalicza się „zabawy paluszkowe” jak: kosi, kosi łapci, pa - pa, idzie kominiarz po drabinie, tu sroczka kaszkę warzyła.
Zabawy manipulacyjne rozwijają spostrzeganie, dostarczając bodźców wzrokowych (kolor, kształt zabawki), słuchowych (różne dźwięki jak mowa, grzechotanie, piski, melodyjki z pozytywki), dotykowych (miękkie pluszaki, gumowe zabawki, plastikowe grzechotki o różnej fakturze) oraz smakowych poprzez wkładanie zabawek do buzi.
W ten sposób dzieci gromadzą informacje o otaczającym ich świecie, uczą się go, cieszą się, uśmiechają i dzięki temu lepiej i szybciej się rozwijają. Zabawy manipulacyjne są również okazją do nawiązywania kontaktów z dzieckiem (podawanie zabawek, opisywanie ich, pokazywanie jak się nimi bawić).
Do rodziców należy również dbanie o dostarczenie bezpiecznych, kolorowych, stosownych do wieku, łatwych do utrzymania w czystości zabawek (zabawki z atestem, bez małych, łatwych do połknięcia elementów).
Przykładowe zabawki to np.: zabawki muzyczne jak: karuzele z pozytywką, grzechotki, gryzaczki gumowe, miękkie piłeczki, lalki, pluszowe misie, ale tylko pod kontrolą dorosłych, aby dzieci nie brały pluszaków do buzi, duże zabawki na kółkach.
Zabawy konstrukcyjne
Polegają na wykonywaniu z klocków różnego rodzaju budowli. To już nie jest manipulowanie klockami, ale piętrzenie ich, układanie poziomo i pionowo. W wieku po niemowlęcym dziecko nie jest zdolne do zaplanowania konstrukcji, budowa zależy od przypadku, a nazwa zostaje nadana po wybudowaniu lub w trakcie zabawy. W okresie przedszkolnym dziecko ma już określony cel budowy i najważniejszy staje się wynik, a nie czynność.
Zabawy konstrukcyjne uczą pomysłowości, kształtują wyobraźnie przestrzenną, spostrzegawczość, uczą cierpliwości, wytrwałości, motywacji w doprowadzeniu dzieła do końca, nie zrażania się niepowodzeniami, w przypadku przewrócenia się budowli.
Przykładowymi zabawkami mogą być: różnego rodzaju klocki i elementy konstrukcyjne wielkością dostosowane do wieku dziecka.
Zabawy tematyczne
Są to zabawy „w rolę”, ponieważ dziecko przyjmuje różne role zaobserwowane w życiu codziennym. Jest lekarzem, kierowcą, sprzedawcą, mama, tatą, dzieckiem i odtwarza to, co zaobserwowało u dorosłych. Przedmiotom nadaje różne funkcje: ołówek - to termometr, babka z piasku - to ciasto i włącza je do zabawy.
W zabawie tematycznej dziecko przekształca rzeczywistość, zmienia ją i chociaż zabawa jest wytworem wyobraźni, to jednak zdaje sobie sprawę z tego i ani na chwilę nie traci poczucia realności.
Zabawy tematyczne dostarczają dziecku wiedzy o świecie, uczą, że należy też liczyć się z innymi uczestnikami zabaw i pójść na kompromis, rezygnować z egoistycznych zachowań na rzecz kolegi lub grupy, uczą zachowań etycznych. Często zabawy tematyczne np. w lekarza i pacjenta pomagają werbalizować lęki i niepokoje wynikające z procesu leczenia.
Czas zabaw tematycznych jest różny i zależy od wieku dziecka. Dzieci w wieku po niemowlęcym usypiają, karmią lalkę przez 3 - 5 minut, w późniejszym okresie trwania może wydłużyć się do 40 - 50minut.
Zabawy dydaktyczne
Mają określony cel i są organizowane przez dorosłych, wychowawców.
Podczas uczestniczenia w tych zabawach dziecko musi wykazać dużo pomysłowości, bo do rozwiązania zadania dąży czasem metoda prób i błędów.
Zabawy dydaktyczne u młodszych dzieci rozszerzają zakres spostrzeżeń dziecka, różnicowanie barw, kształtów, rozwijają i wzbogacają słownik dziecka. U starszych dzieci zabawy dydaktyczne kształcą myślenie, są dobrym ćwiczeniem dla myślenia przyczynowo - skutkowego, ukształca uwagę, rozwijają pamięć i mobilizują dziecko do rozpoczęcia pracy od początku, jeśli nie osiągnęło pozytywnego wyniku.
Przykłady zabaw: loteryjki obrazkowe, układanki z klocków, nazywanie przedmiotów używanych w zabawie, segregowanie obrazków, zagadki czynnościowe.
Zabawy ruchowe
Są ulubionymi zabawami wszystkich dzieci, zawierają wszystkie formy naturalnych ruchów człowieka jak pochylanie, kłanianie, zginanie podskakiwanie, biegi, uniki, itp. Dziecko wykonuje je tak jak umie, nie musi poddawać się żadnej dyscyplinie koniecznej przy ruchach gimnastycznych.
Zabawy ruchowe wyrabiają u dziecka sprawność ruchową, orientację, koordynację ruchów, kształcą odwagę, pomysłowość, uczą utrzymania równowagi, a także wzmacniają mięśnie i poprawiają ogólną kondycję dziecka.
Przykłady zabaw ruchowych: korowody, chodzenie po niskich ławeczkach, gra w piłkę, gra w berka, kółko graniaste, zabawa w chowanego, wchodzenie po drabinkach, zjeżdżanie ze zjeżdżalni, jazda na trzykołowym rowerku, zabawy w wodzie, pływanie.
Ważne jest, aby wszystkie zabawy ruchowe odbywały się pod czujnym okiem dorosłych, w bezpiecznym otoczeniu.
Twórczość dziecka
Jest również formą działalności dziecka i wspaniałą zabawa począwszy od okresu po niemowlęcego.
Należy do niej: rysowanie, malowanie, wycinanie, lepienie z plasteliny, gliny, masy solnej, wydzieranki, naklejanki.
Najbardziej popularną forma twórczości dziecka jest rysunek. Wg Szumana rysunek dziecka w swoim rozwoju przechodzi 3 etapy. Pierwszy etap to bazgrota. Dziecko rysuje zygzaki, spirale, linie proste, kropki, linie krzywe, kółeczka itp. Na tym etapie ważny jest ruch rysowania, rysując dziecko wykonuje wiele mechanicznych ruchów, pozostawiając na papierze, ścianie, stole widoczne ślady. Po pewnym czasie linie te przestają się przecinać wyodrębniają się formy zamknięte, łuki łączą się z kreskami, kreski z kropkami powstaje pierwszy schemat postaci ludzkiej - głowonóg. Jest to przejście do drugiego etapu - tworzenia schematu. Występuje tutaj kontur przedmiotu, często wypełniony barwa, powstają schematy domu, dymu z komina, wagonu kolejowego, samochodu, drzew. Trzeci etap - to rysunek pół schematyczny. Jest to okres kopiowania natury, uwzględniania w rysunku cech rysowanego przedmiotu. Tu występuje dążenie do możliwie dokładnego oddania rzeczywistości, nie uwzględnienia posiadanej o nim wiedzy.
Twórczość dziecka (rysunek, ulepianki) ćwiczą ruchy ręki, wyrabiają precyzję i koordynację palców, rozwijają spostrzegawczość, celowość działania, są ćwiczeniami przygotowującymi do późniejszego pisania, trzymania ołówka, pióra, kreślenia nimi liter i wyrazów. Rozwój uwagi i spostrzeżeń przygotowuje do przyszłego czytania, wykonanie danej pracy rozwija wytrwałość i konieczność doprowadzenia rozpoczętej pracy do końca.
LITERARURA
Lewer H. Robertson L. Opieka nad dzieckiem PZWL
Putkiewicz Z Dobrowolska B. Podstawy psychologii pedagogiki i socjologii
Zgrychowa I. Bukowski M. chore dziecko chce się bawić