Anatomia

Człowieka

Studia Podyplomowe –

Biologia

układ rozrodczy żeński

Żaneta Olszewska

Małgorzata Brzozowa-Tyszka

Zewnętrzne narządy płciowe żeńskie

(srom - łac.

pubendum

•

wzgórek łonowy dawniej wzgórek Wenery (mons pubis)

•

wargi sromowe większe (labia majora pubendis)

•

wargi sromowe mniejsze (labia minora pubendis)

•

przedsionek pochwy (vestibulum vaginae) i błona dziewicza (hymen)

•

ujście pochwy

•

łechtaczka (clitoris)

•

wędzidełko łechtaczki (frenulum clitoridis)

•

napletek łechtaczki (preputium clitoridis)

•

gruczoły przedsionkowe większe, gruczoły Bartholina (glandulae Bartholini,

glandulae vestibularis majoris)

•

gruczoły przedsionkowe mniejsze (glandulae vestibularis minoris)

•

gruczoły przycewkowe (glandulae paraurethralie)

•

ujście zewnętrzne cewki moczowej (ostium externum urethrae)

•

opuszki przedsionka (bulbi vestibuli)

•

spoidło przednie warg sromowych (commisura labiorum pudendis anterior)

•

spoidło tylne warg sromowych (commisura labiorum pudendis posterior)

•

wędzidełko warg sromowych (frenulum labiorum pudendis)

Wargi sromowe - (łac. labia pudendi) to parzyste fałdy skórne otaczające
szparę sromową (wargi sromowe większe) oraz przedsionek pochwy (wargi
sromowe mniejsze).

Wargi sromowe większe (łac. labia pudendi majoris) - to dwa duże parzyste
fałdy skóry owłosionej, zawierające dodatkowo dużą ilość tkanki tłuszowej. U
góry łączą się tworząc tzw. spoidło warg przednie (łac.commisura labiorum
anterior), poniżej której leży łechtaczka. Od tyłu łączą się w miejscu zwanym
spoidłem tylnym (łac. commisura labiorum posterior).
Rozwojowo odpowiadają mosznie u mężczyzn.

Wargi sromowe mniejsze (łac. labia pudendi minoris) - są utworzone z
cienkiej nieowłosionej skóry o zwiększonej ilości melaniny, pozbawione
natomiast są gruczołów potowych.
Rozwojowo odpowiadają skórze prącia u mężczyzn.

Łechtaczka (łac. clitoris) – żeński, nieparzysty zewnętrzny narząd płciowy
ssaków. Znajduje się w pobliżu przedniego połączenia warg sromowych
mniejszych (łac. labia minora pudendis). Część widoczna znajduje się powyżej
pochwy.

Błona dziewicza (łac. hymen) to cienki fałd skórny u wejścia do pochwy.
Pośrodku błony dziewiczej znajduje się mały, rozciągliwy otwór. U większości
dziewcząt błona dziewicza pozostaje nienaruszona aż do pierwszego stosunku,
lecz czasem może nie być w pełni wykształcona lub zostać uszkodzona jeszcze
przed podjęciem życia płciowego, np. wskutek użycia nieodpowiednich
tamponów, przez masturbację lub uprawianie wyczerpujących dyscyplin
sportowych. W momencie rozerwania błony (czyli defloracji) może dojść do
niewielkiego krwawienia.

Do narządów rozrodczych kobiety

zalicza się również gruczoły sutkowe.

Gruczoł sutkowy - jest największym gruczołem skórnym. Składa się z ciała sutka,
otaczającego go ciała tłuszczowego, a na szczycie znajduje się otoczka brodawki
sutkowej z brodawką. Gruczoł sutkowy dorosłej kobiety leży na wysokości III do VII
żebra, głównie na mięśniu piersiowym większym i część na mięśniu zębatym
przednim. Między sutkami znajduje się szczelina - zatoka sutkowa. Powstały na
drodze ewolucyjnego przekształcenia gruczołów potowych.

Wewnętrzne narządy płciowe żeńskie:

•

jajowód (tuba uterina, oviductus, salpinx)

•

jajniki (ovarium, l.mn. ovaria)

•

macica (uterus, hystera, metra)

•

pochwa (vagina, kolpos)

Przekrój czołowy wewnętrznych

narządów płciowych żeńskich

Jajowód (tuba uterina, oviductus,

salpinx)

Jajowód (tuba uterina) – u kobiet występują dwa jajowody.
Są to przewody długości około 15-20 cm. Każdy jajowód
zbudowany jest z lejka ze strzępkami (część jajnikowa),
bańki, cieśni i z części macicznej (ujście). Błona śluzowa
(tunica mucosa) jajowodów tworzy wysokie rozgałęzione
fałdy i bruzdy. Bruzdy układają się w swoistego rodzaju
labirynt, rozgałęziający się ku obwodowi. W jajowodzie
można odpowiednio wyróżnić część (koniec) jajnikową
(ujście brzuszne) i część (koniec) maciczną (ujście
maciczne). Jajowód rozciąga się więc od jajnika do macicy
(do rogu macicy). Strzępki wychwytują owocoyty = oocyty
(komórki jajowe) i kierują je do lejka. Światło jajowodu jest
wyścielone

nabłonkiem

cylindrycznym

(walcowatym)

jednowarstwowym. W błonie śluzowej występują śluzowe
komórki wydzielnicze, limfocyty i komórki rzęskowe. Ruchy
rzęsek przesuwają komórki jajowe do macicy. Przeciwny
prąd do ruchu plemników wzmaga ruchliwość plemników
(reotropizm).

Jajowód okryty jest błona surowiczą (a poprawniej osłonka – tunica serosa) otrzewnej. Krezka
jajnikowa powstała z błony surowiczej przymocowuje jajowód do więzadła szerokiego macicy.
Pod błoną surowiczą leży osłonka podsurowicza – tunica subserosa zbudowana z tkanki
łącznej właściwej, w której przebiegają nerwy i naczynia krwionośne. Głębiej rozciąga się
warstwa mięśni gładkich (osłonka mięśniowa – tunica muscularis). Wewnętrzna warstwa
miocytów ma układ okrężny, a zewnętrzna – podłużny. Mięśniówka zapewnia skurcze
jajowodu.

Do funkcji jajowodów należą: transport ovocytów od jajników do macicy: są

miejscem zapłodnienia owocytu i powstania zygoty; transport zarodka do macicy gdzie ulega
on inplantacji.

Jajniki (ovarium, l.mn. ovaria)

Jajnik– jest narządem parzystym, występującym u samic zwierząt i u
ludzi. U dojrzałej kobiety ma kształt spłaszczonej elipsoidy i wielkości
3×2×1 cm. Jajniki leżą wewnątrz jamy otrzewnej przy bocznych
ścianach miednicy na tylnej powierzchni wiązadeł szerokich macicy,
do których przywiązane są za pomocą krótkich krezek. Górne bieguny
jajników objęte są przez jajowody. Jajniki służą podwójnemu celowi –
wytwarzaniu komórek jajowych oraz wydzielaniu żeńskich hormonów
płciowych, estrogenów, progesteronu i inhibiny.
Od chwili osiągnięcia przez kobietę dojrzałości płciowej (pokwitanie)
aż do wygaśnięcia jej funkcji rozrodczej (menopauza – przekwitanie)
tj. przez okres około 35-40 lat – co ok. 28 dni dojrzewa w jajniku tzw.
pęcherzyk Graafa, zawierający komórkę jajową. Dojrzały do pęknięcia
pęcherzyk ma średnicę około 1 cm, a komórka jajowa około 0,2 mm.
Gdy pęcherzyk pęka, jajo dostaje się do jajowodu, a z pozostałej części
pęcherzyka powstaje ciałko żółte, którego wydzielina jest konieczna
dla umożliwienia wszczepienia zapłodnionego jaja w śluzówkę macicy.
Estrogeny są wytwarzane w ciągu całego życia kobiety, progesteron
zaś produkowany jest jedynie w okresie dojrzałości płciowej i to
wyłącznie w drugiej połowie cyklu miesiączkowego oraz w czasie
ciąży.

CYKL MIESIĘCZNY KOBIETY

Cykl miesięczny kobiety, zwany inaczej również cyklem menstruacyjnym lub

płciowym są to cykliczne zmiany zachodzące w obszarze narządów rodnych kobiety ,

którym towarzyszą zmiany w całym organizmie.
Ciało kobiety produkuje substancje chemiczne zwane hormonami, sterujące w

organizmie między innymi cyklem płciowym, który przede wszystkim służy prokreacji.

W jajnikach wytwarzane są hormony płciowe żeńskie - estrogeny i progesteron . Ich

ilość i rytm wytwarzania jest sterowany przez części mózgu zwane - podwzgórze i

przysadka mózgowa. To one właśnie pobudzają jajnik do wydzielania hormonów i

kierują procesem dojrzewania i wydalania z jajnika komórki jajowej.

Proces ten odbywa się cyklicznie, a każdy cykl trwa od 21 do 32 dni, licząc od

pierwszego dnia ostatniego krwawienia do pierwszego dnia następnego krwawienia

miesięcznego ( menstruacji ) zwanego potocznie miesiączką.

Krwawienie jest spowodowane zanikiem błony śluzowej macicy (endometrium).

Zazwyczaj trwa ok. 5 dni, a dwa ciągu dwóch pierwszych dni krwawienie jest

najbardziej intensywne.

Zapłodnienie komórki jajowej przez dostający się do jej wnętrza plemnik jest

"sygnałem przerywającym" cykl miesięczny i rozpoczynającym wydzielanie przez

jajnik hormonów inicjujących prawidłowe zagnieżdżenie się zapłodnionego jaja w

macicy i dalszy rozwój ciąży, aż do momentu, kiedy powstałe łożysko przejmie tę

funkcję, co następuje około 16 - 17 tygodnia ciąży.

Macica (uterus, hystera, metra)

Macica – jest to gruszkowaty, silnie umięśniony narząd rozrodczy, w którym zachodzi rozwój

embrionalny. Macica jest osadzona w miednicy mniejszej. U kobiet, które nie rodziły, ma

ona wymiary około 7 x 4 x 3 cm. Macica jest zbudowana z następujących warstw:

•

surowiczej, stanowiącej pokrycie zewnętrzne macicy.

•

mięśniowej, będącej warstwą pośrednią, silnie umięśnioną. Jej skurcze umożliwiają poród.

•

śluzowej, wewnętrznej. Jej grubość zwiększa się lub zmniejsza w ciągu cyklu

miesiączkowego.

Prawidłowa macica kobiety składa się z trzech części:
•

dno macicy - część górna leżąca ponad poziomem ujścia jajowodów,

•

trzon macicy - sąsiaduje z pęcherzem moczowym i odbytnicą,

•

szyjka macicy - uchodzi do pochwy.

Jajnik

Jajowód

Macica

Dno Macicy

Szyjka macicy

Pochwa

Macica, rosnąc podczas ciąży, powiększa się 20-krotnie

Czy wiesz,
że?

Pochwa (vagina) to umięśniony, rozciagliwy przewód długości około 7-10 cm, wyścielony

nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Jest to żeński narząd kopulacyjny. Pochwa jest kanałem
rodnym, ponadto przewodem wyprowadzającym wydzieliny i wydaliny z macicy. Ściany pochwy
są pofałdowane. Fałdy mięśniowe noszą nazwę marszczek pochwowych. Pod nabłonkiem leży
błona podstawna, dalej miocyty gładkie w dwóch warstwach (warstwa zewnętrzna jest okrężna,
a warstwa wewnętrzna podłużna). Pochwa od zewnątrz pokryta jest przydanką łącznotkankową.

Nabłonek pochwy ulega ciągłym cyklicznym przemianom pod wpływem hormonów cyklu
menstruacyjnego. W fazie proliferacji, pod wpływem estrogenów nabłonek grubieje. Komórki
nabłonka są wówczas kwasochłonne, skeratynizowane, wydzielają obficie glikogen, rozkładany
przez bakterie (laseczki kwasolubne) do kwasu mlekowego. Kwas mlekowy czyni wydzielinę
pochwy kwaśną, o pH około 4-4,5. Kwaśny odczyn wydzieliny pochwowej zapobiega rozwojowi
grzybów i bakterii chorobotwórczych.

Pochwa (łac. vagina)

W fazie sekrecji, pod wpływem

progesteronu, nabłonek staje się
cienki, złuszczony, delikatny,
zbudowany z komórek
zasadochłonnych o jądrach
pęcherzykowatych.W ciąży,
nabłonek pochwy zawiera komórki
łódeczkowate i jest cienki.W okresie
przekwitania nabłonek pochwy staje
się cienki, a komórki
zasadochłonne.Wymazy pochwowe
pozwalają na zbadanie nabłonka
(badania cytologiczne
eksfoliatywne).W pochwie wyróżnia
się sklepienie pochwy (od strony
szyjki macicy): przednie, tylne i dwa
boczne; trzon i ujście. Ponadto
ścianę przednią (krótszą) i ścianę
tylną pochwy (dłuższą).

ŹRÓDŁA

•

http://www.encyklopedia.biolog.pl/index.php?title=%C5%BBe%C5%84ski_uk
%C5%82ad_p%C5%82ciowy

•

Dr Enric Gil Bernabe Ortega „Atlas anatomii”, Wyd. Wiedza i Życie, W-wa 1991

•

Czasopismo „Encyklopedia zdrowia” artykuł „Układ rozrodczy kobiety”

•

http://luskiewnik.strefa.pl/biochemia/fizjologia2003.htm

•

http://starania.webd.pl/jak-wyglada-cykl-vt241.htm

•

Gołąb Bogusław „Podstawy Anatomii Człowieka”, Wyd. Lekarskie PZWL, W-wa
2005

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18

Układ rozrodczy żeński

Document Outline