Diagnostyka endoskopowa

przewodu pokarmowego-

wskazania i

przeciwwskazania

Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób

Wewnętrznych CM UMK w Bydgoszczy

Endoskopia

•

ezofagoskopia

•

gastroskopia

•

duodenoskopia

•

intestinoskopia

•

pankreatocholangiografia
wsteczna

Endoskopia

•

anoskopia

•

rektoskopia

•

sigmoidoskopia

•

kolonoskopia

•

ultrasonografia endoskopowa

•

endoskopia zabiegowa
(polipektomia, tamowanie
krwawienia, sfinkterotamia,
protezowanie dróg żółciowych,
ewakuacja złogów i inne)

•

laparoskopia

Wskazania do endoskopii

górnego odcinka

przewodu pokarmowego

(g.o.p.p.)

Postępowanie wobec

pacjentów z objawami

dyspeptycznymi

(pierwsza wizyta u

lekarza rodzinnego)

Dyspepsja

•

ból lub dyskomfort w nadbrzuszu
lub w okolicy dolnego brzegu
mostka

•

uczucie pełności w nadbrzuszu

•

nudności, wymioty

•

odbijanie

le c z e n ie 2 ty g .

H 2 - b lo k e r

s u k r a lfa t

I P P

e r a d y k a c ja

H p ( + )

b a d a n ie

w k ie r u n k u

H . p y lo r i

b e z a la r m u ją c y c h

o b ja w ó w

g a s tr o s k o p i a

o b ja w y

n ie p o k o ją c e

s ta r a n n y w y w ia d

w ie k < 4 5 r . ż .

brak

poprawy

brak

poprawy

gastroskopia

gastroskopia

?

Każdy pacjent w wieku >

45 r.ż.

•

z objawami dyspepsji

•

ze zmianą charakteru objawów

gastroskopia

Wskazania do endoskopii

g.o.p.p.

•

brzuszne dolegliwości bólowe z objawami

lub oznakami sugerującymi poważną

chorobę organiczną (spadek masy ciała,

wyniszczenie, niedokrwistość)

•

krwawienie z przewodu pokarmowego

•

dysfagia, odynofagia

•

achalazja

•

uporczywe wymioty niejasnego

pochodzenia

Wskazania do endoskopii

g.o.p.p.

•

celem pobrania bioptatów z
dwunastnicy lub jelita (np. w
chorobie trzewnej)

•

niedokrwistość z niedoboru żelaza o
niejasnej etiologii

•

dodatni test na krew utajoną w kale

•

utrata masy ciała o niejasnej
przyczynie

Wskazania do endoskopii

g.o.p.p.

•

kontrola leczenia wrzodów przełyku
i żołądka

•

u chorych wymagających kontroli z
udowodnionym przełykiem Barretta,
zmianami dysplastycznymi

•

u chorych po leczeniu gruczolaka
żołądka

•

polipowatość rodzinna

Wskazania do endoskopii

g.o.p.p.

•

celem potwierdzenia i oceny
histologicznej zmian wykrytych w
badaniu radiologicznym,

•

niepewny wynik badania
radiologicznego

Wskazania do endoskopii

g.o.p.p.

•

inne układowe choroby, w których
obecność patologii w górnym odcinku
przewodu pokarmowego może wpłynąć
na planowane leczenie

–

długotrwałe podawanie nlpz,
antykoagulantów

–

przed transplantacją narządów u
chorych z wywiadem wrzodowym lub
krwotokiem

Wskazania do endoskopii

g.o.p.p.

•

u chorych z marskością wątroby
celem oceny żylaków przełyku i
rozważenia ewentualnej
profilaktycznej skleroterapii

•

ciało obce

Przeciwwskazania do

endoskopii górnego odcinka

przewodu pokarmowego

•

brak zgody i współpracy chorego

•

świeży zawał m. sercowego oraz dusznica
bolesna niestabilna

•

stan astmatyczny

•

skaza krwotoczna

•

tętniak aorty

•

ostre oparzenie przełyku

•

ostre zapalenie otrzewnej

•

perforacja przewodu pokarmowego

Wskazania do anoskopii i

rektoskopii

•

krwawienie z odbytu

•

dokuczliwe parcie na stolec lub

bolesna defekacja

•

choroba odbytu - przetoki, guzki

krwawnicze

•

głęboka biopsja celem ustalenia

rozpoznania niektórych chorób

(amyloidoza, ch. Crohna,

ch.Hirschprunga)

Wskazania do

sigmoidoskopii

•

krwawienie z odbytu (przy braku zmian

w rektoskopii)

•

diagnostyka bólów w odbycie

•

podejrzenie raka w obrębie zstępnicy

lub esicy

•

niejasne bóle podbrzusza

•

ocena aktywności ch. Crohna i colitis

ulcerosa

•

diagnostyka ostrej i przewlekłej

biegunki

Wskazania do

kolonoskopii

•

nawracające krwawienia nie wyjaśnione
badaniem rekto- i sigmoidoskopowym

•

wykrycie gruczolaka w sigmoidoskopii

•

poszukiwanie raka synchronicznego lub
metachronicznego

•

przewlekłe zaparcia

•

utajona krew w kale (szczególnie >40 r.ż.)

Wskazania do

kolonoskopii- cd.

•

niejasny obraz radiologiczny po
wlewie kontrastowym

•

konieczność przedoperacyjnej
oceny stwierdzonego
radiologicznie zwężenia lub guza
jelita grubego

Wskazania do

kolonoskopii- cd.

•

ocena rozległości choroby (colitis

ulcerosa)

•

u chorych z dużym zagrożeniem rakiem

jelita grubego

–

polipowatość rodzinna

–

colitis ulcerosa > 10 lat

–

zespół Gardnera

–

zespół Peutz-Jeghersa

–

po resekcji z powodu raka

•

niedokrwienne zapalenie jelit

Przeciwwskazania do endoskopii

dolnego odcinka przewodu

pokarmowego

•

bezwzględne

–

ostre stany zapalne jelita grubego
(zapalenie uchyłka, colitis ulcerosa
fulminans)

–

megacolon toxicum

–

ostry stan zapalny otrzewnej

–

świeży zawał mięśnia sercowego oraz
dusznica bolesna niestabilna

–

brak współpracy chorego

Przeciwwskazania do endoskopii

dolnego odcinka przewodu

pokarmowego

•

względne

–

niewydolność krążenia

–

niewydolność oddechowa

–

zaburzenia krzepnięcia krwi
(przy biopsji i polipektomii)

–

ciąża (II i III trymestr)

Powikłania

Czynniki ryzyka

wystąpienia powikłań

•

podeszły wiek

•

ciężkie choroby układowe

•

znieczulenie ogólne do endoskopii

•

brak należytego zabezpieczenia zabiegu

•

zabieg terapeutyczny zwłaszcza w
trybie pilnym

•

nieprawidłowa dekontaminacja sprzętu
endoskopowego

Powikłania ogólne

(nieswoiste)

•

sercowo-naczyniowe (zaburzenia
rytmu, zawał m.sercowego)

•

płucne (zachłystowe zapalenie płuc)

•

infekcyjne

•

częstość 0 -0,5% ( ciężkie 0,1 % )

•

śmiertelność 0 -0,05%

Powikłania swoiste

endoskopii g.o.p.p.

Powikłania swoiste

endoskopii g.o.p.p.

•

krwawienie - 3/1000

•

perforacja przełyku, żołądka,
dwunastnicy - 1/15000

•

odczyn miejscowy na znieczulenie
- 3/10000

Powikłania swoiste

endoskopii d.o.p.p.

•

perforacja ( - 0,2%)

•

krwawienie

•

nadmierna reakcja bólowa

•

powikłania przygotowania jelita do
badania (nudności, wymioty,
przewodnienie, hiperfosfatemia)

•

dokładnie rozważyć wskazania i
przeciwwskazania

•

identyfikować czynniki ryzyka

•

badania wykonywać w dobrej
pracowni z dobrze wyszkolonym
personelem i dobrą techniką
zabiegu

Aby uniknąć powikłań

Pacjent powinien być

informowany

•

o korzyściach z planowanego
badania

•

o możliwości wystąpienia powikłań
( z ewentualną koniecznością
wykonania zabiegu operacyjnego)

Każdy chory lub jego

opiekun prawny powinien

na piśmie wyrazić zgodę

na wykonanie badania.

Wytyczne badań przesiewowych

dla osób o umiarkowanym

ryzyku rozwoju raka jelita

grubego

•

osoby powyżej 50 r.ż.

•

osoby bez obciążenia dziedzicznego
chorobą nowotworową jelita
grubego u krewnych I i II stopnia

•

bez objawów sugerujących obecność
polipa lub raka

•

bez nowotworu i choroby zapalnej
okrężnicy i odbytnicy w przeszłości

Zalecane badania

•

coroczne badania kału na
obecność krwi utajonej

•

coroczne badanie per rectum (wg.
WHO co 3-5 lat)

•

sigmoidoskopia co 3-5 lat

Zapobiegawcze

stosowanie antybiotyków

przed badaniami

endoskopowymi

Ryzyko wystąpienia

bakteriemii

•

diagnostyczna endoskopia
górnego odcinka przewodu
pokarmowego - 4%

•

kolonoskopia- 6-9%

•

ERCP - 6-11%

•

skleroterapia 10-50%

•

poszerzanie przełyku - 34-54%

Grupy wysokiego ryzyka

•

sztuczne zastawki serca, w tym
zastawki biologiczne

•

przebyte zapalenie wsierdzia

•

neutropenia (neutrofile < 100 x 10

9

/l)

•

syntetyczna proteza naczyniowa
wszczepiona w ciągu ostatniego roku

•

chirurgicznie wytworzone połączenia
płucno-systemowe

Zalecana profilaktyka

antybiotykowa

•

2,0g ampicyliny im. lub iv. +
1,5mg/kg mc. gentamycyny im. lub
iv. do 1 godz. przed zabiegiem

•

1,5g ampicyliny (ew.amoksycyliny)
p.o. 6 godz. po zabiegu

Chory pobierający

antykoagulanty doustne

powinien odstawić lek na

1-2 dni

przed zabiegiem

(INR < 1,5)