Przepływy międzygałęziowe jako

makroekonomiczny model

gospodarki; Zastosowanie do

oceny pozycji rolnictwa w

gospodarce rynkowej

Andrzej Czyżewski, Aleksander Grzelak

Akademia Ekonomiczna w Poznaniu

Katedra Makroekonomii i Gospodarki Żywnościowej

1. Idea tablicy przepływów międzygałęziowych

• przepływy międzygałęziowe, poprzez analizę

związków typu dostawca – odbiorca, konkretyzują

idee funkcjonowania mechanizmu gospodarczego,

jego wewnętrzne powiązania i zależności.

• najbardziej przejrzystym modelem związków typu

dostawca – odbiorca jest zapis szachownicowy

przepływów rzeczowo - finansowych W.Leontiefa

(1936).

• istota jego modelu sprowadza się do założenia, iż

gospodarka narodowa stanowi agregat zasobów i

strumieni składających się z układów:

produkcyjnego i usług oraz zagranicy,

gospodarstw domowych, budżetu i banków

Bilans pieniężnych przepływów międzygałęziowych

2. Interpretacja schematu pieniężnych przepływów

międzygałęziowych

• część I tabeli 1 określa popyt pośredni zgłaszany przez gałęzie

gospodarki.

• w II części przedstawiono popyt końcowy

• część III tabeli, ilustruje proces tworzenia dochodów brutto.

• część IV poświęcona jest podziałowi dochodu narodowego (brutto).

W procesie tym dochód zostaje rozdzielony pomiędzy podmioty
występujące w gospodarce.

4. Podstawowe współzależności gałęziowe (sektorowe)

• bilans przepływów międzygałęziowych (międzysektorowych) jest

rozwiniętą formą syntetycznego bilansu tworzenia i podziału
produktu globalnego i dochodu narodowego.

• na podstawie bilansu można zbadać strukturę bezpośrednich i

pośrednich nakładów bieżących oraz nakładów majątkowych,

• tabela przepływów międzygałęziowych umożliwia także

obliczenie mierników sprawności ekonomicznej poszczególnych
gałęzi (grup przedsiębiorstw) na tle innych bądź wydzielonych z
najbliższego otoczenia.

Problematyka bilansów w

modelu przepływów

międzygałęziowych

• Bilanse wewnątrz i międzyćwiartkowe

• Popyt aspiracyjny i efektywnościowy

• Nierównowaga podażowa w modelu przepływów

• Bilanse międzygałęziowe w warunkach procesów globalizacji

5. Wykorzystanie modelu przepływów

międzygałęziowych do oceny pozycji rolnictwa w

gospodarce

w Polsce po 1990r.

• chodzi o ocenę wybranych relacji międzygałęziowych dotyczących

rolnictwa w Polsce

a) w 1990r relacja dotyczyła produkcji czystej brutto (w %)
b) relacja popytu końcowego na produkty rolne do wartości strumieni zasilających rolnictwo (w %)
c) relacja popytu końcowego na produkty rolne do wartości strumieni pochodzenia pozarolniczego,
zasilających rolnictwo (w %), por. A.Czyżewski, Determinanty struktury wewnętrznej gospodarki
żywnościowej, [w:] Gospodarka żywnościowa w Polsce i w regionie (red. A.Czyżewski), PWE, Warszawa
1992r., s.53

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Bilansów przepływów międzygałęziowych za lata 1990 i
1995, GUS, Warszawa 1992r oraz 1999r. oraz Rachunek podaży i wykorzystania wyrobów i usług w
2000r., Warszawa 2004r.

Przyjrzyjmy się tabeli 2 związanej z wybranymi cechami rolnictwa w świetle

bilansów przepływów międzygałęziowych w gospodarce w Polsce w latach

1990-2000:

• osłabienie pozycji rolnictwa w gospodarce. Dotyczyło to także

znaczenia exportu artykułów rolnych.

• pogorszenie efektywności makroekonomicznej rolnictwa

• spadek współczynnika technicznej transformacji produkcji

• mniej racjonalne wykorzystanie nakładów z innych sektorów w

odniesieniu do wartości produkcji końcowej rolnictwa w warunkach

gospodarki rynkowej.

• wzrost surowcowego znaczenia rolnictwa w gospodarce.

• można z uproszczeniem stwierdzić, iż czynniki działające poza

rolnictwem decydują o pozycji tego sektora w przepływach

międzygałęziowych.

Tabela 3. Zmiany wybranych cech rolnictwa w świetle bilansów

przepływów międzygałęziowych (lata 1990, 1995, 2000; podano w %)

a) dotyczy wartości strumieni pochodzenia pozarolniczego, zasilających rolnictwo
- z uwagi na trudności z porównywalnością danych z 1990r. analizę dynamiki wybranych wielkości zrealizowano
dla lat 1995-2000 przyjmując za odniesienie rok 1995 (100). W tym celu poszczególne agregaty zdeflowano
wskaźnikiem wzrostu cen produktów nabywanych, bądź sprzedawanych przez rolników w zależności od
szacowanych wielkości
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Bilansów przepływów międzygałęziowych za lata 1990 i 1995, GUS,
Warszawa 1992r oraz 1999r. oraz Rachunek podaży i wykorzystania wyrobów i usług w 2000r., Warszawa
2004r.

Wyniki analiz zawartych w tabeli 3 skłaniają do kolejnych

wniosków:

• realne zmniejszenie wykorzystania w rozwoju rolnictwa

strumieni zasilających pochodzenia pozarolniczego przy

jednoczesnym wzroście strumieni wewnętrznych oraz

popytu pośredniego.

• powyższe zjawiska znalazły swoje odzwierciedlenie także w

zwiększeniu współczynnika bezpośredniej

produktochłonności w rolnictwie.

• wzajemna dynamika i relacje strumieni input-output nie

sprzyjały umacnianiu się związków rolnictwa ze sferą

zaopatrzenia rolnictwa.

• ograniczenie nakładów zewnętrznych w odniesieniu do

produkcji końcowej, zużycia wewnętrznego, popytu

pośredniego może świadczyć o kapitałooszczędnej ścieżce

rozwoju rolnictwa w Polsce

Wnioski końcowe w zakresie oceny pozycji rolnictwa w gospodarce w

Polsce po 1990r.

• efektem zaznaczonych tendencji było względne osłabienie pozycji

rolnictwa w przepływach międzygałęziowych i tym samym

ograniczenie tego sektora w zakresie procesów reprodukcji oraz

przemian strukturalnych.

• można także sądzić, iż w Polsce po 1990r. czynniki

strukturotwórcze tkwiące w mechanizmie przepływów

międzygałęziowych w niewielkim zakresie oddziaływały na rozwój

rolnictwa

• do głównych przyczyn tego zjawiska należałoby zaliczyć: barierę

zatrudnienia, rozwarcie nożyc cenowych na niekorzyść rolnictwa,

słabo rozwinięte procesy integracji pionowej i poziomej w

rolnictwie, barierę popytu na produkty żywnościowe

• należy także zauważyć, iż z uwagi na to że mechanizm

przepływów międzygałęziowych w coraz większym zakresie

determinowany jest przez procesy globalizacji, sytuacja w

rolnictwie będzie się temu podporządkowywać.