Związek

pedagogiki

społecznej

z

psychologią

społeczną

Definicja

pedagogiki społecznej

i

psychologii społecznej

Pedagogika
społeczna



To dział

pedagogiki
zajmujący się
problematyką
środowiskowych
uwarunkowań
procesu
wychowawczo-
opiekuńczego
oraz rozwoju
człowieka w
różnych okresach
życia.



Dziedzina nauki z

pogranicza psychologii
i socjologii badająca w
jaki sposób obecność
innych ludzi i ich
działania wpływają na
psychikę jednostki.
Innymi słowy jest to
nauka badająca
procesy psychiczne i
zachowanie się ludzi
znajdujących się w
sytuacjach społecznych
– takich, w których
występują inni ludzie.

Psychologia
społeczna

Psychologia społeczna -

bada w jaki

sposób ludzie wywierają wpływ na
sposób myślenia, emocje i postawy
innych ludzi zarówno nieświadomie,
jak i celowym działaniem. Dziedziną
badań tej nauki są zarówno procesy
społeczne wpływające na
indywidualnego człowieka, jak i
procesy zachodzące w małych
grupach ludzkich.

Czym jest

pedagogika

społeczna?

Ryszard Wroczyński określa ją mianem nauki,
która bada znaczenie środowiska dla procesu
wychowania jednostki oraz rozważa i wdraża
możliwie najlepsze, z wychowawczego punktu
widzenia, wytyczne dla prawidłowego
funkcjonowania tego środowiska (zajmuje się
tzw. organizowaniem środowiska, czyli
stymulowaniem właściwych procesów
wychowawczych). Nauka ta nie analizuje
funkcjonowania instytucji wychowawczych,
takich jak szkoła, przedszkole, organizacje
młodzieżowe, lecz zajmuje się ich
indywidualnymi właściwościami z punktu
widzenia środowisk, jakie stanowią i związków,
jakie w nich zachodzą. Każda z tych instytucji
stanowi specyficzne środowisko wychowawcze.

Czym jest

psychologia społeczna?

Psychologia społeczna

bada to, co się dzieje w

sercach i umysłach istot ludzkich. Cechą tej
psychologii jest zjawisko nazwane wpływem
społecznym. Myśli, uczucia bądź zachowania ludzi
są wywoływane przez innych. Jest to centralne
zagadnienie psychologii społecznej, która można
określić jako naukowe badanie sposobu, w jaki na
ludzkie myśli, uczucia i zachowania wpływa
rzeczywista bądź wyobrażona obecność innych.
Przez określenie „wpływa” przykładami, które
przychodzą na myśl, są bezpośrednie próby
perswazji, gdy ktoś usiłuje rozmyślnie zmienić
nasze zachowanie. To właśnie dzieje się w trakcie
kampanii reklamowej wykorzystującej
wyrafinowane techniki po to, by skłonić nas do
kupna określonego rodzaju pasty do zębów lub
proszku do prania.

Szczególnie obecne jest to w trakcie kampanii
wyborczej stosującej podobne techniki po to,
by skłonić do głosowania na określonego
kandydata. Z bezpośrednimi próbami
perswazji mamy też do czynienia wówczas,
gdy nasi przyjaciele usiłują namówić nas do
zrobienia czegoś, czego nie chcemy, lub gdy
tyrani ze szkolnego podwórka stosują siłę albo
groźby, by zmusić mniejsze i mniej agresywne
dzieci do podzielenia się z nimi pieniędzmi
przeznaczonymi na drugie śniadanie, lub do
zgody na odpisanie pracy domowej. Te
bezpośrednie próby wywarcia wpływu na
zachowania ludzi stanowią główny przedmiot
zainteresowań psychologii społecznej.



 

Początki

psychologii społecznej

Dziedzina ta ukształtowała się na

początku XX wieku, jednak jej tematykę
podejmowano już wcześniej. Jednym z
pierwszych jej głośnych dzieł jest
Psychologia tłumu Gustawa Le Bona,
napisane jeszcze w dziewiętnastym
stuleciu, w którym opisywał on między
innymi wpływ tłumu na podejmowane
przez jednostkę decyzje. Sformułował
on w nim słynną tezę, że jednostka w
tłumie zachowuje się inaczej niż poza
nim.

Psychologia społeczna

w Polsce

miała swoje prapoczątki przed drugą
wojną światową, lecz na rzeczywisty jej
początek Stanisław Mika wskazuje rok
1959, gdy wydano Wprowadzenie do
psychologii społecznej Stefana Baley’a.

Rozwój

pedagogiki społecznej

Pedagogika społeczna

rozwinęła się na zachodzie w
połowie XIX wieku. W Polsce jej
rozwój przypada na okres
międzywojenny. Twórczynią
pedagogiki społecznej jest
Helena Radlińska.

Obszary zainteresowań

pedagogiki społecznej

i

Obszary działania

psychologii społecznej

Pedagogika

społeczna



środowiska
wychowania
naturalnego – rodzina,
grupy rówieśnicze



środowiska
wychowania
instytucjonalnego,
rodzina



media i multimedia w
życiu współczesnego
człowieka:



‘wartości poznawcze,
edukacyjne



‘media jako
zagrożenie

Zajmuje się:



dynamiką grupy,
zajmującą się strukturą,
celami i normami
grupowymi, procesami
komunikowania się,
zjawiskiem konformizmu,
problemem przywództwa
w grupie i konfliktami
wewnątrz i na zewnątrz
grupy



zagadnieniami
percepcji
interpersonalnej

Psychologia
społeczna

Pedagogika
społeczna



sieroctwo-
naturalne, społeczne



sytuacja dziecka w
rodzinach
dysfunkcyjnych



różne możliwości
kompensacji
sieroctwa:



‘poprzez rodzinne
formy kompensacji,



‘poprzez
instytucjonalne
formy sieroctwa

Psychologia
społeczna



socjalizacją –
procesem w
którym człowiek
staje się istotą
społeczną,
członkiem
określonej
społeczności,
znającym i
przestrzegającym
obowiązujące w
niej normy i
zwyczaje

Pedagogika
społeczna



dysfunkcjonalność
rodziny – bezrobocie,
bieda problem
alkoholowy, skłócona
rodzina, przemoc



obraz dzieciństwa
współczesnych dzieci



problematyka czasu
wolnego dzieci i
młodzieży:



‘wartości
wychowawczych



‘patologii czasu
wolnego



problematyką
postaw, zajmującą
się czynnikami
kształtującymi
postawy,
technikami
zmiany postaw,
związkiem postaw
z osobowością

Psychologia
społeczna

Metody i techniki badań

wykorzystywane w

pedagogice społecznej

i

psychologii społecznej

Metody badań:



Eksperyment
pedagogiczny



Monografia
pedagogiczna



Metoda indywidualnych
przypadków



Metoda sondażu

diagnostycznego

Techniki badawcze:



Obserwacja



Wywiad



Ankieta



Badanie dokumentów



Analiza treści

Metody :



Sondaż ankietowy



Studium w terenie



Eksperyment
naturalny



Eksperyment w
terenie



Eksperyment
laboratoryjny

Psychologia
społeczna

Pedagogika
społeczna

W

psychologii społecznej

można

wyróżnić cztery główne podejścia
teoretyczne:



społeczno-kulturowe



ewolucyjne



społecznego uczenia się



społeczno-poznawcze

Z perspektywy społeczno-poznawczej

psychologia społeczna jawi się jako
empiryczne (naukowe) studium wpływu
procesów społecznych i poznawczych na
sposób, w jaki ludzie:



spostrzegają i rozumieją siebie nawzajem
(poznanie społeczne)



wywierają wpływ na innych (wpływ
społeczny)



wchodzą w kontakt ze sobą (procesy
grupowe, relacje interpersonalne oraz
międzygrupowe)

Wpływanie i uleganie wpływom może mieć
charakter nieświadomy, jak na przykład podczas
naśladowania kogoś, jak i w pełni zamierzony, jak
to się dzieje w sytuacjach manipulacji społecznych
stosowanych na przykład w reklamie i kampaniach
wyborczych. Dzięki wpływowi społecznemu, grupy
społeczne są czymś więcej niż zbiorem jednostek.
Poprzez jego oddziaływanie powstają normy
grupowe, opinie publiczne, a pojedynczy ludzie
potrafią wykroczyć poza interes własny i skierować
swoją aktywność na realizację dobra danej
społeczności. Wpływ społeczny jest zatem istotną
siłą, stojącą u podłoża zjawisk społecznych które
warunkują postęp cywilizacji.

Psychologia

społeczna

wykorzystywana umiejętnie, potrafi

wywierać skuteczny wpływ na społeczność, która
kształtuje przyszłą rzeczywistość.

Przykład związku

pedagogiki

społecznej

I

psychologii

społecznej

Mądrość ludowa

Alternatywnie moglibyśmy polegać na mądrości
starców i mędrców. Filozofowie, opiniodawcy czy
pisarze mogą wiele interesującego powiedzieć o
takich sytuacjach, a jeśli nie oni, to z pewnością
nasze babcie. Taka mądrość jest powszechnie
określana jako zdrowy rozsądek. Weźmy przykład,
gdy ludzie nie interweniują w sytuacjach
wymagających udzielenia pomocy innym — tak jak
to było w przypadku mieszkańców Los Angeles,
którzy zignorowali wezwania o pomoc dochodzące z
żółtego domu. Zdrowy rozsądek podpowiada nam,
że muszą oni mieć jakieś wady osobowościowe: z
pewnością normalny, zaniepokojony człowiek
postanowiłby wykonać tak niewielki krok, jakim
jest zatelefonowanie na policję.

Podobnie pomyślmy o masowym

samobójstwie w Jonestown, które
przyciągnęło uwagę mediów. Wyjaśnienia
rozciągały się od analizy tzw. diabolicznej,
mesjanistycznej i osobistej władzy Jima
Jonesa do spekulacji orzekającej, że ludzie,
których przyciągnął do swojego kultu,
musieli posiadać jakieś nieprawidłowości
osobowościowe i dążyć do samo destrukcji.
Historia ma tendencję do powtarzania się,
podobny ciąg teorii wysnuwa się przy okazji
pożaru w Waco w Teksasie, gdzie
osiemdziesięciu sześciu wyznawców
apokaliptycznego kultu, znanego jako Sekta
Dawidowców, odebrało życie sobie i swoim
dzieciom. I wtedy, i teraz owe spekulacje są
prawie w całości nieprawdziwe lub, w
najlepszym razie, nadmiernie uproszczone.

O zachowaniu społecznym można się sporo
dowiedzieć od filozofów, opiniodawców, pisarzy
czy babć . Jednakże odwoływanie się do nich
wiąże się z pewną trudnością: stosunkowo często
nie zgadzają się one między sobą i nie jest łatwo
określić, które z nich są prawdziwe. Zobaczmy,
co mądrość ludowa ma do powiedzenia o
czynnikach, które decydują o tym, jak bardzo
lubimy innych ludzi. Z jednej strony wiemy, że
„ptaki z tego samego gniazda trzymają się
razem”. Skłania nas to do przypomnienia sobie
wszystkich tych przypadków, gdy darzymy
sympatią i przebywamy wśród ludzi, którzy mają
to samo pochodzenie i zainteresowania. Niemniej
czasem pociąga nas coś wręcz przeciwnego. Cóż
jest więc prawdziwe?

Podobnie, czy wierzymy w to, iż „Co z oczu, to i z myśli”,
że „Nieobecność sprawia, iż serce nabrzmiewa
czułością”, że „Nienawiść pustoszy” lub iż
„Niezdecydowany jest ostatni”? I kto potrafi powiedzieć,
czy masakra w Jonestown wydarzyła się dlatego, że:

a)

wielebnemu Jonesowi udało się, ponieważ przyciągnął
do siebie ludzi znajdujących się w stanie depresji

b)

jedynie ludzie z tendencjami do samo destrukcji
dołączają do wyznań kultowych

c)

Jones był tak silną, mesjanistyczną i charyzmatyczną
osobą, że nikt — nawet silna, niedepresyjna jednostka
jak ty lub ktoś z nas — nie oparłby się jego wpływowi

d)

ludzie, którzy odcinają się od społeczeństwa, są
szczególnie podatni na wpływ społeczny

e)

wystąpiły tu wszystkie te powody jednocześnie

f)

żadne z powyższych tłumaczeń tego nie wyjaśnia.

Filozofia

Zamiast polegać na mądrości ludowej i
przysłowiach, być może powinniśmy zwrócić się
do filozofów i innych wielkich myślicieli, aby
uzyskać odpowiedź na pytania o ludzką naturę i
konsekwencje wpływu społecznego. W historii
psychologii filozofia stanowiła istotne źródło
wglądu w naturę ludzką. Jest wielu filozofów,
którzy dołączyli do psychologów, by wspólnie
odpowiedzieć na ważne psychologicznie pytania
o istotę świadomości (np. Dennett, 1991) czy o
to, jak ludzie formułują przekonania dotyczące
świata społecznego (np. Gilbert, 1991). Czasem
jednak nie zgadzają się ze sobą również wielcy
myśliciele i trudno jest określić, który z nich ma
rację.

Aby uzyskać jednoznaczne ustalenia,
psychologowie społeczni — stawiając wiele takich
samych pytań jak filozofowie i twórcy mądrości
ludowej — usiłują rozstrzygnąć je naukowo. Tak jak
fizyk realizuje eksperymenty, które testują hipotezy
dotyczące natury świata fizycznego, tak
psychologowie społeczni przeprowadzają
eksperymenty, by przetestować hipotezy dotyczące
natury świata społecznego. Główną przyczyną
sprawiającą, że aforyzmy ludowe niejednoznacznie
określają, jakich ludzi lubimy i jaki jest związek
między nieobecnością a sympatią, jest to, że
istnieją zarazem warunki powodujące, iż ptaki z
tego samego gniazda latają razem, jak i takie, które
sprawiają, że przeciwieństwa się przyciągają;
podobnie pewne warunki doprowadzają do tego, że
nieobecność sprawia, iż serce nabrzmiewa
czułością, inne natomiast, iż co z oczu, to i z myśli.

Tak więc oba wyjaśnienia są prawdziwe.

Ale czy wystarczająco dobre? Niezupełnie.
Ponieważ, jeśli naprawdę chcemy
zrozumieć ludzkie zachowanie, to nie
wystarczy nam wiedzieć, że oba
wyjaśnienia są prawdziwe. Jednym z zadań
psychologa społecznego jest
zaprojektowanie wystarczająco
wyrafinowanego eksperymentu, aby
stworzyć specyficzne sytuacje, które
pozwolą wyjaśnić, co w danym przypadku
jest zasadne. Wzbogaca to zrozumienie
natury ludzkiej i pozwala formułować
dokładniejsze przewidywania, gdy znamy
już kluczowe elementy dominującej
sytuacji.

Podstawowymi obszarami

zainteresowania

pedagogiki społecznej

i

psychologii społecznej

jest:



człowiek w różnych okresach swojego życia



działania innych ludzi wpływające na
psychikę jednostki



procesy społeczne w których uczestniczy
jednostka i grupy społeczne



jak ludzie wchodzą w kontakt ze sobą
(procesy grupowe, relacje interpersonalne
oraz międzygrupowe)



grupa społeczna, jej dynamika i struktura



jak ludzie spostrzegają i rozumieją siebie
nawzajem (poznanie społeczne)



wpływ środowiska na wychowanie jednostki



wpływy społeczne czyli działania innych
ludzi wpływające na psychikę jednostki



socjalizacja