PSYCHOLOGIA

SPOŁECZNA

• naukowe badanie sposobu, w jaki

rzeczywista

bądź

wyobrażona

obecność innych ludzi wywiera
wpływ

na

ludzkie

myślenie,

odczuwanie i zachowania. Często
jest sprzeczna z tak zwaną
„mądrością

ludową”

bądź

„zdrowym rozsądkiem”.

DYSONANS POZNAWCZY

• Uczucie przykrego napięcia

spowodowane informacją, która
jest sprzeczna z naszym
wyobrażeniem siebie jako osoby
sensownej i rozsądnej

• niezgodność pomiędzy dwoma

elementami poznawczymi (np.
jaki jestem, a jak się zachowuję)

DYSONANS POZNAWCZY

• Nie wszystkie sprzeczności bądź

niezgodności poznawcze wywołują
dysonans (czyścioszek – raz idę spać
brudny)

• Największe

prawdopodobieństwo

pojawienia się dysonansu występuje - przez
zaistnienie niezgodności pomiędzy tym,
kim sądzimy, że jesteśmy, a tym, jak się
zachowujemy – po prostu, gdy czujemy się
niemądrzy lub niemoralni.

Przykład – palenie

papierosów

• Palenie powoduje

raka płuc

• Palenie jest bardzo

kosztowne – kosztem

rodziny

• Palenie przyspiesza

śmierć i powoduje

niepowetowane

straty ekonomiczne i

emocjonalne wśród

najbliższych

• A jednak, mimo

tej wiedzy, wielu z
nas pali!

• Dlaczego? Oto

lista powodów, dla
których
ryzykujemy koszty
przedstawione
obok

Trzy sposoby redukcji

dysonansu poznawczego

•

przez zmianę naszego zachowania – tak, by było

zgodne z elementem poznawczym wywołującym

dysonans (rzucam palenie);

•

przez uzasadnienie naszego zachowania –

zmieniając jeden z elementów poznawczych tak,

aby był mniej sprzeczny z zachowaniem (nie palę

tak dużo, potwierdzenie choroby z paleniem nie jest

jednoznacznie stwierdzone);

•

przez

uzasadnienie

naszego

zachowania,

dodając nowe elementy poznawcze, które są

zgodne z zachowaniem i je wspierają (nie wszystkim

szkodzi, filtry zatrzymują toksyny, to mnie

relaksuje).

Nadmierna prędkość

• Kto przekracza prędkość?
• Kto z tych powyżej nie

chce szybko zginąć, bądź
zabić inną osobę?

• Nadmierna prędkość jest

przyczyną wielu
wypadków śmiertelnych,
powoduje, iż nie jesteśmy
w stanie odpowiednio
reagować, a przeżycie –
moje, pasażera, pieszego
jest dużo mniej
prawdopodobne

•

Jak zredukujemy powstały

dysonans?

• przez zmianę naszego zachowania – tak, by

było

zgodne

z

elementem

poznawczym

wywołującym dysonans

• przez uzasadnienie naszego zachowania –

zmieniając jeden z elementów poznawczych
tak, aby był mniej sprzeczny z zachowaniem

• przez uzasadnienie naszego zachowania,

dodając nowe elementy poznawcze, które są
zgodne z zachowaniem i je wspierają

Dysonans podecyzyjny

• po podjęciu

ważnej decyzji

• podwyższenie

atrakcyjności
wybranej
alternatywy i
zdewaluowanie
alternatywy
odrzuconej.

• Kupno mieszkania

• Kupno

samochodu

dysonans podecyzyjny -

przykłady

• Sekta

• gracze na wyścigach
• Jeśli decyzja nosi

znamiona
nieodwołalności,
dysonans redukujemy
ze zdwojoną siłą

• Im ważniejsza

decyzja, tym większy
dysonans, i tym
większa potrzeba
jego redukcji

Uzasadnianie wysiłku

• występująca u ludzi tendencja do

podwyższania oceny tego, na co ciężko

pracowali, aby to osiągnąć

• Przykład z klubem
• W praktyce – zdany egzamin po ciężkiej

nauce – wiedza jest bardziej ceniona, niż ta

za wpis, oferta pracy, gdy jest kilka rozmów

kwalifikacyjnych – to praca atrakcyjniejsza,

niż z ogłoszenia, po pierwszym razie –

dlatego, nawet jeśli nie ma konkurencji,

warto stworzyć pozory, że jest.

Psychologia niewystarczającego

uzasadnienia

•

Uzasadnienie
zewnętrzne

–

wyjaśnienie,

jakie

podaje

osoba

dla

swojego dysonansowego
zachowania, wskazujące
na

przyczynę,

która

znajduje się poza nią
samą (np. jeśli ktoś cos
robi, aby uzyskać dużą
nagrodę lub uniknąć
kary).

• Uzasadnienie

wewnętrzne

–

likwidowanie
dysonansu
poprzez dokonanie
jakiejś zmiany w
sobie (np. swojej
postawy

lub

zachowania).

 

Psychologia niewystarczającego

uzasadnienia - przykłady

• Obraz u przyjaciela
• Eksperyment na studentach
• Niewystarczająca kara
• Eksperyment z

przedszkolakami i zabawką

Następstwa dobrych i złych

uczynków

• Co się dzieje, gdy

zostaniesz
postawiony w
sytuacji
wyświadczenia
przysługi komuś,
kogo nie lubimy?

• zaczniemy go lubić,

a przynajmniej
mniej nielubić

• Kiedy

zaczynamy
nienawidzić
tych, których
skrzywdziliśmy

• Gdy nie mieli

szansy na rewanż

ATRAKCYJNOŚĆ

INTERPERSONALNA

• Dlaczego jednych lubimy bardziej,

niż innych?

• bo mają podobne zainteresowania,
• mają podobne umiejętności,

zdolności i kompetencje,

• są mili, lojalni, rozsądni i uczciwi,
• lubią nas.

ATRAKCYJNOŚĆ

INTERPERSONALNA

• Co powoduje, że zaczynamy

lubić innych?

• Efekt częstości kontaktów
• Wpływ atrakcyjności fizycznej –

„efekt aureoli”

• Podobieństwo
• Obsypywanie pochwałami
• Bycie lubianym