Czym zajmuje się psychologia rozwojowa?
- Zmiany rozwojowe w zakresie zachowań, procesów i struktur psychologicznych powiązane z procesami biologicznego dojrzewania organizmu (od narodzin do adolescencji). Zmiany w zachowaniu i zdolnościach jednostki pojawiających się między poczęciem a śmiercią.
Pojęcie dojrzewania i dorastania:
Dojrzewanie- proces dojrzewania fizjologicznego, który przebiega zgodnie z programem genetycznym i prowadzi do zmian uniwersalnych np. wzrost, zmiana budowy ciała.
Dorastanie- proces „stawania” się osobą dorosłą, podejmowanie nowych ról społecznych na skutek zmian psychicznych które zachodzą pod wpływem kontekstu społecznego, kulturowego.
Pojęcie socjalizacji:
-Proces aktywnego nabywania przez człowieka oczekiwań systemu wartości, wzorców zachowań i norm wartości, wzorców zachowań i norm środowiska społecznego.
- Odrzucenie wszelkich form determinizmu środowiskowego.
- Założenie o aktywnym i twórczym kształtowaniu przez człowieka swoich procesów życiowych i uczenia się.
- Efektem procesu socjalizacji jest ukształtowanie się osobowości jednostki, jej uspołecznianie a zarazem indywidualizacja.
Rodzaje socjalizacji:
1. Socjalizacja pierwotna- nabywanie elementarnych wzorców zachowania i podstawowych ról społecznych w środowisku rodzinnym w okresie dzieciństwa
Uczenie się języka, rozumienie roli dziecka, wchodzenie w role dziewczynki/chłopczyka, uczenie się wzorców zachowań wobec innych dzieci.
Internalizacja wartości, postaw i wzorców zachowań przebiega najczęściej w warunkach silnej więzi emocjonalnej w stosunku do rodziców.
2.Socjalizacja wtórna- nabywanie norm, wzorców zachowań obowiązująca w pozarodzinnych środowiskach społecznych jak szkoła, grupa rówieśnicza.
Uczenie się jak wypełniać role ucznia, studenta, męża, ojca, jak wywiązywać się z obowiązków zawodowych
Socjalizacja pierwotna wpływa na sposób odbioru treści socjalizacji wtórnej
Socjalizacja wtórna nie wymaga więzi emocjonalnej z innymi
Zjawisko akceleracji rozwoju:
- Akceleracja rozwoju, przyśpieszenie tempa rozwoju dzieci i młodzieży w kolejnych pokoleniach.
- Akceleracja dotyczy rożnych sfer rozwojowych (fizyczna, społeczna, umysłowa).
- Przykłady akceleracji: wysokość i masa ciała, wiek dojrzewania płciowego).
- Przemiany cywilizacyjne oraz wymogi środowiskowe jako prawdopodobne czynniki odpowiadające za akcelerację.
Cechy zmiany rozwojowej:
- Zmiana monotoniczna (jednokierunkowa)
- Zmiana względnie nieodwracalna
- Zmiana trwała
- Zmiana kierunkowa
- Zmiana autonomiczna ( zdeterminowanie działaniem czynników tkwiących w całości lub znacznej części wewnątrz ewoluującego systemu psychicznego jednostki.
Zmiana nieodwracalna nie ma charakteru powtarzającego się cyklu.
Rodzaje zmiany rozwojowej (podział ze względu na czas):
- Ontogeneza- całokształt zmian które dokonują się w psychice i zachowaniu człowieka w toku pełnego cyklu życia indywidualnego (rozwój osobniczy)
- Filogeneza- zmiany rozwojowe z zakresu psychiki i zachowań które dokonują się w toku rozwoju gatunku (rozwój gatunkowy)
- Antropogeneza- zmiany rozwojowe z zakresie psychiki człowieka które dokonują się w toku dziejów ludzkości
- Mikrogeneza- oznacza proces powstawania nowych zjawisk w tym czynności, funkcji, cech w psychice i zachowaniu człowieka.
Rodzaje zmian rozwojowych za względu na przebieg zmian i ich następstw:
- Zmiany ilościowe- polegają na narastaniu, nasilaniu się pewnej cechy bądź procesu bez naruszania wewnętrznej struktury tego zjawiska. Rozwój słownictwa u dzieci od 3 znanych dziecku wyrazów w okolicach 1 r. ż do 272 w 2 r.ż.
- Zmiany jakościowe- oznaczają transformację, przekształcanie się pewnej cechy, procesu w taki sposób, że tworzą nową jakość. Łączenie wyrazów i budowanie zdań w okolicach
Rodzaje zmian rozwojowych ze względu na to kogo zmiany dotyczą:
zmiany uniwersalne: powszechne zmiany, którym podlegają wszystkie osoby w określonej grupie wiekowej
zmiany te są wypadkową działania zegara biologicznego i społecznego
zmiany wspólne: odnoszą się do członków określonej wspólnoty, grupy takiej jak rodzina czy grupa rówieśnicza
następują w wyniku doświadczania i podzielania podobnych sytuacji i przeżyć
zmiany indywidualne: wywołane czynnikami unikatowymi, działającymi tylko na dana jednostkę
czynnikami takimi mogą być niepunktualność nacisków biologicznych, sytuacje nagłe, traumatyczne, niespodziewane
Kryteria wyodrębniania okresów rozwojowych:
- sposób i poziom poznawania oraz uświadamiania sobie otaczającej rzeczywistości
- dominujący rodzaj działalności
-specyficzne formy i metody oddziaływania wychowawczego.
Cele badań nad rozwojem
-Opis prawidłowości zachowania i zmian zachowania człowieka w poszczególnych momentach rozwoju
-Znajdowanie przyczyn i procesów powodujących określone zmiany w zachowaniu (uwarunkowania zmian)
Strategie badań nad rozwojem
- Badania poprzeczne polegają na badaniu grup ludzi w różnym wieku i porównywaniu ich wyników
-Umożliwiają sformułowanie hipotez odnośnie sekwencji danej zmiany rozwojowej
| Klasa I | Klasa 2 | Klasa 3 | Klasa 4 |
|---|---|---|---|
| 12 lat | 13 lat | 14 lat | 15 lat |
Porównywanie grup pod względem badanej zmiennej
Przykład badań poprzecznych
Cel badań (1) jakie jest poczucie jakości życia u osób w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości (2) w których obszarach i w których grupach wiekowych poczucie jakości życia jest najniższe (3) czy istnieją różnice między grupami wiekowymi?
Poczucie zaspokojenia potrzeb w okresie dorosłości (wynik max.100)
Strategie badań nad rozwojem
-Badania podłużne: polegają na wielokrotnym badaniu tej samej grupy osób w określonych odstępach czasu.
-Umożliwiają monitorowanie zmian w zakresie danej zmiennej i określenie charakteru tych zmian.
-Stwarzają trudności w związku z koniecznością doboru odpowiedniej metody do wieku badanych.
-Efekt rutyny- polega na tym, że badam ludzi tym samym narzędziem. Za 3,4 razem ludzie wypełniają automatycznie.
-Rezygnacja z udziału
| Badanie 1 | Badanie 2 | Badanie 3 | Badanie 4 |
|---|---|---|---|
| 16 lat | 17 lat | 18 lat | 19 lat |
Porównywanie poziomu zmiennej w próbie w trakcie kolejnych badań.
Badania podłużne są kosztowne gdyż potrzebna jest ogromna próba. Zaczyna się od 1000 osób a kończy na 250 osobach. Często taką próbę zyskać, w Polsce chronią się prawem o ochronie swoich danych.
Badania mogą być obciążone zmienną aprobaty społecznej- osoby badane wypełniały dany kwestionariusz tak jak uważają jak powinny wypełnić, a nie tak jak jest, mimo, że badania są anonimowe.
Przykład badań podłużnych (Huesmann i In, 1984)
- Czas trwania badań: 22 lata
-Wielkość wejściowej N=600, wielkość próby końcowej N=295
-Trzykrotnie pomiary zachowań agresywnych: w wieku 8 lat, w wieku 19 lat i w wieku 30 lat
-W badaniu I przeprowadzono wywiady z rodzicami badanych na temat agresji oraz zebrano dane od rówieśników z klasy szkolnej, w badaniu III przeprowadzono wywiady z małżonkiem/małżonka oraz dziećmi
- W sumie w badaniach uczestniczyły 3 pokolenia
-Badacze mieli wgląd w akta Departamentu Kryminalnego i Departamentu Bezpieczeństwa Drogowego
Najistotniejsze ustalenia badań
- Istnieje silny związek między intensywnością zachowań agresywnych w wieku 8 lat, oraz w wieku 30 lat, zwłaszcza w grupie chłopców
-Istnieje silny związek między intensywnością zachowań agresywnych w wieku 8 lat, a częstotliwością popełnienia wykroczeń drogowych i przestępstw kryminalnych, zwłaszcza w grupie mężczyzn
-IQ też badano u dzieci (IQ- trwałe dla dziecka), zrobiono wykres, jak się układała agresja od 8 lat do 30 i jak IQ się układało przez te lata (NIE ZMIENIŁY SIĘ- SKŁONNOŚCI AGRESYWNE SĄ TRWAŁE TAK JAK IQ)
- Wykazano dużą stabilność agresywnych wzorców zachowań na przestrzeni życia podobną do stabilności kompetencji intelektualnych
-Wykazano międzygeneracyjną transmisją zachowań agresywnych, wyrażającą się w wysokiej korelacji między zachowaniem agresywnym badanych w wieku 8 lat a zachowaniem ich dzieci 22 lata później.
Strategie badań nad rozwojem
- Badania sekwencyjne: zbieranie danych od co najmniej dwóch różnych grup pokoleniowych, badanych w dwu lub więcej odcinkach czasu
-Połączenie badań podłużnych z badaniami poprzecznymi
| Rok badania | Grupa 1 | Grupa 2 | Grupa 3 |
|---|---|---|---|
| 1999 | 17 lat | 18 lat | |
| 2000 | 17 lat | 18 lat | 19 lat |
| 2001 | 18 lat | 19 lat | 20 lat |
| 2002 | 19 lat | 20 lat |
Ekologia rozwoju człowieka
- Rozwój psychiczny jednostki dokonuje się w kontekście jej związków ze środowiskiem
-Związki między jednostką a jej środowiskiem mają charakter wzajemnej interakcji
-Badanie rozwoju z uwzględnieniem rodziny, sąsiedztwa, szkoły, zawodu, rodziców itp. To istota podejścia ekologicznego
Ekologia rozwoju człowieka
Makrosystem- wpływy kulturowe, cywilizacyjne, zmiany polityczne, ekonomiczne warunkujące rozwój człowieka.
Egzosystem- zdarzenia społeczne o charakterze lokalnym bądź światowym, które zmieniają zasady funkcjonowania ludzi w bezpośrednich interakcjach.
Mezosystem- zdarzenia wynikające z relacji między dwoma siedliskami, w których rozwija się człowiek
Makrosystem- zdarzenia wynikające z bezpośrednich interakcji.
Metody badawcze stosowane w psychologii rozwojowej i społecznej
Metoda obserwacyjna
-obserwacja systematyczna
-obserwacja uczestnicząca
Metoda korelacyjna
Metoda eksperymentalna
-eksperyment laboratoryjny
-eksperyment w warunkach naturalnych
Metoda obserwacyjna
Metoda, która polega na rejestrowaniu zachowań bez prób wpływaniu na ich bieg
Obserwacja systematyczna- polega na obserwacji określonego zjawiska/ zachowania na podstawie zbioru ustalonych wcześniej kryteriów, określanych również mianem wskaźników.
Obserwacja uczestnicząca- polega na tym, że obserwator przyłącza się do obserwowanej grupy jako jej członek.
Wskaźnik- to obserwowalny fakt, czy zachowanie na podstawie którego wyciągamy wniosek, że zachodzi zjawisko, które jest przedmiotem badań.
Np. Wskaźnikiem ukształtowanego przywiązania jest protest przeciwko rozstaniu.
Przy budowaniu ankiet najpierw dobieram odpowiednie wskaźniki, dopiero potem układam pytania.
Ograniczenia metody obserwacyjnej
- pozwala jedynie opisać zachowania bez możliwości wykrycia przyczyny
-ma ono swoje zastosowanie do ograniczonego zakresu zjawisk (częstych i obserwowalnych)
-tendencyjność obserwatora (konieczność powołania sędziów kompetentnych)
-wnioski ograniczone do konkretnej grupy ludzi w konkretnej sytuacji
Metoda korelacyjna
-Metoda, która polega na pomiarze dwóch lub więcej zmiennych i oszacowaniu relacji między nimi.
-Współczynnik korelacji r , który mieści się w przedziale od 1 do -1
-Korelacja dodatnia- wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy wzrost wartości drugiej zmiennej
PRZYKŁAD- korelacja między wzrostem a wagą człowieka; samooceną a osiągnięciami szkolnymi
-Korelacja ujemna- wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy spadek wartości drugiej zmiennej
PRZYKŁAD- korelacja między wiekiem a sprawnością fizyczną; liczbą przyjaciół a poczuciem osamotnienia.
Ograniczenia metody korelacyjnej
- umożliwia wyłącznie stwierdzenie, że dane zjawisko ma miejsce bez wskazania zależności przyczynowo- skutkowej
-słaba kontrola nad zmiennymi ubocznymi ale możliwość spełniania postulatu o prowadzeniu badań w duchu podejścia ekologicznego
Dziecko, które jest agresywne spędza dużo czasu przed TV bo jest odrzucane przez inne dzieci – KORELACJA, badania korelacyjne; bajki gry komp. Mogą wpływać na agresję; dziecko jest agresywne a zatem nielubiane grają w gry bo nie są zapraszane..odwracanie takie jest ryzykowne.
Metoda eksperymentalna
- Metoda, która służy do badania związków przyczynowo- skutkowych między zmiennymi
- Randomizacja: losowy przydział osób badanych do grupy eksperymentalnej i grupy kontrolnej
-Grupa eksperymentalna: badacz wprowadza zmienną, prawdopodobną przyczynę badanego zjawiska.
-Grupa kontrolna: identyczne warunki w porównywaniu do grupy eksperymentalnej za wyjątkiem nie wystąpienia prawdopodobnej przyczyny danego zjawiska.
RANDOMIZACJA
Grupa eksperymentalna zmienna niezależna (określony bodziec)
- zmienna zależna (zachowanie)
Grupa kontrolna zachowanie
- zmienna niezależna: zmienna, którą badacz manipuluje, zakładając że jest ona przyczyną zjawiska np. obserwacja agresywnego modela, liczba świadków zdarzenia
-zmienna zależna: zmienna, którą badacz mierzy, sprawdzając, czy na jej wartość ma wpływ zmienna niezależna (czy czas wydłuża się w zależności liczby uczestników)np. podjęcie przez dzieci identycznego zachowania, co model udzielenia pomocy
PYTANIE NA EGZAMIN !!!
-pyt. Dot. Która metoda pozwala o sformułowanie wniosku ze jedna metoda wpływa na druga; w badaniach korelacyjnych stwierdzono związek miedzy czekoladkami a lepszymi wynikami w nauce, oznacza to, że czekoladki wpływają na wyniki… nie zaznaczamy takiej odpowiedzi !!! (zaznaczamy odp. Ze zjadanie czekoladek koreluje dodatnio, pozostaje w związku z …) badania korelacyjne NIE ZAZNACZAMY WPŁYWU!!!
Rozwój percepcji, mowy i pamięci
Zdolności percepcyjne noworodka
-umiejętności skupienia oczu na jednym punkcie (punkt ogniskowy 20-25cm(
-umiejętność rozróżniania dźwięków w skali głosu ludzkiego o różnej głośności i wysokości
-umiejętność lokalizacji przedmiotu na podstawie wydawanego dźwięku
-rozróżnienie głosu matki, preferencja dla głosów kobiecych
-znajomość czterech podstawowych smaków (słodki, kwaśny, słony, gorzki)
-umiejętność odróżnienia zapachu matki od innych kobiet
-preferencja do patrzenia na osoby atrakcyjne, mówiące i uśmiechnięte
Społeczna preadaptacja noworodka
- Gotowość dziecka do kontaktu z opiekunenem przejawia się jako:
A. Preadaptacja strukturalna: specyficzna wrażliwość percepcyjna (rozpoznanie zapachu matki)
B. Preadaptacja funkcjonalna: specyficzna gotowość do reagowania określonymi wzorcami zachowania (płacz- sygnalizacja coś dziecku nie pasuje; uśmiech- podtrzymanie relacji, odruch ssania + temperament dziecka..)
Zmiany w zakresie percepcji wzrokowej
- 3-4 m.ż: umiejętność dostrzegania zależności między przedmiotami lub cechami
Czy dziecko percepcyjnie zauważy zmianę?
Rozróżnianie reakcji emocjonalnych
- 2-3 msc.ż. reaktywne reakcje dziecka na stany emocjonalne i grymasy twarzy
-5-6 m. ż. Umiejętność rozróżniania na podstawie wyrazu twarzy innych ludzi, takich emocji jak radość, smutek, strach, zadowolenie, zdziwienie, wstręt (bodźce zapachowe wywołują) -> emocje podstawowe- nazywa się je podstawowymi, ponieważ każdy człowiek na świecie tak samo je okazuje przez mimikę i potrafi je odczytać u innych ludzi.
-10-12m. ż. Korzystanie z emocjonalnych wskazówek wyrażanych przez matkę.
Zmiany w zakresie percepcji wzrokowej cdn.
- Do 3 m. ż. Dziecko widzi nie tylko szczegóły ale całą organizację obrazu
-W okolicach 12 m. ż- ostrość wzroku dziecka dorównuje ostrości dorosłego
-W okolicach 13 m. ż następuje rozwój widzenia stereoskopowo- binokularnego, odpowiadające za widzenie głębi i ocenę odległości
-W okolicach 3 m. ż. Umiejętność rozróżniania czterech barw podstawowych
-Między 6 a 14 rokiem życia o 89 % wzrasta zdolność różnicowania odcieni barw
-Dalekowzroczność po 40 r. ż przejawiająca się w potrzebie silniejszego oświetlenia oraz dłuższego czasu na oswojenie się z ciemnością lub ostrym światłem.
Integrowanie informacji percepcyjnych
- Koordynacja intermodalna: umiejętność odbioru i łączenia informacji z kilku zmysłów jednocześnie (wiem w przypadku jabłka jak on wygląda, jak smakuje, jak pachnie)
- Transfer intermodalny: umiejętność przenoszenia informacji z jednego zmysłu na drugi ( identyfikacja wizualna przedmiotu pierwotnie poznanego za pomocą dotyku)
-Powiązanie między modalnościami występują od urodzenia a w toku rozwoju utrwalają się i modyfikują
-Współdziałanie wzroku i słuchu pojawia się po raz pierwszy w 2 msc. Ż.
-Współdziałanie dotyku i wzroku pojawia się w drugiej połowie 1 r.ż.
Zmiany rozwojowe w zakresie percepcji słuchowej
- Wzrost wrażliwości słuchowej do 10 r. ż
-Pierwsze ubytki słuchu mogą pojawić się w okolicach 40 r.ż
-Około 30 % dorosłych w wieku 65- 74 lata i 50 % w wieku 75-79 lat ma różnego stopnia niedosłuch
Pojęcie słuchu fonematycznego
- Umiejętność identyfikowania, słuchowego rozróżniania dźwięków mowy, określanych mianem fonemów
-Dzięki słuchowi fonematycznemu możliwe jest odróżnienie głoski od drugiej, nawet jeśli są do siebie podobne (np. b-p)
-Ukształtowany słuch fonetyczny umożliwia dziecku wyodrębnienie z mowy wyrazów, z wyrazów sylaby zaś z sylab głoski.
-Odróżnienie za pomocą słuchu fonematycznego podobnych dźwięków mowy jest warunkiem odróżniania podobnych słów np. głos- kłos; park- bark; tran- kran.
Nabywanie mowy
- Zdolność rozróżniania dźwięków dzięki rozwojowi słuchu fonematycznego
-Zdolność wydawania dźwięków innych niż płacz:
a) głużenie samogłoskowe (gulgotanie, gruchanie, miauczenie 1-2 m.ż)
-gaworzenie samo naśladowcze tj. układ zawierający spółgłoski połączone często z samogłoską (emitowanie i powtarzanie sekwencji sylab 5/6m.ż)
-porzucenie ,,treningu” dźwięków, które nie są słyszalne na co dzień w okolicach 10 .m.ż.
-rozumienie konkretnych słów w okolicach 9.m.ż.
Style przyswajanie słownictwa
-styl referencyjny- dotyczy większości dzieci i przejawia się w nabywaniu w pierwszej kolejności nazw rzeczy i ludzi (rzeczowników)
-styl ekspresyjny: polegający na nabywaniu umiejętności posługiwania się wyrazami o konotacja osobowo- społecznej (zaimki np. ,,ja”, czasowniki np. ,,patrz”)
- u dzieci nauka języka przebiega skokowo (nic nie mówi i nagle mów 1,6 – 22 a już 2 lata zna 272 słów)
Nabywanie reguł gramatycznych
- 12-18 m.sc. – stadium holofrazy czyli jednowyrazowego zdania, w którym złożone znaczenie nadaje kontekst i mowa niewerbalna
- 18 msc. – zdania dwuwyrazowe, potem pojawiają się zdania telegraficzne, nie zawierające istotnych słów, końcówek, liczby czy czasu
-W 3 r.ż dziecko buduje poprawne gramatycznie, 3,4 wyrazowe zdania.
Zasady nabywania kompetencji językowych
- Zasada całości przedmiotu – odnoszenie przez dziecko wyrazu użytego przez dorosłego w stosunku do całego przedmiotu a nie jego części
-Hiperregulacja- zbyt szerokie stosowanie reguł gramatycznych także w stosunku do form nieregularnych
-Nadmierne zawężanie- ma miejsce w początkowych fazach uczenia się słów i polega na stosowaniu danego określenia tylko w stosunku do jednego przedmiotu
-Nadmierne rozszerzanie- tworzenie zbyt szerokiej kategorii w stosunku, do której dziecko używa określonego wyrazu
Lokalizacja ośrodków mowy w mózgu
- lewa półkula jest głównym ośrodkiem funkcji językowych
-ośrodek Wernickiego (płat skroniowy) odpowiada za interpretację fraz dźwiękowych po czym przekazuje impulsy do ośrodka Broca
-ośrodek Broca (płat czołowy)- daje polecenia konieczne do wykonania ruchów mięśni związanych z mową.
Czy istnieje granica wieku dla nabywania kompetencji językowych?
- okres krytyczny – czas, w trakcie rozwoju, w którym jednostka musi zostać poddana określonej stymulacji, aby rozwinęły się określane funkcje psychiczne i umiejętności.
-okres sensytywny- czas w trakcje rozwoju, w którym łatwiej rozwijają się określone funkcje psychiczne i umiejętności pod wpływem określonego rodzaju stymulacji niż w innych okresach rozwojowych
Kiedy najlepiej uczyć się języka?
- Dzieciństwo jest optymalnym okresem dla nauki języka, jest to okres sensytywny dla nabywania kompetencji językowych
- porównywanie kompetencji językowych w zakresie j. ang. W USA wśród emigrantów, którzy przybyli tam przed 7 r.ż. i po 15 r.ż.
- różne skutki uszkodzenia ośrodków mowy w mózgu w różnym wieku
-trudności w nabywaniu kompetencji językowych przez dzieci przebywające w odosobnieniu
Nabywanie kompetencji komunikacyjnych
- kompetencje komunikacyjne: nabycie umiejętności posługiwania się regułami komunikacyjnymi umożliwiającymi dopasowanie treści i formy wypowiedzi do konkretnego kontekstu społecznego (kompetencje te umożliwiają rozmowę pomiędzy osobami, które uczestniczą w interakcji).
Podstawowe zasady konwersacyjne
- Ilość: przekazywanie tyle informacji ile potrzeba do zrozumienia wiadomości, co wymaga uwzględnienia aktualnego stanu wiedzy partnera interakcji
-Jakość: przekazywanie informacji wiarygodnych
-Trafność- mówienie na ten sam temat śledzenie toku wypowiedzi partnera i adekwatne reagowanie
-Sposób- wymieniania się rolami mówcy i słuchacza, bez wzajemnego przerywania
Jakie mechanizmy odpowiadają za nabywanie kompetencji językowych?
- Podejście społeczno interakcyjne Bruner
a) ludzie przygotowani są pod względem biologicznym do nabywania umiejętności językowych
b) nabywanie sprawności w zakresie zdolności językowych i kompetencji komunikacyjnych odbywa się przy współudziale czynników społecznych, zwłaszcza pomocy i wsparcia dorosłych tzw. System wsparcia przyswajania języka (LASS)
Formy wsparcia ze strony dorosłych
- Styl mowy dorosłych: tzw. Mowy udziecinnionej czyli dopasowanie mowy kompetencji językowych dziecka poprzez przesadną intonację, wolniejsza i wyraźniejsza mowę, dłuższe przerwy, krótsze wypowiedzi, ograniczone słownictwo wraz ze słowami ,,dziecięcymi”.
-Dopasowanie czasowe mowy dorosłego: epizody wspólnej uwagi (jeżeli dziecko spojrzy się na dany element to ja wychwycę to i mówię np. to jest zabawka; kiedy dziecko i rodzic zakotwiczeni są na jednym przedmiocie)
PAMIĘĆ
Rejestr sensoryczny
- Krótki okres przechowywania : 0,5 s. dla bodźców wzrokowych, ok. 4s. dla bodźców słuchowych
- Duża pojemność
-Przeniesienie informacji do pamięci operacyjnej za pośrednictwem procesów uwagi
-Do pamięci operacyjnej przeniesiony zostaje nie tyle rzeczywisty bodziec ile jego interpretacja
-Pojemność pamięci sensorycznej nie zmienia się wraz z wiekiem
Pamięć krótkotrwała (STM)
- Magazyn pamięci który służy do krótkotrwałego przechowywania informacji (od 20 do 30s)
-Procesy uwagi oraz powtarzanie umożliwiają dłuższe utrzymanie danych w STM
- W STM zachodzą wszelkie operacje umysłowe np. odejmowanie, uogólnianie, zastanawianie się itd.
-Ograniczona pojemność pamięci operacyjnej (około 7 jednostek +/- 2)
-Możliwość wprowadzenia do STM większej liczby danych dzięki łączeniu danych w grupy ( procedura grupowania)
- Pamięć operacyjna jest aktywnym magazynem systemu przetwarzania informacji
STRUKTURA PAMIĘCI ROBOCZEJ (wielokomputerowy model Baddleya)
Centralny system wykonawczy:
Pętla fonologiczna
Bufor epizodyczny
Szkicownik Wzorcowo- przestrzenny
FUNKCJA KOMPONENTÓW PAMIĘCI ROBOCZEJ
- Centralny system wykonawczy: koordynacja buforów pamięci roboczej, nadzór/ kontrola nad bieżącym przetwarzaniem informacji, kodowanie i przywołanie informacji z pamięci długotrwałej
-Pętla fonologiczna: krótkotrwałe przechowanie informacji fonologicznych
-Szkicownik wzorcowo- przestrzenny- przechowywanie materiału wzrokowego i przestrzennego
-Bufor epizodyczny- czasowe przechowywanie informacji reprezentowanej za pomocą różnych kodów tj. werbalnego i wzrokowego
Pamięć długotrwała (LTM)
- Magazyn pamięci, który przechowuje zapamiętane informacje
- Praktycznie nieograniczona pojemność i długi czas przechowywania
-Sposób przechowania informacji w LTM umożliwia posługiwanie się wiedzą, której bezpośrednio człowiek nigdy nie przyswajał poprzez wykorzystanie logicznego wnioskowania
-Pojemność LTM nie zmienia się z wiekiem
Przykład: jeżeli wiesz że białko ścina się w temperaturze 42 stopni (pamięć długotrwała) to jednocześnie umiesz odpowiedzieć na pytanie jaka temperatura zagraża życiu człowieka (wnioskowanie)
STRUKTURA PAMIĘCI DŁUGOTRWAŁEJ
Pamięć długotrwała:
Pamięć deklaratywna (co mam się nauczyć)- dzieli się na: pamięć semantyczna (wiedza ogólna)np. aby odpowiedzieć na egzaminie na powyższe pytanie korzystam z tej pamięci i pamięć epizodyczna (przeżycia) np. wspomnienia z wakacji. Pamięć epizodyczna dzieli się na pamięć autobiograficzną.
Pamięć proceduralna (jak mam się nauczyć). (np. idę na basen z jakiej pamięci korzystam)
Zmiany rozwojowe w zakresie przetwarzania informacji
Zmiany rozwojowe w zakresie przetwarzania informacji
Zdolność przetwarzania: -wzrost informacji obiektywnych przez rejestr sensoryczny
–przejście od przetwarzania kontrolnego do automatycznego – wzrost prędkości przetwarzania w aspekcie odbioru, przetwarzania i zapamiętywania informacji – zmiany w zakresie liczby i rodzajów strategii przetwarzania, przechowywania, odzyskiwania i wykorzystywania informacji – nabycie zdolności do przetwarzania równoległego – stosowanie strategii pamięciowych w celu zapamiętywania – zdolność do podjęcia świadomej refleksji nad własnymi procesami zapamiętywania (metapoznanie)
Rozwój zdolności do metapoznania czyli myślenia o własnym myśleniu:
- W stadium operacji konkretnej wiedza metapoznawcza dziecka jest niska gdyż nie potrafi ono myśleć o własnych procesach myślowych (7-11 r.ż.)
- W 3 klasie dzieci potrafią uświadomić sobie, że czegoś nie rozumieją
- W stadium operacji poznawczych dzieci zaczynają samodzielnie dostrzegać własne problemy w uczeniu się, poszukać adekwatnej strategii uczenia się.
Rozwój pamięci autobiograficznej:
- Pamięć autobiograficzna pamięć ważnych dla jednostki wydarzeń z przeszłości które są źródłem jej poczucia ciągłości w czasie i przestrzeni (podstawa tożsamości osobistej).
- Amnezja dziecięca: brak zdolności do przypominania zdarzeń, które miały miejsce w początkowych latach życia (przed 2 r. ż.)
- Słaba pamięć zdarzeń z okresu 2-3 r.ż
- Od 3 r.ż tworzy się wspólny system pamięci autobiograficznej przejawiający się we wspomnieniach, zdarzeniach i pytaniach o przeszłość.
Socjalizacyjne uwarunkowania rozwoju pamięci autobiograficznej
Styl wysokoelaboratywny- rodzice często mówią o przeszłości, zachęcają dzieci do szczególnych narracji.
Styl niskoelaboratywny- rodzice wykazują mniej zainteresowania pzeszłością.
Dzieci jaki naoczni świadkowie:
Zakres zapamiętanych zdarzeń: do 5 r.ż dzieci zapamiętują mniej niż dorośli
Trafność: wspomnień dzieci w wieku szkolnym porównywalny do trafności wspomnień dorosłych zwłaszcza jeśli odnoszą się do ważnych spraw
Skutki upływu czasu: upływ czasu większy niż miesiąc zmniejsza trafność wspomnień dzieci w porównaniu do dorosłych
Podatność na sugestie: większa u dzieci niż dorosłych.
Rozwój struktur intelektu:
- Formułowanie pojęć:
# pojęcie to kategoria umysłowa która służy do klasyfikacji różnych przedmiotów na podstawie wspólnych cech
# klasyfikacja cech na podstawie cech percepcyjnych (np. łączenie przedmiotów na podstawie kolorów)
# stopniowanie nabywanie zdolności do klasyfikowania przedmiotów na podstawie cech pojęciowych (np. łączenie przedmiotów na podstawie ich funkcji)
# stopniowe łączenie pojęć w strukturę hierarchiczną
# posługiwanie się przez dziecko kategoriami pojęciowymi na poziomie podstawowym
# tworzenie skryptów- skrypt to umysłowa reprezentacja zdarzeń. Egzemplarzami skryptu są zachowania. Skrypt to gotowy program działania społecznie pożądany w określonych okolicznościach. Skrypt jest podatny na modyfikacje nowych doświadczeń bardziej niż inne struktury doświadczeń.
Rozwojowe zmiany w zakresie skryptu:
- 3 letnie dzieci mają reprezentacje wielu zdarzeń wraz z właściwym porządkiem czasowym
- 3 letnie dzieci przechowują podstawową strukturę zdarzenia i słabo tolerują jakiekolwiek odstępstwa od porządku czasowego
- przed ukończeniem 5 lat skrypt dzieci składa się z działań, po 5 r.ż pojawiają się cele działań i odczucia wykonawców.
Podstawowe cechy psychiczne:
Asymilacja- włączenie nowych doświadczeń do istniejących schematów co wymaga przetwarzania informacji tak aby pasowało do doświadczeń już nabytych
Akomodacja- modyfikacja istniejących schematów tak aby pasowały do nowych doświadczeń
Równoważenie- stan równowagi między schematami jednostki a jej środowiskiem, oznaczający przyswojenie i zrozumienie nowej wiedzy.
#Brak równowagi- stan w którym jednostka spotyka się z informacją nową dla której nie ma odpowiednich struktur poznawczych, umożliwiających jej asymilację.
Przykłady procesu równoważenia:
Schemat ptaka→asymilacja→dziecko asymiluje samolot do schematu ptaka→akomodacja→rozwinięcie nowego schematu
Stadia rozumienia przyczynowości
Co sprawia, że chmury poruszają się po niebie?
1.Magiczny typ myślenia (do 3 r.ż): dziecko myśli, że może wpływać na rzeczy i zjawiska swoją myślą i działaniem
My sprawiamy, kiedy idziemy.
2. Animistyczny typ myślenia (do 7 r.ż): dziecko przypisuje cechy i stany własne innym przedmiotom
Poruszają się, bo żyją.
3. Logiczny typ myślenia (od 8 r.ż): dziecko ujmuje świat w kategoriach bezosobowych
Wiatr je porusza.
Przywiązanie jako prototyp relacji społecznych
Pojęcie przywiązania: silny stabilny związek z pierwszym opiekunem, najczęściej matką. Biologiczna funkcją przywiązania jest zwiększenie szans przeżycia. Psychologiczną funkcja przywiązania jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa. Nie istnieje okres krytyczny dla wytwarzania przywiązanie ale opóźnione nabycie więzi wiąże się z przyswojeniem wzorca innego niż przywiązanie bezpieczne. Istnieje znacząca stabilność przywiązania a ich ewentualna zmiana wiąże się z poważnymi zmianami w środowisku rodzinnym dziecka np. rozwód rodziców.
Podstawowe założenia teorii przywiązania J. Bolwboy:
- Relacja z pierwszym opiekunem jest prototypem przyszłych relacji interpersonalnych, nawiązanych nawet w dorosłości.
- Doświadczenie dziecka z kontaktu z pierwszym opiekunem zostają zinternalizowane w wewnętrzny model roboczy (skrypt)
- Wew. model roboczy to struktura poznawcza obejmująca charakter relacjo oraz emocji związane z obiektem przywiązania
- Poświadczenia zawarte w wew. modelu są generalizowane na wszystkie prorodzinne kontakty
- Funkcją wew. modelu jest selekcjonowanie i interpretowanie nowych doświadczeń społecznych
- Mechanizm samospełniającego się proroctwa jako czynnik odpowiadający za prototypowość pierwszej relacji.
Fazy rozwoju przywiązania:
Faza I: przed uformowaniem się przywiązania do 2- 3 m. ż. Dziecko nawiązuje interakcje wykorzystując wrodzone skłonności społeczne. Nie ma znaczenia kto zaspokaja potrzeby. W okolicach 3 m. ż zaczyna bardziej pozytywnie reagować na przyszły obiekt zainteresowania.
Faza II: formowanie się przywiązania do 6-7 m. ż. Dziecko jest bardziej aktywne w kontaktach z osobami znanymi. Dziecko płacze kiedy kontakt z osobami dla niego ważnymi zostaje przerwany. Osoby znane dziecku są w stanie szybciej i lepiej je uspokoić.
Faza III: nabycie przywiązania po 8 m. ż. Dziecko szuka bliskości z opiekunem (selektywność percepcyjna). Pojawia się protest przeciwko rozstaniu (lęk separacyjny). Pojawia się lęk przed obcymi.
Rodzaje przywiązania:
- Przywiązanie bezpieczne
- Przyw. ambiwalentne
- Przyw. unikające
- Przyw. zdezorganizowane
(wyróżnione przywiązania różnią się jakością przywiązania. Diagnoza więzi wymaga uwzględnienia wzorca relacji dziecka na nieznaną sytuację a nie pojedynczego zachowania).
Przywiązanie bezpieczne
| Zachowania opiekuna | Zachowania dziecka |
|---|---|
| Opiekun jest zawsze osiągalny dla dziecka | Dziecko mało płacze |
| Opiekun właściwie i konsekwentnie reaguje na sygnalizowane przez dziecko potrzeby | Dziecko chętnie eksponuje otoczenie |
| Częste branie na ręce i przytulanie dziecka | Dziecko cieszy się na widok opiekuna nawet po rozstaniu |
| Dużo kontaktów twarzą w twarz | Ten rodzaj przywiązania wytwarza 60% dzieci |
Przywiązanie ambiwalentne
| Zachowanie opiekuna | Zachowanie dziecka |
|---|---|
| Reakcje rodzica są niekonsekwentne | Dziecko dużo płacze |
| Rodzic źle odczytuje intencje dziecka | Dziecko kurczowo trzyma się opiekuna |
| Zachowanie rodzica jest dla dziecka nieprzewidywalne | Rozstanie z matką wywołuje płacz jej ponowne pojawienie się złość |
| Kontakty z dzieckiem nie adekwatne np. silne zaspokojenie w celu uspokojenia dziecka | Ten rodzaj więzi wytwarza 13% dzieci |
Przywiązanie unikające:
| Zachowanie opiekuna | Zachowanie dziecka |
|---|---|
| Mała gotowość na reagowanie na potrzeby dziecka, trudność z odczytaniem jego intencji | Dziecko unika kontaktu z opiekunem zwłaszcza po rozstaniu |
| Przewaga ze strony opiekuna zachowań związanych z podejmowaniem koniecznych działań opiekuńczych np. karanie | Dziecko nie wykazuje zaniepokojenia obecnością obcej osoby |
| Mało kontaktów twarzą w twarz | Dziecko koncentruje się na fizycznych aspektach otoczenia |
| Ten rodzaj więzi wytwarza około 20% dzieci |
Przywiązanie zdezorganizowane:
| Zachowanie opiekuna | Zachowania dziecka |
|---|---|
| Używanie przemocy w stosunku do dziecka | Dziecko przejawia brak spójnych sposobów radzenia sobie z lękiem |
| Podejmowanie przez opiekuna niespójnych zachowań ze względu na zaburzenia psychiczne lub alkoholizm | Dziecko wykazuje sprzeczne zachowania wobec opiekuna tj. dąży do kontaktów a następnie ich unika |
| Częsta zmiana opiekunów w ośrodkach wychowawczych | Wzorzec najbardziej związany z rozwojem dysfunkcji w życiu dorosłym |
Społeczne i poznawcze korelaty przywiązania:
# Dzieci z przywiązaniem bezpiecznym są bardziej popularne i lubiane przez rówieśników
# Dzieci z przywiązaniem bezpiecznym są mniej wrogo nastawione do innych a w sytuacjach dwuznacznych przypisują partnerowi interakcji bardziej pozytywne intencje
# Dzieci z przywiązaniem bezpiecznym są lepiej rozwinięte pod względem poznawczym dzięki możliwości swobodnej eksploracji otoczenia, epizodów wzajemnego zaangażowania.
Pojęcie i składniki stylu przywiązania:
- Styl przywiązania to względnie stałe zachowanie się jednostki w relacjach z innymi ludźmi.
Składniki stylu przywiązania:
Zaufanie- stopień w jakom człowiek ma przekonanie że w trudnych sytuacjach może polegać na innych.
Niepokój- wynikający z przekonania o niewystarczającym stopniu zaangażowania bliskich relacji
Bliskość- zdolność do nawiązania zażyłych kontaktów interpersonalnych opartych na wymianie intymnych przeżyć bez poczucia zakłopotania.
Rodzaje stylów przywiązania:
- Style przywiązania różnią się natężeniem zaufania, niepokoju i bliskości.
- Wyróżniamy: styl bezpieczny, styl ambiwalentny, styl unikający (obronno unikający, lękowo unikający), styl zdezorganizowany.
Bezpieczny styl przywiązania:
Postrzeganie innych ludzi jako godnych zaufania. Nawiązywanie satysfakcjonujących relacji interpersonalnych. Posiadanie wysokiego poczucia własnej wartości. Przekonanie o życzliwym stosunku innych ludzi.
Ambiwalentny styl przywiązania:
Odczuwanie dużego niepokoju w kontaktach społecznych. Brak zaufania w stosunku do innych. Dążenie do nawiązania zażyłych kontaktów interpersonalnych. Poszukiwanie aprobaty społecznej za wszelką cenę. Przeżywanie miłości na sposób mani.
Unikający styl przywiązania:
Tłumienie potrzeby nawiązania bliższych relacji społecznych. Utrzymywanie emocjonalnego dystansu w relacjach interpersonalnych. Barak zaufania do innych ludzi. Trudności w wrażaniu prośby o wsparcie i pomoc.
Styl zdezorganizowany:
Brak spójnej strategii regulacji emocji oraz strategii radzenia sobie ze stresem. Przejawianie dużego poziomu niepokoju oraz nieufności wobec innych. Przejawianie zachowań agresywnych.
Tożsamość osobista i społeczna
Pojęcie tożsamości osobistej i społecznej:
Tożsamość osobista- świadomość własnej spójności w czasie i przestrzeni w różnych okresach życia, w sytuacjach społecznych i pełnionych rolach a także świadomość własnej odrębności, unikalności i niepowtarzalności.
Tożsamość społeczna- subiektywne przeświadczenie jednostki o jej przynależności do określonych grup społecznych wraz z emocjonalnym i wartościującym znaczeniem przypisywanym poszczególnym zaszeregowanie.
Aspekty poczucia tożsamości osobowej:
Poczucie ciągłości własnego „ja” pomimo upływu czasu i zmian jakie w człowieku zaszły;
Poczucie odrębności od otoczenia: zdolność do różnicowania tego co przynależy i nie przynależy do „ja”;
Poczucie posiadanie wew. treści (tożsamościowych składników samowiedzy)
Poczucie wew. spójności (spójność w obrębie samowiedzy).
Aspekty tożsamości społecznej:
Komponent poznawczy- przeświadczenie o przynależności do określonej grupy
Komponent emocjonalny- emocje i uczucia jakie wywołuje w jednostce fakt identyfikowania się z określoną grupą
Komponent ewaluatywny- jak ważne jest dla jednostki poczucie przynależności do danej grupy
Komponent behawioralny- dążenie do nawiązania bliskich relacji z przedstawicielami grupy z którą jednostka utożsami się
Komponent motywacyjny- dążenie i przewidywanie jednostki odnośnie jej przyszłej tożsamości.
Rodzaje tożsamości społecznej:
Tożsamość grupowa- poczucie przynależności do realnych, konkretnych grup społecznych których członkowie nawiązują bezpośrednie relacje interpersonalne „twarzą w twarz”.
Tożsamość kategorialna- poczucie przynależności do realnych istniejących szerokich zbiorowości społecznych których łączy więź oparta o świadomości wspólnej przynależności bez możliwości nawiązania bezpośrednich relacji.
Tożsamość atrybucyjna- poczucie przynależności/więzi czy cech bez względu na przynależność kategorialną czy grupową a często w poprzek przynależności grupowej i kategorialnej.
Źródła tożsamości:
Introspekcja- proces który polega na analizie swoich myśli uczuć i motywacji.
Autopercepcja- proces który polega na wnioskowaniu o swoich uczuciach, wartościach, przekonaniach na podstawie obserwacji własnych zachowań i wnioskowaniu o ich przynależnościach ( samo atrybucja)
Zdobywanie wiedzy na temat poszczególnych aspektów własnej tożsamości na podstawie obserwacji zachowania. Następuje wówczas gdy jednostka nie ma pewności co do czy cechują ją dane atrybuty.
Nabywanie wiedzy poprzez interakcję społeczną
Informacje i opinie uzyskane od innych ludzi (koncepcja ja odzwierciedlonego)
Porównania społeczne.
Teoria porównania społecznego:
Porównania społeczne jednostka stosuje gdy nie istnieją obiektywne kryteria oceny danej cechy
Najbardziej miarodajnym źródłem wiedzy jest porównanie się z osobami które uznajemy za podobne do nas (motyw poznania)
Jednostki dokonują porównania w górę czyli porównania z osobami które lokują się wyżej w zakresie danej cechy (motywacja osiągnięć)
Jednostki dokonują porównania w dół czyli porównań z osobami które lokują się niżej w zakresie danej cechy (motyw autowaloryzacji)
Koncepcja tożsamości osobistej wg. Jamesa E. Marcci
Tożsamość osobista formuje się w następstwie dwóch procesów:
Procesu poszukiwania- eksperymentowanie, rozważanie różnych alternatyw odnośnie własnej przyszłości, sprawdzanie siebie w różnych dziedzinach, sprawdzanie swoich słabych i mocnych stron, dyskutowanie o swoich planach z innymi.
Procesu zaangażowania- ukierunkowanie własnego czasu i wysiłku na realizację celów które jednostka uzna za atrakcyjne dla „ja”, dążenie do urzeczywistniania własnych potrzeb w różnych obszarach życia, poczucie odpowiedzialności za własne działania w dalszej i bliższej perspektywie.
Status tożsamości wg. Marcii:
Poszukiwanie →podjęcie zobowiązania →tożsamość osiągnięta
Poszukiwanie tożsamość moratoryjna
podjęcie zobowiązania tożsamość nadana
Pomieszanie pomieszanie tożsamość rozproszona
Charakterystyka statusów tożsamości:
Tożsamość osiągnięta- jednostka przeszła okres intensywnych poszukiwań własnej ścieżki życiowej, dokonała rozpoznania swoich własności oraz możliwości i w konsekwencji zaangażowała się w realizację wybranych przez nią celów życiowych
Tożsamość moratoryjna- charakteryzuje te jednostki które testują różne alternatywne wybory własnej drogi życiowej bez poczucia gotowości do zaangażowania się w realizację określonego celu życiowego (najczęściej przejściowa faza rozwojowa)
Tożsamość nadana- charakteryzuje te jednostki które bez przejścia przez okres poszukiwania i testowania swoich własności i możliwości dokonały wyborów życiowych i zaangażowały się w ich realizację
Tożsamość rozproszona- odnosi się do tych jednostek które nie poszukują własnej ścieżki życiowej oraz nie angażują się w realizację wybranego przez siebie działania (charakterystyczne dla okresu wczesnej adolescencji)
Charakterystyka osób z różnymi statusami tożsamości:
Jednostki z tożsamością osiągniętą: konsekwentne w działaniu, nie ulegają wpływom i naciskom ze strony innych, próbują przezwyciężyć trudności na drodze do wybranych celów, przeszkody postrzegają w kategorii wyzwań a nie zagrożeń, charakteryzują się myśleniem refleksyjnym.
Jednostki z tożsamością moratoryjną: zmieniają często powzięte decyzje, potrafią zaangażować się tylko na krótko w określone działanie, podejmują często introspekcję, są nonkonformistyczne, niezależne, buntownicze.
Jednostki z tożsamością nadaną: ulegają wpływom i presji otoczenia, są konwencjonalne, mają skłonność do traktowania autorytetów w sposób bezrefleksyjny, identyfikują się z osobami znaczącymi, mają niestabilną samoocenę, zależną od opinii innych.
Jednostki z tożsamością rozproszoną: brak zdolności do samodzielnych wyborów i planowania swojego życia, kierowanie się w życiu chwilową satysfakcją i natychmiastowymi gratyfikacjami, brak refleksji nad własnym życiem, konstruowanie krótkotrwałych planów.
Wymiary tożsamości według modelu podwójnego cyklu formowania się tożsamości:
Eksploracja wszerz: zakres w jakim jednostka poszukuje różnych możliwości w odniesieniu swoich celów, wartości i przekonań zanim podejmie zobowiązania.
Podejmowanie zobowiązania: zakres w jakim jednostka dokonała wyborów, zobowiązań ważnych dla własnej tożsamości i ma wizję własnej przyszłości.
Eksploracja w głąb: ocena podjętych już decyzji i wyborów w celu określenia czy spełniają się one w osobiste standardy.
Identyfikacja ze zobowiązaniem: stopień w jakim jednostka identyfikuje się z dokonanymi wyborami. Identyfikacja wyraża się w poczuciu pewności odnośnie tego czy warto było się angażować w daną dziedzinę.
Eksploracja ruminacyjna: natężenie obaw i doświadczonych problemów w angażowaniu się w ważne dla rozwoju tożsamości obszary.
Osobom, które są wysoko na wymiarze eksploatacji ruminacyjnej towarzyszy niepewność, poczucie wielokompetencji, wysoki poziom doświadczanego napięcia mają problem z powstrzymaniem się od myślenia o własnej przyszłości i określeniem swoich celów życiowych.
Teoria tożsamości społecznej (Social Identity Theory SIT)
Podstawowe założenia t.s
Tożsamość społeczna jednostki wynika z jej przeświadczenia (wiedzy) o przynależności do określonych grup społecznych.
Jednostka włącza własne ja do wielu kategorii społecznych jednocześnie (przynależność narodowa, płciowa, zawodowa, polityczna itp.)
Na tożsamość społeczną składa się suma identyfikacji społecznych jednostki
Poszczególnym identyfikacjom przypisuje się różne znaczenia: dlaczego należy mówić o strukturze identyfikacji społecznych jednostki.
Konsekwencje aktywizacji tożsamości
- Autosterotypizacja i regulacja zachowań jednostki przez normy grupowe i podzielone stereotypy;
- Stereotypizacja członków grupy obcej
- Podjęcie zachowań rywalizacyjnych i dyskryminacyjnych w stopniu zależnym od historii relacji międzygrupowych.
Podstawowe funkcje tożsamości w koncepcji SIT:
- Określenie własnego umiejscowienia w przestrzeni społecznej;
- Uporządkowanie rzeczywistości społecznej poprzez kategoryzację czyli wyróżnienie grupy własnej (in- group) i grupy obcej (out group) ;
- Potrzeba zbudowania i utrzymania pozytywnego obrazu własnej osoby;
- Grupa własna musi być zarówno różna od grupy obcej jaki i lepsza.
Konsekwencje kategoryzacji społecznej:
Konsekwencje poznawcze: zjawisko akceleracji, które polega na wzroście
spostrzeganych różnic między kategorialnych i spadku różnic wewnątrz kategorialnych.
- Spostrzeganie podobieństwa wewnątrz kategorialnego w większym stopniu odnosi się do grupy obcej niż własnej (zjawisko homogenizacji grupy obcej)
- Homogenizacja grupy obcej jako następstwo akcentuacji traktuje się jako jeden z mechanizmów wyjaśniania źródeł stereotypów społecznych;
- Wyjątkiem jest sposób spostrzegania grupy własnej przez członków tych grup społecznych które uznawane są za nisko położone w strukturze społecznej stratyfikacji np. wśród mniejszości etnicznych odnotowano zjawisko homogenizacji grupy własnej.
Konsekwencje ewaluatywne i behawioralne: faworyzacja grupy własnej kosztem
grupy obcej.
NAJBARDZIEJ INTERESUJĄCA JEST STRATEGIA MAKSYMALNEJ RÓŻNICY NA RZECZ WŁASNEJ GRUPY.
Paradygmat minimalnej grupy (podsumowanie):
- Badani przyznawali więcej nagród członkom grupy własnej; - Dla badanych istotne było zwiększenie przewagi grupy własnej nad grupą obcą niż maksymalizacja zysku grupy własnej; - Oznacza to minimalne i nieistotne różnice międzygrupowe, prowadzą do zjawiska faworyzacji swoich i deprecjonowania obcych.
Strategie radzenia sobie z niską pozycją społeczną grupy własnej:
1. Przypisywanie mniejszego znaczenia identyfikacji społecznej
2. Uruchomienie porównań społecznych z takimi grupami społecznymi na tle których grupa własna wypadła lepiej i/lub zmiana kryteriów wedle których przebiegały dotychczasowe porównania społeczne (procesy kompensacyjne)
3. Podjęcie aktywności ukierunkowanej na zmianę grupy (strategia społecznej mobilności)
co zależy od:
- przekonania jednostki co do elastycznych i przepuszczalnych struktur społecznych
- osobistych zachowań jednostki np. poczucia skuteczności.
4. Podjęcie działań ukierunkowanych na poprawę społecznego statusu grupy jako całości (strategia społecznej zmiany) co następuje wówczas gdy:
- jednostka przekonana jest o sztywnej stratyfikacji społecznej.
Uzasadnienie własnego postępowania i autoprezentacje.
Dysonans poznawczy to stan napięcia emocjonalnego wywołany niezgodnością miedzy dwoma elementami poznawczymi w następstwie zaangażowania się jednostki w działania sprzeczne z jej pojęciem „ja”.
Warunki sprzyjające powstawaniu dysonansu:
- Podjęcie zachowań zagrażających samoocenie
- Zagrożenie dla centralnych cech własnego ja
- Podjęcie zachowania sprzecznego z uwewnętrznionymi wartościami
- Podjęcie niewłaściwego zachowania w warunkach braku uzasadnienia zewnętrznego
- Podjęcie bądź zaniechanie zachowania w warunkach niewystarczającej kary.
Dysonans podecyzyjny:
Stan napięcia emocjonalnego który pojawia się w efekcie dokonania wyboru lub podjęcia określonej decyzji.
Do czynników nasilających dysonans podecyzyjny należą: ważność decyzji, nieodwracalność decyzji, trudność decyzji, liczba atrakcyjnych alternatyw które zostały odrzucone, stopień atrakcyjności alternatyw odrzuconych.
Sposoby redukcji dysonansu poznawczego:
- Zmiana zachowania tak aby stało się ono zgodne z dysonansowym elementem (np. zaprzestania ściągania, rzucanie palenia)
- Zmiana postawy wobec wybranej alternatywy (np. zmiana oceny zakupionego produktu na bardziej pozytywną a produktów odrzuconych na bardziej negatywną; zmiana ustosunkowania wobec wagi określonych wartości) KONCENTRACJA NA POZYTYWNYCH ASPEKTACH/WARTOŚCIACH.
- Dodanie innych elementów poznawczych zmniejszających sprzeczność między dwoma pierwotnie niezgodnymi elementami poznawczymi (np. autoafirmacja: radzenie sobie z dysonansem poznawczym poprzez podkreślanie swoich kompetencji w innej dziedzinie).
Dysonans poznawczy a bliskie relacje interpersonalne:
- Dysonans poznawczy w bliskich relacjach wyjaśnia teoria podtrzymywania poczucia własnej wartości.
- Dysonans w bliskich relacjach pojawia się w zależności od tego:
> Jak wykonujemy określone zadanie w porównaniu do drugiej osoby
> Jak bliskie kontakty utrzymujemy z osobą
> Jakie znaczenie dla definiowania „ja” ma to zadania.
Sposoby redukcji dysonansu w bliskich relacjach:
- Gorsze wykonanie zagraża samoocenie i może prowadzić do następujących konsekwencji:
> zmiana postawy w stosunku do bliskiej osoby > zmiana znaczenia zadania dla pojęcia „ja”
> próba lepszego wykonania zadania.
Zjawisko pławienia się w ludzkiej chwale: podkreślenie swoich związków z powszechnie cenionymi osobami, które odniosły spektakularne sukcesy w określonej dziedzinie; nasila się sytuacyjnie zwłaszcza w sytuacji zagrożenia samooceny.
Autowaloryzacja a samopotwierdzenie:
- Autowaloryzacja to dążenie do podtrzymania, podwyższenia poczucia własnej wartości.
- Samopotwierdzenie to dążenie do potwierdzenia własnego ja bez względu na to czy jest ono pozytywne czy negatywne.
- Motyw samo potwierdzenia możliwość weryfikacji określonej opinii o ja , istotne konsekwencje błędnej opinii.
- Motyw autowaloryzacji poczucie że w danym zadaniu jednostka zrobiła wszystko co mieści się w zakresie jej możliwości.
Główne założenia teorii reaktancji
- Odebranie członkowi swobody działania prowadzi do nieprzyjemnego stanu emocjonalnego nazywanego reaktancją.
- Wielkość reaktancji zależy od tego jak ważne i jak wiele możliwości działania zostało zablokowanych.
- Konsekwencją reaktancji jest:
1. Dążenie do działań odbudowujących swobodę wyboru
2. Wzrost atrakcyjności zagrożonej możliwości działania
3. Niechęć w stosunku do osoby ograniczającej swobodę wyboru
Reaktancja Efekt bumeranga
Autoprezentacja- to celowe działanie zmierzające do wykreowania pożądanego wizerunku własnej osoby i/lub wywarcie wpływu na innych ludzi NIE JEST POZYTYWNY- ZASTRASZANIE
Funkcje autoprezentacji:
1. Tworzenie i podtrzymywanie określonej tożsamości
2. Dążenie do maksymalizacji bilansu zysków i strat w relacjach społecznych
3. Podwyższenie i/lub ochrona poczucia własnej wartości (motyw autowaloryzacji).
Uwarunkowanie działań autoprezentacyjnych
1. podejmowanie autoprezentacji nasila się gdy jednostka może zrealizować jakiś cel autoprezentacyjny: poprawić bilans zysków i strat, budować pozytywna tożsamość, urzeczywistniać motyw autowaloryzacji.
2. działania autoprezentacyjne nasilają się gdy jednostka przypisuje realizowanym celom autoprezentacyjnym dużą i subiektywną wartość.
3. dużą rozbieżność między wizerunkiem posiadanym a pożądanym nasila prezentację
Taktyki asertywno zdobywcze- zachowania ukierunkowane na zabudowanie, pozyskanie lub utrwalenie jakiejś nowej tożsamości naszej osoby, motywowane są pragnieniem osiągnięcia sukcesu i są typowe dla osób raczej o wysokiej samoocenie.
Rodzaje taktyk asertywno zdobywczych !!!!!!!!
| INGRACJACJA | Aktor dąży do sprawienia wrażenie osoby miłej, atrakcyjnej, sympatycznej | Komplementowanie wyglądu, inteligencji, osiągnięć, zgadzanie się z opiniami partnera, niewerbalne nagrody (uśmiech, kontakt wzrokowy, potakiwanie) |
|---|---|---|
| AUTOPROMOCJA | Dążenie do sprawienia wrażenia osoby sprawnej, kompetentnej, zdolnej do osiągania sukcesów | Otwarte mówienie o swoich osiągnięciach i uzdolnieniach, pewność siebie i optymizm w wypowiedziach o efektach przyszłych działań |
| DOSKONAŁOŚĆ MORALANA | Dążenie do sprawieni wrażenia osoby doskonałej moralnie, zdolnej do poświęcenia w imię wyższych wartości | Podkreślanie zasad moralnych jako regulatora własnych zachowań i motywów, demonstrowanie zgodności swoich czynów z zasadami moralnymi, wywoływanie poczucia winy u obserwatorów |
| ZASTRASZANIE | Dążenie do sprawienia wrażenia osoby groźnej, niebezpiecznej, zdolnej zadawania bólu czy sprawiania kłopotów partnerowi | Złośliwe krytykowanie błędów, publiczne ujawnianie słabości partnera, otwarte groźby z pozycji silniejszego (potrafię zaszkodzić), grożenie z pozycji słabszego (zemdleję, narobię ci wstydu) |
Taktyki obronne- zachowanie ukierunkowane na obronę, utrzymanie lub obronę zaatakowanej lub zagrożonej tożsamości i wartości naszej osoby. Zachowanie te motywowane są pragnieniem uniknięcia porażki lub charakteryzują osoby o raczej niskiej samoocenie.
Rodzaje taktyk obronnych:
- Suplikacje (autoprezentacja bezradnościowa) prezentowanie własnej bezradności w nadziei uzyskania pomocy od innych przejawia się w zaniżeniu swoich osiągnięć, demonstrowanie braku sprawności w działaniu i otwartym informowaniu o swoich brakach.
- Przeprosiny
- Samoutrudnianie angażowanie się w działania które obniżają szanse sukcesu ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę a w dodatku nasilają osobistą chwałę w przypadku sukcesu (ochronny i zdobywczy aspekt samoutrudniania)
- Wymówki, usprawiedliwienia.
Stereotypy i uprzedzenia
Schemat poznawczy- struktura poznawcza która zawiera wiedze, przekonania i oczekiwania ludzi na temat pewnej klasy obiektów (zdarzeń i ludzi).
Schemat poznawczy
Cechy charakterystyczne obiektów Własności funkcjonalne obiektów Własności afektywne
Jaki jest obiekt? Jak ja zachowuje się wobec obiektu? Jakie emocje wywołuje we mnie obiekt?
Rodzaje schematów: 1. Skrypt (schemat sekwencji zdarzeń, scenariusz). 2. Schemat cech.
3. Schemat osób. 4. Stereotyp. 5. Stereotyp spiskowy.
Funkcje schematów:
- Ułatwiają przetwarzanie danych, zrozumienie ich oraz zapamiętanie.
- Ułatwiają formułowanie sądów w warunkach niejednoznacznych.
- Dostarczają użytecznych wskazówek odnośnie tego jak się zachować.
Od czego zależy reaktywizacja określonego schematu poznawczego?
- Od oczekiwań jednostki odnośnie tego, że będzie miała doczynienia z egzemplarzem danego schematu
- Od celów i motywów jakie w danych okolicznościach realizuje jednostka „głodnemu chleb na myśli”
- Od czasu jaki upłynął od ostatnio zaktywizowanego schematu „dlaczego nieszczęścia chodzą parami”
- Od tego jak często aktywizowany był dany schemat w przeszłości (prawidłowość która odpowiada za tzw. skrzywienia zawodowe).
| Stereotyp | Uprzedzenie | Dyskryminacja |
|---|---|---|
| Społeczne usankcjonowane przekonanie na temat określonej kategorii osób (komponenta poznawcza) | Negatywna postawa wobec określonej kategorii osób (komponenta emocjonalna) | Wrogie zachowanie się wobec określonej kategorii osób (komponenta behawioralna) |
Dwa podejścia do problematyki stereotypów
1. Podejście tradycyjne- ujmuje stereotyp jako efekt irracjonalnego, nieanalitycznego, „sztywnego” myślenia charakterystycznego dla osób o niższym poziomie moralności.
2. Podejście współczesne- ujmuje stereotyp jako efekt automatycznego procesu kategoryzacji obiektów społecznych co upraszcza i ułatwia percepcję społeczną.
Wniosek: stereotypy mogą być pozytywne, negatywne i neutralne.
Stereotypy kulturowe i indywidualne:
- S. kulturowy- społecznie podzielane przekonanie na temat atrybutów określonej grupy osób „kobiety nie radzą sobie w naukach technicznych”
- S. indywidualny- subiektywne, jednostkowe przekonanie podmiotu na temat charakterystycznych własności określonej grupy osób „wszystkie Zuzanny są…”
Geneza stereotypów i uprzedzeń:
1. Teoria rzeczywistego konfliktu interesów
- Wrogość i uprzedzenia powstają wówczas gdy dwie grupy walczą o trudno dostępne dobro.
- Rywalizacja grup ma charakter „zero- jedynkowy” tj. wygrana jednej grupy oznacza automatycznie przegraną konkurentów.
- Przepisywanie negatywnych atrybutów grupie przeciwnej, wrogość oraz podkreślanie własnej wyższości moralnej służy złagodzeniu frustracji, podniesieniu własnego komfortu psychicznego.
2. Teoria przeniesienia agresji (kozła ofiarnego)
- Konflikt międzygrupowy którego następstwem są stereotypy i uprzedzenia ma związek sytuacją ekonomiczną kraju.
- Wrogość wobec określonych grup jest efektem przeniesienia frustracji.
- Grupy które staja się obiektem uprzedzeń nie są rzeczywistym źródłem frustracji, sprawca frustracji jest najczęściej zbyt silny, abstrakcyjny bądź nieznany.
3. Teoria tożsamości społecznej
- Stereotypy i uprzedzenia jednostka nabywa w toku socjalizacji.
Dlaczego stereotypy są trwałą strukturą poznawczą?
- Posługiwanie się stereotypem gwarantuje oszczędność poznawczą i optymalizuje proces przetwarzania danych zwłaszcza w sytuacji obciążenie poznawczego.
- Stereotypy ukierunkowują uwagę jednostki na informację zgodne z jej stereotypami przekonaniami.
- Redefinicja i rekategoryzacja jako skuteczne metody radzenia sobie z informacjami niezgodnymi ze stereotypem.
Teorie zmiany stereotypów Allaport 1954
1. Hipoteza kontaktu grupowego
Nawiązanie bezpośrednich kontaktów z członkami grupy obcej prowadzi do osłabienia stereotypów i uprzedzeń np. wymiana studentów w ramach programu Erasmus- Sokrates.
Pozytywne efekty kontaktu międzygrupowego zależą od:
- Funkcji kontaktu (współpraca vs rywalizacja)
- Statusu uczestników kontaktu (relacje równorzędne student0 student na wymianie vs hierarchiczne pracodawca- pracownik)
- Charakteru celu realizowanego w trakcie kontaktu (cel wspólny vs indywidualny)
- Poziomu wsparcia instytucjonalnego dla kontaktów międzygrupowych.
2. Świadoma kontrola formułowanych sądów i podejmowanych zachowań pod względem stopnia ich zgodności ze społecznym stereotypem.
Efekt sprężyny: wzrost wpływu stereotypów na spostrzeganie i zachowanie człowieka w sytuacji utraty kontroli.
3. Rekategoryzacja zachęcanie ludzi do włączenie siebie i innych osób do szerokich kategorii społecznych i/lub kształtowania tożsamości społecznej poprzez identyfikację z ludźmi o podobnych wartościach, celach, własnościach. Przykład: my Europejczycy, my miłośnicy kina.
4. Empatia i odgrywanie ról.
Pojęcie stereotypu spiskowego- utrwalone przekonanie że określona grupa ludzi dąży do zapanowania nad naszą grupą działając w dostępny sposób.
Uniwersalny charakter stereotypu spiskowego:
1. Na treść stereotypu spiskowego składają się 4 następujące sądy:
> Grupa jest rządna władzy i dąży do dominacji nad naszą grupą
> Grupa działa niejawnie a jej aktywność jest wysoce skoordynowana
> Grupa charakteryzuje egoizm i duża solidarność
> Wszyscy członkowie grupy wiernie i lojalnie dążą do realizacji interesów grupy.
Stereotyp spiskowy a klasyczny
| Stereotyp klasyczny | Stereotyp spiskowy | |
|---|---|---|
| Typowy członek grupy | Przedmiot | Grupa jako całość |
| Różna dla różnych grup | Treść | Uniwersalna |
| Zróżnicowana | Ewaluacja/ ocena | Zawsze negatywna |
| Widok członka grupy | Aktywizacja | Symbol grupy jako całości |
Jednostka jako skąpiec poznawczy
Ukryta teoria osobowości
Strategia konfirmacji przekonań
Samospełniające się proroctwo Poznanie społeczne
Atrybucje i błędy atrybucyjne
Heurystyki formułowania sądów
Poznanie społeczne: Sposób, w jaki ludzie kodują, przetwarzają, zapamiętują, a także wykorzystują różne informacje o świcie społecznym
Człowiek jako skąpiec poznawczy
- dążenie do oszczędzania własnych zasobów poznawczych
- poszukiwanie okoliczności umożliwiających uniknięcie wysiłku umysłowego
- wykorzystywanie strategii zapamiętywania, wnioskowania, czy kodowania informacji pozwalających na zaoszczędzenie czasu i wysiłku
Heurystyki formułowania sądów
Heurystyki
|
Algorytmy
|
|---|
Heurystyka dostępności
Wydawanie sądów na temat tego, jak często dochodzi do określonego zdarzenia bądź jak prawdopodobne jest dane zdarzenie w oparciu o dostępność poznawczą tych zdarzeń.
Oszacuj, jak prawdopodobne jest, że jutro będzie padał śnieg?
Oceń w procentach ile ludzi ginie w Europie w okresie lata w pożarach, a ile w wyniku utonięć”
Heurystyka reprezentatywności
Ustalanie przynależności danego człowieka do określonej kategorii na podstawie jego podobieństwa do przypadku typowego (Nisbett, Ross, 1980)
Wyobraź sobie, że zbadano próbę 30 inżynierów i 70 prawników pod kątem ich cech osobowościowych, temperamentalnych oraz ich potrzeb i zainteresowań. Następnie wylosowano jedną charakterystykę, którą Ci przedstawimy. Twoim zadaniem jest ocenić, czy bohater jest inżynierem, czy też prawnikiem?
Prawdopodobieństwo czy podobieństwo?
Jacek jest 39-letnim mężczyzną. Jest inteligentny, choć trudno go określić jako naprawdę twórczego. Ma silną potrzebę porządku i jasności, lubi schludne i przejrzyste systemy, w których każdy szczegół znajduje sobie właściwe miejsce. Pisze w sposób raczej nieciekawy, tylko z rzadka okraszany przejawami prostego humoru i wyobraźni typu science-fiction. Jest silnie motywowany do mistrzostwa, w tym, co robi. Zdaje się mieć niewiele sympatii do innych ludzi i niespecjalnie lubi zadawać się z innymi.
Heurystyka reprezentatywności (podsumowanie)
Formułowane sądy opierają się na informacji o podobieństwie bez uwzględniania informacji o prawdopodobieństwie
Polega na wyciąganiu nieuprawnionych wniosków ogólnych z pojedynczych, znanych nam przypadków
Prowadzi do pomijania ważnych informacji o innych ludziach
Heurystyka zakotwiczenia (podsumowanie)
Zakotwiczenie jest automatyczne i nie wymaga myślenia; modyfikacje wymagają uruchomienia procesów poznawczych
Efekty zakotwiczenia są tym większe, im mniej mamy informacji o ocenianym obiekcie i mniej motywacji, aby dokonać modyfikacji
Kotwica wpływa na selektywne przypominanie sobie przez człowieka informacji, zgodnej kotwicą
Heurystyka zakotwiczenia odpowiada za popełnianie podstawowego błędu atrybucji
Heurystyka symulacji
Formułowanie sądów w oparciu o umysłowe wyobrażenie przebiegu zdarzeń. Zdarzenia, które łatwiej sobie wyobrazić wydają się ludziom bardziej prawdopodobne
Myślenie kontrfaktyczne czyli co by było gdyby……??
Funkcje myślenia kontrfaktyczne:
ułatwia akceptację trudnej sytuacji życiowej, dzięki porównaniom w dół
Motywuje jednostkę do działania dzięki porównaniom w górę
Podstawowe pojęcia:
| Atrybucja | Wnioskowanie o przyczynach zachowań innych ludzi |
|---|---|
| Samoatrybucja | Wnioskowanie o przyczynach własnych zachowań |
| Atrybucja wewnętrzna | Postrzeganie przyczyn zachowań danej osoby w jej względnie trwałych własnościach |
| Atrybucja zewnętrzna | Postrzeganie przyczyn zachowań danej osoby w cechach sytuacji, pozostających poza jej kontrola |
Kiedy dokonujemy atrybucji?
Kiedy dane zdarzenie ma charakter negatywny
Kiedy dane zdarzenie jest niezgodne z doświadczeniami i wiedzą jednostki zgromadzoną w schematach poznawczych
Kiedy jednostka przewiduje sukces a w efekcie ponosi porażkę
Kiedy jednostka podejmuje zachowanie, które uważa za nietypowe dla niej
Podstawowy błąd atrybucji
Skłonność do przypisywania cudzych zachowań czynnikom wewnętrznym, przy niedocenianiu roli czynników sytuacyjnych
Źródło: (1) ludzie przy wnioskowaniu o przyczynach zachowań innych ludzi nie biorą pod uwagę informacji o powszechności (2) ludzie przy wnioskowaniu o przyczynach zachowań innych ludzi kierują się heurystyk a zakotwiczenia
Asymetria atrybucji aktor-obserwator
Wyjaśnianie cudzych zachowań w odniesieniu do czynników wewnętrznych, własnych zachowań w odniesieniu do czynników zewnętrznych
Źródło: (1) ukierunkowanie uwagi (2) odmienność wiedzy (3) odmienny język stosowany do opisu zachowań własnych i cudzych
Egotyzm atrybucyjny
Tendencja do wyjaśniania własnych zachowań w pochlebny dla siebie sposób
Źródło: motyw autowaloryzacji
Egocentryzm atrybucyjny
przecenianie własnego wkładu w wynik osiągnięty wspólnie z innymi osobami
Źródło: (1) niejednakowy dostęp do informacji o własnym wkładzie w porównaniu z wkładem partnera (2) wybiórcze kodowanie (3) wybiórcze przypominanie
Efekt fałszywej powszechności
Przecenianie przez ludzi stopnia rozpowszechnienia własnych poglądów, postaw, cech
Źródło: otaczanie się ludźmi o podobnym światopoglądzie
Ukryta teoria osobowości
Sieć powiązań między poszczególnymi cechami osobowości, która służy do wnioskowania o własnościach człowieka na podstawie wiedzy o jednej cesze
S. Asch, 1946
Grupa I: inteligentna, zdolna, pracowita, zdecydowana, praktyczna, ostrożna, serdeczna.
szczęśliwa
wielkoduszna
towarzyska
Grupa II: inteligentna, zdolna, pracowita, zdecydowana, praktyczna, ostrożna, chłodna.
wyrachowana
bezwzględna
nieszczęśliwa
Reguły wnioskowania na podstawie UTO
dążenie do spójnego treściowo obrazu człowieka, wyrażające się w ujednolicaniu cech (np. efekt aureoli)
o innych cechach człowieka wnioskujemy na podstawie tzw. cech centralnych
cechy centralne określające społeczne funkcjonowanie człowieka to para „ciepły-chłodny”
cechy centralne determinujące obraz człowieka pod względem intelektualnym to para „inteligentny-nieinteligentny”
pojedyncza cecha intelektualna pośród innych cech społecznych jest zwykle przesłanka do wnioskowania o innych cechach intelektualnych
pojedyncza cecha społeczna pośród innych cech intelektualnych jest przesłanka do wnioskowania o innych cechach społecznych
Centralny charakter cechy nie jest jej stałą własnością lecz wynika z relacji między daną cechą a cechami kontekstowymi.
W jaki sposób upewniamy się, czy mamy rację?
|
|
|---|
A jednak miałam rację......
Samospełniające sie proroctwo: zjawisko, które polega na tym, że jednostka mając określone oczekiwania odnośnie zachowania innych własnym zachowaniem doprowadza do zdarzeń zgodnych z pierwotnie błędnymi oczekiwaniami
Treść proroctw jest najczęściej negatywna
Zjawisko zachodzi najczęściej w relacjach hierarchicznych
Agresja interpersonalna
Agresja interpersonalna-znaczenie pojęcia
czynności intencjonalne, świadomie podejmowane wobec innych ludzi
czynności ukierunkowane na wyrządzenie szkody, utratę cenionych społecznie wartości, zadanie bólu fizycznego lub spowodowanie cierpienia moralnego
czynności, które zawsze przynoszą negatywne efekty dla obiektu agresji
Własności osobowości agresywnej
Agresywność: wysoka gotowość do reagowania agresją z dużą częstotliwością i w różnych okolicznościach
Wyznaczniki osobowości agresywnej:
napastliwość fizyczna
napastliwość słowna
negatywizm
podejrzliwość
uraza
drażliwość
Dlaczego zachowujemy się agresywnie?
Teoria instynktu
agresja jest wrodzona i uwarunkowana biologicznie
Teoria społecznego uczenia się
agresja jest zachowaniem nabytym w toku społecznego uczenia się
Teoria popędu
agresja jest efektem nabytego popędu
Teorie instynktu
Hydrauliczna teoria agresji (Freud, 1930)
„energia” agresywna produkowana jest i gromadzona przez każdy organizm
„oczyszczenie” organizmu z negatywnej energii jest koniecznością
rola „wyzwalaczy” czyli bodźców kojarzonych z agresją dla podjęcia aktu agresji
nagromadzenie się „agresywnej energii” prowadzi do aktu agresji nawet pod wpływem „niewielkich wyzwalaczy”
rozładowanie energii prowadzi do uczucia ulgi
Jak rozładować agresywną energię? (teoria katharsis)
Katharsis właściwa: podjęcie aktu agresywnego
Katharsis pomocnicza: podjęcie aktywności fizycznej i/lub fantazjowania na temat agresji
Katharsis zastępcza: obserwacja osób zachowujących się agresywnie
Intra- i interpersonalne konsekwencje katharsis
Słaba kontrola emocjonalna
Nasilenie zachowań agresywnych w wyniku odczuwania ulgi po akcie agresji (prawo efektu)
Negatywne ustosunkowanie wobec obiektu agresji, a w konsekwencji zwiększone prawdopodobieństwo podjęcia ponownego aktu agresji wobec tego obiektu (teoria dysonansu poznawczego)
Dlaczego zachowujemy się agresywnie? cdn.
Teoria społecznego uczenia się
Uczenie się agresji poprzez warunkowanie instrumentalne i modelowanie
Teoria popędu
Teoria frustracji-agresji (Wojciszke, 2002 za Dollard i in., 1939)
„Każda agresja jest wynikiem frustracji, każda frustracja prowadzi zaś do agresji”
Kiedy doznajemy frustracji?
Zablokowanie działania jednostki ukierunkowanej na zaplanowany i pożądany przez nią cel
Wielkość frustracji zależy od:
wartości zablokowanego celu
wielkości przeszkody
stopnia, w jakim cel został już zrealizowany
częstości doznawanych frustracji przy okazji realizacji innych zadań
Sposoby redukcji frustracji poprzez akt agresji
- Agresja bezpośrednia: podjęcie agresji ukierunkowanej na źródło frustracji
- Agresja symboliczna: fantazjowanie na temat zaszkodzenia osobie, która odpowiada za frustracje podmiotu
- Autoagresja: agresja ukierunkowana na siebie samego
- Agresja przemieszczona: ukierunkowanie agresji na osobę słabszą, która nie jest źródłem frustracji
Kiedy frustracja prowadzi do agresji?
(empiryczna weryfikacja założeń teorii frustracji- agresji)
Uznanie zachowania sprawcy frustracji za nieuzasadnione i intencjonalne
Obecność bodźców kojarzonych z agresją, czyli przedmiotów bądź ludzi, budzących złość
WNIOSEK: frustrację należy traktować jako stan gotowości do podjęcia zachowania agresywnego
Jak wyjaśnić zachowanie agresywne?
Agresja reaktywna
Mechanizm regulacyjny: negatywne stany emocjonalne (złość, irytacja, gniew, frustracja)
Funkcja agresji reaktywnej: ekspresja negatywnych stanów afektywnych poprzez zadanie bólu, zranienie, upokorzenie drugiej osoby
Źródło agresji reaktywnej: słaba kontrola emocjonalne prowadząca do ograniczonych umiejętności radzenia sobie z negatywnymi emocjami w aprobowany społecznie sposób
Agresja proaktywna
Mechanizm regulacyjny: motywacja/dążenie jednostki do zrealizowania wyznaczonych planów/zadań
Funkcja agresji proaktywnej: osiągnięcie pożądanych przez jednostkę celów
Źródło agresji proaktywnej: obserwacja modeli, otrzymywanie nagród i brak kar za zachowania agresywne
Agresja jako zjawisko wewnątrz- i międzygrupowe
(zjawisko „kozła ofiarnego”)
„Kozioł ofiarny”- osoba obarczana za porażkę grupy bez obiektywnych przesłanek
„Kozioł ofiarny” może pochodzić zarówno z własnej grupy jak i innych, obcych grup
„Kozła ofiarnego” grupa deprecjonuje w celu odbudowania pozytywnej identyfikacji społecznej (podstawowa funkcja poszukiwania/wyznaczania kozła)
Agresja jako zjawisko wewnątrzgrupowe
(zjawisko „czarnej owcy”)
„Czarna owca”- osoba naruszająca normy obowiązujące w danej grupie społecznej
„Czarna owca” pochodzi zawsze z grupy własnej
„Czarną owcę” grupa (1) nakłania do przestrzeganie norm grupowych, (2) eliminuje członka z grupy
Agresja wobec „czarne owcy” jest próbą utrzymania spójności grupy
Uwarunkowania zachowania agresywnego w tłumie
Anonimowość
Obniżona samoświadomość
Zwiększona tendencja do „zarażania” się emocjami innych osób
Poddawanie się konformizmowi informacyjnemu
Pojęcie bullyingu
Systematyczne, powtarzalne i długotrwałe podejmowanie zachowań agresywnych przez jedną grupę uczniów wobec słabszych rówieśników
Formy bullyingu:
znęcanie się, pobicia, przymuszanie do wykonywania określonych czynności (agresja fizyczna)
wyśmiewanie i upokarzanie (agresja werbalna)
celowe wyłączanie ucznia z grupy (ostracyzm grupowy)
upowszechnianie kłamstw i plotek (agresja pośrednia/relacyjna)
Pojęcie cyberbullyingu
Zjawisko oczerniania i wyszydzania jednostki poprzez upowszechnianie nieprawdziwych i dyskredytujących informacji w Internecie i/lub wysyłania obraźliwych sms-ów, e-maili.
Charakterystyka typowych ofiar bullyingu
niska samoocena
wysoka lękliwość
duża wrażliwość, uległość i pasywnosć w relacjach społecznych
nieśmiałość i brak pewności siebie
chłopcy-ofiary bullyingu słabsi fizycznie w porównaniu do swoich rówieśników
Charakterystyka typowych agresorów
wysoka aprobata dla stosowania przemocy w relacjach interpersonalnych
duża impulsywność i silna potrzeba dominacji
niska empatia
duża siła fizyczna
Wychowawczy kontekst rozwoju zachowań agresywnych
emocjonalne odrzucenie ze strony pierwszego opiekuna podczas pierwszych lat życia
stosowanie metod wychowawczych opartych na sile, karach fizycznych oraz negatywnych emocjach o dużym natężeniu
słaba kontrola rodzicielska, przyzwolenie dziecku na podejmowanie zachowań agresywnych
znaczenie temperamentu dziecka