PROCESY POZNAWCZE:

Definicja pamięci:

PAMIĘĆ-

jest to aktualna wiedza na

temat przeszłego doświadczenia.

Abraham P. Sperling

5 kryteriów spełniających odrębność systemów

pamięci:

Endel Tulving (1984)

zaproponował pięć

kryteriów, które muszą być spełnione, aby

mówić o odrębności systemów pamięci.

Jego zdaniem systemy są odrębne jeśli:
Mają różne funkcje behawioralne i kognitywne oraz są

wyspecjalizowane w przetwarzaniu różnych rodzajów
informacji;

Funkcjonują wedle różnych reguł;
Mają różne podłoże neuronalne;
Pojawiają się w różnym czasie w rozwoju onto- i

filogenetycznym;

Różnią się formatem reprezentowania informacji.

KLASYCZNY PODZIAŁ

PAMIĘCI:

Wywodzi się z blokowego

(magazynowego) modelu

Atkinsona

Shiffrina

, oparty został na kryterium

czasu przechowywania informacji.

Ze względu na to kryterium

wyróżniono 3 systemy:

 Magazyn sensoryczny (sensory

storage);

Krótkotrwały (short term storage,

STS);

Długotrwały (long term storage, LTS)

Sensoryczna

– przechowywanie 0,5 - 1 sekundy,

specyficzna dla modalności, większa pojemność niż
pamięci krótkotrwałej, raczej informacje o fizycznych
parametrach bodźców; M. sensoryczny jest
specyficzny dla powiązanego z nim zmysłu, np.
wzroku, słuchu, węchu. Do magazynu sensorycznego
trafia cała informacja o sytuacji bodźcowej, zwykle
bardzo złożonej. Jego pojemność, szczególnie w
przypadku pamięci ikonicznej, musi być ogromna.
Funkcjonowanie p. sensorycznej jest całkowicie
automatyczne, jej zawartość nie podlega kontroli
wolicjonalnej. Tą kontrolą może być zamknięcie oczu-
blokując percepcję bodźców pochodzących z
otoczenia. Jednak to nie zmienia faktu, że nie można
fenomenologicznie doświadczyć jej istnienia.

Krótkotrwała (operacyjna, robocza)

– przechowywanie kilka

do kilkunastu sekund, możliwe wydłużenie dzięki powtórkom
wewnętrznym, pojemność do 7+/-2 elementy, kod głównie
akustyczny i wzrokowy. Pamięć krótkotrwała , jako część
naszej psychicznej teraźniejszości , zwana jest także

pamięcią operacyjną

. Materiał jest przekazywany do niej

albo z pamięci sensorycznej , albo długotrwałej - informacja
może być przetwarzana w sposób świadomy jedynie w
pamięci krótkotrwałej .

Informacja słowna wprowadzona do pamięci krótkotrwałej z
pamięci sensorycznej jest zwykle kodowana akustycznie .
Pojemność pamięci krótkotrwałej można zwiększyć przez
porcjowanie , polegające na łączeniu nie związanych
elementów w grupy mające pewien sens . Powtarzanie
podtrzymujące przedłuża czas przechowywania materiału w
pamięci krótkotrwałej w sposób nieograniczony -
powtarzanie opracowujące przygotowuje go do przekazania
do pamięci długotrwałej .

Trwała

– czas przechowywania praktycznie

nieograniczony, uzupełniana, modyfikowana, pojemność
praktycznie nieograniczona, kod głównie semantyczny.
Przechowuje informacje w perspektywie lat.

Ze wszystkich 3 systemów pamięci obecnych w koncepcji

Atkinsona i Shiffrina, pamięć długotrwała wykazuje
największe zróżnicowanie zarówno co do rodzajów, jak i
funkcji.

Wspólną funkcją wszystkich rodzajów pamięci trwałej jest

umożliwienie skutecznej adaptacji jednostki do
środowiska, szczególnie w dłuższej perspektywie
czasowej.

Rozróżnienie między systemami pamięci

długotrwałej dokonano w oparciu o
różnice w sposobach zapamiętywania,
przechowywania i odpamiętywania
informacji. Istotą pamięci trwałej w
tym ujęciu były pierwotne różnice w
zakresie tych 3 pod. faz procesu
pamięciowego, w zależności od
rodzaju przetwarzania informacji.

Bardziej szczegółowych rozróżnień

rodzajów pamięci długotrwałej
dokonanej w oparciu o różnice w
sposobach zapamiętywania,
przechowywania i odpamiętywania
informacji. Istotą podziału pamięci
trwałej w tym ujęciu były pierwotnie
różnice w zakresie tych 3 podst. faz
procesu pamięciowego, w zależności od
rodzaju przetwarzanej informacji…

Klasyfikacja pamięci c.d.n.

Za najogólniejszą klasyfikację rodzajów pamięci ze

względu na kryteria przebiegu 3 faz pamięciowych
uznać można

podział wprowadzony przez Squire’a

(1986;1994;Squire, Zola Morgan,1991).

Ma on charakter głównie porządkujący: autor,

odwołując się do znanych wcześniej podziałów,
dokonał ich klasyfikacji, uwzględniając relacje ,
które zachodzą między różnymi rodzajami
pamięci. Podstawowy podział rodzajów pamięci
odwołuje się do koncepcji wiedzy wg. Ryle’a
(1949), zaadaptowanej do badań nad pamięcią
przez Andersona (1976).

Squire czyni więc rozróżnienie na wiedzę

deklaratywną i proceduralną.

Autor zauważył

jednak, że w kontraście do wiedzy
deklaratywnej, umiejscowić można nie tylko
proceduralne nawyki i umiejętności,
tradycyjnie ujmowane pod pojęciem wiedzy
proceduralnej. Również inne formy nabywania
albo modyfikacji zapisów w pamięci, tj. efekty
poprzedzania, warunkowania klasycznego czy
nieasocjacyjnego uczenia się (np. habitacji),
mają pewną wspólną właściwość , która
charakteryzuje również wiedzę proceduralną .
Wszystkie one mają mianowicie postać

niedeklaratywną

, co oznacza trudność w

zakresie werbalizacji treści wiedzy.

Squire i Zola- Morgan (1991) dokonali

również zabiegu redukcji
różnorodności rodzajów pamięci,
wskazując na podobieństwo pamięci
deklaratywnej do jawnej, a pamięci
niedeklaratywnej do ukrytej.

Pamięć

deklaratywna (jawna)

Semantyczna- (fakty),

obejmuje specyficzną,

stosunkowo łatwą do werbalizacji wiedzę
ogólną, oderwaną od kontekstu. Jest rodzajem
‘’umysłowego tezaurusa, zorganizowanej
wiedzy, jaką jednostka posiada o słowach i
innych symbolach werbalnych, ich
znaczeniach i referencjach między nimi oraz o
regułach, formułach i algorytmach manipulacji
tymi symbolami, pojęciami i relacjami’’

(Tulving, 1972)

 Epizodyczna (zdarzenia),

dotyczy

‘’informacji o czasowo
umiejscowionych epizodach i
wydarzeniach oraz czasowo-
przestrzennych relacjach między
nimi’’

(Tulving, 1972).

Pamięć

nedeklaratywna

(niejawna):

Priming-

od ang. to prime – uprzedzać, przygotowywać) – czyli

poprzedzanie, oznacza wpływ wcześniejszego kontaktu z
bodźcem na późniejsze procesy przetwarzania tego bodźca
(poprzedzanie percepcyjne) lub innego bodźca, ale
powiązanego z nim semantycznie (poprzedzanie pojęciowe).
Poprzedzanie jest procesem niezamierzonym i nieświadomym
– może ułatwiać lub utrudniać przetwarzanie informacji, np.
rozpoznanie poprzedzonych bodźców. Wpływa też na ich
ocenę. Poprzedzanie występuje też wtedy, gdy bodźce
poprzedzające prezentowane są podprogowo, czyli w
warunkach uniemożliwiających ich świadomy odbiór, np. przez
krótki czas. Schemat badania obejmuje dwie fazy. W pierwszej
– fazie uczenia się – prezentowany jest materiał (słowa,
obrazy). W fazie drugiej – testowej – badani wykonują zadanie,
w którym odpowiedzi mogą być ułatwione i ukierunkowane
przez materiał, którego uczyli się w fazie pierwszej.

REASUMUJĄC:

klasyfikacja pamięci występuje w

zależności:

Od czasu przechowywania tj.:
1. Sensoryczna;
2. Krótkotrwała (operacyjna, robocza);
3. Trwała.
 Ze względu na formy przechowywania i mechanizmy

wydobycia :

Deklaratywna

- informacje dostępne świadomości, możliwe

do zwerbalizowania, większy udział struktur korowych.

Nedeklaratywna

- pamięć ukryta, nieuświadamiana,

zawiera wzorce umiejętności percepcyjnych
(proceduralna), uczestniczy w procesach torowania,
warunkowania, habituacji. Gromadzona prawdopodobnie
od urodzenia z większym udziałem struktur podkorowych.

Ze względu na format przechowywanych informacji:

Semantyczna (wiem)

- Idee, pojęcia jako wynik

rozumienia faktów i zjawisk, organizacja pojęciowa,
odniesienie do świata, składająca się na
wykształcenie ogólne.

Epizodyczna (pamiętam)

- zdarzenia, epizody,

których źródłem są czyste doznania zmysłowe,
organizacja czasowa, odniesienie do Ja, niewielkie
znaczenie dla systemu wiedzy ogólnej.

Ludzie, tak jak i zwierzęta, korzystają z doświadczenia

indywidualnego oraz gatunkowego. Pozwala to uniknąć
popełnionych niegdyś błędów, a także wybrać spośród
możliwych sposobów reagowania te, które okazały się
skuteczne. Bez zdolności do przechowywania, a więc
zatrzymywania w pamięci przyswojonych treści, człowiek
dysponowałby tylko teraźniejszością, nie miałby
przeszłości. Swoich doświadczeń nie mógłby
wykorzystywać do kształtowania przyszłości . Człowiek bez
żadnych wspomnień byłby również bezradny jak
noworodek. Codzienne czynności i przyzwyczajenia, takie
jak ubieranie się, posługiwanie się nożem i widelcem czy
włączanie światła w mieszkaniu , w przypadku utraty
pamięci stałyby się niemożliwe do wykonania. Człowiek nie
wiedziałby nawet kim jest. Następstwem tego stanu rzeczy
byłby całkowity brak orientacji .

Pamięć odgrywa więc niesamowitą rolę w naszym życiu!

Czym jest więc pamięć?

Otóż pamięć może być rozumiana bądź jako proces składający się z

wielu faz, bądź jako właściwość jednostki. Analizując pamięć jako
proces, zwracamy uwagą na jej uniwersalne cechy, natomiast gdy
traktujemy ją jako właściwość jednostki, wówczas większą wagę
przypisujemy cechom lub różnicom indywidualnym. Do
formułowania ogólnych definicji bardziej przydatne jest rozumienie
pamięci
jako procesu.
Pamięć jest procesem odpowiedzialnym za rejestrowanie,
przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia. W pamięci mogą być
przechowywane informacje dotyczące biologicznej struktury
organizmu (ta forma pamięci zapisywana jest w genach),
indywidualnej przeszłości jednostki oraz właściwości świata, w jakim
ta jednostka żyje. Zwykle przyjmuje się, że pamięć jest
zarejestrowana w mózgu jej nosiciela, choć obok pamięci
jednostkowej istnieje także pamięć zbiorowa (Jedlicki, 1997), która
jest rejestrowana i przechowywana w odmienny sposób.
Doświadczenie może być przechowywane w naszej pamięci przez
dłuższy lub krótszy czas, może być łatwiej lub trudniej dostępne,
Może wreszcie przyjmować bardzo zróżnicowane formy.

BIBLIOGRAFIA:

 E. Nęcka, J. Orzechowski, B. Szymura-

‘’Psychologia poznawcza”, wydawnictwo
naukowe PWN;

J. Strelau, D. Doliński- ‘’Psychologia”

Podręcznik akademicki;

T. Maruszewski- ‘’Psychologia poznawcza”

Sposoby rozumienia siebie i świata,
Gdańskie wydawnictwo psychologiczne;

Abraham P. Sperling- ‘’Psychologia’’,

wydawnictwo ZYSK I S-KA.

Document Outline