Oznaczenia oceniające
gospodarkę
węglowodanową:

glukoza, HbA1c, albumina
w moczu, ciała ketonowe.

Agnieszka Stopkiewicz,

gr B III OAM

Cukrzyca – choroba
społeczna

Cukrzyca to zespół zaburzeń metabolicznych
dotyczących metabolizmu węglowodanów, w
których glukoza jest słabo zużywana i
produkowana w zwiększonych ilościach, co
prowadzi do hiperglikemii.

Hiperglikemia może wynikać też z upośledzenia
wydzielania insuliny lub z upośledzenia jej
działania albo też wynikać z obu tych zmian.

Rodzaje cukrzycy

Typ I

Typ II



Uszkodzenie komórek β
wysp trzustkowych przez
autoprzeciwciała, co
powoduje znaczne
obniżenie, a potem niedobór
insuliny



Spadek poziomu insuliny
powoduje aktywację
procesów ketogenezy, stąd
oprócz podwyższonego
poziomu G, we krwi znajdują
się także ciała ketonowe



Przyczyną jest insulinooporność
spowodowana, np. mutacją rec.
dla insuliny, zmiana jej
aktywności, zaburzeniami
konwersji proinsuliny do insuliny



Wydzielana jest insulina, jednak
nie powoduje ona wnikania G do
tkanek, wobec tego zwiększa się
jej wydzielanie 
hiperinsulinemię, następnie
komórki β się wyczerpują, spada
stężenie insuliny  hiperglikemia



Nieadekwatny poziom insuliny do
stężenia G

Kryteria rozpoznania
cukrzycy

1. Objawy:

poliuria

polidypsja
polifagia, utrata masy ciała

2. Glikemia przygodna oznaczona w osoczu
> 11,0 mmol/l (200mg/dl)

3. Glikemia na czczo (osocze krwi żylnej)
> 7,0 mmol/l (126 mg/dl)

4. OGTT po 2h
> 11,0 mmol/l



Prawidłowy poziom G w surowicy wynosi

3,6 – 5,4 mmol/l



W cukrzycy glikemia na czczo:

> 7,0 mmol/l (osocze krwi żylnej i kapilarnej)
> 6,0 mmol/l (krew pełna żylna i kapilarna)



Przygodne stężenie G:

u osób zdrowych 2 godz. po posiłku d0 11,0
mmol/l
> 11,0 mmol/l świadczy o cukrzycy



Hiperglikemia, gdy st G > 6,0 mmol/l (110

mg/dl)

Przyczyny hiperglikemii:



Cukrzyca i nietolerancja G – niedobór insuliny,

insulinooporność,



Zespół, choroba Cushinga – nadmiar ACTH



Akromegalia – nadmiar GH



Udar mózgu, urazy, wstrząs, wzrost amin

katecholowych (A, NA)

Powikłania cukrzycy

ostre

przewlekłe



Kwasica ketonowa:
ciała ketonowe we krwi,
moczu, hiperglikemia,



Kwasica mleczanowa:
obniżone pH krwi, wzrost
luki anionowej, kwas
mlekowy w surowicy



Hipoglikemia – przy
przedawkowaniu leków
hipoglikemizujących



Mikro- i makroangiopatie
naczyń



Retinopatia



Nefropatia



Neuropatia

Badania laboratoryjne w cukrzycy



Badania przesiewowe (dzieci, przyszli rodzice)



Diagnostyka w kierunku potwierdzenia

cukrzycy



Diagnostyka w kierunku ustalenia typu

cukrzycy



Badania w fazie ostrej cukrzycy



Monitorowanie leczenia osób z cukrzycą



Badania przesiewowe w kierunku powikłań

cukrzycy



Diagnostyka w powikłaniach

Rola
laboratorium w
cukrzycy

1. Faza przedkliniczna

(badania genetyczne ,
serologiczne, ocena glikemii)



Markery genetyczne HLA



Markery immunologiczne

Ab przeciwko GAD, IAA,
fosfatazie tyrozyny



Stężenie G (metoda

zautomatyzowana)



Stężenie insuliny (na

czczo, OGTT)

Rola
laboratorium w
cukrzycy

2. Faza kliniczna

3. Leczenie – faza ostra



Stężenie G



OGTT



Ciała ketonowe (krew,

mocz)



Insulina, peptyd C, testy

stymulacyjne



Stężenie G (krew, mocz)



Ciała ketonowe (krew,

mocz)

Rola
laboratorium w
cukrzycy

4. Leczenia – faza przewlekła



Stężenie G (krew, mocz)



Białka glikowane – HbA1c



Białka w moczu –

wydalanie albumin 
mikroalbuminuria,
proteinuria



Lipidy, kreatynina

Stężenie G – podstawowa analiza w
diagnostyce cukrzycy



Wykonywane przez certyfikowane laboratoria



Minimum 8 h głodzenia pacjenta do momentu

pobrania krwi



Oddzielenie krwi od osocza w czasie < 1 h



Materiał biologiczny: krew pełna, osocze, surowica

(ważne! Wyniki w zależności od materiału nieco się
różnią!!!) o 11% więcej w surowicy i osoczu niż we
krwi pełnej krwinki zużywają G



Pobranie na NaF inhibitor glikolizy



Stężenie G rano wyższe niż po południu



Kilkukrotny pomiar

Dobowy profil glikemii



Celem jest stwierdzenie skuteczności leczenia



Wykonywane u pacjentów z cukrzycą typu I



Krew pobrana przed i 2 godz. po każdym

posiłku, przed snem, w nocy co 3 godz.

Doustny test obciążenia glukozą
(OGTT)



Badanie stosowane w diagnostyce cukrzycy, polega na
podaniu pacjentowi G i obserwacji reakcji organizmu:
wydzielanie insuliny, szybkość regulacji poziomu cukru we
krwi, szybkość wchłaniania G do tkanek



Wykonywany na czczo, rano, po przynajmniej 8 godz. od
ostatniego posiłku, po przespanej nocy



Wskazania: glikemia na czczo 5,6 – 7,0 mmol/l

glikozuria



Wadą jest słaba powtarzalność testu, brak standaryzacji G,
przygotowanie pacjenta, czasochłonność



Jest lepszym badaniem niż G na czczo, ponieważ
nieprawidłowe uwalnianie insuliny w odpowiedzi na G pojawia
się wcześniej w typie I niż podwyższone st G na czczo

Doustny test obciążenia glukozą
(OGTT)



Etapy testu:

1. Pobranie próbki krwi – oznaczenie poziomu G
w osoczu krwi
2. Obciążenie G: dorośli 75g, dzieci 1,75g/1kg
m.c. rozpuszczona w szklance wody – wypić
przeciągu 5 min
3. W trakcie (2 godz.) badania pacjent pozostaje
w spoczynku, w pozycji siedzącej
4. Pobranie drugiej próbki krwi (po 2 godz.) w
celu ponownego oznaczenia poziomu G w
osoczu

Glukoza w moczu



Prawidłowo brak, lub w ilościach śladowych



Oznaczenie glikozurii ma wartość

skrinningową



Najprostszy i najszybszy sposób oznaczenia to

test paskowy



Istnieją testy chemiczne, które często dają

wyniki FD ( Fehlinga, Benedicta)



Oznaczenie za pomocą paska jest

oznaczeniem półilościowym

Test paskowy



Przy niskich st G niska precyzja (wpływają na to
rozcieńczenie moczu oraz obecność inhibitorów
enzymów w moczu)



Brak czułości i swoistości



Wynik ujemny nie rozróżnia normoglikemii od
hipokligemii



Wynik FD przy obecności innych związków
redukujących (wit. C, salicylany)



Stosowany wyłącznie do monitorowania, jeżeli wynik
będzie dodatni należy go potwierdzić badaniami w
laboratorium,



Test szybki, wygodny użyciu

Ciała ketonowe



aceton



kwas acetylooctowy



kwas β-hydroksymasłowy (stanowi najwyższą
frakcję)



Są produktami utleniania WKT w wątrobie,



Stężenie ciał ketonowych w surowicy nie

przekracza 0,2 mmol/l,



Przyczyny ketonemii i ketonurii:

alkaloza, głodzenie, częste wymioty, cukrzyca

Oznaczenie ciał
ketonowych



ACETEST:
odczynniki: Gly, nitroprusydek sodu, fosforan sodu,
laktoza.
acetooctan i aceton  niebieskofioletowy kompleks z
nitroprusydkiem sodu



Oznaczenie β-hydroksymaślanu:
przekształcenie go do acetooctanu w obecności NAD i
dehydrogenazy β-hydroksymaślanu, pomiar powstałego
NADH



Test paskowy: oznaczenie półilościowe, nie wykrywa
β-hydroksymaślanu

wyniki FD: leki z grupami –SH
wyniki FU: wit. C, pozostawienie na powietrzu pasków,

ulatnianie acetonu z moczu

HbA1c – hemoglobina glikowana



Powstaje w procesie przyłączenia cząsteczki

glukozy do wolnych grup aminowych N-
końcowej waliny łańcucha beta globiny, jest to
proces nieenzymatyczny (glikacja),



Występuje kilka frakcji hemoglobiny

glikowanej, które różnią się miedzy sobą
rodzajem przyłączonego monosacharydu oraz
lokalizacją glikowanej grupy aminowej,



Prawidłowa wartość hemoglobiny glikowanej

nie powinna przekraczać 6%,

HbA1c – hemoglobina glikowana



Błona erytrocytu jest przepuszczalna dla G,

stąd ilość zawartej w nim Hb glikowanej
odzwierciedla średnie st. G we krwi w ciągu
poprzednich 3 miesięcy  najlepszy parametr
do monitorowania glikemii



Jej poziom nie zależy od wysiłku fizycznego,

wahań st. G czy posiłku



Ocena jej poziomu powinna być wykonywana

co 3 miesiące

Oznaczanie HbA1c



Materiał: krew pełna żylna pobrana na EDTA lub
heparynę lub włośniczkowa pobrana do
zheparynizowanych kapilar i probówek zawierających
odczynnik hemolizujący



Oznaczenie metodą referencyjną (HPLC), elektroforeza,
SM, spektrofotometria, metody immunochemiczne,



Interferencje:

próbki lipemiczne niedokrwistość
przewlekłe spożywanie hemolit.

alkoholu

hemoglobinopatie

leki

Oznaczenie HbA1c - HPLC



Krew na EDTA lub heparynę, może być przechowywana
do tygodnia w temp +4 C



Czynniki zakłócające: pre-HbA1c, skrócenie życia
RBCs, hipertriglicerydemia, hiperbilirubinemia,
hemoglobinopatie, Hb powstała pod wpływem leków,
alkoholu, mocznicy



Wykonanie:
1. rozpuszczoną próbkę w rozpuszczalniku nakłada się
kolumnę wypełnioną żelem krzemionkowym
2. zachodzą oddziaływania pomiędzy próbką a
wypełnieniem kolumny i następuje rozdział,



Wynik to stosunek Hb glikowanej do całkowitej ilości
Hb w próbce