Rany

-rodzaje, mechanizmy

powstania, typy gojenia

Rana

-przerwanie anatomicznej ciągłości tkanek

lub ich uszkodzenie pod wpływem urazu

Czynniki uszkadzające:

•Mechaniczny

•Termiczny

•Chemiczny

•Energia promienista

Rodzaje ran:

• otarcia, zadrapania-

uszkodzony naskórek i

powierzchowna warstwa skóry

• rany powierzchowne-

nie przekraczają

warstwy podskórnej tkanki tłuszczowej

• rany głębokie-

przekraczają warstwę podskórna

tkanki tłuszczowej

Rodzaje ran uwzględniając

mechanizm powstania:

• Otarcia i zadrapania
• Rana cięte-

zadane ostrym przedmiotem, przerwana cala grubość skóry

i ewentualnie głębiej położone tkanki, Zwykle obficie krwawią. Brzegi rany
są równe, a uszkodzenie otaczających tkanek małe, goja się zazwyczaj
szybko.

• Rana tłuczone-

duża siła, najczęściej na twardym kostnym podłożu

(np. na głowie), brzegi nierówne, okoliczne tkanki uszkodzone., krwawienie
niewielkie

• Rana miażdżone-

powstaje na skutek znacznie większego urazu,

uszkodzone okoliczne tkanki, krwawienie małe lub brak.

• Rana rąbana-

ma cechy rany ciętej i tłuczonej, uszkodzenie otoczenia

• Rana szarpana-

rozrywa tkanki ( hak, drut, piła); brzegi, ściany i dno-

nierówne, poszarpane

• Rana kłuta-

zadana wąskim ostrym narzędziem, może drążyć do jam

ciała (uszkodzenie naczyń, narządów miąższowych, zapalenie otrzewnej na
skutek uszkodzenia żołądka, jelit; odma opłucnową, krwotok, tamponada
serca)

• Rany z ubytkiem skory-

wyszarpanie skóry na pewnej

powierzchni, rany skapacyjne

• Rany postrzałowe-

wlot + wylot, wokół uszkodzone energią

kinetyczna tkanki, rana wlotowa mniejsza, wylotowa większa o
poszarpanych krawędziach, z ubytkiem skory, ana bez wylotu to
rana ślepa

• Rana kąsana-

wskutek ugryzienia, Brzegi i ściany nierówne,

poszarpane, ślady zębów

• Rana zatruta-

wskutek ukąszenia przez żmiję lub owady,

widać ślad ukąszenia, okolica rany obrzęknięta, zaczerwieniona,
bolesna

• Amputacje-

całkowite oddzielenie części ciała

I.

Rany proste-

gł. dotyczą powłok, najczęściej mają niewielkie

rozmiary a prawidłowo zaopatrzone nie stanowią zagrożenia dla
zdrowia

II. Rany złożone-

z towarzyszącym uszkodzeniem ścięgien,

struktur kostno-stawowych, nerwów, naczyń itp.

III. Rany powikłane-

stwierdza się zakażenie przyranne,

ropień, ropowice

Rany o małym ryzyku
zakażenia

• Czyste- rany pooperacyjne w

obrębie skory odkażonej
wcześniej środkiem
dezynfekcyjnym

[częstość zakażenia 2%]

• Czyste skażone- w czasie

zabiegu dochodzi do otwarcia
przewodu pokarmowego,
układu oddechowego, układu
moczowo-płciowego, należy do
nich większość ran urazowych

[częstość zakażenia 3-4%]

• Skażone- rany w jałowo

prowadzonych operacjach, lecz
z rozlaniem się zakażonej treści
lub rany urazowe w których nie
widać zabrudzenia

[częstość zakażenia-15%]

Rany o dużym ryzyku zakażenia

• Rany brudne- o dużym

skażeniu, zabrudzone, z
rozległymi uszkodzeniami
tkanek, kąsane, postrzałowe,
podejrzane o zakażenie
beztlenowcami

• Rany stare- niezaopatrzone

przez ponad 12-24 h

[częstość zakażenia 25-

40%]

Gojenie ran

1. Przez rychłozrost
2. Przez ziarninowanie
3. Odroczone zamknięcie

Etapy gojenia:

1.

Miejscowa reakcja zapalna ( f. wysiękowa)

•

Przekrwienie czynne w otoczeni rany (rumień)

•

Wzmożona przepuszczalność naczyń włosowatych ( wysięk , obrzęk)

•

Napływ neutrofilii, limfocytów i monocytów

2.

Ograniczanie odczynu zapalnego i oczyszczanie
rany

•

W ranie dominują makrofagi

•

Trwa około 4-7 dni

3.

Właściwa faza gojenia ( f. proliferacyjna)

•

Fibroblasty w ranie wytwarzają kolagen, tworzenie blizny

•

Rana obkurcza się

•

Epitelizacja

•

Trwa ok. 6 dni

4.

Faza przebudowy (f. dojrzewania i bliznowacenia)

•

Powolna przebudowa blizny

•

Powstaje uporządkowana struktura kolagenu ułożonego wzdłuż linii
największych napięć

•

Blizna w swoim ostatecznym kształcie tworzy się około 12 miesiąca

Ziarninowanie

Tym sposobem goją się rany niezszyte

W dnie rany gromadzą się pączkujące naczynia

krwionośne, fibroblasty, kolagen i
mukopolisacharydy, tworząc nierówną ziarninę.

Niekorzystnie na proces gojenia, szybkość

tworzenia się blizny i ziarniny wpływają:

• niedobory białka
• niedobór witamin (gł. C i A)
• niedobór pierwiastków

śladowych

• zaburzenia krzepnięcia krwi
• rozległe operacje
• cukrzyca
• steroidoterapia
• zakażenie
• niedokrwienie rany
• ciężki stan ogólny

• żółtaczka
• kwasica
• wstrząs
• anemia
• mocznica
• choroby dermatologiczne
• stany immunosupresji
• niedożywienie,

wyniszczenie
nowotworowe

• chemioterapia

Tkanka łączna-

duża zdolność regeneracji, odrost z fibroblastów jest

równoznaczny z naprawą

Tkanka kostna i chrzęstna-

odrost z komórek okostnej i ochrzęstnej

Nabłonek jelit i naskórek-

odrost, ale głębsze uraz skóry właściwej i

jelita przez ziarninowanie

Śródbłonek naczyń-

duże zdolności do regeneracji

Nerwy obwodowe-

odrost na skutek ponownego wniknięcia włókien

osiowych z ich odcinka proksymalnego do osłonek Schwanna

Narządy miąższowe-

takie jak wątroba, nerki goją szkodzenia urazowe

w wyniku naprawy, mimo właściwości regeneracyjnych ich komórek

Mięśnie szkieletowe, gładkie i tkanka tłuszczowa-

ziarninowanie

Pierwsza pomoc po zranieniu:

Przy zabrudzeniu rany przemycie roztworem 0,9 NaCl, wodą

utlenioną

Założenie jałowego opatrunku
Opatrunek uciskający przy krwawiącej ranie, ew. ucisk ręką
Uniesienie kończyny, docisk do kości naczynia
Opaska Esmarcha, mankiet od aparatu o mierzenia

ciśnienia

( napełniamy do RR 250 mm Hg, max 1,5h )

Ochrona przed:

• Utratą krwi
• Wtórnym zakażeniem
• Rozwojem wstrząsu (przy dużych urazach)

Przygotowanie rany do chirurgicznego

opracowania:

• Oczyścić ranę i jej najbliższą okolicę
• Obficie przepłukać
• Jeśli to rana okolicy owłosionej-oczyścić z włosów
• Brzegi i okolice rany przemyć środkiem

antyseptycznym

• Najpierw okolice samej rany, następnie coraz dalej obwodowo
• Zapobiega to dodatkowemu skażeniu z dalszych okolic skóry

• Rozłożenie jałowego obłożenia rany

• Posiew?

Rodzaje zabiegów i szwów stosowanych w zaopatrywaniu ran:

• Pierwotne wycięcie rany- chirurgiczne opracowanie, skrócenie

czasu gojenia

• Szew pierwotny- zbliżenie brzegów rany szwami chirurgicznymi,

metalowymi zszywkami, plastrami przylepca, klejem tkankowym

Można go założyć gdy:

•

Pierwotnie wycięto ranę

•

Istnieje małe ryzyko zakażenia rany

•

Upłynęło nie więcej niż 12h od zranienia

Szew pierwotny odroczony- czyli założony podczas pierwszego

zaopatrywania rany i nie zawiązany, dociąga się przy braku
oznak stanu zapalnego w ranie

Szew wtórny- można go założyć gdy rana (gojona na

otwarto) zostanie oczyszczona i zacznie wypełniać się
ziarniną. Ranę odświeża się ( zeskrobanie nożem jej
powierzchni) i zakłada szwy.

Wtórne wycięcie rany- gdy proces gojenia niezszytej rany

przedłuża się, ziarnina jest twarda, nierówna,
bliznowaciejąca

Antybiotyk

profilaktycznie?!

TAK ?!
NIE ?!

TAK

• Rany zanieczyszczone
• Rozległe
• Z dużą ilością tkanki martwiczej
• Kąsane
• „stare” powyżej 24h
• Niektóre rany zakażone

Powikłania gojenia się ran:

1. Rozejście się rany

•

Okolice ruchome np. łokieć

•

Niedostateczne oczyszczenie rany

•

Zbyt wczesne usunięcie szwów

•

Ogólne zaburzenia gojenia

2. Krwawienie z rany

•

Spadnięcie podwiązki z naczynia

•

Zakażenia

•

Zaburzenia hemostazy

3. Krwiak w ranie

•

Skutek niedostatecznej hemostazy

4. Ropień w ranie

•

Zakażony krwiak

•

Masywny rozwój drobnoustrojów ropotwórczych

5. Blizna przerostowa, bliznowce

•

Nadmierny rozrost tkanki łącznej w bliźnie

•

Indywidualna cecha skóry

•

Zbyt duże naprężenia zeszytej rany