Rozmowa w psychologii

Klinika Psychiatrii Dorosłych

II Katedra Chorób Układu Nerwowego

Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Podczas rozmowy tylko około 7% informacji

przekazywanych jest werbalnie, 93% to przekaz

niewerbalny.

Komunikacja

◊ Odbiorca odbiera werbalnie znaczenie przekazu.
◊ Odbiorca analizuje ton głosu, którym mówi

nadawca.

◊ Odbiorca analizuje język ciała i wyraz twarzy

nadawcy.

◊ Odbiorca w kontekście społecznym ocenia to, co

mówi nadawca komunikatu.

Ekspresja niewerbalna:

◊ mimika twarzy,
◊ kinezjetyka – pozycja, postawa ciała, gesty,
◊ proksemika – przestrzenna odległość między

ludźmi wchodzącymi ze sobą w interakcję,

◊ parajęzyk – głosowe, ale niewerbalne aspekty

porozumiewania się (tempo wypowiedzi,
głośność, milczenie, pomyłki językowe, śmiech,
ziewanie itd.).

◊ Gdy rozmówca pochyla się w kierunku osoby, z którą

rozmawia, może to oznaczać, że czuje się dobrze w
kontakcie z nią.

◊ Skrzyżowane nogi lub ręce oznaczają pozycję obronną lub

negatywny stosunek do sytuacji czy wypowiedzi.

◊ Ręce założone z tyłu głowy świadczą o wyższości lub

dominacji.

◊ Podtrzymywanie głowy ręką informuje o tym, że słuchacz

prawdopodobnie nie interesuje się tym co się dzieje.

◊ Pocieranie podbródka świadczy o ocenianiu, zastanawianiu

się lub podejmowaniu decyzji.

◊ Zasłanianie ust dłonią świadczy o tym, że rozmówca

denerwuje się tym co mówi albo kłamie.

◊ Przesuwanie się w kierunku skraju krzesła jest sygnałem,

że rozmówca przestał słuchać i ma ochotę wyjść.

◊ Ręce założone z tyłu zazwyczaj oznaczają pewność siebie.

WYWIAD

Informacje o pacjencie uzyskane od osób trzecich.

Forma zbierania informacji o osobie badanej od

innych osób – członków rodziny,

współpracowników, przyjaciół itp.

Od niego zwykle zaczyna się proces diagnozy

psychologicznej.

Informacje o pacjencie uzyskane od niego

samego -

rozmowa

ROZMOWA PSYCHOLOGICZNA

Metoda komunikowania się psychologa klinicznego z

klientem/pacjentem, umożliwiająca zdobycie

informacji o problemach badanego i celach

podjętego z psychologiem kontaktu. Polega na

wymianie informacji umożliwiających opis i

zrozumienie problemów, sposobów reagowania,

przeżywania doświadczanych trudności,

pojawiających się zaburzeń i zdrowych cech

badanej osoby.

„Rozmowa to odpowiednio przygotowane spotkanie

osoby badającej i osoby, która pod jej kierunkiem

buduje swoje wypowiedzi w sposób zamierzony i

celowy, wyznaczony poprzez potrzeby

prowadzonych przez psychologa badań”.

S. Gerstmann

Rodzaje rozmowy:



ustna i pisemna

(ankieta),



standaryzowana:

dokładny plan, schemat z kolejnymi

pytaniami;

swobodna:

mamy tylko cel badania, wykaz

problemów,



anamnestyczna:

informacje o chorobie,



środowiskowa:

wpływ czynników środowiskowych na

rozwój jednostki,



jawna

(badany zna cel rozmowy, wie, że ma do

czynienia z psychologiem); ukryta; jawna niecelowa
(badany wie, że rozmawia z psychologiem, ale nie zna
rzeczywistego celu rozmowy),



indywidualna; zbiorowa

(terapia grupowa).

Rodzaje pytań:



zamknięte

(mamy gotowe odpowiedzi),

otwarte

(osoba badana sama konstruuje odpowiedź),



bezpośrednie:

badany zna cel pytania;

pośrednie:

badany nie zna celu pytania.



W trakcie

przygotowania

do spotkania z

osobą badaną należy zdobyć możliwie dużo
informacji na jej temat (dokumentacja, dane z
obserwacji).



Określenie jakie informacje należy uzyskać w
trakcie rozmowy (opracowanie listy tematów,
które będą podjęte w trakcie rozmowy).



Zadbanie o odpowiednie warunki, w których
rozmowa będzie się odbywała (bez udziału osób
trzecich, bez pospiechu, cisza, urządzone
wygodnie i estetycznie miejsce).

Fazy rozmowy:

1. Wstępna:



Jej celem jest zachęcenie osoby badanej do
uczestnictwa w badaniu poprzez zlikwidowanie
ewentualnych lęków i oporu, zwiększenie jej
motywacji do współpracy oraz wzbudzenie
zaufania.



Badany powinien być poinformowany o celu
badania, o tym, że nie musi udzielać
odpowiedzi na krępujące go pytania, powinien
być przekonany, że przekazane informacje nie
będą upublicznione.

2. Zasadnicza:



Uzyskanie informacji od badanego o
obiektywnych faktach (np. wiek).



Ustosunkowanie się badanego do tych faktów
(ocena rodziców, ocena wyników szkolnych,
omówienie sukcesów i porażek życiowych,
zadowolenie z osiągnięć).



Należy pamiętać, że badany może próbować
celowo kreować swój obraz (inwalida starający
się o przyznanie renty, oskarżony o popełnienie
przestępstwa).

3. Końcowa:



Podsumowanie wyników przeprowadzonej
rozmowy, bez dokonywania oceny badanego.



Wyjaśnienie wszelkich wątpliwości badanego.



Uporządkowanie zebranego materiału i jego
interpretacja.

Schemat rozmowy:

1.

Informacje o objawach pacjenta.

2.

Informacje o historii powstania i przebiegu choroby.

3.

Informacje o przebiegu doświadczeń z różnych
okresów życia.

4.

Informacje o stosunku pacjenta do tych doświadczeń
w kontekście ich znaczenia jakie mogły mieć dla
powstania choroby.

5.

Informacje o zachowaniu pacjenta w czasie rozmowy
psychologicznej.

6.

Podsumowanie danych.

Techniki przydatne w trakcie rozmowy:

1. Parafrazowanie

– powtarzanie swoimi słowami tego, co

powiedział pacjent. Wymaga skupienia się na słowach rozmówcy i

zrozumienia informacji, która przekazuje.

◊ „O ile dobrze pana zrozumiałam…”,
◊ „Chce pan powiedzieć, że…”,
◊ „Twierdzi pan, że…”,
◊ „A więc sądzi pan, że…”.

2. Precyzowanie

– poprzez dopytanie, skoncentrowanie się na

sprawie najważniejszej w danym momencie.

◊ „Która z tych spraw jest dla pani najważniejsza?”,
◊ „Mówiła pani o początkach swoich dolegliwości bólowych, może

wróćmy do tego”,

◊ „Mówił pan o problemach z chodzeniem, może skupmy się na tym”.

3. Odzwierciedlenie

– polega na odszyfrowaniu

komunikatu emocjonalnego, który przesyła pacjent.

◊ „Słyszę, że się pan niepokoi”,
◊ „Mam wrażenie, że jest pani dzisiaj smutna. Coś panią

martwi, prawda?”.

4. Milczenie

– nacisk na pauzy między wypowiedziami.

◊

Gdy milczy psycholog:

oznacza dla pacjenta akceptację

jego zachowania, dowodzi gotowości psychologa do
przyjęcia wypowiedzi badanego bez ograniczeń i jego
gotowości do wytworzenia silnej więzi emocjonalnej z
pacjentem.

◊

Gdy psycholog nie dopuszcza do pauz:

jest niezdolny do

nawiązania z osobą badaną innego kontaktu niż
werbalny.

◊

Gdy pacjent milczy:

nie akceptuje rozmówcy, niechęć do

zwierzeń na dany temat, efekt trafnej interpretacji
problemów badanego (milczenie obronne).

Nieprawidłowości w trakcie rozmowy:



krytykowanie,



obrażanie,



orzekanie,



chwalenie połączone z oceną,



decydowanie za innych, moralizowanie,



rozkazywanie,



grożenie,



obwinianie,



uciekanie od problemów rozmówcy, doradzanie, zmienianie
tematu, logiczne argumentowanie,



wyśmiewanie wypowiedzi pacjenta,



polemizowanie z objawami pacjenta,



nieuzasadniona ciekawość,



zajmowanie pacjenta własnymi problemami/sprawami,



zajmowanie się innymi zajęciami, ignorowanie pacjenta,



brak intymności.

Gdy badany odpowiada „Nie wiem”:

◊ Nie ma wiedzy na dany temat.
◊ Badany zetknął się z pewnymi faktami, ale o

nich zapomniał.

◊ Badany nie zrozumiał pytania.
◊ Badany nie chce odpowiedzieć na pytanie.

Korzyści płynące z dobrej komunikacji z

pacjentem:

◊ uzyskanie wiarygodnego opisu choroby, co

pomaga postawić trafną diagnozę,

◊ podporządkowanie się pacjenta wymogom

leczenia,

◊ zmniejszenie poczucia bezradności u pacjentów,
◊ pojawienie się pozytywnych emocji, które

wspomagają proces zdrowienia,

◊ podjęcie przez pacjenta współodpowiedzialności

za proces leczenia,

◊ rzadsze występowanie u personelu medycznego

syndromu „wypalenia zawodowego”.