Anna Ptak
Psychologia dla magistrów
Rok III Kraków
Rok 2015/2016

Praca zaliczeniowa –

Wprowadzenie do psychologii

Proszę podać konkretne

przykłady błędu w

obserwacji i oceny

człowieka „efekt halo”. Jak

można usunąć ten błąd?

EFEKT HALO

Efekt halo ( ang. halo effect), inaczej

efekt aureoli, w psychologii tendencja do
automatycznego, pozytywnego (efekt
Galatei, efekt aureoli, efekt nimbu ,
efekt Pollyanny, anielski efekt halo) lub
negatywnego (efekt Golema, szatański
efekt

halo),

przypisywania

cech

osobowościowych

na

podstawie

pozytywnego lub negatywnego wrażenia.

EFEKT HALO

• Jest odmianą podstawowego błędu atrybucji. Polega na

tym, że przypisanie jednej ważnej pozytywnej lub
negatywnej właściwości wpływa na skłonność do
przypisywania innych, niezaobserwowanych właściwości,
które są zgodne ze znakiem emocjonalnym pierwszego
przypisanego atrybutu.

• Istotą efektu halo jest przypisanie komuś ( atrybucja )

ważnej pozytywnej lub negatywnej cechy wewnętrznej.
Przypisanie cechy nieważnej nie musi wywołać efektu
halo. Najważniejszymi atrybutami, które posiadają moc
wywoływania efektu halo, są: inteligencja / głupota ,
nieatrakcyjność/ atrakcyjność fizyczna, elementy wyglądu
zewnętrznego (np. schludny/brudny), dobroć / zło.

EFEKT HALO

Nazwa efekt halo wzięła się od zjawiska halo , czyli

poświaty, która tworzy się wokół obserwowanych
obiektów, np. wokół Księżyca w mroźną noc.

Przykład
• Punktualność jest dla mnie ważną wartością.

Spotykam nową osobę i zauważam, że jest ona
punktualna, więc będę skłonny myśleć, że jest też
inteligentna, przyjazna, uczciwa etc.

• Spotykam osobę, którą oceniam jako niekulturalną i

agresywną. Będę skłonny myśleć o tym człowieku, że
jest także np. leniem i ma zaściankowe poglądy.

EFEKT HALO

• Efekt halo pojawia się często w bajkach dla dzieci. Popularnymi

motywami są: walka dobra ze złem, walka dobrego bohatera ze
złym charakterem. Takie porównania pojawiają się również w
niektórych filmach dla dorosłych widzów, np. sensacyjnych,
westernach, czy horrorach lub science-fiction. Typowy czarny
charakter widać na pierwszy rzut oka , często jest ubrany na
czarno, zwykle jest mało urodziwy, może mieć blizny na twarzy,
być pokraczny. Natomiast dobry bohater jest przystojny, o
przyjemnych rysach twarzy, ładnie ubrany.

• Pozytywnej postaci przypisujemy zwykle same dobre cechy,

oczywiście dobroć, serdeczność, zrównoważenie, mądrość,
rozwagę, szczerość. Jesteśmy skłonni nawet wybaczyć jej błędy,
będziemy tłumaczyć jej zachowanie w pozytywny sposób. To, co
robimy to uleganie skojarzeniu "piękne”, czyli dobre.

EFEKT HALO

Atrakcyjność fizyczna może stanowić jedno ze
źródeł "aureoli". Wygląd zewnętrzny przenosimy
na inne cechy człowieka, na jego charakter. Jest to
automatyczna, bezrefleksyjna i co najważniejsze
pozytywna reakcja. Istotne, by wystąpił ten efekt,
jest to, że ta pierwsza zaobserwowana cecha musi
być dla nas ważna. Mamy skłonność do
przypisywania osobom ładnym takich cech jak:
sympatyczność,

uczciwość,

inteligencja.

Wnioskujemy o ich niezaobserwowanych cechach
tylko na podstawie wyglądu.

EFEKT HALO

"Poświata aureoli" ma bardzo szeroki zakres, pojawia się bardzo różnych
okolicznościach. Na przykład w trakcie rozmowy rekrutacyjnej. Osoby
przeprowadzające wywiad chętniej zatrudniają kandydatów o ładnym
wyglądzie niż osoby mniej atrakcyjne, a o takich samych kwalifikacjach.
Dlaczego tak się dzieje? O czym może świadczyć odpowiedni, schludny
wygląd kandydata? Pewnie odpowiedź brzmi: o innych pozytywnych
cechach osoby rekrutowanej, jak np. rozwagę, szacunek dla innych,
zorganizowanie, odpowiedzialność, motywację. Badania wskazują, że
częściej wybory wygrywają przystojni kandydaci, lub wyżsi od
kontrkandydata. Co jest bardzo interesujące ludzie przystojni są lepiej
traktowani przez wymiar sprawiedliwości, dostają niższe wyroki. Chętniej
udzielamy pomocy osobom atrakcyjnym. Chętniej kupujemy ubrania od
atrakcyjnej sprzedawczyni.

Zjawisko występuje nie tylko przy charakteryzowaniu ludzi, ale też np. w
marketingu. Ładne opakowanie skojarzymy z dobrym produktem w środku.
Gdy ładne osoby reklamują w telewizji różnego rodzaju produkty, chętniej je
kupimy.

EFEKT HALO

Efekt ten pojawia się nie tylko, gdy bierzemy pod uwagę
atrakcyjność fizyczną. Ma miejsce często w innych sytuacjach.
Każda pozytywna cecha człowieka przenosi się, odbija blaskiem na
wszystkie pozostałe jego cechy i decyduje o sposobie, w jakim go
widzimy. Taką cechą, którą zaobserwujemy jako pierwszą może być
np. inteligencja, czy jak w przykładzie dobro.

Gdy umawiamy się na spotkanie z nowo poznaną osobą i ta osoba
przyjdzie na umówioną godzinę, odczytamy to (co nie jest
zaskakujące) jako pozytywną cechę, czyli punktualność. Jeśli cecha
punktualność jest dla nas ważna to nasze pierwsze wrażenie
zadecyduje o naszej opinii wobec niej. Automatycznie przypiszemy
jej dobre cechy jak np. zorganizowanie, czy szacunek dla innych
ludzi, słowność. Nasze pierwsze wrażenie będzie miało pozytywny
wpływ na naszą opinię wobec niej.

EFEKT HALO

Załóżmy, że poczucie humoru jest dla nas bardzo ważnym
atrybutem. Poznajemy osobę, która opowiada zabawne kawały, ma
oryginalne skojarzenia. Pewnie od razu stwierdzimy, że jest
inteligentna, spostrzegawcza, interesująca.

Ciekawe jest to, że nie tylko pierwsza zaobserwowana pozytywna
cecha człowieka przenosi się na pozostałe nieobserwowane
właściwości, ale np. otoczenie danej osoby. Gdy idziemy np. do
prywatnego lekarza i widzimy bardzo ładnie urządzony gabinet to
od razu nasunie nam się myśl, że prawdopodobnie dany lekarz dużo
zarabia. A skoro dużo zarabia to ma dużą ilość pacjentów. Jeśli ma
dużo pacjentów, to z kolei oznacza, że jest dobry w tym, co robi.
Występuje więc "zjawisko aureoli", urządzenie gabinetu wpłynęło na
naszą opinię wobec lekarza, przypisaliśmy mu pozytywna cechy
jaką jest fachowość. Wobec tego będziemy chcieli skorzystać z jego
porad.

EFEKT HALO

Istnieje zjawisko przeciwstawne do "efektu aureoli",
tzw. "efekt Golema". Działa on na podobnych
zasadach jak "zjawisko halo", różnica polega na tym, że
jeśli pierwsza zaobserwowana cecha jest negatywna, to
analogicznie scharakteryzujmy daną osobę w
negatywny sposób. Gdy np. ktoś niewłaściwie
zachowuje się przy stole, stwierdzimy, że jest
arogancki. Jeśli ta cecha jest dla nas istotna, jeżeli
lubimy osoby kulturalne, a nie tolerujemy bezczelnych,
to sprawi, że dopiszemy mu następne negatywne cechy
jak np. brak szacunku dla innych, niesympatyczność,
czy egoizm, impertynencję. Wystąpi "zjawisko Golema".

EFEKT HALO

W praktyce wygląda to w
następujący sposób: jeśli istotny jest
dla nas atrybut piękna, to bardzo
ładną osobę ocenimy jako
sympatyczną, przyjazną i bardziej
kompetentną od osoby o przeciętnej
urodzie. W większym stopniu
będziemy skłonni jej zaufać lub
złożyć propozycję, nawet gdy nie
będzie spełniała innych wymogów.

EFEKT HALO

Analogicznie działa szatański efekt halo. Jeśli nie
akceptujemy osób spóźnialskich, to automatycznie
będziemy

je

uważali za

nieodpowiedzialne,

niedbałe lub mniej kompetentne. Dzieje się tak,
ponieważ nasz umysł przetwarza niektóre z
informacji w uproszczony sposób. W związku z tym
pierwsza cecha wysuwa się naprzód, zasłaniając
pozostałe, niewidoczne na pierwszy rzut oka.
Dzieje się tak w wielu sytuacjach, zarówno
oficjalnych, jak i nieoficjalnych. Efekt halo
obserwujemy w kontaktach społecznych, podczas
rekrutacji, a nawet w reklamie i marketingu.

EFEKT HALO

Na efekcie halo opiera się także
reklama i marketing. Wystarczy
spojrzeć na kolorowe produkty,
wymyślne opakowania i sztucznie
zabarwioną żywność. Te wszystkie
mechanizmy mają na celu nie tylko
przykuć uwagę potencjalnego
klienta, ale również doprowadzić do
tego, że na podstawie pierwszego
wrażenia podejmie on decyzję o jego
nabyciu.

EFEKT HALO

Pracownicy gastronomii, bazując na
efekcie halo, starają się, aby
serwowane dania nie tylko pysznie
smakowały, ale również imponująco
wyglądały. Pięknie udekorowana
potrawa ma cieszyć oko i pobudzać
zmysły. Sprawi to, że klient
będzie kojarzył miejsce z czymś
dobrym i miłym, w związku z czym
chętnie tam wróci.

EFEKT HALO

PRZYKŁADY EFEKTU HALO

-osoba w okularach – geek,

intelektualista, słabeusz
-osoba otyła – rubaszna, leniwa
-blondynka – miła, głupia
-osoba niekulturalna – mało tolerancyjna,
leń
-osoba punktualna – osoba konkretna,
uczciwa
-mężczyzna z długimi włosami –
słuchający rocka, niechlujny, duże dziecko

Niezbitym dowodem na istnienie takiego mechanizmu stał
się eksperyment „ciepły–zimny” prof. psychologii Harolda H.
Kelleya. Oznajmił on jednej grupie studentów, że najbliższe
zajęcia poprowadzi wykładowca, który jest ciepły,
postępowy, krytyczny, praktyczny i zdecydowany.
W drugiej grupie słowo „ciepły” zastąpił określeniem
„zimny”. W efekcie nowy wykładowca został oceniony przez
pierwszych studentów jako niezależny i elastyczny, a przez
drugich – jako nietolerancyjny, wybuchowy i sztywny w
przekonaniach. W dyskusji, która odbyła się po wykładzie,
aktywnie uczestniczyło 56 proc. słuchaczy z grupy
pierwszej, i tylko 32 proc. studentów z grupy drugiej, której
wykładowca przedstawiony został jako „zimny”.

EFEKT HALO

To nieprawdopodobne, ale kilka pierwszych
sekund wystarcza na dość solidne i
bezwzględne skategoryzowanie danej osoby
i zaszufladkowanie jej w naszej mentalnej skali
wartości. Co jeszcze bardziej nieprawdopodobne,
te kilka pierwszych sekund może rzutować na
kilka kolejnych miesięcy, a nawet lat kontaktów i
postrzegania danej osoby, gdyż często niezwykle
trudnym zadaniem jest całkowita zmiana
początkowych, przeważnie nie w pełni zgodnych z
prawdą, sądów.

EFEKT HALO

Niemal każdego dnia, w różnych
sytuacjach (choćby na ulicy czy w
pracy) spotykamy nowych ludzi.
Niejednokrotnie z krótkiej obserwacji
wyrabiamy sobie o kimś opinię,
sugerując się elementami ubioru,
sposobem chodzenia czy
zachowania.

EFEKT HALO

Warto sobie zdawać sprawę z istnienia takiego efektu.
Okazuje się bowiem, jest on bardzo powszechny, przez
psychologię zaliczany jest nawet do tzw.
podstawowych błędów atrybucji i wywołuje szereg
innych zachowań np. efekt samospełniającej się
przepowiedni. Warto wspomnieć, że efekt ten można
również wykorzystać dla własnych celów, tak
dostosowując zachowanie czy wygląd podczas
rozmowy np. z potencjalnym klientem aby ten na
podstawie pierwszego wrażenia przypisał nam również
inne pozytywne cechy. Dzięki temu łatwiej dojdziemy
do porozumienia i być może do wspólnego biznesu.

EFEKT HALO

JAK SIĘ BRONIĆ PRZED EFEKTEM HALO?

1) Należy mieć świadomość istnienia efektu halo. Jeśli będzie się rozumiało, na

czym polega efekt halo, jego negatywne konsekwencje będą miały mniejszy wpływ
na człowieka.

 
2) Należy korzystać z wielu źródeł. Kiedy oceniamy, potrzebujemy większej ilości

danych np. pracownik się notorycznie spóźnia? Należy sprawdzić, czy nie zostaje
dłużej w pracy, przyjrzeć się jego wynikom. Zapytać, jak jego pracę oceniają klienci.
Dobierając kandydatów na pracowników należy sprawdzić dana osobę różnymi
narzędziami (referencje, kwestionariusze, testy, próbki pracy)

 
3) Należy unikać ciągłych negatywnych ocen. Ludzie ciągle oceniają negatywnie.

Kandydatów, pracowników, klientów i współpracowników. Nie należy ciągle
krytykować i szukać tylko i wyłącznie wad. Należy znaleźć zalety i nie bać się patrzeć
na człowieka z perspektywy jego mocnych stron.

4) Należy wystrzegać się różowych okularów. I pamiętać, że wygląd nie jest

najważniejszy.

 
5) Należy dać sobie czas. Nie należy wyciągać pochopnych wniosków. Trzeba

przyjrzeć się lepiej drugiemu człowiekowi. Zastanowić się o czym świadczy to, co
widzimy. Ponad wszystko nie należy ulegać zbiorowej iluzji. Z Susan Boyle
(uczestniczka brytyjskiej wersji „Mam talent”) na początku też wszyscy się śmiali.
Kiedy przestała śpiewać, nikt już się nie śmiał.