Wysiedlenie Niemców.

Osadnictwo polskie

na ziemiach północnych

i zachodnich.

PLAN PREZENTACJI

1.

Granice Polski od 1918 do 1939.

2.

Konferencja w Jałcie.

3.

Konferencja w Poczdamie.

4.

Przesiedlenia z ziem wschodnich.

5.

Wysiedlenia Niemców.

6.

Osadnictwo na ziemiach zachodnich
i północnych.

7.

Efekty wysiedleń.

1. Granice Polski od 1918r do

1939r.

1. 1.Granice Polski od 1918r do 1939r.

- Kresy Wschodnie -

2. Konferencja w Jałcie

04 do11.02.1945r.

Postanowienia w kwestii
polskiej :



zatwierdzono przebieg
polskiej granicy
wschodniej (wg. linii
Curzowa)



ustalono rekompensatę
dla Polski w postaci
dotychczasowych ziem
niemieckich: Pomorza
Zachodniego, Prus
Wschodnich i Śląska.



powołano Polski
Tymczasowy Rząd
Jedności Narodowej

2.1. Konferencja w Jałcie

- Przebieg linii Curcowa -

3. Konferencja w Poczdamie

od 17.07 do 02.08.1945r.

Ustalenia w sprawie
Polski:



Wytyczono polską
granicę zachodnią i
północną Polski
Uznano, że Polska musi
posiadać obszar
odpowiadający potrzebom
jej ludności



Postanowiono o
wysiedleniu Niemców z
Polski, Czechosłowacji
i Węgier do stref
okupacyjnych

3.1. Konferencja w Poczdamie

- nowe granice Polski -

4. PRZESIEDLENIA Z ZIEM WSCH.

pierwsza fala przesiedleń 1944-46

4.1.a PRZESIEDLENIA Z ZIEM WSCH.

- strona formalna -

Ludzie wyjeżdżający do Polski mieli prawo:



zabierać ze sobą dobytek o łącznej wadze
2 ton na rodzinę oraz bydło i ptactwo domowe,



fachowcy mogli wywieźć przedmioty

niezbędnych do wykonywania ich zawodu,



wywieść gotówkę do jednego tysiąca rubli na

osobę,



kamienie szlachetne, kolekcje i dzieła sztuki
(jeśli stanowiły własność rodziny),



zdjęcia osobiste,



broń tylko myśliwską

4.1.b PRZESIEDLENIA Z ZIEM

WSCH.

- strona formalna -

Państwo Polskie zobowiązywało

się udzielić przesiedlanemu
na zagospodarowanie się
pożyczki w wysokości 5 tys.
złotych do spłaty w ciągu 5
lat,

ZSRR zobowiązało się

anulować wyjeżdżającym
zaległe dostawy w
naturze, podatki, opłaty
ubezpieczeniowe,

Zapewniano również o

zwolnieniu z podatków w
nowym miejscu osiedlenia
na 1944 i 1945

4.2.PRZESIEDLENIA Z ZIEM WSCH

Stronę techniczną przesiedleń brały na siebie
rządy odpowiednich republik radzieckich jako
stron układów republikańskich:



Republika Białoruska (BSRR)



Republika Litewska (LSRR)



Republika Ukraińska (USRR)



Inne republiki

Koszty transportu miały być rozłożone
proporcjonalnie na obie strony układów

5.WYSIEDLENIA NIEMCÓW

Propaganda
hitlerowska dbała by
obywatele nie
dopuszczali do siebie
myśli, że wojna się
kończy a III Rzesza
wraz z nią.
Mężczyźni, jeśli nie
służyli już w
Wehrmachcie, to
zostali powołani do
Volkssturmu.

Liczono na ostateczne

zwycięstwo

5.1. WYSIEDLENIA NIEMCÓW

Zarządzona w ostatniej chwili i nie
przygotowana ewakuacja ludności
niemieckiej zmieniła się wkrótce w
paniczną ucieczkę.
Odbywała się ona w warunkach
niezwykle ostrej zimy, jaka panowała
wtedy w Europie.
Wysiedleń dokonywano w trudnych i
złożonych uwarunkowaniach ostatnich
miesięcy II wojny światowej i
pierwszych kilkunastu miesięcy po jej
zakończeniu.
Po obu stronach nowej granicy
zniszczenia wojenne były duże, systemy
administracji państwowej i gospodarczej
oraz transportu i komunikacji dopiero
tworzono.

5.2.WYSIEDLENIA NIEMCÓW

Ludzie przewożeni byli w
nieogrzewanych wagonach
towarowych, na zasypanych
śniegiem torach.

We wlokących się wśród
zamieci po zatłoczonych
i oblodzonych drogach
kolumnach furmanek, wózków
ręcznych i sanek
… masowo ginęli z zimna,
wyczerpania i braku

lekarstw.

Kolumny uciekinierów składały
się niemal wyłącznie z kobiet,
dzieci i starców.

5.3.WYSIEDLENIA NIEMCÓW

Do ostatniej chwili odwlekano ewakuację ludności z terenów bezpośrednio zagrożonych
przez zbliżający się front. Ewakuacja zamieniła się w paniczną ucieczkę przed Armią Czerwoną

5.4.WYSIEDLENIA NIEMCÓW



Wycofujące się jednostki wojskowe bezwzględnie
spychały z dróg kolumny ludności cywilnej, które
dostawały się często w ogień walczących ze sobą
wojsk.



Z Wrocławia przy siarczystym mrozie wypędzono
ponad sto tysięcy kobiet i dzieci pieszo ku zachodowi.



Szczególnie tragiczne wydarzenia miały miejsce
w ostatnich tygodniach zimy 1945 r. nad
Zalewem Wiślanym i Zatoką Gdańską.



Odcięte od innych dróg na zachód setki tysięcy
uchodźców stłoczonych nad Zalewem Wiślanym o
szerokości o ok. 20 km przeprawiały się na Mierzeję po
lodzie, który załamywał się pod ciężarem ludzi i wozów.
Straty oszacowano na około pięćset tysięcy osób.

5.5.WYSIEDLENIA NIEMCÓW

ucieczka z Prus Wschodnich

(Mierzeja Wiślana)

5.6.WYSIEDLENIA NIEMCÓW

- droga pod Krynica Morską -

5.7.WYSIEDLENIA NIEMCÓW

Pierwsze wysiedlenia
przeprowadzano w niezwykle
brutalny sposób, w atmosferze
Powszechnego strachu, terroru i
ogólnego chaosu.
Właśnie tu należy szukać genezy
nazewnictwa wysiedleń wojskowych
z 1945 roku – zwykło się je
nazywać „dzikimi

wypędzeniami”.

Nikt nie troszczył się o pozostawione
mienie wygnanych ludzi czy
choćby odpowiednie przygotowanie
transportu.
Metody stosowane przez wojsko
dalekie były od humanitarnego
traktowania usuwanych

Niemców.

5.8.WYSIEDLENIA NIEMCÓW

5.9.WYSIEDLENIA NIEMCÓW

(odbicie w czasopismach niemieckich)

w Suddeutsche Zeitung pisano :

„Nieszczęście to rozpętało falę wielorakiego cierpienia, które
trudno wyrazić słowami...
...Nieszczęście nie byłoby tak wielkie, gdyby ewakuacja była
się zaczęła dostatecznie wcześnie albo przynajmniej we
właściwym czasie... Ale ewakuacja ze wschodu zaczęła się
za późno. Kto opuszczał bez pozwolenia dom lub
gospodarstwo, naraził się na ściganie i karę. Prawdziwa liczba
tych, którzy zginęli podczas ewakuacji pozostanie na zawsze
nieznana i być może tak jest właśnie dobrze ...Ofiarami padli
nie tylko ci, którzy sami zadawali sobie śmierć czy zginęli w
czasie ucieczki; nieskończenie wiele ludzi zamarzło, poniosło
śmierć głodową lub zmarło z wycieńczenia. Liczbę ofiar

oblicza

Się na 1,6 miliona”

5.10.WYSIEDLENIA NIEMCÓW

członkowie Sojuszniczej Rady

Decyzję

o przesiedleniu

ludności niemieckiej

potwierdziła

w listopadzie 1945

r. Sojusznicza

Rada Kontroli

Niemiec (USA,

Wielka Brytania,

ZSRR

i Francja)

6. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

(

wkopanie słupa granicznego nad Odrą)

6.1. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

Pierwsze powojenne lata były
Okresem wielkich

przemieszczeń

Ludnościowych spowodowanych
między innymi zmianami granic
państwa.
Dotyczyło to w szczególności
osadnictwa na ziemiach
zachodnich i północnych
przejętych przez Polskę na
mocy ustaleń poczdamskich
i wcześniejszych porozumień
z ZSRR.

6.2. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

ODEZWA WZYWAJĄCA DO

OSADNICTWA :

… odzyskaliśmy utracone

ziemie nad Odrą i Nysą
… …Jesteśmy z
powrotem nad Odrą.
Prastary Śląsk Górny,
Śląsk Dolny i Ziemie
Pomorskie są nasze…

6.3. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

Po przejęciu Ziem Zach.
i Płn. Najważniejszym
Zadaniem było
zagospodarowanie
i zaludnienie tych
terenów przez Polaków.
Zasiedlali te ziemie

m.in.:



repatrianci,



przesiedleńcy,



reemigranci,



jeńcy wojenni

6.4. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

Zasiedlenie
poniemieckich ziem
miało odbywać się
równocześnie
z weryfikacją
narodowościową
i wysiedlaniem Niemców
do radzieckiej i

brytyjskiej

strefy okupacyjnej.

Pierwsi polscy

osadnicy

pojawili się na tzw.
Ziemiach Odzyskanych
bezpośrednio po
przejściu frontu, już w
lutym i marcu 1945

roku.

6.5. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

(Szczecin)

6.6. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych



czynności związane z osadnictwem na tzw.
Ziemiach Odzyskanych miał wykonać Państwowy
Urząd Repatriacyjny, który to zajmowała się
początkowo organizacją przesiedleń i repatriacji z
obszarów innych państw, głównie z ZSRR, do
Polski. Wczesną wiosną 1945 roku PUR
zobowiązany został do organizowania swoich
placówek na poniemieckich ziemiach.



W maju 1945 roku Ministerstwo Administracji
Publicznej szacowało, że na poniemieckich
ziemiach można od razu osiedlić około 6 mln
osób, a po wysiedleniu Niemców dalsze 2
miliony.

6.7. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

Osadnictwo ludności z
Polski centralnej nasiliło
się w maju 1945 roku,
po kapitulacji Niemiec.
Przybywali osiedleńcy z
dalszych województw
(z głębi Polski).
Docierali specjalnymi,
wahadłowo kursującymi
pociągami.

6.8.a O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

na przykładzie Szczecina

Borykano się z wieloma problemami:
głównie szabrownictwem i stanem bezpieczeństwa,
które wpływały ujemnie także na odbudowę oraz
rozwój gospodarczy tych terenów.
Pierwszą czynnością przybyłych do miasta osadników
nie było usuwanie skutków działań wojennych, lecz
usuwanie śladów „niemczyzny” – już w połowie
sierpnia 1945 roku usunięto i przekazano na
złomowanie wszystkie pomniki.
Wywożono na Wschód pozostałe po Niemcach
maszyny, narzędzia, meble, okna, kafle z pieców

etc

6.8.b. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

na przykładzie Szczecina

Przed rozpoczęciem osadnictwa polskiego na tych ziemiach

władzę sprawowała radziecka administracja wojenna.

Do istotnych zadań tych komendantur należał wywóz

maszyn

i

urządzeń

z

fabryk,

produktów

przemysłowych, zbóż, inwentarza żywego i martwego
w głąb Związku Radzieckiego, jako rekwizycji wojennych.

Proces

przejmowania

mienia

poniemieckiego

od

poszczególnych ogniw Armii Czerwonej był długi i złożony.

Przedsiębiorstwa

przekazane

Polakom

były

zdewastowane, bez maszyn i urządzeń, których
większość

została

wywieziona

do

Związku

Radzieckiego

6.8.c. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

na przykładzie Szczecina

Do połowy lat pięćdziesiątych prowadzono

intensywne akcje wyburzania starej i
zrujnowanej zabudowy, co odbiło się ujemnie na
urbanistyce miasta. Często dokonywano
rozbiórek domów lekko uszkodzonych i
nadających się jeszcze do odbudowy.

Zniszczono m.in. tak cenne obiekty jak: teatr

miejski, dom koncertowy i gmach giełdy .
Właśnie w ten sposób zniknęły z krajobrazu
miasta całe kwartały jego zabudowy.

Cegłę wywożono w głąb kraju, głównie do

Warszawy.

6.8.d. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

na przykładzie Szczecina

6.9. O S A D N I C T W O

na ziemiach zachodnich i północnych

„Osadnictwo na przejmowanych przez Polskę
obszarach łączyło się z organizacja życia na nowo.
Przede wszystkim należało od podstaw zorganizować
aparat nowej władzy, zabezpieczyć pozostawione

przez

Niemców mienie nieruchome i ruchome, stworzyć
podstawy prawno-ustrojowe dla działalności różnych
urzędów, instytucji, przedsiębiorstw, stowarzyszeń,
organizacji społeczno-politycznych itp. Proces
osiedleńczy nierozerwalnie wiązał się z odbudową
gospodarki i różnych dziedzin życia”.

7.EFEKTY PRZESIEDLEŃ



Decyzje podjęte na obu Konferencjach
(Jałta i Poczdam) zaważyły na życiu
milionów ludzi, by mogły spełnić się
zawarte na nich porozumienia należało
niemalże w jednym czasie: wysiedlić,
przesiedlić lub zasiedlić tereny od wschodu
po zachód Polski w nowych granicach



14 marca ‘45r. na mocy porozumień
władz polskich z rządem radzieckim,
ustanowiono trzeci okręg administracyjny –
Pomorze Zachodnie.

7.1.EFEKTY PRZESIEDLEŃ



doprowadziły

do

największych

zmian

etnicznych

na

kresach

południowo-

wschodnich. W ten sposób przekreślony został
proces

historyczny

trwający

sześćset

lat

polegający na stopniowym wrastaniu kresów
południowo-wschodnich w obręb polskiej kultury.



ludność polska na wschodnich ziemiach
kresowych od wieków odznaczała się
głębokim patriotyzmem i nastawieniem
antyrosyjskim

oraz

antyradzieckim.

Odrywając ją od terenów, które od stuleci
zamieszkiwała, władze Związku Radzieckiego w
pewnym sensie ją wynaradawiały.

7.2. EFEKTY PRZESIEDLEŃ



W latach 1945-48 dokonała się prawie
całkowita

wymiana

ludności

Pomorza

Zachodniego.



Miejsce wysiedlanych Niemców zajmowali
Polacy (w niewielkim stopniu Żydzi i Ukraińcy).



Trudne i złożone były

losy ludności

autochtonicznej

na

Pomorzu

Zach.

Poddawano

ich

weryfikacji

narodowościowej.



Jednocześnie za ich pomocą chciano wykazać
„polskość” lub „słowiańskość” tych ziem,
by ugruntować w świadomości ludności
napływowej przekonanie, że po latach niewoli
wróciły one do Polski, że mieszkają oni na
prastarej polskiej ziemi (ZIEMIE ODZYSKANE)

7.3. EFEKTY PRZESIEDLEŃ

Należy jednak pamiętać, że przeprowadzone
wysiedlenia (tak ludności polskiej, jak i
niemieckiej) były wynikiem nowego podziału
Europy po II wojnie światowej.
O losach milionów decydowały jednostki. To one
kształtowały bieg historii.

Rola

ludności

cywilnej

sprowadzała

się

do

bycia

niewiele znaczącym ogniwem
działającej machiny wojennej

7.4.EFEKTY PRZESIEDLEŃ

słowa wypowiedziane przez polskiego ministra

spraw zagranicznych Władysława Bartoszewskiego
na specjalnej sesji Bundestagu i Bundesratu w Bonn
28 kwietnia 1995 r.

„Podczas wojny i po jej zakończeniu
miliony ludzi musiały opuścić swe
ziemie rodzinne. Dla wielu Polaków były
to ziemie za Bugiem, dla wielu Niemców
– za Odrą i Nysą. Te dwie grupy ludzi nie
mogły ze sobą rozmawiać – gdyby tak
było, oba narody mogłyby się znacznie
wcześniej porozumieć i zrozumieć”

BIBLIOGRAFIA

1.

pod red. Ciesielski Stanisław : Przesiedlenia ludności
polskiej z Kresów Wschodnich do Polski 1944-
1947.Wydawnictwo NERITON. Warszawa 2000

2.

Czubiński Antoni : Historia powszechna XX wieku. Wyd.
Poznańskie. Poznań 2006.

3.

Davies Norman: Boże Igrzysko. Historia Polski. Wyd.
Znak. Kraków 2002.

4.

Derlatka Tadeusz, Lubojski Józef : Ziemie zachodnie i
północne Polski: Fakty i liczby. Zach. Ag. Prasowa.
Warszawa 1965

5.

Kaczmarek Urszula : Na pograniczu Polsko-Niemieckim.
Wyd. Arch. Państwowego „Dokument”. Szczecin -Poznań
1997.

6.

Kozłowski Kazimierz : Między racja stanu a stalinizmem.
Pierwsze dziesięć lat władzy politycznej na Pomorzu
Zachodnim 1945-1955.Naczelna Dyrekcja Archiwów
Państwowych.

Strony internetowe:

www.konflikty.pl
www.zalewwislany.pl
www.mierzeja1945.prv.pl
www.wikipedia.org/wiki/Konferencja_poczdamska
www.wikipedia.org/wiki/Konferencja_jaltanska
www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/biskupiec.html
www.transodra-online.net/pl/node/1411
//sedina.pl/index.php/2004/11/04/nowa-tosamo-

szczecin-1945-1970

DZIĘKUJEMY

ZA

UWAGĘ