3) Zagadnienie kontynuacji kulturowj i osadniczej na ziemiach polskich w I tys Ne.
Charakterystyczne jest, żę typowe dla kultur wczesnosłowiańskich kwadratowe półziemianki z paleniskiem w narożniku występują już w kilku przypadkach na osadach kultury czeniachowskiej. Miałoby to oznaczać ,że na terenie Ukrainy Słowianie pojawili się stosunkowo wcześnie.
Materiały wczesnosłowiańskie z terenów Wołynia i południowego Polesia, bardzo gęsto występuje osadnictwo typu Korczak ( praska prowincja kulturowa). Rejon ten pomiędzy OR, a osadnictwem wczesnosłowiańskim jak się wydaje, na podstawie braku znalezisk, był niezasiedlony.
W zachodniej części Półw. Bałkańskiego-Chorwacja, Słowenia, kraje wschodnioalpejskie- pojawienie się Słowian, w świetle źródeł pisanych datować można na ostatnie ćwierćwiecze VI w, wtedy też urywają się ślady kultury późnoantycznej wraz z elementami germańskich kultur OWL. Natomiast archeologicznie obecność Słowian na tym terenie uchwytna jest dopiero od VIII.
Na podstawie badań archeologicznych oraz diagramów pyłkowych można ogólnie przyjąć żę na terenie Niemiec wschodnich między osadnictwem rzymskim, a Słowiańskim istniała przerwa. Pokrywa się to w zasadzie z danymi wskazującymi, że Słowianie pojawili się na tych terenach w okresie już znacznego osłabienia wcześniejszego osadnictwa wielu obszarów i że najwcześniejsza ich fala pozostawiła niezbyt wyraźnie ślady. Do zagęszczenia osadnictwa dochodzi z reguły dopiero w młodszych fazach wczesnego średniowiecza. Jednakże mogło dojść do kontaktu Słowian z dawniejsza ludnością germańską.
Na Pojezierzu Kartuskim w materiale archeologicznym uchwytny jest długotrwały okres pustki osadniczej, który obejmuje czasy od f. C1b-tj. III w. Zanikaja wówczas cmentarzyska typu Odry i Węsiory oraz gęste dotąd osadnictwo kultury wielbarskiej, az po środkową fazę wczesnego średniowiecza (VII- VIII w).
Pojezierze Mazurskie w OR zajęte było przez k. wielbarską , a we wczesnym średniowieczu wkroczyło tam osadnictwo zachodniobałtyjskie. Które mimo wszystko było i taksłabsze niż wcześniejsze.
Polska południowa i środkowa:
Pod koniec OR znaczną część tego terytorium obejmuje k. przeworska -Małopolska, być może Lubelszczyznę, większość Śląska i Wielkopolski, Kujawy, tzw Polskę Środkową, Mazowsze na zachód od Wisły. Tereny położone po prawej stronie Wisły zajmowała kultura wielbarska. Natomiast część Dolnego Śląska i Ziemię Lubuską zajmowała k. luboszycka. Niejasna jest natomiast sytuacja kulturowa w północnej Wielkopolsce zajętej jeszcze w ciągu fazy B2-C1 OR przez k. wielbarską, a następnie jak się wydaje wyludniona. Najpóźniejsze stadium kulturowe omawianych kultur datowane jest na fazę D późnego OR. Jest ona reprezentowana przez dużą ilość, choć w porównaniu do okresów wcześniejszych znacznie już zubożałą, materiałów archeologicznych. Na zmniejszanie się liczebności źródeł archeologicznych spory wpływ mają zmiany w obrządku pogrzebowym, np. w k. przeworskiej cmentarzyska warstwowe, oraz zubożenie darów grobowych, co wcale nie musi oznaczać zubożenia społeczeństwa, czy zaniku sieci osadniczej. Potwierdzać może ten fakt to, że zarówno w Małopolsce jak i na Śląsku rozwija się pod koniec OR intensywnie osadnictwo . Przynajmniej na terenie k. przeworskiej stwierdzić można w f. D rozwój gospodarczy-rozrost sieci osadniczej , zajęcie nowych terenów, ceramika siwa. Materiały z fazy D z terenów owych kultur datować należy na IV w. Najpóźniejsze zaś zabytki będące datownikami tych kultur pochodzą z przełomu IV/V w. Chodzi tu przede wszystkim o przedmioty zdobione ornamentyką stempelkową w stylu Susdala-Untersibenbrunn. Prawdopodobnie około przełomu IV/V w na wielu obszarach dorzecza Wisły i Odry dochodzi do zasadniczej zmiany stosunków kulturowych panujących w OR, a także ze zmniejszeniem się gęstości zaludnienia. Czynnikiem , który mógł na tym zaważyć mogło być przemiany w obrządku pogrzebowym. Nie ulega wątpliwości, że mamy tu do czynienia z faktycznym spadkiem liczby ludności. Związane było to prawdopodobnie z ruchami migracyjnymi jakie miały wówczas miejsce, a spowodowane były pojawieniem się w Europie Hunów. W związku z tym ludność barbarzyńską ciągnęła w kierunku imperium rzymskiego, a źródła pisane podają wiele przykładów przekraczania ich granicy. Znamiennym jest fakt, że zbiega się to z wyludnieniem wielu terenów Polski zachodniej, co wskazywałoby na udział kultur tego terenu w owych migracjach lub na zajęcie opuszczonych terenów, a tym samym wyludnienie wczesniej zajmowanych obszarów. Jednakże w dorzeczu Odry i Wisły dawne tradycje kulturowe OR utrzymują się, choć na ogół na niewielką skalę, do V w. Na terenie Małopolski mamy podstawy przypuszczać istnienie intensywnego osadnictwa kultur późnorzymskich o powiązaniach z Kotliną Karpacka jeszcze w pocz V w. Na powiązania w owym czasie z p. Attyli wskazuje pochówek z Jakuszowic, czy Przemęczan oraz znaleziska : skarbu z Źwilczy, czy luźne znaleziska monet z I poł V w.
Wszystko wskazuje, że ok. połowy V w dochodzi do zaniku kultur związanych z OR nad górną Wisłą. Otworzyło to drogę do zasiedlenia tych terenów Słowianom, tym bardziej, że od wschodu przylegały one do terenu krystalizacji kultury wczesnosłowiańskiej ( Ukraina np.). Faktem jest też, że na terenie Małopolski mamy do czynienia z intensywnym osadnictwem kultury praskiej.
Na Podlasiu i Mazowszu brak materiałów słowiańskich które byłyby starsze niż pocz VIw. Teoretycznie można liczyc się z ich pojawieniem już w V w, ale nie ma bna to konkretnych dowodów.
Na terenie Śląska najpóżniejsze zabytki datujące z kultury luboszyckiej i przeworskiej nie wykraczają poza fazy D i brak brak wśród nich form , które datowane byłyby na przełom IV/V w.
Najstarsze materiały słowiańskie z Niżu Polskiego datowane sa na VI w.
Na terenie Pomorza w V-VI w zmniejsza się liczba stanowisk. Obecna jest coprawda spora liczba zabytków jak np. monet rzymskich. Na wschód od Wisły znikają w Vw cmentarzyska k wielbarskiej , ale wchodza na ten teren ciałopalne cmentarzyska związane z kultiurż zachodniobałtyjską.Istotnym faktem jest,że zarówno na dawnych jak i nowych terenach kultura zachodniobałtyjaska zarówno w OR jak i w OWL zachowuje ciągłość kulturową. Jest to więć zupełnie inna sytuacja niż w większości zajętych przez słowian w wczesnym średniowieczu terenach.
1