Obrażenia głowy u ludzi w
podeszłym wieku

Dominika Okoń
Aleksandra Lasota

•

Definicja urazu u osób starszych budzi wiele kontrowersji. Dane
epidemiologiczne wskazują, że śmiertelność związana z
urazami wzrasta w sposób istotny już powyżej 40 r.ż. , jednak
większość badaczy uznaje za punkt zwrotny 65. rok życia. Od
tego momentu śmiertelność pourazowa wzrasta o ok. 6,5%
rocznie. Wiek jest niezależnym czynnikiem ryzyka zgonu w
wyniku urazu. Stwierdzono, że przy określonej ciężkości
obrażeń (wg Injury Severity Score = ISS) po urazach tępych,
śmiertelność jest dwukrotnie wyższa u pacjentów powyżej 65
r.ż., niż u ludzi młodszych. Ogólna śmiertelność pourazowa
wynosi 6,6% u osób pomiędzy 65. a 80. r.ż., oraz 10% u osób
powyżej 80. r.ż. W tej ostatniej grupie notuje się również
znacznie gorsze ostateczne wyniki czynnościowe leczenia, co z
reguły prowadzi do utraty samodzielności przez tych pacjentów

Najczęstsze mechanizmy urazów u
osób starszych to:

•

upadek,

•

wypadek komunikacyjny,

•

potrącenie przez pojazd

Do urazów głowy u osób starszych dochodzi najczęściej
na skutek upadku lub potrącenia przez pojazdy
mechaniczne . Zwiększona kruchość śródczaszkowych
naczyń żylnych sprawia, że łatwiej dochodzi do ich
uszkodzenia. Dodatkowo zmniejszanie się, wskutek
zmian inwolucyjnych, objętości mózgu powoduje
powiększenie się odległości między mózgiem a oponą
twardą. Stwarza to dodatkowe warunki sprzyjające
powstawaniu pourazowego krwiaka podtwardówkowego.
Z kolei opona twarda wraz z wiekiem coraz bardziej
zrasta się z kośćmi pokrywy czaszki i krwiaki
nadtwardówkowe u osób starszych należą do rzadkości.

Ze względu na atrofię mózgu, powiększa

się „pusta przestrzeń” w obrębie czaszki

co sprawia, że objawy krwiaka

podtwardówkowego narastają powoli

(nawet do 3 tygodni od urazu), i w okresie

początkowym mogą pozostać

niezauważone. Jednak w efekcie

końcowym objętość krwiaków

podtwardówkowych u osób starszych bywa

większa, dochodzi do większych

przesunięć mózgu od linii pośrodkowej i

poważniejszych następstw odległych.

Przyczyny zależą od zmian w
poszczególnych układach

Układ nerwowy

•

zmniejszenie masy mózgu, zmiany te nie są nasilone jednakowo

we wszystkich strukturach mózgu

Następstwem tego mogą być kłopoty z koncentracją i zmniejszenie

zdolności skupienia się na kilku rzeczach jednocześnie.

•

zmiany w hipokampie, w narządzie odpowiedzialnym za

powstawanie i przywoływanie wspomnień procesie starzenia

dochodzi do starzenia się komórek glejowych, przez co nie mogą

one prawidłowo „opiekować się „ komórkami nerwowymi

komórkach nerwowych dochodzi do kurczenia i łysienia dendrytów

Zmniejsza się liczba połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi.

Mózg traci komórki, a wraz z nimi zdolność wykonywania pewnych

czynności. Obniżeniu ulega sprawność receptorów, wydłuża się

czas reakcji i zmniejsza szybkość ruchów dowolnych.

•

występują zaburzenia psychiczne

Najczęściej spotykane to otępienie, zwłaszcza

choroba Alzheimera, depresja i zaburzenia

świadomości.

Układ sercowo-naczyniowy

•

światło tętnic ulega pogrubieniu – dochodzi do ich zwężenia

i zesztywnienia. Zmiany te mogą prowadzić do częściowego

zaniku włośniczek w całym ustroju. Prowadzi do szeregu

miażdżyco pochodnych chorób ( zawał mięśnia sercowego,

dusznica bolesna, udar mózgu).

•

w miarę upływu lat obserwujemy zmiany w żyłach, które

ulegają zwiotczeniu i rozszerzeniu, co w następstwie

prowadzi do występowania żylaków i hemoroidów. Większa

część zmian zachodzących w sercu jest związana ze stanem

naczyń krwionośnych zaopatrujących ten narząd.

•

występują wtórne choroby serca jak zawał serca czy

zaburzenie rytmu wynikające ze starzenia się komórek w

naczyniach.

Układ krążenia

•

najczęściej spotykaną chorobą jest nadciśnienie

tętnicze, uznawane za cechę wieku podeszłego,

ponieważ jego częstość wzrasta z wiekiem i

przekracza 70% u osób po 70 rż.

•

dominującą postacią podwyższonego ciśnienia jest

izolowane nadciśnienie skurczowe występujące u

około 2/3 chorych w podeszłym wieku z

nadciśnieniem tętniczym. Zdecydowanie rzadsze

jest nadciśnienie skurczowo-rozkurczowe a bardzo

rzadkie izolowane nadciśnienie rozkurczowe.

Układ krążenia c.d

•

zachodzące z wiekiem zmiany wysokości

ciśnienia tętniczego są przede wszystkim efektem

znacznie zmniejszonej podatności dużych naczyń

tętniczych, co prowadzi do zwiększenia szybkości

fali tętna w aorcie i bezpośrednio decyduje o

wzroście ciśnienia skurczowego.

•

uszkodzenie ściany naczyniowej w wyniku jej

narażenia na znaczne wahania ciśnienia poprzez

pulsacyjny charakter przepływu krwi prowadzi do

dalszego usztywnienia ściany naczyniowej i

powstania błędnego koła: wzrost ciśnienia-

uszkodzenie naczyń-wzrost ciśnienia.

Choroby współistniejące z urazami
głowy u pacjentów w podeszłym wieku

•

Nadczynność tarczycy:

- zespół tarczycowo - sercowy
- zab. funkcji ukł. pokarmowego - obraz

choroby nowotworowej

- obj. psychiczne - obraz depresji
- obj. nerwowo - mięśniowe - obraz

miastenii

•

„Upośledzenie funkcji poznawczych”

- zapalenie płuc
- ChNS
- niewydolność serca
- depresja
- leki
- neuroglikopenia
- zaburzenia wodno - elektrolitowe
- zaburzenia metaboliczne

Wpływ leków na organizm osób w
podeszłym wieku

*

ok. 66% ludzi po 65 r.ż zażywa leki

* kobiety zażywają więcej leków niż
mężczyźni

* przeciętnie osoba starsza przyjmuje
średnio 4,5 rodzaju leków
przepisywanych przez lekarza i 2,1
rodzaju leków dostępnych bez recepty

*pensjonariusz domów opieki zażywa
średnio 7 leków

Farmakokinetyka

•

Zmiany farmakokinetyki w podeszłym
wieku wynikają przede wszystkim ze
zmian składu organizmu oraz czynności
narządów eliminujących leki. Starzenie się
powoduje m. in. zmniejszenie zawartości
wody i beztłuszczowej masy ciała,
zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej,
zmiany stężenia białek osocza, masy
wątroby i nerek oraz przepływów
narządowych (tabela 1), co może istotnie
wpłynąć na losy leków w organizmie

Wchłanianie

•

Większość leków podawana jest doustnie,
co stanowi najbardziej fizjologiczną,
najwygodniejszą, tanią i bezpieczną drogę
podawania preparatów o działaniu
ogólnym. Ze wszystkich procesów
farmakokinetycznych wchłanianie leków z
przewodu pokarmowego podlega
najmniejszym modyfikacjom w miarę
starzenia się organizmu

Interakcje leków

Najczęściej interakcje w podeszłym wieku dotyczą leków
psychotropowych i stosowanych w chorobach układu
krążenia. W podeszłym wieku szczególnie istotne są
interakcje lek-choroba, czyli pogorszenie przebiegu
schorzenia spowodowane farmakoterapią, np. agoniści
receptorów β-adrenergicznych i teofilina nasilają zaburzenia
snu, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą
powodować arytmie, hipotonię, zaparcia, retencję moczu,
napady jaskry; blokery kanałów wapniowych (diltiazem,
werapamil) pogarszają przebieg niewydolności serca;
tiazydy i diuretyki pętlowe - hipokaliemii i zaburzeń rytmu,
antagoniści receptorów β-adrenergicznych - miażdżycy
zarostowej, astmy/POChP i zaburzeń metabolicznych.

•

Liczne leki, np. antycholinergiczne, benzodiazepiny, np.
nitrazepam, diazepam, temazepam; opioidowe leki
przeciwbólowe, neuroleptyki, leki stosowane w chorobie
Parkinsona, leki przeciwdepresyjne, leki przeciwpadaczkowe,
antagoniści receptora H1 i H2, NLPZ (indometacyna,
ibuprofen), glukokortykosteroidy, chemioterapeutyki (β-
laktamy, chinolony), leki kardiologiczne (digoksyna, α-
metyldopa, diuretyki, lipofilne β-adrenolityki, ACEI) zaburzają
funkcje poznawcze, zwłaszcza w warunkach ograniczonych
rezerw homeostazy w podeszłym wieku. Leki, które
powodują splątanie, zaburzenia psychiczne, podobnie jak
inne nieprzyjemne działania niepożądane, mogą zmniejszyć
zdyscyplinowanie i ograniczyć skuteczność terapii.

Piśmiennictwo

•

Wieczorowska-Tobis K Zmiany narządowe
w procesie starzenia. Pol Arch MedWewn
2008;

•

Wieczorkowska-Tobis K, Grześkowiak
Farmakoterapia geriatryczna. Czas Aptek
2008