Waluta międzynarodowa

Plan

1.

Pojęcie i istota waluty międzynarodowej.

2.

Funkcje walut międzynarodowej.

3.

Czynniki kształtujące pozycję waluty
międzynarodowej.

4.

Korzyści i ryzyka wynikające z posiadania
waluty międzynarodowej.

Literatura



J. Bilski, Międzynarodowy system walutowy, PWE,
Warszawa 2006



L. Oręziak, Euro nowy pieniądz, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2003



L. Oręziak, Międzynarodowa pozycja euro, w: Raport
na temat pełnego uczestnictwa Rzeczpospolitej
Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i
Walutowej, Eseje zagranicznych i polskich
ekonomistów, NBP, Warszawa 2009



Z. Knakiewicz (red.), Współczesny pieniądz w teorii i
praktyce, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Poznań 2006

Wprowadzenie



Euro jest jednym z najważniejszych efektów
procesu integracji gospodarczej
zapoczątkowanej w Europie Zachodniej w
latach 50. XX wieku.



1 stycznia 1999 r. waluta ta zastąpiła waluty 11
krajów Unii Europejskiej, które stały się
pełnymi członkami Unii Gospodarczej i
Walutowej (UGW).



Kraje UGW, rezygnując ze swych narodowych
pieniędzy, ustanowiły obszar jednowalutowy –
strefę euro (eurozone, euro area).

Wprowadzenie



W 2001 r. dołączyła do strefy euro Grecja, w
2007 r. Słowenia, w 2008 r. euro stało się
legalnym środkiem płatniczym na Malcie i
Cyprze, od 2009 r. na Słowacji, a od 2011 r. w
Estonii.



Ustanowienie euro należy zaliczyć do
najważniejszych wydarzeń w gospodarce
światowej i międzynarodowym systemie
walutowym.



Euro stanowi konkurencję dla dolara
amerykańskiego, jest drugą najpopularniejszą
walutę w międzynarodowym obrocie
gospodarczym.

Wprowadzenie



Niesprawność międzynarodowego systemu
walutowego u źródeł kryzysu finansowego
2008-2010.



Rosnąca świadomość potrzeby reformy
międzynarodowego systemu walutowego.



Spadek zaufania do dolara amerykańskiego i
rosnące wątpliwości co do Euro.

Pojęcie i istota waluty międzynarodowej



Waluta międzynarodowa to waluta, która jest
używana zarówno w kraju, który ją emituje,
jak i poza nim (Oręziak 2009).



Waluta międzynarodowa – nazywana też
waluta rezerwową, kluczową lub światową –
to wymienialna waluta narodowa, która
powszechnie w długim okresie pełni w
stosunkach międzynarodowych funkcje
pieniądza, a wiec miernika wartości, środka
płatniczego i środka tezauryzacji (Gostomski
2007).

Pojęcie i istota waluty międzynarodowej



Waluty większości krajów świata pełnią funkcje
pieniądza tylko na terytorium tych krajów.



Waluty niektórych krajów, poza zastosowaniem
wewnętrznym, wykorzystywane są także poza ich
granicami.



Waluty niektórych krajów są stosowane w handlu i
finansach międzynarodowych, przez różne
podmioty: przedsiębiorstwa, banki, osoby
indywidualne, instytucje finansowe i inne podmioty
(sfera prywatna), a także przez banki centralne i
inne oficjalne instytucje (sfera oficjalna).

Funkcje waluty międzynarodowej

Funkcje pełnione przez waluty w obrocie

międzynarodowym można scharakteryzować,
odwołując się do tradycyjnych funkcji
pieniądza:



miernika wartości (unit of account),



środka płatniczego (medium of exchange),



środka akumulacji (store of value).

Funkcje waluty międzynarodowej

Waluty międzynarodowe znajdują zastosowanie

w obrocie:



prywatnym (private international use),



oficjalnym (public international use).

Funkcje waluty międzynarodowej



Nowe podmioty zasilające globalne rynki finansowe

(fundusze emerytalne, ang. pension funds,

fundusze wzajemnego inwestowania, ang. mutual

funds, firmy zasilające aktywa ubezpieczeniowe,

ang. insurance funds).



Nowe grupy inwestorów zasilające globalne rynki

(kraje i inwestorzy nadwyżek płatniczych

osiąganych z eksportu ropy naftowej – właściciele

„petrodolarów”, banki centralne krajów azjatyckich

osiągające nadwyżki płatnicze z eksportu towarów i

usług – Chiny, Japonia i pozostałe „rynki

wschodzące”, firmy prywatnego inwestowania ang.

private equity funds, korporacje finansowe

zaangażowane w fundusze hedgingowe).

Funkcje waluty międzynarodowej



W obrocie prywatnym uczestnicy rynku
(przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, osoby
indywidualne, inne podmioty) wykorzystują
walutę międzynarodową do fakturowania i
rozliczania handlu, a także do lokowania w niej
swych zasobów (rezerw).



Waluta międzynarodowa służąc jako środek
płatniczy, jest wykorzystywana w regulowaniu
zobowiązań powstających w handlu
międzynarodowym oraz z tytułu różnych
transakcji finansowych.

Funkcje waluty międzynarodowej



Użycie waluty w obrocie oficjalnym oznacza, że władze
monetarne trzymają zasoby waluty międzynarodowej, by
móc np. interweniować w celu oddziaływania na poziom
kursu walutowego – waluta występuje tu w roli waluty
interwencyjnej.



Wykorzystanie waluty w tej funkcji jest na ogół związane z
zastosowaniem jej jako waluty referencyjnej, czyli waluty
stanowiącej podstawę stabilizacji kursu waluty krajowej, o
ile dany kraj stosuje system kursu stałego (tzn. kursu,
którego poziom rynkowy musi mieścić się w ściśle
określonych granicach wokół ustalonego urzędowo kursu
centralnego wobec waluty referencyjnej).



Banki centralne utrzymują swoje rezerwy dewizowe w
różnych walutach - waluty wykorzystywane do tego celu to
waluty rezerwowe.

Funkcje waluty międzynarodowej

Funkcje pieniądza

Zastosowanie waluty

w sferze prywatnej

(poza krajem emisji)

Zastosowanie w

sferze

oficjalnej

(poza krajem emisji)

Miernik wartości

Notowanie cen
Fakturowanie

Podstawa
określania kursów
walutowych

Środek płatniczy

Waluta

transakcyjna:
1) w handlu
międzynarodowym
2) w wymianie

walut

Waluta

interwencyjna

Środek akumulacji

Waluta inwestycyjna Waluta rezerwowa

Powiązania między poszczególnymi funkcjami

waluty międzynarodowej

1. Miernik wartości

Waluta fakturowania

Waluta denominacji

Waluta referencyjna

2. Środek płatniczy

Waluta transakcyjna

Waluta płatności

Waluta interwencyjna

3. Środek akumulacji

Waluta inwestycyjna

Waluta rezerwowa

Waluta fakturowania



W handlu międzynarodowym fakturę wystawia
podmiot, który sprzedaje towary czy usługi, czyli
eksporter.



Faktura może być wystawiona albo w walucie kraju
eksportera, albo kraju importera, w walucie kraju
trzeciego lub walucie typu koszyk walut (jeśli
zezwalają na to przepisy dewizowe stron transakcji).



Ustalenie waluty fakturowania jest jednym z
elementów umowy między eksporterem a importerem.



Interesy obu stron, przy wyborze waluty, w której
będzie wystawiona faktura, na ogół są sprzeczne.

Waluta fakturowania



Waluta, którą jedna strona uważa za dobrą dla siebie,
najczęściej jest mniej korzystna dla drugiej strony ze
względu na występujące i oczekiwane kształtowanie się
kursu tej waluty.



Im dłuższy okres upływa od dnia zawarcia kontraktu
handlowego do dnia dokonania zapłaty, tym większa może
być rozbieżność interesów eksportera i importera co do
waluty, która powinna być zastosowana do fakturowania.



Jedna lub obie strony mogą podjąć działania w celu
zmniejszenia ryzyka kursowego, np. zawierając
terminową transakcję walutową (w takim przypadku
należy się liczyć z poniesieniem dodatkowych kosztów
transakcji).

Waluta fakturowania



O tym, jaka waluta zostanie użyta do fakturowania,
decyduje ta strona transakcji handlowej, która ma
w niej silniejszą pozycję, gdyż np. oferuje towar po
atrakcyjnej cenie lub trudno dostępny, unikalny,
charakteryzujący się wysoką renomą na rynku,
albo dysponuje innymi atutami.



Ważnym czynnikiem wpływającym na wybór
waluty fakturowania w handlu międzynarodowym
są także zwyczaje, które ukształtowały się w
minionych dziesięcioleciach i które mają silny
wpływ na decyzje uczestników rynku.

Waluta fakturowania



Przykład - obszarem, gdzie zwyczaje dotyczące
wyboru waluty fakturowania są najsilniej
zakorzenione jest handel ropą naftową, innymi
surowcami mineralnymi, a także wieloma
masowymi produktami rolnymi (kawa, kakao,
herbata, bawełna, juta i inne) - dominującą walutą
fakturowania jest dolar amerykański.



Rozwiązanie takie jest wygodne dla uczestników
obrotu międzynarodowego, gdyż łatwo mogą
porównywać ceny w różnych ośrodkach i śledzić
zmiany cen bez konieczności dokonywania
przeliczeń przy użyciu kursów walutowych.

Waluta transakcyjna



Decyzja o zastosowaniu danej waluty do fakturowania
przesądza o wyborze waluty do rozliczenia transakcji
(waluty transakcyjnej).



Statystycznie łatwiej jest uchwycić, jakie waluty są
stosowane w praktyce do dokonywania płatności, niż
jakie są używane do fakturowania.



Płatności są realizowane za pośrednictwem banków,
które z kolei mają określone obowiązki sprawozdawcze.



Waluty transakcyjne są w zasadzie tymi samymi
walutami, których używa się do fakturowania, w
statystykach różnych instytucji (np. Europejskiego Banku
Centralnego) obie grupy walut traktuje się łącznie.

Waluta transakcyjna



Dodatkowym bodźcem do stosowania danej waluty
jako waluty transakcyjnej jest duży obrót nią przez
banki.



Im większy wolumen transakcji banki rozliczają w
tej walucie, tym niższe opłaty pobierają za te usługi.



Niższy koszt zachęca do rozliczania transakcji w
tych walutach, które są najczęściej stosowane, a to
z kolei motywuje uczestników rynku do używania
tych właśnie walut do fakturowania.



Występuje sprzężenie zwrotne między oboma
zastosowaniami waluty (do fakturowania i
płatności).

Waluta inwestycyjna



Waluta inwestycyjna to ta, w której uczestnicy obrotu
międzynarodowego utrzymują zasoby pieniężne.



W zależności od ich preferencji co do rentowności,
płynności i bezpieczeństwa powinni mieć możliwość
wyboru różnych instrumentów finansowych wyrażonych
w danej walucie, umożliwiających nie tylko
przechowanie zasobów w celu ich późniejszego
wykorzystania do płatności, ale także dających szanse na
powiększenie tych zasobów.



W tzw. obrocie oficjalnym poszczególne funkcje walut
międzynarodowych także są ze sobą silnie powiązane, a
ponadto są związane z rolą walut w obrocie prywatnym -
im szerzej wykorzystuje się w nim daną walutę, tym
większa jest jej rola w obrocie oficjalnym.

Waluta referencyjna



Najważniejsze funkcje, jakie może pełnić waluta w
obrocie między bankami centralnymi oraz innymi
podmiotami, to wykorzystanie jej jako punktu
odniesienia (waluty referencyjnej) do kształtowania
systemu kursu walutowego w różnych krajach.



Systemy kursowe mogą charakteryzować się
mniejszym lub większym poziomem dopuszczalnej
zmienności kursu rynkowego wokół kursu
centralnego.



Niektóre kraje decydują się nawet na usztywnienie
kursu między swą walutą a walutą referencyjną (tzw.
system izby walutowej – currency board).

Waluta interwencyjna i rezerwowa



Skuteczne funkcjonowanie przyjętego systemu
kursowego, zakładającego mniej lub bardziej
luźne powiązanie z taką walutą, wymaga
niekiedy podjęcia interwencji na rynku
walutowym.



Interwencje walutowe implikują konieczność
posiadania odpowiednich rezerw dewizowych w
tej walucie przez banki centralne.



Funkcje waluty referencyjnej, interwencyjnej
oraz rezerwowej są więc ze sobą ściśle
powiązane.

Waluta interwencyjna i rezerwowa



Pełnieniu przez walutę funkcji waluty rezerwowej nie musi
towarzyszyć, i często nie towarzyszy, stosowanie jej jako waluty
referencyjnej czy interwencyjnej.



Najważniejszym motywem gromadzenia rezerw dewizowych
przez banki centralne jest zapewnienie płynnej obsługi
dewizowej obrotu z zagranicą, tak aby waluty obce były dostępne
dla podmiotów pragnących je nabyć (chyba że waluta danego
kraju nie jest w pełni wymienialna i stosowane są różne
ograniczenia dewizowe).



Decydując o tym, w jakich walutach utrzymywane są te rezerwy,
banki centralne biorą pod uwagę przede wszystkim
zapotrzebowanie na waluty obce zgłaszane przez importerów,
podmioty inwestujące za granicą, osoby podróżujące.



Skład rezerw dewizowych silnie zależy też od struktury
walutowej wpływów pozyskiwanych z eksportu oraz
napływającego kapitału.

Waluta interwencyjna i rezerwowa

Motywy gromadzenia i utrzymywania rezerw:



ostrożnościowy (wiarygodność kraju, wzrost
zaufania inwestorów do sytuacji finansowej
kraju, ograniczenie gwałtownego odpływu
kapitału),



interwencyjny (interwencje walutowe
zwłaszcza w systemie kursu stałego),



transakcyjny (wykorzystanie do
wyrównywania bilansu płatniczego),



dochodowy (źródło dochodów banku
centralnego).

Waluta interwencyjna i rezerwowa

Optymalny poziom rezerw walutowych:



reguła Greenspana-Guidottiego – wielkość
rezerw walutowych powinna się równać
wielkości krótkookresowego zadłużenia kraju
(w przypadku masowego odpływu kapitału
krótkoterminowego państwo powinno
wywiązać się ze swoich zobowiązań),



rezerwy walutowe powinny wystarczać na
pokrycie zobowiązań z tytułu
trzymiesięcznego importu.

Czynniki kształtujące międzynarodową

pozycję waluty - popyt

Udział kraju emitenta w światowej produkcji i

handlu międzynarodowym.

Im udział ten jest większy, tym większe są

możliwości używania tej waluty przez
podmioty z innych krajów do:



fakturowania i rozliczania handlu oraz
transakcji na rynku walutowym,



a także przez władze monetarne jako
podstawy do stabilizowania kursu waluty oraz
waluty interwencyjnej i rezerwowej.

Czynniki kształtujące międzynarodową

pozycję waluty - popyt

Stabilność makroekonomiczna kraju emitenta waluty,

zapewniająca w szczególności stabilność cen.

Waluta międzynarodowa powinna być emitowana

przez niezależny bank centralny, będący w stanie
zapewnić stabilną siłę nabywczą waluty, jeśli chodzi
o dobra i usługi:



szybka utrata siły nabywczej zniechęca do
utrzymywania zasobów pieniężnych,



zaufanie do wartości waluty jest konieczne do
skutecznego pełnienia przez nią roli miernika
wartości oraz środka akumulacji.

Czynniki kształtujące międzynarodową pozycję

waluty - popyt

Powszechne zaufanie do przyszłej wartości waluty wynikające z

warunków prawno-instytucjonalnych, zapewniających
stabilność polityczną kraju emitenta.
Podstawowe znaczenie ma tu:



istniejący w danym kraju system władzy, jego struktura,
relacje między poszczególnymi instytucjami, a także
regulacje prawne tworzyły solidne podstawy harmonijnego
funkcjonowania państwa, rozwiązywania konfliktów oraz
minimalizowały ryzyko nieprzewidywalnych zmian w polityce
gospodarczej,



ryzyko polityczne i ekonomiczne wzrasta, gdy do władzy mają
szanse dojść partie populistyczne, nacjonalistyczne i inne.

Czynniki kształtujące międzynarodową

pozycję waluty - popyt

Rozwój rynku finansowego kraju emitenta waluty.
Otwarty, wolny od restrykcji, głęboki i dobrze rozwinięty rynek

finansowy.

Dostępność wysokiej jakości aktywów denominowanych w danej

walucie.



Im rynek ten jest większy i bardziej płynny, tym większe są
możliwości używania waluty przez podmioty z innych krajów jako
waluty inwestycyjnej (rezerwowej).



Rozwinięty rynek finansowy zwiększa atrakcyjność współpracy z
podmiotami z danego kraju, gdyż instytucje finansowe oferują
uczestnikom rynków międzynarodowych wiele potrzebnych im
usług: pożyczki, lokaty, transakcje zabezpieczające przed ryzykiem
kursowym.



Wysoka sprawność funkcjonowania rynku finansowego jest ważnym
czynnikiem rozwoju gospodarki kraju, w efekcie przyczynia się do
wzrostu efektywności przedsiębiorstw oraz instytucji finansowych.

Czynniki kształtujące międzynarodową

pozycję waluty - popyt

Ekonomia skali – im szerzej waluta jest

używana tym bardziej atrakcyjne staje się jej
posiadanie.



Silny czynnik inercyjny działający na korzyść
waluty, która osiągnęła dominację w
przeszłości.



Nieliniowy charakter zmian roli walut
(tipping).

Czynniki kształtujące międzynarodową

pozycję waluty - podaż

Gotowość kraju-emitenta do generowania

deficytów rachunku obrotów bieżących w
stopniu pozwalającym na zaspokojenie popytu
na rezerwy.



Aprecjacja kursu przy niedostatecznej podaży
(zbyt małych deficytach).



Nadmierna płynność międzynarodowa i
presja na kurs przy zbyt dużych deficytach.

Czynniki kształtujące międzynarodową

pozycję waluty - podaż

Akceptacja przez kraj emitujący

międzynarodowej roli waluty i zapewnienie
swobody operacji w tej walucie.

Uwzględnienie w polityce makroekonomicznej

oczekiwań wypływających z roli waluty
międzynarodowej.

Czynniki kształtujące międzynarodową

pozycję waluty



Czynniki kształtujące pozycję waluty międzynarodowej
muszą być spełnione jednocześnie.



Niespełnienie chociaż jednego z czynników oznacza, że dana
waluta nie może być szeroko stosowana jako waluta
międzynarodowa.



Przykłady:

- waluta Chin (juan), mimo dużych rozmiarów gospodarki i

dynamicznego wzrost tego kraju, nie może (przynajmniej
obecnie sic?) stać się walutą międzynarodową głównie ze
względu niespełnienia warunków politycznych i rozwoju
rynku finansowego,

- waluta Szwajcarii (frank), mimo wysokiej stabilności

politycznej i rozwiniętego rynku finansowego, nie ma szansy
być w czołówce walut międzynarodowych ze względu na
stosunkowo niewielkie rozmiary gospodarki.

Korzyści i ryzyka wynikające z posiadania

waluty międzynarodowej

Korzyści:



korzyści polityczne, takie jak prestiż i większy wpływ na
gospodarkę światową,



korzyści ekonomiczne, np. niższe koszty transakcyjne dla
podmiotów gospodarczych realizujących rozliczenia z
zagranicą w swej walucie krajowej (niższe koszty
transakcyjne i łatwość posługiwania się waluta
międzynarodową powodują, że obrót ulega zwiększeniu,
a to z kolei sprzyja obniżce jednostkowych kosztów
transakcyjnych),



większa efektywność instytucji finansowych (banków,
towarzystw ubezpieczeniowych, funduszy
inwestycyjnych), wynikająca z możliwości działania na
dużą skalę.

Korzyści i ryzyka wynikające z posiadania

waluty międzynarodowej

Korzyści:



Korzyści seigniorage (tzw. seniorat walutowy)-
kraj, którego waluta dominuje na rynku
międzynarodowym, może finansować deficyt
bilansu obrotów bieżących w swej własnej
walucie, co pozwala mu ograniczyć potrzebę
akumulowania rezerw dewizowych.

Korzyści i ryzyka wynikające z posiadania

waluty międzynarodowej

Ryzyka internacjonalizacji waluty:



trudności z prowadzeniem polityki pieniężnej
(w systemie kursów stałych),



ryzyko dla stabilności gospodarki kraju emitenta tej
waluty w wyniku wystawienia jej na duże strumienie
przepływu kapitałów w obrocie z zagranicą,



przepływy kapitału mogą powodować znaczne
wahania kursu tej waluty wobec innych walut, co z
kolei nawet w krótkim czasie może negatywnie
wpływać na międzynarodową konkurencyjność
towarów tego kraju.