Ubezpieczenie rentowe

Wykład V

Podstawa prawna ubezpieczenia rentowego

•Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i

rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( T.j. Dz.U.

z 2015 r. poz. 748 ze zm.)

Podleganie

ubezpieczeniu rentowemu

•Zakres podmiotowy podlegania ubezpieczeniu rentowemu określa

art. 6 i 6a Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

( „Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu

podlegają…)

•Art.7 Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami

emerytalnym i rentowym przysługuje osobom, które nie spełniają

warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo;

•Zasady podlegania ubezpieczeniu rentowemu z kilku tytułów –

takie, jak w przypadku podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu

( zasada pierwszeństwa albo ważności tytułu ubezpieczenia( art. 9

ustawy systemowej)

Okres podlegania ubezpieczeniu rentowemu

•Podleganie obowiązkowe ubezpieczeniu rentowemu

( art. 13 ustawy systemowej) : analogiczne zasady, jak

w przypadku ubezpieczenia emerytalnego:

•-pracownicy – od dnia nawiązania stosunku pracy do

dnia ustania tego stosunku,

•- osoby wykonujące prace nakładczą oraz zleceniobiorcy

– od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień

rozpoczęcia jej wykonania do dnia rozwiązania lub

wygaśnięcia tej umowy,

•Członkowie spółdzielni…

Okres podlegania ubezpieczeniu…

•Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem rentowym następuje:
•-od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej niż od dnia, w

którym wniosek został zgłoszony,

•Ubezpieczenie ustaje: - od dnia wskazanego we wniosku, nie

wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został złożony,

•-w przypadku osób prowadzących działalność pozarolniczą i osób z

nimi współpracujących, duchownych oraz ubezpieczonych na

wniosek-od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie

opłacono w terminie składki należnej za ubezpieczenie ; w

uzasadnionych wypadkach zakład może wyrazić zgodę na opłacenie

składki po terminie;

•-od dnia ustania tytułu tego ubezpieczenia;

Składki na ubezpieczenie rentowe

•Stopa procentowa składki na ubezpieczenie rentowe

wynosi:

8 % podstawy wymiaru, w proporcjach:
- 6,5 % opłaca płatnik składek,
- 1,5 % opłaca ubezpieczony ( art. 16 ust.1b ustawy
systemowej)

Świadczenia z ubezpieczenia rentowego

•Świadczenia podstawowe:

• dla ubezpieczonego:

renta z tytułu niezdolności do

pracy,

•dla członków rodziny ubezpieczonego:

renta rodzinna

Przesłanki nabycia prawa do

renty z tytułu

niezdolności do pracy

•1. Niezdolność do pracy
•2.Posiadanie wymaganego okresu składkowego i

nieskładkowego

•3. Powstanie niezdolności do pracy w odpowiednim

okresie podlegania ubezpieczeniu rentowemu albo nie

później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów

Przesłanki nabycia prawa do renty…

pojęcie niezdolności do pracy

•Pojęcie niezdolności – art. 12 („Niezdolną do pracy jest

osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność

do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności

organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności po

przekwalifikowaniu”

•„Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła

zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy”

•„Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w

znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnie z

poziomem posiadanych kwalifikacji”)

… niezdolność do pracy

•Przy ocenie stopnia i przewidywalnego okresu

niezdolności do pracy ocenia się:

•-stopień naruszenia sprawności organizmu oraz

możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w

drodze rehabilitacji,

•-możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub

podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania

zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter

dotychczas wykonywanej pracy , poziom wykształcenia ,

wiek, predyspozycje psychofizyczne;

… niezdolność do pracy

•Zgodnie z wyrokiem SN z 11. stycznia 2007 r. dla stwierdzenia częściowej

niezdolności do pracy ( art.12 ust.1 i 3 ustawy o emer…z FUS )

decydująca jest nie tylko utrata możliwości wykonywania pracy

zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu, ale także brak

rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

•Z kolei w wyroku z marca 2007 r. SN stwierdził, że zmiany w organizmie

powodujące przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania pracy na

dotychczasowym stanowisku nie przesądzają o niezdolności do pracy,

nawet częściowej, jeżeli została zachowana zdolność do wykonywania

pracy zdolnej z kwalifikacjami. Oraz, że „osoba, której stopień naruszenia

sprawności organizmu pozwala na wykonywanie pracy jedynie na

specjalnych stanowiskach, dostępnych dla osób nie w pełni sprawnych,

jest częściowo niezdolna do pracy” w rozumieniu art. 12 ustawy o em. i

rentach z FUS

… niezdolność do pracy

• Wg wyroku SN z 8 maja 2008 – I UK 356/07 ocena częściowej

niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia

sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości

wykonywania pracy wymaga wiadomości specjalistycznych, ale

ostateczna ocena, czy ubezpieczony jest częściowo niezdolny do

pracy, musi uwzględniać także inne elementy, w tym zwłaszcza

poziom kwalifikacji ubezpieczonego, możliwości zarobkowania w

zakresie tych kwalifikacji, możliwości wykonywania

dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość

przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i

charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia,

wiek i predyspozycje psychofizyczne

… niezdolność do pracy

• Oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia daty

powstania niezdolności do pracy, trwałości lub przewidywanego

okresu niezdolności do pracy lub śmierci w określonych

okolicznościach, trwałości lub przewidywanego okresu

niezdolności do samodzielnej egzystencji, celowość

przekwalifikowania zawodowego dokonuje w formie orzeczenia

lekarz orzecznik ZUS. Zgodnie z orzeczeniem SN z 11 .02.2005 r.

przy ocenie niezdolności do pracy lekarz nie może pomijać

stopnia niepełnosprawności ubezpieczonego ustalonego na

podstawie ustawy z 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej

oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

… niezdolność do pracy

•Ustawa określa procedurę orzekania o powstaniu, trwałości lub przewidywanego

okresu niezdolności do pracy, związku przyczynowego niezdolności do pracy oraz

procedury odwołania od orzeczenia lekarza orzecznika, organy, do których

przysługuje odwołanie, terminy i nadzór nad orzecznictwem ( art.14).

•Szczegółowe zasady orzekania o niezdolności do pracy określa Rozporządzenie

Ministra Polityki Społecznej z 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o

niezdolności do pracy ( Dz.U. Nr 273 poz.2711, zm. Rozporządzenie MPiPS z 16

grudnia 2011 zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niezdolności do

pracy – Dz.U. z 2011, po.z 1683).

•Rozporządzenie określa szczegółowe zasady i tryb orzekania o niezdolności do

pracy przez lekarzy orzeczników ZUS i komisje lekarskie ZUS, oraz sprawy

organizacyjne związane z miejscem działania lekarzy orzeczników, sposób

tworzenia i znoszenia komisji lekarskich, skład komisji lekarskich, kwalifikacje

zawodowe wymagane od lekarzy orzeczników i lekarzy wchodzących w skład

komisji lekarskich

Przesłanki nabycia prawa do

renty…

moment powstania niezdolności do pracy

•Niezdolność powstała w okresie trwania ubezpieczenia

( albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania

tych okresów), chyba, że :

•Ubezpieczony udowodnił okres składkowy i

nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i

25 lat dla mężczyzny i jest całkowicie nie zdolny do

pracy

Przesłanki nabycia prawa do renty…

wymagane okresy składkowe i nieskładkowe

•Renta przysługuje ubezpieczonemu, który ma wymagane okresy składkowe i

nieskładkowe , zdefiniowane w art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach.

•Wymaganymi okresami są co najmniej:
•-1 rok – jeżeli niezdolność powstała przed ukończeniem 20 roku życia,
•-2 lata- jeżeli niezdolność powstała w wieku powyżej 20 roku do 22 lat
•-3 lata-jeżeli niezdolność powstała w wieku 22 do 25 lat
•-4 lata- jeżeli niezdolność powstała w wieku 25-30 lat
•-5 lat- jeżeli niezdolność powstała w wieku powyżej 30 lat ( okres ten

powinien przypadać w ciągu ostatnich 10 lat przed zgłoszeniem wniosku lub

przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego okresu nie wlicza się

okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, reny szkoleniowej

lub rodzinnej)

… wymagane okresy składkowe i

nieskładkowe

•Wyjątki od zasady :

•-jeżeli ubezpieczony nie posiada wymaganych okresów

ubezpieczeniowych, ale został zgłoszony do

ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6

miesięcy po ukończeniu szkoły/…/ oraz do dnia

powstania niezdolności pracy miał, bez przerwy lub z

przerwami nie przekraczającymi 6 miesięcy, okresy

składkowe i nieskładkowe;

•-udowodnił okres składkowy co najmniej 25 lat dla

kobiet i 30 lat dla mężczyzn oraz jest całkowicie

niezdolny do pracy,

•-uległ wypadkowi w drodze do lub z pracy;

Wypadek w drodze do/z pracy

•Za wypadek w drodze do/z pracy uważa się :
•-nagłe zdarzenie,
•- wywołane przyczyną zewnętrzną,
•-które nastąpiło w drodze do/z miejsca wykonywania zatrudnienia

lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia,

•-jeżeli droga była najkrótsza i nie została przerwana
•Jednakże uważa się, ze wypadek nastąpił w drodze do/z miejsca

pracy mimo, że droga została przerwana, jeżeli przerwa była

życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a

także wówczas, gdy droga nie będąc najkrótszą była dla

ubezpieczonego ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza

Wypadek w drodze do/z pracy

•Generalnie przyjmuje się, że ubezpieczony odbywa

drogę do pracy i z pracy, nawet jeśli idzie drogą

niedozwoloną ( np. przekracza jezdnię nie na pasach),

nawet jeśli droga została przerwana ( jeśli przerwa ta

była uzasadniona życiowo, nieistotna, krótkotrwała i jej

czas nie przekraczał granic potrzeby a głównym celem

„czynności pokonywania drogi było dotarcie do domu”),

chyba, że przerwa w drodze do pracy powoduje, ze

pracownik „wkracza” w sferę spraw prywatnych

( wówczas mamy do czynienia z tzw. przerwami

zrywającymi, powodującymi, że zmienia się cel

przemieszczania – nie jest już celem droga do domu).

Wypadek w drodze do/z pracy

•Pojęcia :
•-nagłość zdarzenia,
•-przyczyna zewnętrzna ( „ występowanie w grudniu

przejawów zimowej pogody ( śnieg, mróz, lód, śliska

nawierzchnia) jest zjawiskiem typowym w polskiej

strefie klimatycznej, więc stres pracownika

dojeżdżającego do pracy środkiem transportu

( komunikacji publicznej) nie może być kwalifikowany

jako współistotnie przyczyniający się do powstania

zawału serca” ( wyrok SN z 9 lutego 2005 – III UK

192/04);

Wypadek w drodze do/z pracy

•Za drogę do/z pracy uważa się również:
•-drogę do innego zatrudnienia lub innej działalności

stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,

•-zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych

lub społecznych,

•-zwykłego spożywania posiłków,
•-odbywania nauki lub studiów;

Wypadek w drodze do/z pracy

•Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku dokonuje w

karcie wypadku pracodawca a w pozostałych

przypadkach podmioty wskazane w ustawie z 30

października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z

tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;

Wypadek w drodze do/z pracy

•Świadczenia wypadkowe przysługują członkom rodziny

pracownika zmarłego wskutek wypadku w drodze z

pracy do domu bez względu na stopień jego

przyczynienia się do wypadku ( wyrok SN z dnia 5 marca

2003- II UK 194/02)

Zasady obliczania renty z tytułu niezdolności

do pracy

•

Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:

•

-24% kwoty bazowej ( 100% przeciętnego wynagrodzenia

pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na

ubezpieczenie społeczne),

•

-po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

•

-po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów

nieskładkowych,

•

-po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok brakującego do

pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych

przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w

którym rencista osiągnąłby wiek emerytalny

Zasady obliczania renty z tytułu niezdolności

do pracy

•Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi

75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej,

•Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru renty

i nie może być niższa, niż najniższa renta dla osoby

częściowo niezdolnej do prac;

Renta rodzinna-

przesłanki nabycia prawa

do renty

•1. Przesłanki leżące po stronie ubezpieczonego
•2. przesłanki leżące po stronie członków rodziny
•Ad.1. Renta rodzinna przysługuje uprawnionym

członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała

ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu

niezdolności do wykonywania pracy , a także pobierała

zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne

lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne

lub
spełniała warunki do uzyskania jednego z tych
świadczeń

Renta rodzinna…

•Ad 2: Osoby uprawnione:
•Dzieci
•- (1) dzieci własne, drugiego małżonka oraz dzieci

przysposobione,

•-(2)przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed

osiągnięciem pełnoletności, wnuki, rodzeństwo i inne

dzieci, ( w wyłączeniem dzieci przyjętych na

wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej

lub rodzinnego domu dziecka)

•Małżonek ( wdowa/wdowiec)
•Rodzice

Renta rodzinna….

•Dzieci (1) mają prawo do renty rodzinnej:
•- do ukończenia 16 roku życia,
•-do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16

rok życia, nie dłużej, niż do osiągnięcia 25 lat ( okres

pobierania renty przedłuża się do zakończenia

ostatniego roku studiów przypadającego na rok

ukończenia 25 roku życia)

•-bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie

niezdolne do pracy lub całkowicie niedolne do

egzystencji do 16 roku życia lub w okresie nauki;

Renta rodzinna…

•Dzieci (2) mają prawo do renty rodzinnej:
•- po spełnieniu warunków określonych dla dzieci własnych

ubezpieczonego,

a ponadto, jeżeli:
-zostały przyjęte na utrzymanie i wychowanie co najmniej na rok
przed śmiercią ubezpieczonego,
-nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice
żyją,
nie mogą im zapewnić utrzymania albo ubezpieczony lub jego
małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd;