Slajd 1

Zachowania samobójcze



samobójstwo dokonane

to czyny autodestrukcyjne podejmowane



próby samobójcze

przez człowieka

Zamach na własne życie jest przeważnie następstwem

osobistego dramatu jednostki i jego najbliższego otoczenia.

Samobójstwo to czyn mający na celu świadome
unicestwienie własnego życia i w wielu przypadkach jest raczej
świadomą rezygnacją z najwyższej wartości człowieka, jaką
jest życie.

Stanowi szczególny sposób rozwiązywania

konfliktów osobowości jednostki, zdeterminowany często
okolicznościami pochodzenia środowiskowego i społecznego:

- strata
- rozstanie
- konflikty
- zagrożenie

Przyczyny zachowań samobójczych

Samobójstwo – to złożony problem, nie mający jakiejś jednej
przyczyny, lecz jest wynikiem złożonej interakcji kilku czynników:



biologicznych



genetycznych



psychologicznych



społecznych



kulturowych



środowiskowych



Nie udało się wyjaśnić, dlaczego niektóre osoby decydują się
odebrać sobie życie, podczas gdy inne osoby o podobnej, czy
nawet gorszej sytuacji tego nie robią.



Samobójstwo w większości przypadków jest zachowaniem
impulsywnym.

Samobójstwo a zaburzenia psychiczne



Wg większości psychiatrów 80-90% suicydantów wykazuje
jakieś zaburzenie psychiczne.



Samobójstwa i próby samobójcze zdarzają się częściej
wśród pacjentów psychiatrycznych.



Ryzyko samobójstwa stwierdza się u pacjentów z
następującymi rozpoznaniami:

zaburzenia depresyjne

(wszystkie postacie)

zaburzenia osobowości

(o. dyssocjalna, o. z pogranicza – z cechami

impulsywności, agresji
i częstymi zmianami nastroju, o.
schizoidalna)
-

uzależnienia

schizofrenia

zaburzenia psychiczne na podłożu organicznego uszkodzenia o.u.n.

inne zaburzenia psychiczne, np. jadłowstręt psychiczny

Większość ludzi dokonujących z.s., wykazujących

zaburzenia psychiczne nigdy nie podejmowała leczenia
psychiatrycznego.

Choroba somatyczna a samobójstwo



Schorzenia neurologiczne:

- padaczka
- urazy kręgosłupa
- urazy głowy
- udar



Choroby nowotworowe (wkrótce po ustaleniu diagnozy,
mężczyźni, w trakcie chemioterapii, nasilone dolegliwości
bólowe).



HIV/AIDS



Choroby przewlekłe:

- cukrzyca
- S.M.
- choroby nerek i wątroby
- choroby kości i stawów z przewlekłym bólem
- choroby sercowo – naczyniowe
- dysfunkcje seksualne

Samobójstwo a czynniki

socjodemograficzne



płeć – mężczyźni 4:1, kobiety częściej próby samobójcze



wiek – najwyższe wskaźniki osoby młode 15 – 35 lat i w
wieku > 75 lat



stan cywilny – wyższe ryzyko: rozwiedzeni, wdowcy, st.
wolnego,

osoby w separacji, samotnie mieszkające



zawód – wyższe wsk. % lekarze, weterynarze, farmaceuci,
chemicy, rolnicy



bezrobocie – częściej samobójstwo ma zw. z utratą pracy,
niż ze

statusem bezrobotnego



migracja – przeprowadzenie ze wsi do miasta, emigracja.

Samobójstwo a czynniki środowiskowe



Stresujące wydarzenia życiowe:

- problemy międzyludzkie

(kłótnie, konflikty małżeńskie,

rodzinne,

zawód miłosny)

odrzucenie

(rozstanie, strata partnera)

straty finansowe

(utrata pracy, emerytura)

zmiany społeczne

(gwałtowne przemiany polityczne i

ekonomiczne)
-

inne stresujące przeżycia

(wstyd, lęk, obawa)

zetknięcie się z przypadkiem samobójstwa bliskiej

osoby

Samobójstwa zakończone śmiercią w wybranych

krajach

w latach 1995 - 1999

Kraj

Rok

Liczba

samobójstw

Wsk. sam. na 100 tys.

ludności

Litwa

1999

1552

42,0

Rosja

1998

51770

35,3

Białoruś

1999

3408

33,5

Estonia

1999

469

33,2

Węgry

1999

3328

33,1

Łotwa

1999

764

31,4

Słowenia

1999

590

29,7

Ukraina

1999

14452

28,8

Kazachstan

1999

4004

26,8

Finlandia

1998

1228

23,8

Chorwacja

1999

989

21,7

Szwajcaria

1996

1431

20,2

Francja

1997

11139

19,0

Austria

1999

1555

19,0

Japonia

1997

23502

18,6

Dania

1996

892

17,0

Samobójstwa zakończone śmiercią w wybranych

krajach

w latach 1995 – 1999 (c.d.)

Kraj

Rok

Liczba

samobójstw

Wsk. sam. na 100 tys.

ludności

Bułgaria

1999

1307

15,9

Czechy

1999

1610

15,7

Polska

1999

3967

14,9

Australia

1997

2646

14,3

Niemcy

1998

11654

14,2

Szwecja

1996

1253

14,2

St. Zjednoczone

1998

30575

11,3

Hiszpania

1997

3373

8,6

Włochy

1997

4694

8,2

Wielka Brytania

1998

4389

7,4

Portugalia

1998

556

5,6

Grecja

1998

403

3,8

Armenia

1999

1,8

Azerbejdżan

1999

0,7

Wg WHO zamach samobójczy jest 4 pod względem częstości
przyczyną zgonów w grupie osób pomiędzy 15 – 44 r.ż.

Epidemiologia samobójstw

Można wyodrębnić 3 grupy krajów różniących się nasileniem
samobójstw



Kraje o najwyższym wsk. samobójstw 19,0 – 42, 0:

Litwa, Rosja, Białoruś, Estonia, Węgry, Łotwa, Słowenia,
Ukraina,
Finlandia, Chorwacja, Szwajcaria, Francja, Austria



Kraje o średnim wsk. samobójstw 11,3 – 18,6:

Japonia, Dania, Bułgaria, Czechy, Polska, Australia, Szwecja,
Niemcy,
St. Zjednoczone



Kraje o najniższym wsk. samobójstw 0,7 - 8,2:

Włochy, W. Brytania, Hiszpania, Portugalia, Grecja, Armenia,
Azerbejdżan

Biorąc pod uwagę stosunek do śmierci oraz

świadomość wyboru – chcę umrzeć – samobójstwa

można podzielić na:



prawdziwe

- skalkulowanie chęci odebrania sobie życia –

nie chcę żyć



rzekome

- sprawcy nie wyrażają wprost chęci umierania,

wybierają

śmierć jako środek ucieczki od trudności, których

pokonać

nie chcą, czy też nie potrafią.



demonstracyjne

– służące ok. celowi, zwróceniu na siebie

uwagi, czasem

jest aktem szantażu. Sprawca nie ma tu właściwie

chęci

pozbawienia się życia, lecz zagrożeniem swojego

życia chce

coś uzyskać.



samobójstwo rozszerzone

– jest z punktu widzenia

kryminologii

dwustopniowym następującym po sobie

działaniem, w

którym jednostka dokonuje zabójstwa i

wkrótce po tym

popełnia samobójstwo.

Czynniki ryzyka zachowania

samobójczego

Objawy



uwagi i wypowiedzi na
temat samobójstwa



przeżywanie uczucia
rozpaczy



apatia i zniechęcenie
połączone z
pobudzeniem



nasilona bezsenność



poczucie braku sensu
życia



prezentowanie
zaniżonej samooceny



omamy imperatywne,
w których występują
polecenia popełnienia
samobójstwa

Zaburzenia

psychiczne



depresja



nadużywanie alkoholu
lub narkotyków



CHAD



schizofrenia



inne zaburzenia
psychotyczne



zaburzenia
osobowości z
zachowaniami
agresywnymi

Zaburzenia

psychiczne



depresja



nadużywanie alkoholu
lub narkotyków



CHAD



schizofrenia



inne zaburzenia
psychotyczne



zaburzenia
osobowości z
zachowaniami
agresywnymi

Grupy
szczególnego
ryzyka



mężczyźni



osoby w podeszłym
wieku



osoby samotne



osoby, które w
przeszłości
podejmowały próbę
samobójczą



osoby, w których
rodzinie popełniono
samobójstwo

Stan psychiczny osób

o skłonnościach samobójczych

Psychikę osób o skłonnościach samobójczych charakteryzują
szczególnie trzy cechy:



ambiwalencja

- nie chcą umierać, ale też nie są w stanie

żyć w

sytuacji w jakiej się obecnie znaleźli, bo po prostu
czują się nieszczęśliwi.



impulsywność

- impulsywna chęć, by popełnić

samobójstwo,

przemija i trwa przez kilka minut lub godzin



sztywność

- osoby w nastroju samobójczym, ich

myślenie,

odczuwanie i działanie ulega zawężeniu.

Myśląc

intensywnie o z.s. nie są w stanie dostrzec innego
rozwiązania.

Większość osób planujących z.s. mówi o swoich

zamiarach:

„nie chcę żyć”, „czuję się niepotrzebny”, „chcę umrzeć”

, itp.

Żadnego takiego sygnału nie wolno lekceważyć.

Osoby o skłonnościach samobójczych

maja podobne myśli i uczucia

UCZUCIA



smutek, przygnębienie



osamotnienie



poczucie bezradności



beznadziejność



poczucie
bezwartościowości

UCZUCIA



smutek, przygnębienie



osamotnienie



poczucie bezradności



beznadziejność



poczucie
bezwartościowości

MYŚLI



„Żałuję, że nie
umarłem”



„Nic nie mogę zrobić”



„Już więcej tego nie
wytrzymam”



„Do niczego się nie
nadaję i jestem tylko
ciężarem”



„Beze mnie będzie im
lepiej”

MYŚLI



„Żałuję, że nie
umarłem”



„Nic nie mogę zrobić”



„Już więcej tego nie
wytrzymam”



„Do niczego się nie
nadaję i jestem tylko
ciężarem”



„Beze mnie będzie im
lepiej”

Syndrom presuicydalny

Ringel zaobserwował pewne cechy, które pojawiają się

często u osób z wysokim ryzykiem samobójstwa, są to:



osłabienie licznych funkcji psychicznych i zawężenie ich do
przeżywania uczucia lęku, niepokoju, poczucia zagrożenia,
utrzymywanie się przekonania o mniejszej wartości,
dominowanie postawy rezygnacji;



tendencja do kierowania agresji przeciwko sobie;



ucieczka od rzeczywistości, realnych trudności, a rozważania
o śmierci i samobójstwie, jako jedynym sposobie wyjścia z
trudnej sytuacji.

Biologiczne markery ryzyka

suicydalnego

- umożliwiają ocenę ryzyka popełnienia

samobójstwa



Obniżone stężenie w płynie mózgowo-rdzeniowym ofiar nagłych
samobójstw, został potwierdzony (Asberg – 1976)



Obniżenie stężenia białka transportującego serotoninę ze szczeliny
synaptycznej do neuronu w mózgach samobójców (Mann i wsp. - 1996)



Geny kodujące białka związane z regul. transmisji serotoninergicznej
hydroksylaza tryptofanu i receptora 5HT

– wykazano, że ich wariacje w

genach zw. z ukł. serotoninergicznym mogą się wiązać z dokonanym
samobójstwem, np. allel 102C w genie receptora 5HT

był silnie

związany z ideą samobójstwa u chorych na depresję (Du i wsp. 2001).



Nowsze badania nad polimorfizmami genów kodujących receptory 5HT

5HT

1B,

5HT

i 5HT

nie wykazywały żadnych zależności z tendencjami

samobójczymi (Videtic i wsp. – 2006)



Uszkodzenie funkcji neuronów serotoninergicznych w korze
przedczołowej może być przyczyną obniżonej zdolności kontrolowania
impulsu do działania pod wpływem ideacji samobójczych (Mann – 1996 i
Van Praag – 2000).

serotonina

Znacznie mniej niż o serotoninie wiadomo o innych aminach
biogennych jako markerach suicydalności.



Wykazano, że u osób zmarłych w następstwie samobójstwa ich
nadnercza są większe niż u osób zmarłych śmiercią naturalną
(Dorovini – Zis – 1987), a stęż. kortykoliberyny (CRF) w płynie
mózgowo-rdzeniowym było wyższe (Arato i wsp. 1989).
Dowodzi to, na zwiększoną aktywność osi P-P-N



Udowodniono, że nadaktywność osi P-P-N i podwyższone stężenie
kortyzolu są wiarygodnymi markerami suicydalności (Loryell i
wsp.–2001)



Niskie stężenie cholesterolu w surowicy < 4,27 mmol/l ryzyko
samobójcze było ponad 6-krotnie wyższe, niż w grupie ze
stężeniem cholesterolu > 5,77 mmol/l (Colin i wsp. – 2003)



Inne badania wykazały, że niskie stężenie cholesterolu jest tylko
pośrednim markerem suicydalności, czyli wrodzonej
predyspozycji i nie jest bezpośrednio związane ze skłonnością do
samobójstwa (Marcinko i wsp. – 2005)

kortyzol

Poszukiwanie rzetelnych markerów suicydalności należy do
zagadnień o dużym znaczeniu. Jeżeli to by się udało, można byłoby
precyzyjnie określić profile osobowości reagujących samobójstwem
w sytuacji nasilonego stresu.

Biologiczne markery ryzyka

suicydalnego

- umożliwiają ocenę ryzyka popełnienia

samobójstwa (c.d.)

cholester

Samobójstwo, a wiek



samobójstwo wśród dzieci należy do zjawisk rzadkich



wskaźnik samobójstw wśród młodzieży wzrasta



w wieku dojrzałym najwyższe zagrożenie z.s. jest w
przedziale wieku 35 – 45 lat



wskaźnik samobójstw wzrasta z wiekiem, a szczególnie duża
różnica występują między osobami w średnim wieku a
osobami starszymi



zwiększenie wskaźnika samobójstwo wśród osób w wieku
podeszłym może mieć związek z narastającą depresją,
samotnością, zmianą otoczenia, utratą znaczenia w rodzinie
i społeczeństwie, rozstaniem itp.

Motywacja do samobójstwa



współcześni suicydolodzy wyróżniają dwa zasadnicze motywy z.s

> samozagłada

– nie widzą żadnego innego rozwiązania

> manipulacja – chcą wpłynąć na otoczenie umierając naprawdę

i w ten sposób mają ostatnie zdanie w kłótni, dokonują zemsty

niewiernym partnerze, rujnują życie drugiej osobie

itp.



w rzeczywistości jednak samobójca manipulujący pragnie ocalić życie
i jest to wołanie o pomoc i sygnalizowanie dramatyzmem swojej
sytuacji.



przykładem manipulacyjnych motywów są m.in. szantażowanie
odchodzącego partnera, chęć znalezienia się w szpitalu i czasowej
izolacji od narosłych problemów itp.



ocenia się, że ok. 15% prób samobójczych ma charakter
manipulacyjny.



uważa się, że postrzeganie motywacji do samobójstwa
należy dokonywać tylko w b. szerokiej płaszczyźnie
dynamiki rozwoju osobowości danej jednostki, analizy całej
sytuacji i nierzadko utrzymywania się b. długotrwałego
syndromu presuicydalnego



podawanie motywów z.s. w terminach bezpośrednich
przyczyn nie pozwala na skuteczną profilaktykę



takie motywy jak zawód miłosny, niezdany egzamin, złe
wyniki w nauce, ostry konflikt małżeński, to jedynie mikro
powody, nie mogące być rozpatrywane jako prawdziwy
motyw samobójcy



jest to jedynie tylko przysłowiowa kropla w pełnym wody
naczyniu, np. konflikty rodzinne stające się ostatnim
powodem próby samobójczej, są oznaką tego, że trwające
konflikty doprowadziły do ostrego lub przewlekłego kryzysu
psychologicznego.

Motywacja do samobójstwa (c.d.)

Celowe wydaje się rozpatrywanie przyczyn samobójczych w
takich cechach osobowości jak:

nieumiejętność rozwiązywania własnych konfliktów i
trudności osobowościowych

nieumiejętność przeżywania kryzysów psychologicznych

utrata kontaktu z partnerem i brak umiejętności
zapobiegania

poczucie alienacji od otoczenia

brak zaufania do otoczenia

poczucie, że otoczenie nie rozumie ich odczuć

brak cierpliwości w oczekiwaniu na zaspokojenie potrzeb

kryzys wartości

Motywacja do samobójstwa (c.d.)

Psychoanalityczne teorie

dotyczące samobójstwa



Samobójstwo

- to tragiczne zakończenie związane z

oddziaływaniem wielu czynników wewnętrznych i
zewnętrznych, które są zależne od poziomu

rozwoju psychicznego danej osoby oraz jej
świadomych i nieświadomych postaw wobec życia i
śmierci.



Znaczenie psychiczne nadawane śmierci przez osoby
dokonujące samobójstwa jest uwarunkowane ich sposobem
reagowania na:

> separację
> stratę
> odrzucenie

Na formę tego rodzaju doświadczeń wpływają też
przeżywane upokorzenia, rozczarowania, utrata zdrowia itp.

(Hendin – 1991)



Z. Freud w pracy „Żałoba i melancholia” opisał
ambiwalentne uczucia miłości i nienawiści wobec
utraconego obiektu jako charakteryztycznej cechy
patologicznej depresji.



Złość i agresja są formą reakcji na stratę dla osoby
przeżywającej depresję oraz są niemożliwe do
zaakceptowania przez nią i są przez nią tłumione i
kierowane przeciwko samemu sobie.



(Campbell i Hale – 1991) – podkreślają znaczenie
ambiwalencji i przemocy w akcie samobójstwa, jako
pewnego rodzaju acting out.



W procesie samobójstwa uczestniczą 2 czynniki:

> agresja – zabijanie

(Menninger – 1933)

> uległość – bycie zabitym

Psychoanalityczne teorie

dotyczące zachowań samobójczych

nieuświadomio

konflikt

napięcie

psychiczne nie do

zniesienia

aktywność

fizyczna

zabicie

siebie

Motywy wewnętrzne i fantazje

samobójcze



Fantazje samobójcze wiążą się z zaburzeniami więzi
pomiędzy dwoma osobami – bycie bierną ofiarą oraz
natarczywym prześladowcą świadoma chęć śmierci i
nieświadome pragnienie życia

(Campbell i

Hale – 1991)



Może być wiele fantazji samobójczych u jednej osoby, a
najczęściej dotyczą:

> przeniesienia się do innego, lepszego świata, gdzie to co
utracił będzie odzyskane
> postrzeganie śmierci jako powrót do nieba, czy miejsca
urodzenia (łono matki)
> przeniesienie się w sen by obudzić się w lepszym życiu
> połączenie się z osobą ważną, która odeszła np. rodzicem,
żoną, partnerem
> wspólne umieranie (samobójstwa łączone)
> fantazje zemsty, ukarania osoby ważnej
> fantazje igrania ze śmiercią (rosyjska ruletka)

Teorie behawioralne i poznawcze

zachowań suicydalnych

Zajmują się głównie procesami stanowiącymi przyczyny lęku i depresji.



Człowiek staje się podatny na depresję, jeżeli w swoim środowisku nie
ma odpowiednich wzmocnień i wsparcia np. dziecko tracące rodziców.



W rodzinach p-tów popełniających samobójstwo obserwuje się
nasilenie zachowań suicydalnych, większe niż wśród innych chorych
psychicznie (Shaffer i Piacentini – 1994).



Depresja jest skutkiem negatywnych przekonań, uogólnieniem
dotychczasowych doświadczeń zw. z określoną sytuacją oraz
oczekiwaniem, że złe wydarzenia stale będą się powtarzać (Beck –
1987).



„Wyuczona bezradność” – zakłada, że utrata rodzica we wczesnym
dzieciństwie powoduje, że dziecko zgodnie z mechanizmami
wyuczonej bezradności, staje się podatne do reagowania w przyszłości
depresją na straty (Seligman – 1975, Brown – 1977).



Poczucie beznadziejności – jest czynnikiem sprzyjającym z.s. i stanowi
b. czuły wskaźnik, niż depresja (Fawcett i wsp. – 1987).

Teorie społeczne samobójstwa



Wg Durkheima (XIX/XX w.) przyczyną samobójstw są problemy społeczne, a
z.s. jest spowodowany zerwaniem więzi między społeczeństwem, a jednostką.



Durkheim wyróżnił kilka rodzajów samobójstw:
>

altruistyczne

– nadmierna integracja ze społeczeństwem i słabo

rozwiniętym poczuciem indywidualności
>

fatalistyczne

– nadmierne podleganie jednostki wymogom społecznym

anomiczne

– w przypadku niedostosowania się do norm społecznych

pojawia się poczucie beznadziejności



Wpływ różnego rodzaju mediów może mieć wpływ na zachowania samobójcze
zwłaszcza wśród dorastającej młodzieży, wzrost liczby samobójstw w USA o
12% po śmierci M. Monroe, znaczny wzrost wsk. z.s. w Niemczech po emisji w
TV programu dot. z.s. młodej osoby, wzrost wsk. z.s. wśród młodych kobiet w
Anglii i Walii po śmierci księżnej Diany.



Wykazano też krótkotrwały, lecz wyraźny spadek liczby samobójstw w Anglii i
Walii po atakach terrorystycznych w Ameryce 11.09.2001 r. - co jest zgodne z
teorią Durkheima, że w okresach zagrożenia zewnętrznego dochodzi do
integracji wewnątrz społeczeństw, powodujących zmniejszanie wsk.
samobójczych (Salib – 2003).

Samobójcze detonowanie ładunków

wybuchowych



Do samobójstwa takiej osoby dochodzi w następstwie
celowego odpalenia ładunku bombowego (kamikadze II w.ś.,
a współcześnie zapoczątkował Hezbollach w 1982 r.).



W ok. ostatnich lat opisano wiele samobójczych zamachów
bombowych o poważnych konsekwencjach społecznych,
politycznych i ekonomicznych.



Mechanizmy psychologiczne samobójczych zamachów
bombowych są złożone i zdają się rządzić własnymi
prawami. Ustalono, że są to młodzi nieżonaci mężczyźni 17-
28 lat, wykształceni, zaangażowani religijnie i niezłomnie
lojalni wobec grupy. Nie wykazywali objawów depresji, nie
zachowywali się impulsywnie, nie byli samotni, pozbawieni
pomocy ani też zmuszani do tego działania warunkami
ekonomicznymi (Margalit – 2003).

Samobójstwo z pomocą lekarza

(eutanazja)



W niewielu krajach świata jest pozwolenie na samobójstwa
dokonywane w asyście lekarza np. w Szwajcarii od 1941 r. gdzie
surowe przepisy regulują tę procedurę.



Od 1997 r. taka możliwość istnieje w amerykańskim Stanie Oregon,
od 2001 r. w Holandii, a od 2002 r. w Belgii.



Zwolennicy tego typu samobójstwa uważają, że jeżeli lekarz może
zastopować działania podtrzymujące życie, aby ulżyć cierpieniu
chorego, to i również może ulżyć cierpieniu p-ta i przyspieszyć
śmierć na życzenie osoby zdrowej psychicznie (Doyal – 2001).



Przeciwnicy argumentują, że samobójstwu z udziałem innej osoby
(lekarza), jest jego moralna niejednoznaczność. Zawsze jest obawa,
że regulacje prawne mogą nie być wystarczająco egzekwowane i
skutkiem tego pewne grupy ludzi (biedni, starsi czy chorzy
psychicznie) – stanowiący obciążenie dla społeczeństwa, czy rodziny
mogą być do tego namawiani (Herdin – 1997).

Czynniki zwiększające ryzyko

suicydalne



Skłonność do radzenia sobie z konfliktem wewnętrznym za pomocą działania
typu „acting out” skierowane wobec własnego ciała (Campbell i Hale – 1991).



Plan popełnienia samobójstwa przemyślany i zaplanowany z pozostawieniem
listu pożegnalnego, dokonane w ukryciu (Hawton i Catalan – 1987).



Próby samobójcze w przeszłości, to 27-krotny wzrost ryzyka suicydalnego w
porównaniu z osobami nie mającymi w wywiadzie podobnych zdarzeń (Hawton i
Fagg – 1998).



Większe ryzyko dotyczy młodych mężczyzn, którzy w przeszłości wielokrotnie
przedawkowali narkotyki (De Moore i Robertson – 1996).



Niedawne przeżycie niepowodzenia lub straty z powodu śmierci, separacji,
rozwodu (Nordentoff i wsp. – 1993).



Przewlekła, nie zakończona żałoba, zwłaszcza gdy p-t nieodżałował straty
należycie, to ryzyko z.s. jest szczególnie duże w ok. rocznic zgonu (Hawston i
Fagg – 1988).



Występowanie przypadków czynów autoagresywnych w rodzinie, ryzyka dwa
razy większe (Roy – 1984).



Uczucie utraty nadziei jest wskaźnikiem ryzyka samobójstwa b. czułym niż
depresja (Beck – 1975 i Fawcett – 1984).

Postępowanie z osobą

wykazującą skłonności samobójcze



Ocena charakteru próby samobójczej – jej powaga, impulsywność,
staranność zaplanowania, zabezpieczenie przed wykryciem
zamiarów, poinformowanie o swoich zamiarach innej osoby.
Często charakterystyczne jest to, że osoba po podjęciu już
ostatecznej decyzji o popełnieniu samobójstwa wykazuje
nadzwyczajny spokój oraz często zaprzecza złemu samopoczuciu,
czy zamiarom samobójczym.



Ocena objawów psychopatologicznych oraz utrzymywania się
zagrożenia samobójczego – ustalenie czy p-t podtrzymuje zamiar
zabicia siebie, charakter zaburzeń psychopatologicznych takich
jak depresja, osobowość chwiejna emocjonalnie, schizofrenia.



Ocena umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych –
możliwość tolerowania lęku, zdolność udźwignięcia „psychicznego
bólu”, reakcje na dotychczasowe niepowodzenia, stratę czy
stresujące sytuacje.



Ocena dostępności wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół.

Dotarcie do osoby o skłonnościach

samobójczych



Podczas pierwszego kontaktu z osobą wykazującą skłonności
samobójcze niezwykle ważne jest miejsce przeprowadzenie
badania, które gwarantowałoby spokój i poufność.



Przeznaczenie na rozmowę niezbędnej ilości czasu.



Wysłuchanie takiej osoby i przekonanie jej, że oferowana
pomoc będzie skuteczna.



Stworzenie więzi terapeutycznej, która zapobiegnie nieufności,
rozpaczy i utraty nadziei oraz da szanse lepszej perspektywy na
przyszłość.



Unikanie w stosunku do osób, które mówią: „Mam dość życia”
albo „Życie nie ma sensu” – oznak lekceważenia, zbycia takiej
osoby czy podawania przykładów innych osób, które były w
jeszcze gorszej sytuacji.
Żadna z wymienionych reakcji nie pomaga osobie o
skłonnościach samobójczych.

Zachowanie podczas rozmowy



Słuchaj uważnie, zachowaj opanowanie i spokój.



Bądź empatyczny i staraj się zrozumieć uczucia
tej osoby.



Niewerbalnie okazuj jej akceptację i szacunek.



Wyrażaj szacunek dla opinii i wartości tej osoby.



Rozmawiaj w sposób uczciwy i autentyczny.



Okazuj zainteresowanie, troskę i ciepło.



Skoncentruj się na uczuciach tej osoby.



Słuchaj uważnie, zachowaj opanowanie i spokój.



Bądź empatyczny i staraj się zrozumieć uczucia
tej osoby.



Niewerbalnie okazuj jej akceptację i szacunek.



Wyrażaj szacunek dla opinii i wartości tej osoby.



Rozmawiaj w sposób uczciwy i autentyczny.



Okazuj zainteresowanie, troskę i ciepło.



Skoncentruj się na uczuciach tej osoby.

Czego nie robić podczas rozmowy



Nie przerywaj zbyt często.



Nie okazuj, że jesteś wstrząśnięty, czy przeżywasz silne
emocje.



Nie okazuj zniecierpliwienia.



Nie traktuj p-ta protekcjonalnie, z góry.



Nie rób niepotrzebnych, niejasnych uwag nie na temat.



Nie zadawaj podchwytliwych pytań.

Spokojne, otwarte, akceptujące i nieoceniające podejście
jest nieodzowne dla ułatwienia rozmowy (szacunek, ciepła
atmosfera, empatia, troska).



Nie przerywaj zbyt często.



Nie okazuj, że jesteś wstrząśnięty, czy przeżywasz silne
emocje.



Nie okazuj zniecierpliwienia.



Nie traktuj p-ta protekcjonalnie, z góry.



Nie rób niepotrzebnych, niejasnych uwag nie na temat.



Nie zadawaj podchwytliwych pytań.

Spokojne, otwarte, akceptujące i nieoceniające podejście
jest nieodzowne dla ułatwienia rozmowy (szacunek, ciepła
atmosfera, empatia, troska).

Samobójstwo – fikcja i fakty

FIKCJA

1. Osoby, które mówią o

samobójstwie, nie dokonują z.s.

Osoby o skłonnościach

samobójczych są absolutnie

zdecydowane, żeby umrzeć.

3. Samobójstwo jest popełniane

bez wcześniejszego ostrzeżenia.

4. Poprawa po kryzysie oznacza,

że nie ma już ryzyka .

5. Nie wszystkim z.s. można

zapobiec.
6. Jeżeli ktoś wykazuje skłonności

samobójcze, to będzie je miał

zawsze.

FAKTY

1. Większość osób, które popełniły

samobójstwo wcześniej sygnalizowało

swój zamiar.

2. Większość jest ambiwalentna.
3.

Osoby o zamiarach samobójczych

często sygnalizują zamiar – „krzyk o

pomoc”.

4. Wiele z.s. ma miejsce w ok.

poprawy kiedy wraca energia,

aktywność i siła woli.
5.

To prawda, ale większości

przypadków da się zapobiec.

Myśli samobójcze mogą powracać,

lecz nigdy nie sa one utrwalone, a u

wielu osób mogą już nigdy nie

wystąpić.

Profilaktyka samobójczych zachowań



Nie wszystkim z.s. jesteśmy w stanie zapobiec, ale metodyczne
podejście do oceny ryzyka pozwala lekarzom na prowadzenie p-tów z
ciężką depresją i zmniejszenie wsk. chorobowości i umieralności w
grupach osób zagrożonych samobójstwem.



Całościowa ocena ryzyka suicydalnego ma także znaczenie z punktu
widzenia odpowiedzialności prawnej i dlatego nie wolno tego
zaniedbywać, bo jak wskazują na to dane epidemiologiczne 50-80%
osób w populacji samobójców cierpiało na różne zaburzenia
psychiczne.



Miarodajna ocena ryzyka samobójczego nie jest nigdy możliwa bez
nawiązania dobrego kontaktu terapeutycznego z pacjentem.



W razie wątpliwości co do stopnia ryzyka samobójczego, zawsze należy
skorzystać z konsultacji psychiatry.



W przypadku p-ta wykazującego zaburzenia psychiczne stwierdzamy
poważne ryzyko z.s., należy zrobić wszystko aby skierować go do
oddziału psychiatrycznego, nawet wbrew jego woli w trybie art. 23
Ustawy o Ochr. Zdr. Psychicznego.

SAD PERSONS

- skrót mnemotechniczny ułatwiający

zapamiętanie czynników ryzyka samobójstwa (Patterson i
wsp. – 1983)

ex – Płeć (męska)

ge – Wiek (młodzieńczy lub podeszły)

epression – Depresja

revious suicide attems – Próby samobójcze w przeszłości

thanol abuse – Nadużywanie alkoholu

ational thinking loss – Utrata racjonalnego myślenia

(psychoza)

ocial support lacking – Brak wsparcia społecznego

rganized plan to commit suicide

– Konkretny plan popełnienia

samobójstwa

o spouse – Brak współmałżonka (samotni, rozwiedzeni,

owdowiali)

ickness – Choroba somatyczna

Samouszkodzenia



Rozróżnienie zachowania samobójczego i samouszkodzenia,
pozostaje przedmiotem sporów.



Samouszkodzenie, które nie zakończyło się śmiercią sprawcy,
było określane przez ostatnie pół wieku jako pr. samobójcza,
samouszkodzenie, „zespół parasuicydalny”.



(Stengel – 1952)

– uważał, że tego rodzaju zachowania,

chociaż nie zakończone śmiercią stanowią pewną „miarę”
intencji samobójczych.



(Morgan 0 1979)

– użył ok. „zamierzone samouszkodzenie”,

uznając, że podjęte z własnej woli działanie nie odzwierciedla
zamiaru pozbawienia siebie życia.



(Asch – 1980)

– krytykując powyższy pogląd zauważył, iż

„zamierzone samouszkodzenie” ma negatywny wydźwięk
społeczny i powoduje, że intensywność przeżywanych uczuć,
towarzysząca danemu zachowaniu bywa lekceważona.

Epidemiologia samouszkodzeń



Liczba samouszkodzeń w krajach Europy Zach. uległa
znacznemu wzrostowi w latach 60-tych, zaś w latach 80 –
tych odnotowano jej krótkotrwały spadek, po czym zjawisko
powróciło do wcześniejszego poziomu z tendencją
wzrostową w latach 90 – tych (Hawton i wsp. – 1986 i Soni –
1996).



Rozpowszechnienie samouszkodzeń w różnych rejonach
świata ocenia się na 14 do 600 przypadków w ciągu roku,
zwłaszcza wśród młodych osób,



Uważa się, że szacunkowe dane dot. samouszkodzeń,
podobnie jak i z.s., mogą być zaniżone, bo znaczna grupa
osób podejmujących takie akty destrukcji, może nie
zgłaszać ich oficjalnie.

Najczęściej stosowane sposoby

samouszkodzeń



Wśród mężczyzn przedawkowanie leków
(samozatrucie lekami).



Wśród mężczyzn głównie uszkodzenie ciała jest w
postaci zadawania ran ciętych głównie
przedramion i nadgarstków.



Nierzadko spotyka się łącznie cięcia i
przedawkowanie leków.



Dodatkowym elementem bywa też równoczesne
nadużycie alkoholu lub narkotyków.

Charakterystyka osób dokonujących

samouszkodzeń



Samouszkodzenia są częściej spotykane wśród kobiet 13:1.



Dotyczą zwykle osób młodych (15 – 24 r.ż.).



Samouszkodzenia mają charakter działania impulsywnego.



Samouszkodzenia dokonywane są często po nadużyciu alkoholu bądź narkotyków.



Osoby dokonujące często samookaleczeń, w ok. poprzedzającym wykazują pobudzenie i
objawy depersonalizacji, a dokonane cięcie pomaga usunąć napięcie.



Samouszkodzeniom często towarzyszą: poczucie beznadziejności, trudności w
kontrolowaniu własnych st. emocjonalnych oraz skłonność do agresji.



Osoby dokonujące samookaleczeń są nastawione krytycznie wobec siebie oraz nadmiernie
wrażliwe na krytykę ze strony otoczenia.



Oscylują pomiędzy nadwrażliwością a gruboskórnością, czasami są niedostępne,
agresywne, a innym razem wrażliwe i uraźliwe.



Osoby dokonujące samouszkodzeń mają trudności z nawiązywaniem więzi emocjonalnej z
innymi, a w następstwie np. zerwania zw. partnerskiego, kłótni, konfliktu przeważnie
dokonują samookaleczenia.



Rodziny osób dokonujących samouszkodzeń są na ogół dysfunkcjonalne.



Osoby dokonujące samouszkodzeń najczęściej wykazują zaburzenia osobowości, depresję.



Samouszkodzenia spotyka się też w przebiegu różnych zaburzeń psychicznych takich jak:
schizofrenia, CHAD, zaburzenia odżywiania, PTSD, zaburzenia obsesyjno – kompulsywne,
zaburzenia dysocjacyjne, zaburzenia lękowe, napady paniki.

Autodestruktywność pośrednia



Zachowania autodestrukcyjne oprócz uszkodzeń ciała mogą
też przybierać inną formę, np.:

> uzależnienia
> ryzykowna jazda samochodem
> niebezpieczne zachowania seksualne
> prowokowanie innych do ataku
> uprawianie niebezpiecznych dyscyplin sportowych

Autodestruktywność pośrednia (przewlekła) jest definiowa-
na jako skłonność do podejmowania zachowań
zwiększających prawdopodobieństwo negatywnych, a
zmniejszających prawdo-podobieństwo pozytywnych
następstw dla jednostki (dobrowolne
i intencjonalne zachowania szkodliwe dla zdrowia lub życia)

(Kelley – 1985).

Zachowania agresywne

Agresja – to zachowanie fizyczne lub werbalne zmierzające
do skrzywdzenia drugiej osoby, niszczenia lub uszkadzania
przedmiotów, zwierząt.



Większość zachowań agresywnych i przemocy wśród
społeczeństwa nie wynika z zaburzeń psychicznych. Jednak
z drugiej strony dysforia, pobudzenie i wynikająca z tego
agresja występuje w wielu zaburzeniach psychicznych
(schizofrenia, mania, zaburzenia dyssocjalne osobowości).



Jednak z powodu gwałtownego zachowania tych osób
postawienie rozpoznania bywa niemożliwe.



Uspokajanie metodą perswazji i sugestii często nie wygasza
agresji, a nierzadko przyczynia się do nasilenia takiego
zachowania.



Po ustaleniu wstępnego rozpoznania – zastosować środki
zabezpieczające.

Ocena ryzyka zachowań gwałtownych



Wywiad
- Gwałtowne zachowania lub pr. samobójcze w przeszłości
- Brak współpracy w zakresie terapii
- Przyjmowanie substancji psychoaktywnych
- Okoliczności poprzedzające wystąpienie agresji
- Przeżycia w ostatnim ok. ciężkiego stresu
- Odstawienie w ostatnim ok. leków psychotropowych



Środowisko
- Ustalić czy ostatnio p-t miał kontakty z potencjalnymi ofiarami.



Stan psychiczny
- Ustalić czy to zachowanie jest następstwem objawów
psychopatologicznych (urojenia prześladowcze, urojenia oddziaływania)
- Obecność uczuć towarzyszących przemocy (drażliwość, złość, wrogość i
podejrzliwość)



Podsumowanie
- Ocenić jak poważne jest zagrożenie?
- Z czym wiąże się potencjalne ryzyko?
- Czy istnieje ogólne zagrożenie?
- Jakie leczenie i inne działania wdrożyć?

Zagrażające zachowania agresywne

Należy w takiej sytuacji postępować następująco:



Ocenić występująca psychopatologię



Zebrać dostępne informacje oraz zachować dystans wobec nacisków
otoczenia



Zabezpieczenie sobie bezpieczeństwa w miejscu badania



Wezwać grupę interwencyjną, policję



Należy uważać na przedmioty, które mogą posłużyć do ataku



Do zachowującego sie groźnie p-ta należy zwracać się z naprzeciwka,
spokojnie, tak aby wzbudzić jego zaufanie



Obszar, którego nie należy przekraczać musi być 4 x większy niż w przypadku
p-ta niezaburzonego , zwłaszcza od tyłu i z boków.



Badający powinien znajdować się nie bliżej niż 2 metry od groźnego p-ta,
pod pewnym katem (a nie twarzą w twarz), unikać zbyt długiego kontaktu
wzrokowego, nie trzymać skrzyżowanych lub opartych na biodrach rąk, muszą
być one trzymane w linii środkowej , nie wolno odwracać się od chorego
tyłem, a z uwagi na własne bezpieczeństwo lepiej jest obrócić się bokiem,
wycofywać się tyłem.



Do zachowującego się groźnie p-ta należy mu sie przedstawić, odnosić się z
szacunkiem, zapytać co stanowi dla niego problem, nie pouczać i potępiać.

Zagrażające zachowania agresywne



Stopień agresywności u różnych osób może być różny
> osoby kontrolujące i hamujące agresję
> osoby nie panujące nad swoja agresywnością



Zdrowy i zrównoważony emocjonalnie człowiek, nie
będący w sytuacji ekstremalnej powinien umieć radzić
sobie z narastającą agresją.



Nawet nasilony stres nie powinien prowadzić do jawnej
agresji.



Są jednak osoby, które nie wypracowały skutecznych
form kontroli agresji i mogą one być niebezpieczne dla
otoczenia.

Związek pomiędzy zaburzeniami

psychicznymi

a agresją



Osoby wykazujące zaburzenia psychiczne przejawiają
zachowania agresywne częściej niż osoby zdrowe
psychicznie.



nadużycie substancji psychoaktywnych w znacznym
stopniu zwiększa ryzyko agresji u osób z zaburzeniami
psychicznymi.



Współwystępujące zaburzenia osobowości powodują
wzrost ryzyka agresji.



Zwiększone ryzyko agresji pojawia się pod wpływem
objawów psychotycznych (urojenia prześladowcze i
omamy imperatywne).



Poważnym problemem jest agresja chorych psychicznie
wobec personelu medycznego.

Metoda szybkiego uspokajania

agresywnego pacjenta

Metoda

Częstotliwość dawek w zależności od

zachowania p-ta

W czasie zachowań

agresywnych

30 min – 60 min po

zachowaniu

agresywnym

1 – 2 god. po

zachowaniu

agresywnym

Koktajl

B-52

Lorazepam 1 – 2

mg p.o. lub i.m.

Lorazepam 1 – 2

mg całkowita

dawka

2-4 mg

Lorazepam 1 – 2

mg całkowita

dawka

3 – 6 mg

Haloperidol 5 – 10

mg p.o lub i.m.

Haloperidol 5 – 10

mg całkowita

dawka

10 – 20 mg

Haloperidol 5 – 10

mg całkowita

dawka

10 – 20 mg

Ostre zaburzenia świadomości



Ogólne cechy z.ś., to osłabienie funkcji poznawczych
(spostrzegania, myślenia, koncentracji i przerzutności
uwagi, pamięci, orientacji i obniżenia reakcji na bodźce
zewnętrzne).



Po ustąpieniu zaburzeń świadomości pozostaje mniej lub
bardziej zaznaczona niepamięć tego okresu.



Wyróżnia się ilościowe i jakościowe zaburzenia świadomości:

> ilościowe

– przymglenie, półśpiączka, śpiączka

> jakościowe

– cechują się poza nasilonymi

zaburzeniami

ilościowymi, występowaniem objawów

dodatkowych, od których charakteru zależą

różnice

między poszczególnymi zespołami.

Zespół majaczeniowy



Z.m. – ostry stan zaburzeń świadomości, zazwyczaj
przemijający



na majaczenie składają się zaburzenia poznawcze
rozwijające się przez kilka godzin do kilku dni. Nasilenie
objawów w ciągu dnia jest zmienne, najbardziej nasilone
wieczorem i w nocy.



Zasadnicze objawy to:

> zaburzenia świadomości
> niemożność reagowania właściwego na bodźce
zewnętrzne
> zaburzenia koncentracji uwagi
> zagubienie i błądzenie
> płaczliwość i niepokój
> urojenia prześladowcze i omamy wzrokowe.

Etiologia majaczenia



Przyczyną często są ostre choroby, w których majaczenie
nie było przyczyną hospitalizacji



Zdarza się, że majaczenie rozwija się w trakcie
hospitalizacji, mimo wdrożenia skutecznego leczenia
choroby podstawowej.

Częstość występowania majaczenia

> u 10-20% chorych z podeszłym wieku w chwili przyjęcia do szpitala
> u 10-30% chorych w podeszłym wieku w trakcie hospitalizacji
> u 5-10% chorych po zabiegu operacyjnym
> u 30-50% po zabiegu operacyjnym złamania kości udowej
> u 20-40% po zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego
> po operacjach kardiologicznych

zdarza się

> u pacjentów OJOM-u
> u 60% pacjentów przyjmowanych do oddziałów opieki paliatywnej

Czynniki predysponujące występowanie majaczenia:

> upośledzenie dotyczące funkcji poznawczych
> podeszły wiek
> ciężki stan somatyczny
> przyjmowanie substancji psychoaktywnych
> zaburzenia metaboliczne i elektrolitowe

Czynniki wyzwalające majaczenie

> infekcja w obrębie klatki piersiowej lub układu moczowego
> choroby układu krążenia i oddechowego
> toksyczne działanie leków (benzodiazepiny, leki p/depresyjne, leki
p/drgawkowe, leki

p/parkinsonowskie)

> odwodnienie
> udar mózgu
> krwiak podtwardówkowy

Zaburzenia psychiczne

związane z nadużywaniem alkoholu



Majaczenie drżenne – jest jedna z najpoważniejszych
konsekwencji uzależnienia od alkoholu dotyczące ok. 5%
alkoholików. Wystepuje w ciągu kilku dni od chwili
przerwania lub ograniczenia picia alkoholu. Poprzedza je
stan predeliryjny.



Objawy majaczenia drżennego

> w ok. prodromalnym mogą występować łagodne objawy abstynencyjne
> niepokój
> nasilone drżenie kończyn
> zaburzenia orientacji w czasie
> nasilenie objawów wieczorem i w nocy
> omamy wzrokowe
> podejrzliwość
> bezsenność
> objawy wegetatywne (tachykardia wzmożona potliwość, wzrost ciśnienia
tętniczego krwi)

Omamica alkoholowa



O.a. – charakteryzuje się występowaniem omamów
słuchowych, urojeń oraz lęku. Typowe omamy słuchowe w
postaci głosów w trzeciej osobie, często poniżających lub
nakazujących (omamy imperatywne), które pojawiają sie
przy niezaburzonej świadomości.



Patologiczna zazdrość (z. Otella)

P.z. - charakterystyczne są nieprawidłowe przekonania o
charakterze urojeń o niewierności partnerki/partnera
seksualnego. Charakterystyczną cechą jest nieprawidłowa
jakość przekonań, którym towarzyszą typowe zachowania,
takie jak: ciągłe sprawdzanie bielizny i prześcieradeł w
poszukiwaniu plam spermy w celu znalezienia dowodów
zdrady. Powtarzające się żądania przyznania się do zdrady
mogą prowadzić do nasilonej agresji a nawet zabójstwa.

Zespół abstynencyjny

po odstawieniu alkoholu



Po ograniczeniu lub zaprzestaniu picia alkoholu wcześniejsze zmiany
adaptacyjne neuroprzekaźników, prowadzące (wraz ze zmianami procesów
metabolicznych w wątrobie) do rozwoju tolerancji, ulegają „odwróceniu”,
prowadząc do powstania nadmiernego, niekontrolowanego pobudzenia w
układzie gluteminergicznym.



z.a. –

może mieć rózne nasilenie, przebieg i czas trwania. Objawy pojawiaja

się przeważnie po 6-24 godz. od zaprzestania picia, a największe nasilenie
objawów ma miejsce w 2-3 dniu, z największym ryzykiem wystąpienia
napadów drgawkowych w ok. 24-36 godzin.

Objawy zespołu abstynencyjnego:

> Wczesne (12-24 godz.) – nadmierna potliwość, tachykardia, C.T.K.,
drżenia, nudności, wymioty, brak łaknienia, pobudzenie, lęk, napady paniki,
bezsenność, przelotne omamy słuchowe.
> Pośrednie (24 – 72 godz.) – wzrost ciepłoty ciała, odwodnienie, napady
drgawek, majaczenie drżenne, omamy wzrokowe, zaburzenia czucia,
pieczenie, mrowienie.

> Późne (> 72 godz) – przewlekła bezsennośc, koszmary nocne, drżenia,
zaburzenia świadomości, omamica.

Zabójstwa

popełniane przez osoby psychicznie chore



Zabójstwo, to wstrząsające wydarzenie dla wszystkich, którzy bezpośrednio
mają z nim do czynienia. Jednak nawet najokrutniejsze morderstwo,
nagłaśniane w środkach masowego przekazu dokonane przez osobę
psychicznie chorą, nie stanowi żadnego dowodu na słabość i niewydolność
opieki psychiatrycznej.



Nie istnieje potrzeba dokonywania zasadniczych zmian w przepisach prawa
i systemie zabezpieczeń.



Nie ma żadnych dowodów na to, że pozostawienie chorych psychicznie
poza szpitalem jest niebezpiecznym eksperymentem, którego psychiatrzy
powinni zaniechać.



Analiza badań naukowych n.t. zabójstw dokonanych przez osoby
psychicznie chore pozwala stwierdzić, że psychiatria jest przygotowana do
postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w schizofrenii i
zaburzeniach afektywnych.



Znacznie gorzej natomiast przedstawia się sprawa leczenia chorych
uzależnionych od substancji psychoaktywnych i z zaburzeniami osobowości,
które to częściej zachowują się agresywnie i stanowią poważne zagrożenie
dla porządku prawnego.

Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego



Art. 21

Osoba , której zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych
może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu, albo życiu i zdrowiu innych osób, bądź
nie jest zdolna do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych może być poddana
badaniu psychiatrycznemu również bez jej zgody.



Art. 22

Przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego następuje
za jej pisemną zgodą, jeżeli lekarz wyznaczony do tej czynności, po jej osobistym
zbadaniu, stwierdzi wskazania do przyjęcia.



Art. 23

Osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez zgody
wymaganej w art. 22 tylko wtedy, jeżeli jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na
to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub
zdrowiu innych osób.



Art. 29

Do szpitala psychiatrycznego może być również przyjęta, bez zgody wymaganej w
art. 22 oaoba chora psychicznie: której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to,
że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia
psychicznego bądź która jest niezdolna do samodzielnego zaspokojenia
podstawowych potrzeb życiowych. O potrzebie hospitalizacji orzeka sąd opiekuńczy.

Document Outline