Grupa B

FIZJOLOGIA MĘSKICH I

ŻEŃSKICH NARZĄDÓW

ROZRODCZYCH

ŻEŃSKIE NARZĄDY ROZRODCZE

UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI

•

Układ płciowy męski obejmuje narządy zewnętrzne i wewnętrzne.

•

Do męskich narządów płciowych zewnętrznych zalicza się:

•

mosznę

•

prącie.

•

Do narządów płciowych męskich wewnętrznych należą:

•

2 jądra

•

2 najądrza

•

2 nasieniowody

•

1 gruczoł krokowy,

•

2 pęcherzyki nasienne,

•

2 przewody wytryskowe

•

2 gruczoły opuszkowo-cewkowe.

PENIS

•

Prącie (penis) to męski narząd kopulacyjny,
kształtu walcowatego, pokryty skórą bez
podściółki tłuszczowej. Jest organem
moczowo-płciowym, czyli wyprowadzającym
na zewnątrz mocz i nasienie – ejakulat.
Skóra u nasady prącia może być pokryta
włosami. Obwód prącia w stanie spoczynku
waha się w granicach 8-9 cm, w stanie
wzwodu – 10,5-14 cm. Długość prącia w
stanie spoczynku wynosi 8-11 cm, a w czasie
wzwodu – 14-18 cm, przeciętnie 16-17 cm.

PENIS C.D

•

Skóra prącia jest cienka, szybko wysychająca,
łatwo ulegająca uszkodzeniu, ale równocześnie
wykazująca zdolność szybkiej regeneracji. Po
wewnętrznej stronie skóry prącia leży luźna
tkanka łączna właściwa oraz miocyty gładkie,
których napięcie reguluje (dostosowuje) stopień
napięcia skóry. Wzwód prącia powoduje rozkurcz
miocytów podskórnych i łatwe rozciągnięcie
skóry, stosowne do wielkości prącia. Zwiotczenie
prącia powoduje przykurcz miocytów
podskórnych, przez co kurczy się skóra,
dostosowując swą wielkość do prącia. Skóra jest
łatwo przesuwalna i prześwitująca, przez co
widać powierzchniowe naczynia krwionośne
prącia. Gruczoły łojowe i apokrynowe
(wydzielające androsteronowe feromony) są
liczne, często w formie małych brodaweczek.

PENIS C.D. - GRUCZOŁY

•

Niektóre gruczoły łojowe i apokrynowe
mogą ulec zaczopowaniu, przez co
powstają prosaki, kamienne wągry lub
torbiele. Mogą one występować na skórze
prącia nawet wiele lat. Przy braku higieny
gruczoły łojowe i apokrynowe, a także
prosaki podlegają zakażeniu i ropieniu;
objawia się to wówczas stanem zapalnym,
świądem, a potem bólem przy dotyku.
Prosak lub torbiel ropny pęka wówczas
wydzielając ropę i kroplę krwi.

PENIS C.D.

•

W prąciu wyróżnić można 3 odcinki:

•

Korzeń

•

Trzon

•

Żołądź

•

Korzeń to początkowe odcinki ciał jamistych
przymocowane do okostnej kości łonowej i mięśnia
kulszowo-jamistego. W części nasadowej (centralnej)
prącia leży opuszka prącia, czyli początek ciała
gąbczastego prącia. Do opuszki prącia przylega
mięsień opuszkowo-gąbczasty. Skurcze tego mięśnia
umożliwiają wyrzucenie nasienia podczas wytrysku
(ejakulacji) oraz wspomagają wydalanie moczu

PENIS C.D.

•

Prącie jest utworzone przez 3 ciała jamiste (u
kobiet łechtaczka zawiera dwa ciała jamiste):
dwa ciała jamiste leżące grzbietowo i jedno
ciało jamiste – gąbczaste, leżące brzusznie.
Przez ciało gąbczaste przebiega cewka
moczowo-płciowa. Poszczególne ciała jamiste
pokryte są osłonką białawą, każde ma swoją
osobną osłonkę. Ponadto wszystkie są otoczone
wspólną torebką łącznotkankową – powięzią
prącia. Osłonka biaława – tunica albuginea ma
grubość w stanie spoczynku prącia – 2 mm, a w
stanie erekcji prącia – 0,5 mm.

PENIS C.D.

•

Pomiędzy ciałami jamistymi grzbietowymi
prącia mieści się przegroda ze szczelinami.
Przegroda leżąca między ciałami jamistymi
grzbietowymi a ciałem gąbczastym nie zawiera
natomiast szczelin. W ciałach jamistych
występują połączenia tętniczo-żylne. Budowa
ciała jamistych jest beleczkowa, czyli zawiera
jamki, jamy, szczeliny i przegrody
łącznotkankowo-mięśniowe. Napływająca do
ciał jamistych krew powoduje rozszerzenie,
wydłużenie i usztywnienie jamkowo-
przegrodowej struktury prącia.

PENIS C.D.

•

Krew płynie z tętnicy sromowej wewnętrznej do tętnic
grzbietowych i głębokich prącia, potem do tętnic i
tętniczek ślimakowych oraz odżywczych.

•

Z tętnic i tętniczek ślimakowych płynie do jam i jamek ciał
jamistych prącia. Anastomozy tętniczo-żylne regulują
szybkość odpływu krwi z prącia.

•

W stanie spoczynku krew płynie do tętniczek odżywczych,
po czym przepływa do odbiorczego układu żylnego – żył
głębokich i żyły grzbietowej (pominięciem tętniczek
ślimakowych, jam i jamek).

•

W stanie wzwodu – erekcji zwieracze anastomoz tętniczo-
żylnych są zamknięte przez co krew zostaje skierowana do
tętnic i tętniczek ślimakowych, a następnie do jam i jamek
ciał jamistych. Powoduje to szybkie (w ciągu kilku-
kilkunastu sekund) powiększenie i usztywnienie prącia.
Tętnice ślimakowe ulegają wówczas wyprostowaniu. Krew
napływa do prącia z prędkością 30-50 ml/min

PENIS C.D. – OŚRODEK EREKCJI

•

Ośrodek erekcji znajduje się w odcinku
krzyżowym rdzenia kręgowego. Impulsy
erekcyjne dopływają nerwami
przywspółczulnymi. Bodźce nerwowe
powodują rozkurcz miocytów gładkich w
przegrodach ciał jamistych, dzięki
czemu mogą się one wypełnić krwią.
Rozkurczowi ulegają także tętnice
ślimakowe.

ŻOŁĄDŹ

•

Na ciała jamiste nasunięty jest od przodu (wierzchołek
prącia) - żołądź (glans) kształtu stożkowatego. Wyróżnić
w nim można:

•

szczyt ze szczelinowym – ujściem cewki moczowo-płciowej
(otwór końcowy)

•

koronę

•

szyjkę żołędzi

•

Wnętrze glans wypełnione jest tkanką łączną, zatokami i
splotami żylnymi. Wypełnienie zatok żylnych krwią
(podczas podniecenia płciowego) powoduje usztywnienie i
powiększenie żołędzia prącia oraz rozwarcie otworu
końcowego cewki moczowo-płciowej. Żołądź pokryty jest
cienką skórą. Od strony brzusznej glans znajduje się
wędzidełko napletka, który pokrywa żołądź. Wędzidełko
napletka przymocowane jest do ciała gąbczastego.

NAPLETEK

•

Napletek - preputium to fałd skórny, w którym wyróżnić
można:

•

blaszkę zewnętrzną

•

blaszkę wewnętrzną

•

Blaszka wewnętrzna jest wilgotna i pokryta wydzieliną
łojową gruczołów Tysona. Obficie wydzielane są tu
także feromony. Złuszczony naskórek i wydzielina
tworzą razem mastkę. Napletek pełni funkcje ochronne.

•

Prącie, a szczególnie żołądź należą do stref erogennych
mężczyzny.

STULEJKA

•

Brak higieny i niestaranne obmywanie żołędzia oraz
napletka powoduje nadmierne nagromadzenie
mastki. Możliwe jest wówczas zakażenie i
wystąpienie stanu zapalnego. Częste stany zapalne
napletka mogą spowodować zrosty oraz wystąpienie
stulejki – phimosis. Wyróżnia się:

•

stulejkę wrodzoną – otwór napletka jest wąski od
chwili urodzenia

•

stulejkę nabytą wywołaną stanami zapalnymi i
chorobami wenerycznymi.

STULEJKA

•

Stulejka uniemożliwia prawidłowe oddawanie
moczu oraz prawidłowe odbywanie stosunków
płciowych. Stulejka prowadzi do chronicznych
stanów zapalnych żołędzia i cewki moczowo-
płciowej. Może także spowodować zatrzymanie
oddawania moczu. W wyniku stulejki dochodzi
niekiedy do załupka (załupek), czyli paraphimosis.
Polega to na uwięźnięciu napletka wskutek
usilnego jego odciągnięcia pomimo stulejki.
Niemożliwe jest wówczas ponowne nasunięcie
napletka. Powoduje to obrzęk, zatrzymanie moczu,
niemożność odpływu krwi z żołędzia i silny ból.
Leczenie obu przypadków – operacyjne.

1 i

3

Pęcherz moczowy

2

Spojenie łonowe

4

Gruczoł krokowy

5

Jądro

6

Nasieniowód

7

Pęcherzyk nasienny

8

Przewód wytryskowy

9

Najądrze

10

Ciało jamiste prącia

11

Ciało gąbczaste

12

Ujście zewnętrzne

cewki

13

Żołądź prącia

14

Napletek

15

Moszna

16

Dół łódkowaty cewki

moczowej

17

Gruczoł Cowpera

18

Zwieracz odbytu

19

Więzadło prącia

20

Odbytnica

21

Odbyt

22

Kość krzyżowa

23

Kość ogonowa

MOSZNA

•

Moszna – scrotum to worek skórny, w
którym umieszczone są dwa jądra.
Powstaje na skutek uwypuklenia
przedniej ściany jamy brzusznej. Skóra
moszny jest sprawną i skuteczną
okrywą termoregulacyjną dla jąder.
Jądra potrzebują do prawidłowej
czynności temperaturę około 31-32

o

C.

Dlatego też skóra moszny nie zawiera
podściółki tłuszczowej..

MOSZNA

•

Moszna jest przedzielona przegroda na dwie
komory. W każdej komorze leży jedno jądro.
Wewnętrzna strona skóry pokryta jest
miocytami gładkimi, regulującymi stopień
napięcia ściany moszny i tym samym wysokość
położenia jąder. W razie wysokiej temperatury
miocyty gładkie moszny rozkurczają się, przez
co moszna staje się wiotka i jądra ulegają
opuszczeniu, oddaleniu od dolnej ściany jamy
brzusznej. W razie niskiej temperatury miocyty
moszny ulegają skurczowi, moszna marszczy
się i zmniejsza unosząc jądra w kierunku dolnej
ściany jamy brzusznej, wydzielającej obficie
ciepło. Mięśniówka moszny określana jest
mianem osłonki mięśniowej – tunica dartos

MOSZNA

•

Jądra po urodzeniu powinny być w mosznie.
Przez pewien czas po urodzeniu jądra mogą
wędrować w kierunku jamy brzusznej
(jądro wędrujące), jeżeli kanał pachwinowy
nie uległ zamknięciu. Należy wówczas
szczególnie obserwować jądra niemowlęcia
i pilnować, aby nie nastąpiło zamknięcie
jąder w jamie brzusznej lub zatrzymanie
jądra w kanale pachwinowym. Jeżeli jądra
ulegną zamknięciu w jamie brzusznej
wówczas ulegają szybkiemu przegrzaniu.

MOSZNA

•

Dochodzi do uszkodzenia komórek
macierzystych plemników, stanu zapalnego i
degeneracji nabłonka plemnikotwórczego oraz
całych jąder, a w rezultacie do nieodwracalnej
bezpłodności. Taki stan chorobowy nosi nazwę
wnętrostwa – cryptorchismus. Istnieje także
wnętrostwo wrodzone, gdy dziecko urodzi się z
zamkniętym kanałem pachwinowym i jądrami w
jamie brzusznej. Wnętrostwo leczone jest
chirurgicznie i polega na sprowadzeniu jąder
do moszny. Następstwem otwartego kanału
pachwinowego po urodzeniu jest także
przepuklina pachwinowa, czyli wnikanie pętli
jelitowych do moszny.

JĄDRO WĘDRUJĄCE

•

Jądro wędrujące – testis migrans może
także wystąpić w okresie pokwitania lub
tuż przed nim. Jądra (lub 1 jądro) wykazuje
tendencje do utrzymywania się w
pachwinie. Powoduje to często bóle i stan
zapalny. Jeżeli jądro wniknęło w szczelinę
pachwinową i jest wyczuwalne badaniem
palpacyjnym wówczas sprowadza się je
ręcznie bez operacji i podaje
gonadotropinę kosmówkową; w bardziej
zawansowanych i opornych przypadkach –
chirurgicznie

SKÓRA MOSZNY

•

Skóra moszny jest pokryta z rzadka
włosami, na ogół silniej pigmentowana i
pokryta gruczołami apokrynowymi oraz
łojowymi. Jest czuła na dotyk. Należy do
stref erogennych

.

JĄDRA

•

Jądro (testis). Jądra to organy
produkujące hormony (testosteron oraz
substancje hormonalne regulujące
spermatogenezę, np. polipeptydowy
czynnik wzrostu i różnicowania
plemników, inhibinę M – inhibitor
spermatogenezy, czynnik proteinowy
kumulujący androgeny), plemniki oraz
płyn nasienny.

JĄDRA

•

Jądra mają kształt jajowaty. Częściowo pokryte są podwójną
błoną surowiczą otrzewnej z nabłonkiem surowiczym.
Blaszka wewnętrzna przylega bezpośrednio do powierzchni
jąder, a blaszka zewnętrzna styka się z wewnętrzna stroną
ściany moszny. Ścianki jąder są łącznotkankowe włókniste,
silnie napięte i noszą nazwę osłonek białawych. Osłonki
białawe mają grubość 0,5 mm. Utrzymują one zawartość
jądra pod dużym ciśnieniem. Po wewnętrznej stronie osłonki
białawej rozciąga się osłonka (strefa, zwana niewłaściwie
błoną) naczyniowa – tunica vasculosa. Strefa naczyniowa
jest luźna, łącznotkankowa, poprzecinana naczyniami
limfatycznymi i krwionośnymi oraz nerwami. Osłonka
naczyniowa wnika do centrum jądra od strony tylnej jądra,
organizując śródjądrze (mediastinum) łącznotkankowe. Jest
to rozdzielnia i nośnik naczyń krwionośnych oraz nerwów.

ŚRÓDJĄDRZE

•

Śródjądrze jest również centralnym rusztowaniem
jądra, od którego odchodzą łącznotkankowe
przegródki jądra - septule, dzielące jego wnętrze na
płaciki – lobuli testis. W płacikach jądra zawarty jest
miąższ jądra. Miąższ jądra zawiera kanaliki
nasienne, tkankę łączną międzykanalikową oraz
komórki śródmiąższowe – komórki Leydiga. W
jednym jądrze występuje 250-300 płacików. W
każdym płaciku jest 2-4 kanaliki nasienne. Kanaliki
nasienne kręte przechodzą w kanaliki proste, a te w
przewodziki wyprowadzające sieci jądra. Drugi
koniec jest ślepo zamknięty. Średnica kanalika
krętego wynosi około 150-250 um, a długość 30-50
cm. Łączna liczba kanalików w jednym jądrze wynosi
przeciętnie 500-1000. Przewodziki wnikają do
najądrzy tworząc wspólnie sieć jądra. Przewodziki
wyprowadzające sieci jądra wyścielone są
nabłonkiem sześciennym, a wcześniejsze od nich -
kanaliki nasienne kręte – nabłonkiem
plemnikotwórczym.

JĄDRA

•

Przewodziki wyprowadzające sieci jądra przechodzą w
kanaliki odprowadzające jądra, wyścielone nabłonkiem
mieszanym – sześcienno-walcowatym. W głowie jednego
i drugiego najądrza przewodziki proste wyprowadzające
przechodzą w przewodziki spiralne, a te uchodzą do
mocno pofałdowanego przewodu głównego danego
najądrza. Przewód główny przebiega przez trzon i ogon
obu najądrzy. Przewód główny wyścielony jest
nabłonkiem walcowatym dwurzędowym. Nabłonek
zawiera stereocylia. W najądrzach nasienie jest
gromadzone. Najądrza uczestniczą także w krążeniu
płynu nasiennego (resorpcja) oraz w procesach jego
przesuwania do nasieniowodów, dzięki miocytom
gładkim wbudowanym w ściany przewodów najądrzy.

KANALIKI NASIENNE

•

Kanaliki nasienne kręte są wysłane nabłonkiem
plemnikotwórczym. Jest to nabłonek
wielowarstwowy zbudowany z komórek
podporowych Sertolego i komórek szeregu
spermatogenezy. Komórki podporowe pełnią funkcję
podporową, ochronną, obronną i odżywczą dla
komórek spermatogenezy. Oczyszczają również
światło kanalików z resztek cytoplazmatycznych
powstałych w trakcie spermatogenezy. Pomiędzy
sobą tworzą ścisłe połączenia occludens i nexus.
Połączenia nexus umożliwiają wymianę
metaboliczną, a połączenia occludens umożliwiają
utworzenie bariery krew-jądro. Bariera ta nie
dopuszcza do plemników szkodliwych
ksenobiotyków oraz zapobiega reakcjom
immunologicznym organizmu w stosunku do
plemników. Komórki Sertolego wytwarzają również
płyn – środowisko przebywania i dojrzewania
plemników, ponadto faktory białkowe wzrostu i
różnicowania plemników (TGF alfa i beta, czynniki
wzrostu IGF), estrogeny i białkowy czynnik wiążący
androgeny (ABP).

KOMÓRKI SPERMATOGENEZY

•

Komórki szeregu spermatogenezy obejmują
komórki macierzyste i prekursorowe
plemników (prespermatogonie,
spermatogonie, spermatocyty I rzędu,
spermatocyty II rzędu, spermatydy i
spermatozoity czyli dojrzałe plemniki).

•

Powstałe w spermatogenezie plemniki
zostają przemieszczone do najądrzy.
Immobilina (glikoproteina) zawarta w
najądrzach hamuje przedwczesny ruch
plemników.

KOMÓRKI SPERMATOGENEZY

•

Do aktywatorów ruchu plemników
zaliczamy witaminę A, witaminę E,
karnitynę, cykliczny
adenozynomonofosforan cAMP,
prostaglandyny pęcherzyków
nasiennych i gruczołu krokowego. Pełne
uzdatnienie (uzdolnienie do
zapłodnienia) plemników (kapacytacja
plemników) zachodzi jednak dopiero w
drogach rodnych kobiety. Proces
powstawania plemników trwa 64 dni. Z
kanalików do nasieniowodu wędrują 12
dni.

TESTOSTERON

•

Testosteron jest produkowany z pregnenolonu
w komórkach śródmiąższowych Leydiga
jąder. W ciągu doby jądra wytwarzają 7-7,5
mg testosteronu. Największe jego stężenie
jest w kanalikach nasiennych dzięki
czynnikowi wiążącemu (200 razy większe niż
we krwi). Spermatogenenza jest pobudzana
przez folikulostymulinę = folitropinę (FSH)
przysadkową i testosteron jąder. Produkcja
testosteronu jest z kolei pobudzana przez
lutropinę LH przysadkową.

NASIENIOWÓD

•

Nasieniowód (ductus deferens). Od każdego jądra
odchodzi jeden nasieniowód. Łączy on najądrze z
przewodem wytryskowym przebiegającym przez
gruczoł krokowy. Przed przejściem w przewód
wytryskowy nasieniowód ulega rozszerzeniu w
bańkę nasieniowodu (ampulla ductus deferentis). Za
bańką nasieniowodu wpada do końcówki
nasieniowodu przewód pęcherzyka nasiennego. Od
miejsca wnikania przewodu pęcherzyka nasiennego
rozpoczyna się przewód wytryskowy. Przewód
wytryskowy zbiera liczne przewody doprowadzające
gruczołu krokowego i wpada z kolei do wzgórka
nasiennego cewki moczowej. Od tego miejsca cewka
moczowa przechodzi w cewkę moczowo-płciową,
przebiegającą przez prącie. Bańka nasieniowodu
jest wyścielona pofałdowanym nabłonkiem
cylindrycznym wielorzędowym. Podobny nabłonek
od wewnątrz ma cały nasieniowód.

NASIENIOWÓD

•

W ścianie nasieniowodu wyróżnić można:

•

łącznotkankową przydankę (pełni funkcje ochronne,
czepne i stabilizujące, uczestniczy także w budowie
wewnętrznego dźwigacza jąder dzięki obecności miocytów)

•

mięśniówkę (około 1-milimetrowa ściana mięśniowa z
miocytów gładkich), mająca zdolność kurczenia (falistego
rytmicznego skurczu, przez co nasienie jest przesuwane a
w trakcie wytrysku ze znaczną siłą wypchnięte), błona
śluzowa wysłana wspomnianym nabłonkiem.

•

Blaszka podśluzowa zawiera liczne włókna sprężyste.
Błona śluzowa tworzy wzdłuż nasieniowodów i ich baniek
4-5 fałdy. Bańki nasieniowodu spichrzują nasienie.

PĘCHERZYKI NASIENNE

•

Pęcherzyki nasienne (l. mn. vesiculae
seminales, l. poj. vesicula seminalis) to
gruczoły pęcherzykowo-cewkowe
przylegające do pęcherza moczowego. W
budowie wewnętrznej pęcherzyka
nasiennego występuje pofałdowana cewka
z bocznymi kieszonkami i rozszerzeniami.
Kawerny i cewka wysłana jest nabłonkiem
walcowatym. W ścianie kawern występują
włókna sprężyste i miocyty gładkie.
Gruczoły te produkują zasadową
wydzielinę, bogatą w prostaglandyny,
fruktozę (substancja energetyczna dla
plemników), kwas askorbinowy, protaminy
(patrz strona z biochemii – białka:
Wydzielina stanowi 70% objętości nasienia.

GRUCZOŁ KROKOWY

•

Gruczoł krokowy, czyli stercz (prostata) –
jest ugrupowaniem 30-50 gruczołów
pęcherzykowo-cewkowych. Leży pod
pęcherzem moczowym. Od każdego
pojedynczego gruczołu odchodzą przewody
odprowadzające, które łączą się w 15-30
przewodów wspólnych wpadających do
głównego przewodu wytryskowego
gruczołu krokowego. Pęcherzyki i cewki są
wyścielone nabłonkiem walcowatym lub
sześciennym..

GRUCZOŁ KROKOWY

•

Wydzielina, czyli płyn sterczowy zawiera
prostaglandyny, fosfatazę kwaśną, lecytynę,
cholinę, kwas cytrynowy, glukuronidazę i
fibrynolizynę. Stanowi 20% objętości nasienia.
Testosteron pobudza aktywność sekrecyjną
gruczołu krokowego, a estrogeny hamują. W
miarę starzenia, w gruczole wytrąceniu ulegają
złogi glikoproteinowe, podlegające stopniowej
mineralizacji; powstają w ten sposób kamienie
sterczowe (concretio prostatica). Cały gruczoł
jest otoczony torebką, w której występuje
wewnętrzna blaszka mięśniowa i zewnętrzna
blaszka łącznotkankowa z naczyniami i nerwami.
Między groczołami gruczołu sterczowego
występują włókna sprężyste, miocyty, naczynia i
nerwy. Miocyty pozwalają na obkurczenie i
opróżnienie poszczególnych pęcherzyków
sekrecyjnych.

GRUCZOŁY COWPERA

•

Gruczoły Cowpera, czyli gruczoły
opuszkowo-cewkowe (glandulae bulbo-
urethrales) – leżą przy opuszce prącia, w
odcinku błoniastym cewki moczowo-
płciowej. Mają budowę pęcherzykowo-
cewkową. W ściankach i w rusztowaniu
wewnętrznym występują włókna
sprężyste, miocyty gładkie, nerwy,
naczynia i miocyty poprzecznie
prążkowane. Pęcherzyki wysłane są
nabłonkiem walcowatym.

GRUCZOŁY COWPERA

•

Produkują klarowny, lepki śluz, łatwo
ulegający pienieniu. Śluz oczyszcza cewkę
moczowo-płciową, nawilża żołądź i napletek,
zwłaszcza przy pobudzeniu płciowym. W
czasie szczególnego poekscytowania
miłosnego (niekoniecznie związanego z aktem
płciowym, lecz psychicznym odczuwaniem
miłości do partnerki (partnera)) następuje
mimowolny wyciek śluzu z gruczołów Cowpera
(jeden z objawów głębokiego zakochania i
pożądania seksualnego).

GRUCZOŁY COWPERA

•

Tego procesu nie należy mylić z
polucjami, czy ze zmazami –
mimowolnymi wyciekami nasienia w
trakcie snów erotycznych, marzeń
erotycznych, pobudzenia seksualnego w
czasie pokwitania lub długiej
wstrzemięźliwości seksualnej).
Wydzielina gruczołów opuszkowo-
cewkowych może zawierać plemniki
zdolne do zapłodnienia, jeżeli
mężczyzna wpółżył wcześniej, stosuje
samogwałt lub miewa zmazy.

CEWKA MOCZOWO-PŁCIOWA

•

Cewka moczowo-płciowa męska – urethra masculina. W
cewce moczowej męskiej występuje:

•

odcinek sterczowy (około 3 cm długości) – przebiega
przez gruczoł krokowy; na wzgórku nasiennym cewki
uchodzi przewód wytryskowy gruczołu krokowego; przy
pęcherzu występuje mięsień zwieracz;

•

odcinek błoniasty 9około 2 cm długości) przechodzi
przez przeponę moczowo-płciową, czyli ścianę
mięśniową przez którą przebiegają również przewody
płciowe, naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy; w
miejscu przebicia przepony występuje drugi zwieracz
cewki moczowej;

•

odcinek gąbczasty (długość zmienna) – cześć cewki
przebiegająca przez ciało gąbczaste prącia

POWRÓZKI NASIENNE

•

Powrózki nasienne (funiculus
spermaticus) to zespół naczyń
krwionośnych (żylnych i tętniczych),
limfatycznych oraz miocytów gładkich
otaczających każdy z nasieniowodów.
Powrózki przebiegają przez kanał
pachwinowy i wnikają do moszny, łącząc
się z najądrzem oraz ze śródjądrzem. Na
powrózkach są więc zawieszone jądra.
Często określane są jako dźwigacze jąder.

POWRÓZKI NASIENNE

•

Patologiczne rozszerzenia naczyń
krwionośnych powrózków (tzw. żył splotu
wiciowego) noszą nazwę żylaków powrózków
nasienych.

•

Żylaki powrózków nasiennych wywołują silne
bóle w pachwinie, uniemożliwiające chodzenie.
Zaburzenia w krążeniu krwi ujemnie oddziałuja
na spermatogenezę powodując oligo-, a nawet
anizospermię (niedobór lub brak plemników w
nasieniu). Powrózki są wówczas narażone na
stany zapalne. Leczenie jest chirurgiczne lub
zachowawcze - farmakologiczne.

UKŁAD ROZRODCZY ŻEŃSKI

•

Układ płciowy kobiety w zależności od
umiejscowienia obejmuje narządy zewnętrzne
i wewnętrzne:

•

Zewnętrzne: wzgórek łonowy, wargi sromowe
większe, wargi sromowe mniejsze,
łechtaczka, przedsionek pochwy. Niekiedy do
układu płciowego kobiety włącza się gruczoł
mlekowy (sutkowy).

•

Wewnętrzne: dwa jajniki, dwa jajowody,
macica, pochwa, nadjajnik, przyjajnik.

1

Macica

2

Jajnik

3

Pęcherz

moczowy

4

Cewka

moczowa

5

Pochwa

6

Odbytnica

7

Odbyt

8

Jajowód

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

Wzgórek łonowy leży w przedniej części
spojenia łonowego, jest wyniosły dzięki
grubej warstwie tłuszczowej
podskórnej. Skóra wzgórka jest pokryta
włosami łonowymi. Naskórek jest
wielowarstwowy płaski rogowaciejący.
Pod naskórkiem leżą liczne gruczoły
łojowe i apokrynowe. W dolnej części
wzgórka rozpoczynają się wargi
sromowe większe

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

Wargi sromowe większe to fałdy skórne o grubej
warstwie podskórnej (łącznotkankowej właściwej +
tłuszczowej) podścielonej miocytami gładkimi.
Pokryte są nabłonkiem wielowarstwowym płaskim
rogowaciejącym. W skórze warg sromowych są liczne
gruczoły apokrynowe i łojowe oraz komórki
pigmentowe, nadające jej ciemną barwę. W okresie
pokwitania wargi pokrywają się włosami łonowymi.
Chronią wargi sromowe mniejsze oraz przedsionek
pochwy przed czynnikami fizycznymi, mechanicznymi
i chemicznymi, zapewniają stałą temperaturę i
wilgotność w głębiej położonych drogach płciowych.
Pełnią ważną rolę stabilizującą podczas kopulacji.

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

Od przodu wargi połączone są spoidłem przednim
umiejscowionym nad napletkiem łechtaczki. W tylnej
części wargi połączone są spoidłem tylnym, znacznie
delikatniejszym, położonym około 2-2,5 cm od
odbytu. Obie wargi zestawione razem (przylegają do
siebie) kształtują szparę sromową. Miocyty wrażliwe
są na podniety seksualne oraz temperaturę
otoczenia, co wyraża się różnym stopniem naprężenia
warg sromowych. Skóra warg sromowych w głębi
szpary sromowej jest nieowłosiona i stopniowo
przechodzi w błonę śluzową, stale wilgotną. Gruczoły
apokrynowe warg sromowych wydzielają feromony
oddziałujące seksualnie na partnera.

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

Wargi sromowe mniejsze są cieńsze od warg większych;
stanowią dwa cienkie fałdy skórne pokryte nabłonkiem
wielowarstwowym płaskim, pod którym rozmieszczone
są obficie gruczoły łojowe. Powierzchnia warg
mniejszych jest naga i wilgotna. Rozciągają się od
łechtaczki w dół, nieco skośnie, między wargami
większymi, sięgając poza ujście pochwy, gdzie kończą
się wędzidełkiem tylnym. Zamykają więc bezpośrednio
przedsionek pochwy. Wędzidełko pokrywa częściowo
tzw. dół przedsionka pochwy. Barwa warg mniejszych
jest różowa lub malinowa i zależy od stopnia ukrwienia
narządów płciowych. W razie zaburzeń krążenia lub
niedokrwistości wargi te przybierają barwę siną co nie
jest zjawiskiem prawidłowym.

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

W przedniej i tym samym w górnej
części fałdy warg sromowych
mniejszych rozwidlają się na dwie
listewki: górne łączą się nad łechtaczką
i organizują napletek łechtaczki,
natomiast dolne łączą się pod
łechtaczką (u podstawy łechtaczki)
tworząc wędzidełko łechtaczki.

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

Łechtaczka jest odpowiednikiem prącia; zbudowana
jest z dwóch ciał jamistych oraz z żołędzia; jest
silnie unaczyniona i unerwiona. Ciała jamiste tworzą
trzon łechtaczki w kształcie walca. Trzon
przymocowany jest dwoma odnogami do kości
łonowych. Żołądź pokryty jest wspomnianym
wcześniej napletkiem. Średnica łechtaczki waha się
w szerokich granicach i wynosi 3-6 mm; długość –
około 1,5-3 cm. Jest bardzo wrażliwa na dotyk, silny
uraz powoduje ból.

•

Podczas podniecenia ulega erekcji (wzwodowi).
Należy do narządów erogennych, transformujących i
wzmacniających doznania seksualne. Uczestniczy w
wyzwalaniu podniecenia seksualnego i orgazmu.
Efekt ten zależy jednak w dużej mierze od poziomu
kultury seksualnej partnera.

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

Przedsionek pochwy to zagłębienie między
wargami sromowymi mniejszymi kształtu
eliptycznego. Do przedsionka uchodzą, idąc od
góry: cewka moczowa, czyli brodawka moczowa
i pochwa (ujście pochwy, lub odwrotnie – wejście
do pochwy). Na bocznych częściach przedsionka
leżą gruczoły cewkowo-pęcherzykowe (po
jednym z każdej strony) Bartholiniego, które
wydzielają śluz, zwłaszcza przy pobudzeniu
seksualnym. Śluz łagodzi tarcie podczas
kopulacji i utrzymuje właściwą wilgotność dróg
płciowych. Pełni funkcje ochronne.

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

Obok dużych (około 1 cm) gruczołów
Bartholiniego w przedsionku mieszczą
się mniejsze gruczoły śluzowe
rozproszone pod nabłonkiem
przedsionka. Nabłonek jest
wielowarstwowy płaski. Nad brodawką
moczową, około 2 cm od niej leży
łechtaczka. W Tylnej części przedsionek
pochwy jest zamknięty wędzidełkiem
warg sromowych mniejszych.

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

Ujście pochwy jest częściowo przesłonięte błoną
dziewiczą – hymeną (hymen). Podział błon
dziewiczy pod względem struktury jest bardzo
obszerny, dlatego ograniczymy się tylko do kilku
grup:

•

półksiężycowata

•

wargowata (szczelinowata)

•

pierścieniowata (obrączkowa)

•

strzępiata

•

płatowata (płatkowana)

•

falista.

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

W zależności od liczby otworów w błonie,
wyróżnia się błony jednootworowe
(jednookienkowe), dwuokienkowe,
wielookienkowe lub siatkowate (rzadko).
Błona dziewicza jest fałdem błony śluzowej o
różnym stopniu rozwoju, ukrwienia i
unerwienia. Usunięcie błony dziewiczej czyli
defloracja następuje podczas pierwszego
aktu kopulacji (defloracja częściowa).
Całkowita jednak defloracja następuje
podczas porodu. Po porodzie po błonie
dziewiczej pozostają tzw. strzępki mirtowate.
Część położona między ujściem pochwy a
odbytem określa się mianem krocza.

NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE

•

Pochwa (vagina) to umięśniony, rozciagliwy
przewód długości około 7-10 cm, wyścielony
nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Jest to
żeński narząd kopulacyjny. Pochwa jest kanałem
rodnym, ponadto przewodem wyprowadzającym
wydzieliny i wydaliny z macicy. Ściany pochwy są
pofałdowane. Fałdy mięśniowe noszą nazwę
marszczek pochwowych. Pod nabłonkiem leży
błona podstawna, dalej miocyty gładkie w dwóch
warstwach (warstwa zewnętrzna jest okrężna, a
warstwa wewnętrzna podłużna). Pochwa od
zewnątrz pokryta jest przydanką
łącznotkankową.

NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE

•

Nabłonek pochwy ulega ciągłym cyklicznym
przemianom pod wpływem hormonów cyklu
menstruacyjnego. W fazie proliferacji, pod
wpływem estrogenów nabłonek grubieje.
Komórki nabłonka są wówczas kwasochłonne,
skeratynizowane, wydzielają obficie glikogen,
rozkładany przez bakterie (laseczki
kwasolubne) do kwasu mlekowego. Kwas
mlekowy czyni wydzielinę pochwy kwaśną, o
pH około 4-4,5. Kwaśny odczyn wydzieliny
pochwowej zapobiega rozwojowi grzybów i
bakterii chorobotwórczych.

NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE

•

W fazie sekrecji, pod wpływem progesteronu, nabłonek
staje się cienki, złuszczony, delikatny, zbudowany z
komórek zasadochłonnych o jądrach pęcherzykowatych.

•

W ciąży, nabłonek pochwy zawiera komórki
łódeczkowate i jest cienki.

•

W okresie przekwitania nabłonek pochwy staje się
cienki, a komórki zasadochłonne.

•

Wymazy pochwowe pozwalają na zbadanie nabłonka
(badania cytologiczne eksfoliatywne).

•

W pochwie wyróżnia się sklepienie pochwy (od strony
szyjki macicy): przednie, tylne i dwa boczne; trzon i
ujście. Ponadto ścianę przednią (krótszą) i ścianę tylną
pochwy (dłuższą).

NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE

•

Macica (łac. uterus, gr. metra) to
gruszkowaty umięśniony narząd o masie
około 40 g, długości około 9 cm.
Zbudowana jest z szyjki, cieśni, trzonu,
dna (sklepienia) i dwóch rogów (lewego i
prawego). W macicy zagnieżdża się
zarodek i rozwija płód. W czasie porodu
macica kurczy się wydalając noworodka
przez pochwę. Wewnątrz trzonu jest jama
macicy, a w cieśni i w szyjce przebiega
kanał.

NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE

•

Ściany macicy zbudowane są zewnętrznej
błony surowiczej - perimetrium (otrzewna),
warstwy mięśniowej – myometrium i błony
śluzowej – endometrium. Błona surowicza
pokrywa przednią i tylna powierzchnię macicy,
a potem łączy się z obu powierzchni tworząc
więzadło szerokie. Ujście macicy nieco sterczy
do pochwy, jest owalne, wypełnione śluzem i
okrągławe u dziewic. U kobiet, które rodziły
ujście staje się szczelinowe (szparowe o
nierównych brzegach) i z reguły nie jest już
wypełnione śluzem.

NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE

•

Błona śluzowa macicy ulega cyklicznym
zmianom strukturalno-funkcjonalnym
pod wpływem hormonów (menstruacja).
Nabłonek jest jednowarstwowy
walcowaty z rozrzuconymi komórkami
urzęsionymi. Pod nabłonkiem leżą
gruczoły śluzowe

.

NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE

•

Błona mięśniowa myometrium ma grubość
około 1,5 cm i zbudowana jest z miocytów
gładkich mogących wydłużać się do 0,5 mm.
Miocyty warstwy wewnętrznej są ułożone
podłużnie, miocyty warstwy środkowej
ustawione są okrężnie i spiralnie, a miozyty
warstwy zewnętrznej są zorientowane
podłużnie i okrężnie. Miocyty są wrażliwe na
prostaglandyny, oksytocynę, liczne substancje
roślinne i leki, reagując na nie skurczem lub
rozkurczem. Oksytocyna i prostaglandyny
zwiększają skurcze miocytów gładkich macicy.

NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE

•

Trzon macicy przechodzi w dolnej części w cieśń,
a ta z kolei w szyjkę macicy. Szyjka macicy
pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym
płaskim. Gruczoły szyjki wydzielają śluz, którego
ilość i jakość zależy od fazy menstruacji.

•

W fazie progestacyjnej śluz jest gęsty i mniej
obfity niż w fazie estrogennej kiedy to jest
wodnisty i jest go dużo.

•

Brak naczyń limfatycznych w błonie śluzowej
macicy umożliwia wykształcenie tolerancji
immunologicznej zarodka. W ciąży brak też w
obrębie macicy leukocytów prezentujących
antygeny oraz limfocytów B i T. Dzięki temu nie
następuje odrzucenie zarodka.

NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE

•

Trzon macicy zgięty jest do przodu względem
szyjki, jest to tzw. przodozgięcie. Szyjka także
jest pochylona do przodu, stąd określenie
przodopochylenia. Na tylna ścianę macicy
naciskają jelita i tłocznia brzuszna. Macica
stabilizowna jest również przez pochwę,
mięsnie miednicy, więzadło obłe (przebiega od
rogów macicy do pachwin) i więzadło krzyżowo-
maciczne (biegnące od szyjki do kości
krzyżowej po obu stronach odbytnicy).

•

Patologiczne jest tyłopochylenie i tyłozgięcie
macicy

NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE

•

Nadjajnik i przyjajnik to stare ewolucyjnie narządy
(pranercza) które u człowieka są szczątkowe.
Nadjajnik leży między jajnikiem a jajowodem; ma
postać kanału głównego do którego dochodzą
mniejsze kanaliki. Do kanału tego uchodzą także
kanaliki przyjajnika.

•

Pranercza, czyli ciałka Wolffa (mesonephros)
filogenetycznie należą do narządów wydalniczych
bezowodniowców i zarodków owodniowców. Po
względem biologicznym są to wiec nefrony, stąd
postać kanałów i kanalików. U mężczyzn elementy
ciałka Wolffa przekształcają się w kanaliki
nasienne, w najądrze i w nasieniowód.

CYKL MENSTRUACYJNY

•

Cykl menstruacyjny to szereg powtarzanych
zmian fizjologicznych w ciągu płodnego życia
kobiety (od pokwitania do przekwitania) w
stężeniach hormonów oraz sekwencyjnych
następstw strukturalno-fizjologicznych w ustroju
(układ rozrodczy, przemiana materii, układ
nerwowy). Proces powtarza się co około 26-30
dni. Zmiany stężenia hormonów spowodowane
są cyklem jajnikowym. Menstruacja występuje u
polskich dziewcząt w wieku około 10-14 lat.
Początkowo jest nieregularna, powinna jednak
ulec stabilizacji w wieku 16-18 lat.

MENSTRUACJA

•

Menstruacja obejmuje 4 główne fazy:

•

1. Faza złuszczania i krwawienia (faza
deskwamationizacji): I dzień miesiączki,
czyli krwawienia; grubość błony wynosi
około 0,5 mm; złuszczenie nabłonka
powoduje uszkodzenie naczyń
krwionośnych i krwawienie. Trwa około 4-
5 dni. Nie powinna przedłużać się
powyżej 6 dni, bowiem wyczerpuje to
organizm kobiety i grozi poważną
niedokrwistością.

MENSTRUACJA

•

2. Faza wzrostu i podziałów (faza
proliferacji) – okres estrogenny:
komórki ulegają mitozie, czyli
namnażaniu; błona śluzowa grubieje do
2-3 mm. Trwa od 5-6 do 14 dnia cyklu,
kiedy to następuje owulacja i
wytworzenie ciałka żółtego z
progesteronem. W fazie estrogennej
czyli proliferacji panuje wysokie
stężenie estrogenów we krwi.

MENSTRUACJA

•

3. Faza wydzielnicza (faza sekrecji) –
okres progestacyjny (progesteronowy);
błona śluzowa grubieje do 7 mm. Ciałko
żółte produkuje progesteron, stąd nazwa.
Trwa od 14-15 do około 25-26 dnia cyklu.
Gdy brak zapłodnienia wówczas naczynia
krwionośne zwężają się, doprowadzają do
hipotrofii i hipoksji (niedożywienia i
niedotlenienia - obumierania) nabłonka,
potem rozszerzają się gwałtowanie, co
powoduje przesączanie i złuszczanie
martwych komórek. Odtąd zaczyna się
faza deskwamationizacji.

MENSTRUACJA

•

4. Faza niedokrwienia – obkurczenie
naczyń krwionośnych endometrium,
niedokrwienie, hipotrofia, hipoksja w
komórkach nabłonkowych i w rezultacie
– ich obumarcie. Trwa od 27 do 28 cyklu.

WEWNĘTRZNE NARZĄDY PŁCIOWE

•

Jajowód (tuba uterina) – u kobiet występują
dwa jajowody. Są to przewody długości około
15-20 cm. Każdy jajowód zbudowany jest z
lejka ze strzępkami (część jajnikowa), bańki,
cieśni i z części macicznej (ujście). Błona
śluzowa (tunica mucosa) jajowodów tworzy
wysokie rozgałęzione fałdy i bruzdy. Bruzdy
układają się w swoistego rodzaju labirynt,
rozgałęziający się ku obwodowi. W jajowodzie
można odpowiednio wyróżnić część (koniec)
jajnikową (ujście brzuszne) i część (koniec)
maciczną (ujście maciczne).

WEWNĘTRZNE NARZĄDY PŁCIOWE

•

Jajowód rozciąga się więc od jajnika do macicy (do
rogu macicy). Strzępki wychwytują owocoyty = oocyty
(komórki jajowe) i kierują je do lejka. Światło
jajowodu jest wyścielone nabłonkiem cylindrycznym
(walcowatym) jednowarstwowym. W błonie śluzowej
występują śluzowe komórki wydzielnicze, limfocyty i
komórki rzęskowe. Ruchy rzęsek przesuwają komórki
jajowe do macicy. Przeciwny prąd do ruchu plemników
wzmaga ruchliwość plemników (reotropizm). Jajowód
okryty jest błona surowiczą (a poprawniej osłonka –
tunica serosa) otrzewnej. Krezka jajnikowa powstała z
błony surowiczej przymocowuje jajowód do więzadła
szerokiego macicy.

WEWNĘTRZNE NARZĄDY PŁCIOWE

•

Pod błoną surowiczą leży osłonka podsurowicza –
tunica subserosa zbudowana z tkanki łącznej
właściwej, w której przebiegają nerwy i naczynia
krwionośne. Głębiej rozciąga się warstwa mięśni
gładkich (osłonka mięśniowa – tunica
muscularis). Wewnętrzna warstwa miocytów ma
układ okrężny, a zewnętrzna – podłużny.
Mięśniówka zapewnia skurcze jajowodu.

•

Do funkcji jajowodów należą: transport ovocytów
od jajników do macicy: są miejscem zapłodnienia
owocytu i powstania zygoty; transport zarodka do
macicy gdzie ulega on inplantacji.

WEWNĘTRZNE NARZĄDY PŁCIOWE

•

Jajnik (ovarium; jajniki – ovaria; ovum - jajo). Dwa
jajniki leżą w miednicy mniejszej, w tzw. dołkach
jajnikowych. Jajniki przymocowane są do
powierzchni tylnej więzadła szerokiego macicy za
pomocą krezki jajnikowej – mesovarium. Przez
mesovarium wnikają do jajnika naczynia
krwionośne i nerwy. Miejsce wpadania naczyń i
nerwów do jajnika nosi nazwę wnęki jajnika. We
wnęce jajnika, w stromie łącznotkankowej
zlokalizowane są komórki wnękowe endokrynowe,
produkujące androgeny.

•

Jajnik zawieszony jest także na wieszadle
właściwym jajnika i więzadle wieszadłowym jajnika.

WEWNĘTRZNE NARZĄDY PŁCIOWE

•

Jajniki mają kształt jajowaty, lekko
spłaszczony, na powierzchni są matowe,
barwy szaroróżowej.

•

Jajniki pokryte są osłonką białawą – tunica
albuginea, zbudowaną z tkanki łącznej
właściwej włóknistej.

•

W przekroju poprzecznym jajnika wyróżnić
można strefę korową i strefę rdzeniową –
cortex et medulla ovari. Od rdzenia
odchodzą odgałęzienia łącznotkankowe
organizujące stromę czyli zrąb narządu.
Stroma pełni funkcje podporowe, na niej
osadzone są pęcherzyki jajnikowe. Ponadto
przez rusztowanie i rdzeń jajnika
przebiegają nerwy, naczynia krwionośne i
limfatyczne.

WEWNĘTRZNE NARZĄDY PŁCIOWE

•

Kora jajnika to miąższ jajnikowy.
Pomiędzy pęcherzykami jajnikowymi
miąższu rozmieszczone są gruczoły
śródmiąższowe.

•

Gruczoły śródmiąższowe zbudowane są
z komórek endokrynowych,
produkujących estrogeny.

PĘCHERZYKI JAJNIKOWE

•

Pęcherzyki jajnikowe w zależności od fazy
rozwoju i zróżnicowania podzielić można
na:

•

pęcherzyki pierwotne – leżą w pobliżu
osłonki białawej, zawierają we wnętrzu
oocyt I rzędu. Jest ich około 400 tys. (po
200 tys. w każdym z jajników). Mają
średnicę około 40 um (mikrometrów).
Dookoła oocytu leżą płaskie komórki –
młodociane formy komórek ziarnistych.

•

pęcherzyki wzrastające – to pęcherzyki w
których odbywa się dalszy postęp
oogenezy = ovogenezy.

PĘCHERZYKI JAJNIKOWE

•

W ciągu okresu płodności kobiety dojrzewa
jedynie około 400 pęcherzyków. Pozostałe
pęcherzyki są rezerwą, stale jednak redukowaną
w procesie atrezji pęcherzyków. Atrezja
pęcherzyków polega na stopniowej degeneracji
pęcherzyków pierwotnych i wzrastających. Mają
średnicę około 80- 100 um. Płaskie komórki
otaczające owocyt podlegają mitozie i rozrostowi,
dzięki czemu pęcherzyk powiększa się. Komórka
jajowa otoczona jest osłonką przejrzystą - zona
pellucida. Stopniowo przechodzą w oocyty II
rzędu w trakcie ovogenezy = oogenezy

PĘCHERZYKI JAJNIKOWE

•

Pęcherzyki dojrzałe (pęcherzyki Graafa)
osiągają średnicę 10 mm. Owocyt ma średnicę
0,2 mm. Wewnątrz pęcherzyka jest jama
wypełniona płynem pęcherzykowym liquor
folliculi. Owocyt leży ściennie, jest otoczony
komórkami ziarnistymi. W miejscu lokalizacji
ovocytu warstwa ziarnista wpukla się do jamy
tworząc wzgórek jajonośny – cumulus oophorus.
Komórki ziarniste otaczające ovocyt układają się
w wieniec promienisty – corona radiata. W
osłonce pęcherzyka (tunica folliculi) wyróżnia
się warstwę zewnętrzną i warstwę wewnętrzną

PĘCHERZYKI JAJNIKOWE

•

Wydalenie z pęcherzyka jajnikowego i
wędrówka komórki jajowej nosi nazwę
jajeczkowania = owulacji. Owulacja ma
miejsce w połowie menstruacji.
Folikulostymulina czyli folitropina to hormon
przedniego (gruczołowego) płatu przysadki
mózgowej, który pobudza wzrost
pęcherzyków jajnikowych. Sam proces
jajeczkowania pobudza lutropina
przysadkowa (przedni płat przysadki).
Lutropina indukuje również tworzenie ciałka
żółtego – corpus luteum.

•

Pęcherzyki jajnikowe są więc miejscem
rozwoju komórek jajnikowych. Komórki
ziarniste pęcherzyków produkują estrogeny i
androgeny.

CIAŁKO ŻÓŁTE

•

Ciałko żółte rozwija się w miejscu pęknięcia
pęcherzyka jajnikowego. Zbudowane jest z komórek
luteinowych i i mniejszych od nich komórek
paraluteinowych. Komórki luteinowe i paraluteinowe
produkują progesteron, barwnik lipochrom i lipidy.
Ciałko żółte ciążowe wydziela także hormon
relaksynę przekształcający chrząstkozrost spojenia
łonowego we włóknozrost, co umożliwia poród.
Progesteron przygotowuje macicę do inplantacji i
utrzymuje ciąże, ponadto przygotowuje gruczoł
mlekowy do laktacji. Zatem, gdy dojdzie do
zapłodnienia i ciąży, ciałko żółte menstruacyjne (pod
wpływem gonadotropiny łożyskowej) przekształca
się w ciałko ciążowe. Gdy zapłodnienie nie nastąpi,
wówczas ciałko żółte zanika i przekształca się w
ciałko białe – corpus albicans. W czasie ciąży
progesteron produkowany jest także przez
kosmówkę. Jajniki i jajowody były dawniej określane
jako przydatki maciczne, stąd określenia niektórych
chorób, np. zapalenia przydatków

ZDJĘCIA

ZDJĘCIA