PROFILAKTYKA

-KOREKCJA

ZACHOWAŃ-

RESOCJALIZACJ

A

PROFILAKTYKA

Według słownika pedagogicznego to ogół
działań

zapobiegających

niepożądanym

zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi.
W pedagogice sprowadza się do zapobiegania
powstawania

u

dzieci

niepożądanych

przyzwyczajeń i postaw, błędów w uczeniu się
lub wad postawy ciała; w pewnym znaczeniu
każde pożądane działanie pedagogiczne jest
jednocześnie

działaniem

profilaktycznym,

wytwarzając bowiem jakieś wartościowe
cechy, jednocześnie zapobiega powstawaniu
cech niepożądanych lub ich utrwaleniu.

PROFILAKTYKA

Według

Encyklopedii

Pedagogicznej

to

inaczej

zapobieganie,

prewencja;

są

to

wszystkie działania podejmowane w
celu zapobiegania pojawieniu się/ lub
rozwojowi niepożądanych zachowań,
stanów.

Istotą

tych

działań

jest

przeciwdziałanie zagrożeniom, których
nastąpienie

lub

nasilenie

się

w

przyszłości jest prawdopodobne.

PROFILAKTYKA

Według Małego Słownika Języka

Polskiego działanie i środki stosowane
w

celu

zapobiegania

chorobom.

Ogólnie: stosowanie

różnych środków zapobiegawczych w

celu niedopuszczenia do wypadków,
uszkodzeń, katastrof itp.

PROFILAKTYKA

Wg B. Gasia- to proces korygujący niedostatki

wychowania, polegający na:



wspieraniu młodego człowieka w konstruktywnym
radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi
prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu;



ograniczeniu i likwidowaniu czynników ryzyka, które
zaburzają prawidłowy rozwój i dezorganizują zdrowy
styl życia;



inicjowaniu wzmacnianiu czynników chroniących,
które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu
życiu.

PROFILAKTYKA

Wg L. Pytki i T. Zacharuk system

działań racjonalnych zapobiegających
występowaniu i rozpowszechnianiu się
różnych

odmian

wykolejenia

społecznego
(nieprzystosowania społecznego).

PROFILAKTYKA

SPOŁECZNA

Według Kwaśniewskiego, to

taki system działań racjonalnych,
które wzmacniają lub podtrzymują
postawy prospołeczne ujawniające
się w młodzieżowych populacjach.

PROFILAKTYKA

SPOŁECZNA

Wg Hołytsa jest to zespół metod i

środków mających na celu usuwanie
przyczyn ujemnych zjawisk społecznych
oraz

stwarzania

odpowiednich

warunków dla funkcjonowania i rozwoju
jednostek oraz grup społecznych.

System społeczny reguluje swe

funkcjonowanie m.in. poprzez
uruchamianie takich mechanizmów,
jak:



eliminowanie zaburzeń poprzez
niedopuszczenie do ich ujawnienia, np.
cenzura, izolacja, itp.



wyrównanie dewiacji, np. drogą leczenia,
interwencji terapeutycznej, itp.



kompensację występujących dewiacji, np.
poprzez rozbudowę systemu opieki
społecznej stosowanie ulg i przywilejów, itp.

Działania profilaktyczne mają

charakter antycypacyjny tzn. polegają
na uprzedzaniu wystąpienia tych
stanów, które mogłyby być ocenione
jako niepożądane.

Główne odmiany profilaktyki

wykolejenia społecznego wyróżnione

są ze względu na rodzaj działania

podejmowanego intencjonalnie,

mającego na celu zmniejszenie

prawdopodobieństwa wystąpienia

niepożądanych stanów rzeczy.

PROFILAKTYKA

OBJAWOWA

Polega

na

możliwie

wczesnym

wykrywaniu i wczesnym reagowaniu na
pierwsze

zwiastuny

wykolejenia

społecznego,

m.

in.

Poprzez

niedopuszczenie do eskalacji zaistniałych
stanów zalążkowych.

PROFILAKTYKA

UPRZEDZAJĄCA

Ma na celu zneutralizowanie

szkodliwego

działania

czynników,

zwiększających szanse jednostki na
wykolejenie społeczne, np. poprzez
blokowanie

oddziaływania

tychże

czynników lub poprzez działania mające
na

celu

zwiększenie

odporności

jednostki na wpływ tychże czynników.

PROFILAKTYKA

POWSTRZYMUJĄCA

Różnymi środkami, uniemożliwia lub

utrudnia

podjęcie

decyzji,

lub

wprowadzenie

w

życie

decyzji

dotyczącej czynu nagannego lub ich
serii. Środki te są bardzo zróżnicowane
(np.

oddziaływanie

na

motywacje

potencjalnego

złodzieja

celem

zniechęcenia go do kradzieży).

PROFILAKTYKA

KREATYWNA

Wzmacnia i podtrzymuje te formy i

sposoby

zachowania,

które

mając

charakter prospołeczny, allocentryczny
a tym samym godny naśladowania,
wywierają wpływ na ludzi zagłuszając i
tłumiąc siłę oddziaływania innych, w
tym także (szkodliwych) czynników
konkurencyjnych.

Odmienne kryterium, to

podejmowanie akcji

profilaktycznej, w którym

wyróżnia się:



profilaktykę predeliktualną

(przestępczą)- czyli profilkatyka właściwa,

zapobiegająca występowaniu zachowania

przestępczego



profilaktykę postdeliktualną

(poprzestępczą), podejmowaną po

wykryciu i ukaraniu przestępczego

zachowania-mającą na celu zapobieganie

ponownemu przestępstwu, nazwana jest

opieką następczą lub postpenitencjarną.

PODZIAŁ PROFILAKTYKI

L.L’Abate

porównując

poszczególne

poziomy

profilaktyki w kontekście 13 różnych kryteriów
wstępnie przyjął, że:



Profilaktyka pierwszorzędowa ma charakter proaktywny i
przedterapeutyczny (a więc uprzedza pojawienie się problemów)
i jest ukierunkowana na wszystkie osoby, które mogą być
zagrożone negatywnymi wpływami czynników destrukcyjnych



Profilaktyka drugorzędowa ma charakter proaktywny i
paraterapeutyczny. Jest ukierunkowana na osoby, które nie tylko
mogą znaleźć się w sytuacji ryzyka, ale już obecnie potrzebują
pomocy.



Profilaktyki trzeciorzędowa ma charakter reaktywny i
terapeutyczny, a dotyczy osób, które znajdują się w kryzysie i są
rozbite psychicznie.

ZABURZENIA EMOCJONALNE -

ZABURZENIA ZACHOWANIA W

USTAWIE IDEA

Termin ten oznacza stan, w którym dziecko przez dłuższy czas, w

stopniu wpływającym negatywnie na osiągnięcia szkolne, przejawia

jedną lub więcej z następujących cech charakterystycznych:



trudności w uczeniu się, których nie można wyjaśnić czynnikami

intelektualnymi, sensorycznymi czy zdrowotnymi,



nieumiejętność budowania czy utrzymania zadowalających relacji

interpersonalnych z rówieśnikami i nauczycielami,



zachowania lub uczucia, które można uznać za niewłaściwe w zwykłych

sytuacjach,



uporczywie utrzymujące się poczucie bycia nieszczęśliwym lub depresja,

pojawienie się objawów fizycznych, wywołanych lękiem w związku z

problemami osobistymi bądź szkolnymi..

W AMERYKAŃSKIEJ KLASYFIKACJI

ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH DSM-IV

ZABURZENIA ZACHOWANIA SĄ

UPORZĄDKOWANE W NASTĘPUJĄCE

GRUPY SYSTEMATYCZNE:



zachowania agresywne, zagrażające

zdrowiu i życiu bądź przynoszące fizyczną
szkodę innym ludziom i istotom żywym;



nieagresywne zachowania powodujące
utratę lub zniszczenie cudzej własności;



włamania i kradzieże;



poważne naruszenie prawa

ZABURZENIA EMOCJONALNE I/LUB ZABURZENIA

ZACHOWANIA DZIELĄ SIĘ NA TRZY GRUPY:



uzewnętrzniające się,



uwewnętrznione,



rzadko występujące.

DZIECKO PRZEJAWIAJĄCE

ZACHOWANIA UZEWNĘTRZNIAJĄCE

SIĘ:



narusza podstawowe prawa innych



narusza normy lub zasady społeczne



ma napady złości



powoduje utratę lub uszkodzenia własności



jest wrogo nastawione



kłóci się



buntuje się



jest fizycznie agresywne



ignoruje uwagi nauczyciela



kradnie



przejawia zachowania obsesyjne/kompulsywne

DZIECKO PRZEJAWIAJĄCE

ZACHOWANIA UWEWNĘTRZNIONE:



przejawia chorobliwą nieśmiałość



jest wyśmiewane przez rówieśników



jest ignorowane przez rówieśników



jest przygnębione, depresyjne



ma anoreksję



ma bulimię



jest wycofane społecznie



ma skłonności samobójcze



ma bezpodstawne lęki i fobie



ma niską samoocenę

To, co nauczyciele zrobią w szkole i klasie, może w dużej mierze
pomóc w ograniczaniu i zapobieganiu problemom z
zachowaniem zarówno u osób, którym dopiero grożą
zaburzenia emocjonalne i/lub zaburzenia zachowania, jak i u
tych, u których już je zdiagnozowano kilka sprawdzonych
technik postępowania:

•kierowanie zachowaniem, włącznie z systemem punktowym za
właściwe zachowanie i wypełnianie zadań, gdzie dobre
zachowanie wpisuje się w odpowiednie karty, a uczniowie
dostają za nie nagrody,

•systematyczne plany interwencji, w których używa się różnych
taktyk w nieodpowiedniej hierarchii, zależnie od zachowania
uczniów,

•komunikacja pomiędzy szkołą a domem, m.in. przez
przekazywanie informacji oraz system nagradzania w domu,

•zaangażowanie grupy rówieśniczej, struktura zajęć w klasie z
ćwiczeniami nadzorowanymi oraz dobrze zorganizowanym
przechodzeniem od jednej aktywności do drugiej,

WEDŁUG KAUFFMANNA, POŻĄDANE

SĄ NASTĘPUJĄCE DZIAŁANIA:



nagradzanie pożądanego zachowania,



karanie, w sposób pozbawiony przemocy, za
zachowania niepożądane,



bezpośrednie kształcenie umiejętności
społecznych i szkolnych,



korygowanie warunków środowiskowych, aby
zmniejszyć możliwość występowania zachowań
dewiacyjnych,



formułowanie jasnych oczekiwań wobec
uczniów,



standaryzacja reakcji na postępowanie dzieci w
całej szkole,



ścisłe monitorowanie zachowania uczniów.

MODELE TEORETYCZNE W TERAPII DZIECI

Z ZABURZENIAMI EMOCJONALNYMI I/LUB

ZABURZENIAMI

ZACHOWANIA.



Model behawioralny



Model oparty na dziele B. F. Skinnera i innych behawiory- stów.
Koncentruje się na zapewnieniu dzieciom środowiska i materiałów
nauczania o wysokim stopniu ustrukturali- zowania. Dokonuje się
precyzyjnego pomiaru zachowania ucznia, opracowuje się interwencje
mające na celu wzmocnienie niektórych zachowań i wygaszenie innych
oraz starannie i często rejestruje się postęp w osiąganiu założonych celów.



Model psychoanalityczny (psychodynamiczny)



Model ten, wywodzący się z prac S. Freuda i innych psychoanalityków,
upatrujący podstaw problemów dziecka w nieuświadomionych konfliktach
i motywacjach, opiera się nie na samym zachowaniu, lecz na patologii
danej osobowości. Leczenie polega na ogól na długotrwałej indywidualnej
psychoterapii i ma na celu odkrycie i rozwiązanie tych głęboko
zakorzenionych problemów.



Model psychoedukacyjny



Połączenie podejścia psychoanalitycznego z zasadami teorii nauczania, w
którym efekty terapii mierzy się głównie postępami w uczeniu się. Kładzie
się nacisk na realizację indywidualnych potrzeb młodego człowieka,
poprzez udział w rozmaitych projektach i przedsięwzięciach twórczych i
poprzez codzienne funkcjonowanie w szkole i w domu.

MODELE TEORETYCZNE W TERAPII DZIECI

Z ZABURZENIAMI EMOCJONALNYMI I/LUB

ZABURZENIAMI

ZACHOWANIA.



Model ekologiczny



Problemy dziecka postrzega się jako wynik relacji z rodziną, ze szkolą i
ze społecznością. Terapia nie skupia się wyłącznie na dziecku: by
poprawić interakcje, dąży się też do przemiany rodziny, szkoły,
sąsiedztwa i społeczności.



Model spoleczno-kognitywny



W podejściu tym próbuje się zreinterpretować i zintegrować
behawioryzm i psychologię kognitywną, uświadamiając dziecku
interakcje pomiędzy oddziaływaniem środowiska a jego własnym
zachowaniem. Efektem tego jest podejście uwzględniające interakcje
pomiędzy fizycznym i społecznym otoczeniem dziecka, czynnikami
psychicznymi (myślami, uczuciami i percepcją) a samym zachowaniem.



Edukacja humanistyczna



Podkreśla się tu miłość i zaufanie w nauczaniu i uczeniu się, a dzieci
zachęca się do tego, by były otwarte i niezależne. Podejście to kładzie
nacisk na samosterowność, samorealizację i samodzielne ocenianie
siebie. Wytwarza się nieautorytarną atmosferę w nietradycyjnych
placówkach edukacyjnych.



Model biogeniczny



Stosuje się interwencje fizjologiczne, takie jak dieta,leki,
bioefeedback,oparte na biologicznych teoriachdotyczących przyczyn i
terapi zaburzeń.

OBJAWY LUB CECHY

CHARAKTERYSTYCZNE ZABURZEŃ

EMOCJONALNYCH I/LUB ZABURZEŃ

ZACHOWANIA.



Dziecko przeżywa:



problemy z osobami
mającymi władzę,



odrzucenie przez
rówieśników,



anoreksję lub
bulimię,



rozpad życia
rodzinnego,



samotność,



niepowodzenie w
nauce szkolnej

Dziecko przejawia:

nadaktywność,

impulsywność,

trudności w skupieniu uwagi,

lęki i niepokoje,

wycofanie,

depresję, przygnębienie,

agresję,

wrogość,

niestosowanie się do zasad i

poleceń,

napady gniewu,

wymuszanie,



Z całą pewnością w przypadku uczniów z
zaburzeniami emocjonalnymi i/lub
zaburzeniami zachowania większe jest
prawdopodobieństwo konfliktu z prawem i
konfrontacji z wymiarem sprawiedliwości dla
nieletnich.



Gdy już znajdą się w rejestrach systemu
sprawiedliwości, mniej prawdopodobne jest, że
zostanie im przyznane prawo do specjalnych
zajęć szkolnych, wsparcia i intensywnego
zindywidualizowanego programu Tak zaczyna
się ich droga do bardzo nieudanej dorosłości.

RESOCJALIZACJA

Według L. Pytki zespół zabiegów

pedagogicznych o charakterze

resocjalizacyjnym którego celem jest

doprowadzenie do stanu poprawnego

przystosowania społecznego jednostki,

a następnie ukształtowania takich cech

jej zachowania i osobowości, które będą

jej gwarantować optymalne

uspołecznienie i twórcze

funkcjonowanie w społeczeństwie,

którego normy i wartości będzie

respektować.

RESOCJALIZACJA

Pojęta jako system działań obejmuje

3 płaszczyzny aktywności:



Strukturalną – dotyczącą struktury każdego
podejmowanego działania; elementami tej
struktury jest postulowanie, optymalizowanie i
realizowanie



Funkcjonalną – realizującą funkcje opiekuńcze,
wychowawcze i terapeutyczne



Proceduralną – obejmującą takie procedury
jak: psychotechnika, socjotechnika oraz
kulturotechnika oddziaływań resocjalizujących

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Resocjalizacja jako modyfikacja

zachowań- polega na eliminacji takich
zachowań, które są niezgodne z
normami i zasadami obowiązującymi w
danym społeczeństwie; ma ona także na
celu pomoc jednostce w przyswojeniu
zachowań poprawnie społecznych(nie
zmienia się tutaj jednak przekonań
jednostki)

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Resocjalizacja jako zmiana

'społecznej przynależności'- jest to
zmiana tożsamości społecznej(roli, jaką
pełni jednostka); poprzez aktywne
wygaszanie motywacji i zachowań
antyspołecznych jednostka przeistacza
się z roli "przestępcy" w rolę
akceptowaną społecznie.

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Resocjalizacja jako przebudowa

emocjonalna- jest to pomoc jednostce
w przejściu(które jest stopniowe) od
uczuć i stanów negatywnych(które
sprzyjają łamaniu norm społecznych) do
pozytywnych, np. od zawiści, zazdrości i
agresji do tolerancji i zrównoważenia

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Resocjalizacja jako wrastanie w 'kulturę'

zaspokajania potrzeb- skupia się na nauce jednostki

w jaki sposób ma ona prawidłowo zaspokajać swoje

potrzeby; ujęcie to tłumaczy, że ludzie stają się

przestępcami, gdyż nie potrafią zaspokoić swoich

potrzeb w sposób społecznie akceptowany; można

powiedzieć, że w tym wypadku resocjalizacja to

repersonalizacja: człowiek z niepohamowanej bestii

bez sumienia zmienia się w osobę ludzką świadomą

swego człowieczeństwa i odpowiedzialności za siebie.

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Resocjalizacja jako kształtowanie
prawidłowych postaw społecznych-
(inaczej: jako kształtowanie dobrze
zintegrowanych postaw społecznych);
postawy te, to 3 elementy od siebie zależne:



nastawienie poznawcze:
światopogląd(własne przekonania i sądy o
rzeczywistości)



Nastawienie emocjonalne: hierarchia
wartości



nastawienie zachowaniowe

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Resocjalizacja wielowymiarowa

(transdyscyplinowa) polega na nauce

prawidłowego zaspokajania potrzeb, wdrażaniu

jednostki do pełnienia określonych ról społecznych,

a także kształtowaniu pozytywnych postaw,

sposobów myślenia i oceniania.

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Resocjalizacja jako dostosowanie sytuacji -

resocjalizacja odbywa się poprzez dostosowanie

warunków i sytuacji wychowawczych do cech

charakteru i indywidualnych predyspozycji

jednostki; prowadzi to do, tzw. krystalizacji

charakteru- wychowanek zyskuje świadomość kim

jest i jaki ma charakter; istotny jest fakt, iż w tym

ujęciu odrzuca się wszelką tresurę oraz

konformizm.

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Resocjalizacja jako reintegracja społeczna

jednostki- resocjalizacja ma na celu zmianę

osobową(własną) i społeczną tożsamość jednostki;

odbywać to się ma za pomocą spotkań grupowych,

gdzie dominuje dialog i otwarcie na drugiego

człowieka.

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Resocjalizacja jako

autoresocjalizacja

-

jest to samowychowanie resocjalizujące; polega ono na

tym, że jednostka sama kieruje swoim rozwojem i ulega

transformacji wewnętrznej.

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Resocjalizacja jako swoiste 'nawrócenie' na

wartości wyższego rzędu związane z realizacją

ideałów- jest to arteterapia (resocjalizacja przez sztukę);

poprzez działalność literacką, muzyczną, plastyczną(czyli

artystyczną i twórczą) dochodzi do eksternalizacji uczuć

jednostki (przede wszystkim tych negatywnych), co

ułatwia prowadzenie dalszej terapii i „zabiegów

resocjalizacyjnych”.

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Według Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego

(1994), wśród zaburzeń zachowania można wyodrębnić kilka

zróżnicowanych typów. W klasyfikacji DSM-IV występują

zaburzenia zachowania wyróżnione ze względu na:



wiek ujawnienia się problemów



stopień nasilenia objawów.

Podział:



Typ dziecięcy



Typ adolescencyjny



Łagodne zaburzenia zachowania



Umiarkowane zaburzenia zachowania



Nasilone zaburzenia zachowania



Zaburzenia zachowania z nieprawidłowym procesem

socjalizacji



Zaburzenie opozycyjno-buntownicze

RÓŻNE UJĘCIA

RESOCJALIZACJI

Zapobieganie i leczenie zaburzeń

emocjonalnych i/lub zaburzeń
zachowania może być realizowane na
wiele sposobów, jednakże znaczne
ograniczenie rozpowszechnienia tej
niepełnosprawności można by uzyskać
dzięki wprowadzeniu wżycie trzech
poniższych podejść:



zorganizowana opieka medyczna,



redukowanie nadreprezentacji,



interwencje na terenie szkoły.

RÓŻNE UJĘCIA
RESOCJALIZACJI

Według Amerykańskiego

Towarzystwa Psychiatrycznego (1994),
wśród zaburzeń zachowania można
wyodrębnić kilka zróżnicowanych
typów. W klasyfikacji DSM-IV występują
zaburzenia zachowania wyróżnione ze
względu na:



wiek ujawnienia się problemów



stopień nasilenia objawów.