Gwarantowanie

depozytów



Bezpośrednim uzasadnieniem i celem
powołania do życia systemów
gwarantowania depozytów jest ochrona
klientów banków.



Pośrednim uzasadnieniem istnienia
systemów
gwarantowania depozytów jest potrzeba
ograniczenia ryzyka systemowego
wywołanego zjawiskiem znanym pod
nazwą runu na banki.

Cele tworzenia instytucji
gwarantujących depozyty

Uogólniając powyższe przesłanki powołania
systemu gwarantowania depozytów, można
je sprowadzić do potrzeby umocnienia
publicznego zaufania do systemu
bankowego.

Wśród innych przesłanek powołania do życia
systemów gwarancyjnych wymienia się:



wzrost skłonności do oszczędzania, a tym
samym stymulowanie wzrostu gospodarczego,



umożliwienie małym bankom konkurowanie

z silnymi, nierzadko państwowymi

konkurentami,



sprecyzowanie granic odpowiedzialności rządu

w przypadku upadłości banku w normalnych

warunkach, tzn. przy braku zagrożenia
systemowego,



konieczność partycypowania instytucji sektora

bankowego w kosztach upadłości banku.

W przypadku instytucji finansowych safety
net prowadzi do osłabienia dyscypliny
rynkowej, zwiększając prawdopodobieństwo
wystąpienia zjawiska pokusy nadużycia
(ang. moral hazard). Banki, mając
świadomość potencjalnej ochrony ze strony
instytucji
tworzących safety net, mogą podejmować
decyzje maksymalizujące ich korzyści,
często związane z większym ryzykiem.

Negatywne efekty tworzenia
instytucji gwarantujących depozyty

Negatywną konsekwencję funkcjonowania
systemu gwarantowania depozytów
stanowią również obciążenia finansowe
ponoszone najczęściej przez sektor
bankowy.

Istnieje 6 strategii regulacyjnych odnoszących
się do ochrony depozytów bankowych:

- brak jakiejkolwiek formy ochrony depozytów (m.in. w

Nowej Zelandii),

- uprzywilejowanie prawne deponentów w stosunku
do innych wierzycieli upadłego banku (m.in.
w Hongkongu),
- niejasność co do istnienia jakiejkolwiek formy
ochrony depozytów wynikająca z braku stosownych
deklaracji władz oraz doświadczeń w tym zakresie,
- system gwarancyjny określany mianem implicit- brak

sformalizowanego

systemu

gwarancyjnego

przy

jednoczesnym

domniemaniu,

że

w

momencie

zagrożenia systemowego instytucje publiczne podejmą
działania doraźne,

- system gwarancyjny określany mianem explicit z

ograniczonym limitem gwarancyjnym - system
gwarancyjny o sformalizowanym charakterze, mający
z góry określone procedury działania, zorganizowany
najczęściej w postaci instytucji gwarancyjnej,

- system gwarancyjny określany mianem explicit z

nieograniczonym limitem gwarancyjnym (ang.
blanket

guarantees) - jest on często wprowadzany w życie
w odpowiedzi na kryzys finansowy w danym kraju
(m.in. Turcja w 1994 r., Japonia w 1996 r., Korea

Południowa w 1997 r.)

Stosując międzynarodowa terminologię,
systemy systemy gwarancyjne można
podzielić na dwie kategorie:



paybox,



risk minimizer.

Pierwszym dokumentem wskazującym na
dostrzeżenie przez Komisję Europejską
kwestii gwarantowania depozytów było
wydanie 22 grudnia 1986 r. rekomendacji
87/63/EEC.

Dokument stwierdzał, że systemy gwarantowania
depozytów w państwach wspólnoty powinny
spełniać następujące warunki:



gwarancje powinny obejmować tych deponentów, którzy nie
dysponują odpowiednimi środkami, aby we właściwy sposób
ocenić kondycję finansową banków,



ochroną powinni zostać objęci deponenci wszystkich legalnie
działających instytucji depozytowych,



należy wyraźnie rozgraniczyć interwencje podejmowane
przed upadłością banku oraz wypłaty środków
gwarantowanych po upadłości,



reguły i procedury wypłat środków gwarantowanych powinny
zostać określone w sposób bardzo wyraźny i przejrzysty.

Kolejnym przełomowym krokiem w Unii
Europejskiej było uchwalenie w 1994 r.
dyrektywy 94/19/EEC Parlamentu
Europejskiego i Rady w sprawie
gwarantowania depozytów. Dyrektywa
znacznie bardziej szczegółowo niż
rekomendacja reguluje kwestie
gwarantowania depozytów na obszarze UE.

Głównymi przesłankami przyjęcia tego aktu prawnego były:



konstatacja, że koszty związane z funkcjonowaniem
systemu gwarancyjnego są znacznie niższe niż koszty
związane ze skutkami paniki bankowej,



potrzeba zapewnienia zharmonizowanego minimalnego
poziomu zabezpieczenia lokat we wszystkich krajach Unii
Europejskiej, przy uwzględnieniu faktu, że taka ochrona jest
równie niezbędna do utworzenia jednolitego rynku
bankowego jak normy ostrożnościowe,



organy decyzyjne Unii doszły do wniosku, że rekomendacja
Komisji z 1986 r. nie przyniosła właściwych efektów,



nowa dyrektywa miała być elementem promocji
harmonijnego rozwoju działalności instytucji kredytowych
na obszarze całej Unii.

Wśród podstawowych wymogów
dyrektywy należy wymienić
następujące zasady:



Obowiązkowa przynależność do systemu
gwarantowania wszystkich instytucji
kredytowych przyjmujących depozyty.



Koszty finansowania systemu muszą być
zasadniczo ponoszone przez instytucje
kredytowe

Dyrektywa wprowadza obowiązek wyłączenia
spod gwarancji pewnych grup depozytów:



wkłady złożone przez inne instytucje kredytowe
w ich własnym imieniu i na ich własny rachunek
(depozyty międzybankowe),



wszystkie instrumenty, które mieszczą się pod
pojęciem funduszy własnych (np. instrumenty
dłużne zaliczane do funduszy własnych),



wkłady pochodzące z transakcji związanych z
praniem pieniędzy.

Oprócz zestawu tych depozytów, które muszą być
wyłączone Dyrektywa wskazuje także na te kategorie
depozytów, które spod gwarancji mogą być

wyłączone.

Znajdują się na niej depozyty:
- instytucji finansowych,
- przedsiębiorstw ubezpieczeniowych,
- urzędów administracji centralnej,
- organów regionalnych i lokalnych,
- funduszy inwestycyjnych i emerytalnych,
- kierownictwa oraz dużych akcjonariuszy banku (oraz ich

bliskich krewnych),

- spółek będących w tej samej grupie co bank,
- nieimienne,
- w walutach innych niż waluty państw członkowskich,
- dużych przedsiębiorstw.