PATOFIZJOLOGIA OTYŁOŚCI

Agata Woźniak

OTYŁOŚĆ (ŁAC. OBESITAS)

„patologiczne nagromadzenie tkanki
tłuszczowej w organizmie, przekraczające
jego fizjologiczne potrzeby i możliwości
adaptacyjne, mogące prowadzić do
niekorzystnych skutków dla zdrowia. Za
otyłość uważa się stan, w którym tkanka
tłuszczowa stanowi więcej niż 20% całkowitej
masy ciała u mężczyzn oraz 25% u kobiet.
Otyłości towarzyszy nadwaga czyli
nadmierna masa ciała powyżej masy
optymalnej”.

PRZYCZYNY OTYŁOŚCI:



przyjmowanie nadmiaru energii w stosunku
do jej zużycia



niewłaściwa dieta



przyjmowanie niektórych leków



czynniki genetyczne



zaburzenia czynności gruczołów wydzielania
wewnętrznego



uszkodzenie podwzgórza mózgu



uwarunkowana psychospołeczne



wynik niedożywienia płodu



niska podstawowa przemiana materii

OSZCZĘDNE GENY

Sprzyjają one lepszemu przyswojeniu i
wykorzystaniu energii zawartej w pokarmach,
a więc korzystniejszemu magazynowaniu i
pożytkowaniu dopiero w okresach
niedostatku żywności. Osobnicy posiadający
takie geny są często potomkami osób, które
przeżyły klęski głodu m.in. w Europie
Północnej w XIX wieku.

OTYŁOŚĆ W OKRESIE PŁODOWYM

Hipoteza zakłada, że potencjalny apetyt i czynniki
warunkujące tycie są programowane w okresie
płodowym. Niedożywienie płodu jest wynikiem
deficytu białka w diecie matki. Może to
spowodować redukcję masy płodu i łożyska do 25-
30%. Oszczędne gospodarowanie składnikami
odżywczymi zapewni organizmowi przeżycie.
Ułatwione jest również odkładanie tłuszczu w
komórkach tkanki tłuszczowej.

UTLENIANIE WĘGLOWODANÓW

Osoby, których organizm szybciej utlenia
węglowodany niż lipidy mają 2-3 razy większą
skłonność do przybierania na wadze

BRAK UCZUCIA SYTOŚCI

Brak uczucia sytości jest wynikiem zaburzenia
regulacji neurohormonalnej. Jest ona
spowodowana brakiem pobudzenia ośrodka
sytości w podwzgórzu mózgowym.

ZABURZENIA CZYNNOŚCI GRUCZOŁÓW
WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO

Do zaburzeń pierwotnych należą:



hiperinsulinizm



nadczynność kory nadnerczy



nadczynność jajników



zwiększone wydzielanie somatostatyny

PODWYŻSZONA AKTYWNOŚĆ
BIAŁEK STYMULUJĄCYCH SYNTEZĘ
TRIGLICERYDÓW ZE WZGLĘDU NA
WYSOKOKALORYCZNA DIETĘ

Do ich produkcji prowadzi aktywacja układu
związanego z adypsyną, którego ekspresja
wzrasta w trakcie różnicowania się komórek
tkanki tłuszczowej

 

PODSTAWOWE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA
OTYŁOŚĆ



Nieodpowiednia dieta



Nieodpowiednia ilość posiłków w ciągu dnia



Przejadanie się



Nieodpowiednie składniki diety w wieku
niemowlęcym



Brak aktywności fizycznej (następstwem jest
zbijanie się kropelek tłuszczu w adipocytach)

MODYFIKACJA FUNKCJI NEURONÓW

Otyłość spowodowana jest również
odmiennym ukształtowaniem neuronów w
mózgu.



Osoby szczupłe z predyspozycją do tycia
dopiero w życiu dorosłym wykazują
modyfikacje neuronów, które sprzyjają
wzrostowi masy ciała, kiedy kaloryczność
diety wzrasta.
 

MIARA OTYŁOŚCI:

Zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie mierzymy za pomocą metod:



tomodensytometrii



magnetycznego rezonasnu jądrowego



impedacji bioelektrycznej



pomiarów fałd skórno- tłuszczowych z określonych rejonów ciała, za pomocą
fałdomierza , następnie wyniki porównuje się z parametrami osób szczupłych

Otyłość stwierdza się na podstawie pomiarów antropometrycznych, niezbędne do
pomiaru jest:



wzrost



masa ciała



obwód talii i bioder



grubość fałdów skórno- tłuszczowych

Aby zidentyfikować otyłość należy porównać masę swojego ciała z idealną masą
ciała. Aby obliczyć IMC, wykorzystujemy wzór Lorenza:

IMC = (wzrost [cm] - 100) - {(wzrost [cm] - 150) : K}



Współczynnik K dla kobiet wynosi 4, a dla mężczyzn 2. Otyłość występuje, jeżeli
IMC przekracza 20%.

Masę ciała wyliczmy za pomocą:



wskaźnika masy ciała (WMC)= wskaźnik Queteleta= BMI
(body mass index), wyrażany wzorem:

BMI = aktualna masa ciała [kg] / {wzrost [m]}

2



Dla osób dorosłych wartość BMI wskazuje na:



< 16,0 – wygłodzenie



16,0–17,0 – wychudzenie (spowodowane często przez
ciężką chorobę lub anoreksję)



17–18,5 – niedowagę



18,5–25,0 – wartość prawidłową



25,0–30,0 – nadwagę



30,0–35,0 – I stopień otyłości



35,0–40,0 – II stopień otyłości



≥ 40,0 – III stopień otyłości (otyłość skrajna)

OTYŁOŚĆ ANDROIDALNA
(CENTRALNA, BRZUSZNA)



występuje u mężczyzn oraz u kobiet w okresie
menopauzy, może występować rodzinnie. Cechuje się
występowaniem większej ilości tkanki tłuszczowej w
rejonach jamy brzusznej. W tego typu otyłości istnieje
bardzo duże ryzyko wystąpienia niektórych chorób m.in.:



miażdżycy



złożonego zespołu zaburzeń metabolicznych



rozwoju cukrzycy typu 2



choroby niedokrwiennej serca



udaru mózgu



miażdżycorodne zaburzenia w metabolizmie lipoprotein



hiperinsulinemia



nadciśnienie tętnicze



wysokie stężenie fibrynogenu we krwi



podatność na stres

OTYŁOŚĆ GINOIDALNA
(POŚLADKOWO-UDOWA)



występuje u kobiet, charakteryzuje się
zwiększonym nagromadzeniem tkanki
tłuszczowej w dolnych partiach ciała,
poczynając od pośladków i bioder po nogi.
Powoduje występowanie żylaków podudzi, a
także zwyrodnieniami układu kostno-
stawowego kończyn dolnych. Jest mniej
ryzykowna jeśli chodzi o ryzyko
występowania chorób.

CECHY METABOLICZNE
OTYŁOŚCI BRZUSZNEJ



 nadmierne wytwarzanie hormonu glukoneogenetycznego - kortyzolu oraz duża
gęstość jego receptorów w wewnątrzbrzusznej tkance tłuszczowej



długotrwały wzrost stężenia glukozy we krwi (hiperglikemia)



długotrwały wzrost stężenia insuliny we krwi ( hiperinsulinemia)



insulinooporność



obniżenie stężenia globuliny wiążącej hormony steroidowe



spadek wydzielania hormonów płciowych zarówno męskich jak i żeńskich



podwyższenie stężenia testosteronu u kobiet



wzmożone przekształcanie się testosteronu w estradiol u mężczyzn

Otyłość udowo-pośladkowa



schorzenia narządu ruchu i



schorzenia dróg żółciowych.
 

OTYLOŚĆ ANDROIDALNA A OTYŁOŚĆ GINOIDALNA

Aby sprawdzić jaki typ otyłości występuje u osoby z
nadwagą należy określić wartość wskaźnika WHR
(Waist/Hip Ratio), który jest stosunkiem obwodu talii
do bioder.

WHR = obwód talii (cm) /  obwód bioder (cm)



Dla kobiet

WHR > 0,8 świadczy o otyłości androidalnej (jabłko)
WHR < 0,8 świadczy o otyłości ginoidalnej (gruszka)



Dla mężczyzn

WHR > 1 świadczy o otyłości androidalnej (jabłko)
WHR < 1 świadczy o otyłości ginoidalnej (gruszka)

KLASYFIKACJA OTYŁOŚCI ZE WZGLĘDU NA
PRZYCZYNĘ



Pierwotna (prosta, samoistna), występuje u dzieci i dorosłych

o

Spożywanie produktów wysokokalorycznych

o

Niewłaściwa liczna posiłków

o

Nieodpowiedni tryb życia

o

Mała aktywność fizyczna



Wtórna (objawowa) może być spowodowana:

o

wady chromosomalne

o

zaburzeniami układu nerwowego

o

stosowaniem leków

o

Zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego

o

Następstwo: zespół Cushinga, zespół policystycznych jajników, niedobór
hormonu wzrostu, niewydolność przytarczyc, zespół Willy- Pradera, Downa,
Cohena, Carpentera



Do otyłości wtórnej zaliczamy:

−

otyłość polekowa- wynik glikokortykosteroidami, przedawkowania insuliny w
cukrzycy, długotrwałego stosowania cyproheptadyny, pochodnych fenotiazyny,
estrogenów, progesteronu, środków uspokajających oraz amitryptyliny.

−

otyłość podwzgórzową- spowodowana urazem, guzem nowotworowym,
tętniakiem lub stanem zapalnym obejmującym brzuszno-przyśrodkową część
podwzgórz

PROFILAKTYKA I LECZENIE OTYŁOŚCI



Spożywanie 5 posiłków dziennie zgodnymi ze
wskazówkami dietetyka



Odpowiednia dieta



Wytworzenie ujemnego bilansu
energetycznego



Zwiększona aktywność fizyczna



Zmiany stylu życia



Zmiana zawodu



Zmiana zamieszkania



Sposobu spędzenia wolnego czasu

LECZENIE OTYŁOŚCI



Głównym zadaniem środków farmakologicznych
jest hamowanie łaknienia. Takie preparaty z
odpowiednia dietą powodują obniżenie masy ciała
do 10%. Dla osób z nadwagą i mniejszą otyłością
stosuje się parafarmaceutyki, które są
wykorzystywane jako preparat wspomagający w
leczeniu otyłości zaawansowanej.



Chirurgiczne zmniejszenie żołądka



BioEnterics Intragastric Baloon- balon żołądkowy

−

VBG - Mason - Pionowa plastyka żołądka

−

AGB - Opaska regulowana

−

BPD - Scopinaro - Wyłączenie żółciowo trzustkowe

−

Roux-en-Y Gastric Bypas – RNY

KONSEKWENCJE DLA ZDROWIA



Podwyższony poziom cholesterolu



miażdżyca



Rak sutka, okrężnicy, macicy



Cukrzyca



Niedokrwienie/ niewydolność serca



Nadciśnienie



Nieprawidłowości płodu



Zwyrodnienie stawów



Dna moczanowa depresja



Niewydolność oddechowa \



Kamica żółciowa kłopoty z zatrudnieniem



Stłuszczenie wątroby wczesna renta



Zaburzenia hormonalne



Torbielowatość jajników



Zaburzenie płodności



Krótsze życie