Stopa

jako ważne ogniwo

amortyzacji w narządzie ruchu

(udział stawów i mięśni). Rozkład
sił podczas stania. Rodzaje łuków

stopy, systemy odpowiedzialne

za ich utrzymanie.

Wyższa Szkoła Rehabilitacji

Stopa

Stopa w anatomii człowieka jest najbardziej

obwodową

częścią kończyny dolnej. Zarówno stopa jak i

ręka są pod

względem budowy tworami homologicznymi,

jednak w

związku z odrębną funkcją są zasadniczo różnie
ukształtowane. Główną funkcją stopy jest udział

w

poruszaniu się (funkcja podporowo-nośna i
lokomocyjna). Budowa stopy jest swoista dla

człowieka

w związku z jego pionową postawą.

W budowie stopy jest

zastosowana konstrukcja

sklepienia. Sklepienie stopy

składa się z pięciu łuków

podłużnych, odpowiadających

kościom śródstopia przedniej

części zbiegających się ku

tyłowi oraz łuków poprzecznych.

Sklepienie podłużne

Sklepienie podłużne



Łuk podłużny przyśrodkowy- (dynamiczny)

przebiega od guza piętowego przez kości
łódkową, pierwszą kość klinową do głowy I
kości śródstopia. Szczyt łuku stanowi kość
łódkowata 2,5 cm nad podłożem.



Łuk podłużny boczny- (statyczny) łączy guz

piętowy z głową V kości śródstopia
przechodząc przez kość sześcienną, która
stanowi jego szczyt oddalony od podłoża o 5
cm.

Sklepienie poprzeczne

Sklepienie poprzeczne



Łuk poprzeczny przedni- (odwodowe) łączy

głowy 5 kości śródstopia. Jest adaptacją do
dwunożnego trybu życia. W czasie obciążenia
np. biegu lub skoku łuk ten ulega spłaszczeniu i
opiera się o podłoże wszystkimi kośćmi
śródstopia.



Łuk poprzeczny tylny: przechodzi przez trzy

kości klinowate oraz kość sześcienną.



Łuk stępowy: układ punktów podparcia łuków

tworzy trójkąt podparcia łączy kość piętową i
piątą głowę kości śródstopia.

Fizjologiczne punkty

podparcia

Sklepienie stopy wzmacniane

jest przez stabilizatory

bierne i czynne stopy.

Stabilizatory bierne stopy

(układ więzadłowo- torebkowy)

Stabilizatory bierne stopy



Sklepienie podłużne wzmacnia przede wszystkim:

rozcięgno podeszwowe, więzadło podeszwowe, a
zwłaszcza więzadło podeszwowe długie, więzadło
piętowo-sześcienne oraz więzadło piętowo-
łódkowe, podtrzymujące głowę kości skokowej.



Sklepienie poprzeczne stopy wzmacnia przede

wszystkim: poprzecznie przebiegające więzadła
śródstopie podeszwowe, głównie więzadła
poprzeczne głębokie śródstopia, łączące głowy
wszystkich kości śródstopia.

Stabilizatory czynne stopy

(układ mięśniowy)

Działanie tych mięśni polega nie tylko na
wykonywaniu

odpowiednich ruchów czynnych, lecz także na
stabilizacji stopy podczas obciążenia i chodu.

Zadanie

stabilizatorów jest napinanie łuków. Do nich

należą

zarówno mięsnie krótkie stopy, jak i mięśnie

długie,

posiadające swoje przyczepy na kościach

podudzia.

Stabilizatory czynne stopy



Główne mięsnie odpowiedzialne za

wysklepienie łuku podłużnego są: mięsień
piszczelowy tylni, strzałkowy długi,
piszczelowy przedni oraz podeszwowy



Główne mięsnie odpowiedzialne za

wysklepienie łuku poprzecznego są: mięsień
strzałkowy długi, piszczelowy tylni,
przywodziciel palucha oraz odwodziciel
palucha.

1.

Rozcięgno podeszwowe

2.

Więzadło podeszwowe
długie

3.

Więzadło piętowo-
łódkowe podeszwowe

4.

Kierunek rozciągania
łuków podłużnych
stopy

5.

Ścięgno Achillesa

6.

Linia naprężenia stopy

Rozkład siły podczas

stania

Budowa stopy

Szkielet stopy składa się z trzech kości:



Stępu (tarsus)



Śródstopia (metatarsus)



Palców (digiti-pedis)

Kości stępu

Kości stępu

W skład stępu wchodzi siedem kości. Są one

ułożone w

ten sposób, że z dwóch tylnych, kości skokowej i
piętowej, pierwsza położona jest nie obok

drugiej, lecz

na drugiej, a cztery przednie, kość sześcienna i

trzy

kości klinowate, leżą obok siebie w jednym

rzędzie

przed obiema kośćmi tylnymi. Siódma kość

stępu,

kość łódkowata, wsuwa się między kości

klinowate a

kość skokową.

Kość skokowa

Na której opiera się u góry piszczel (tibia), u
dołu

łącząca się z kością piętową, po bokach z

kostkami

goleni, a z przodu z kością łódkowatą.

Części kości skokowej:



Trzon kości skokowej



Bloczek kości skokowej



Szyjka kości skokowej



Głowa kości skokowej

Kość piętowa (calcaneus)

Jest największą kością stępu. Leży w jego tylno-dolnej części pod

kością skokową. Od góry łączy się stawowo z kością skokową w
stawie skokowo-piętowym. Od przodu łączy się z kością sześcienną
w stawie piętowo-sześciennym.

Kość piętowa składa się z trzonu i trzech wyrostków:



Guz piętowy (tylna część kości) jego dolna chropowata
powierzchnia stanowi punkt podparcia stopy, na jego tylnej
powierzchni przymocowuje się ścięgno mięśnia trójgłowego łydki.



Bloczek strzałkowy (boczna powierzchnia trzonu) pod nim biegnie
ścięgno mięśnia strzałkowego długiego.



Podpórka kości skokowej (pośrodku kości, przy górnym brzegu
powierzchni przyśrodkowej) pod nią biegnie bruzda mięśnia
zginacza długiego palucha.

Kość łódkowata (os naviculare)

Na powierzchni przyśrodkowej ma wybitną

guzowatość (tuberositas ossis navicularis),

punkt

orientacyjny przy badaniu stawu poprzecznego

stępu.

Na powierzchni przedniej ma trzy pola dla

połączenia z

trzema kośćmi klinowatymi. Powierzchnia

boczna ma

niestałą powierzchnię stawową dla kości

sześciennej, zaś

powierzchnia tylna - dla kości skokowej.

Kość sześcienna (os cuboideum)

Ma kształt nierównomiernego sześcianu i leży
do

przodu od kości piętowej na bocznym brzegu

stępu. Jej

powierzchnia przyśrodkowa jest dłuższa od

bocznej.

Kość sześcienna łączy się zazwyczaj z czterema

kośćmi:

piętową, klinowatą boczną oraz kośćmi

śródstopia IV i V.

Nieraz również z kością łódkowatą.

Kości klinowate (ossa cuneiformia)

Leżą między kością łódkowatą a kośćmi
śródstopia.

Mają one kształt klinów, ostrzami zwróconych w

stronę

podeszwową. Odróżnia się kość klinowatą
przyśrodkową, pośrednią i boczną.

Kości śródstopia

Kości śródstopia

Jest pięć i należą do nich kości długie. W
każdej z nich

wyróżnia się podstawę, trzon i główkę. Kość

śródstopia I

jest najgrubsza. Na podeszwowej stronie głowy

leżą dwie

małe oddzielne kostki, zwane trzeszczkami.

Podstawa V

kości śródstopia jest wydłużona w kierunku

bocznym,

tworząc guzowatość V kości śródstopia.

Kości palców stopy

Kości palców stopy:

Utworzone z paliczków (phalanx). Pierwszy
palec

paluch (hallux) zbudowany jedynie z paliczka

bliższego i

dalszego, które są największe.

Paliczki pozostałych palców występują po trzy w

każdym

palcu:



Bliższy (phalanx proksimalis)



Dalszy (phalanx distalis)



(phalanx medialis)

Budowa stopy

Mięśnie oraz układ

więzadłowo-

torebkowy

wspomagające

amortyzację w

stopie.

Staw bliższy stopy

Staw skokowo-goleniowy

Masa całego ciała zostaje przeniesiona na stopę ze pośrednictwem

kości skokowej, połączonej z golenią stawie, skokowo-goloeniowym.
Jest stawem złożonym. Głowa stawowa, utworzona przez kość skokową,
ma kształt bloczka. Jest stawem jednoosiowym bloczkowym. Panewkę
stawu tworzy kość piszczelowa i strzałkowa.
Torebka stawowa przytrzymuje kości, wchodzące w skład stawu
oraz zapobiega dostaniu się sąsiednich tkanek między kości stawu.



Staw wykonuje ruchy goleni do przodu i do tyłu. Ruch
przodostopia do góry jest określany jako zgięcie grzbietowe
stopy, w kierunku ku dołowi zginanie podeszwowe.

Więzadła wzmacniające ten staw:



Więzadło trójgraniaste- (ligamentum deltoideum)
odchodzi od kostki przyśrodkowej do podpórki kości
piętowej, do kości skokowej i do kości łódkowatej.
Więzadło to wzmacnia również staw skokowo-goleniowy.



- Więzadło skokowo-strzałkowe przednie i tylne-
(ligamentum talofibulare anterius posterius). Więzadła
dochodzą od kostki bocznej i biegną do szyjki kości
skokowej (przednie) i do wyrostka tylniego tej kości
(tylne).



- Więzadło piętowo-skokowe- (ligamentum
talocalcaneum interosseum) Więzadło przyczepia się do
bruzdy kości skokowej a kończy swój bieg przyczepem
do bruzdy kości piętowej. Wypełnia zatokę stępu.

Mięśnie działające na stawy

bliższe stopy

Mięsień piszczelowy przedni

(m. tibialis anterior)



Przyczep początkowy: kłykieć boczny i górna część
powierzchni bocznej kości piszczelowej, błona
międzykostna i powięź goleni.



Przyczep końcowy: podeszwowa strona kości klinowej
przyśrodkowej, gózowatości kości śródstopia I.
Jest rozpięty między końcem bliższym piszczeli a
brzegiem przyśrodkowym stopy.



Mięsień powoduje silne zgięcie grzbietowe
stopy oraz jej odwracanie i przywodzenie. Przy
ustalonej stopie mięsień pociąga podudzie do przodu
i dlatego jest szczególnie czynny podczas jazdy na
nartach, szybkiego marszu oraz biegu.

Mięsień prostownik długi palców

(m. extensor digitorum longus)



Przyczep początkowy: kłykieć boczny kości
piszczelowej, głowa strzałki i ¾ części brzegu
przedniego strzałki, błona między kostna, powięź
goleni.



Przyczep końcowy: rozcięgna grzbietowe palców II-V.
Położony bocznie do mięśnia piszczelowego
przedniego.



Przy ustalonej stopie działa podobnie jak mięsień
piszczelowy przedni.
Od mięśnia prostownika długiego palców dodziela go
mięsień strzałkowy trzeci. Mięsień współpracuje z
prostownikiem palców w ruchach zginania
grzbietowego, nawracania i odwracania stopy.

Mięsień prostownik palucha długi

(m. extensor halucis longus)



Przyczep początkowy: powierzchnia

przyśrodkowa strzałki, przyległa część błony
międzykostnej.



Przyczep końcowy: paliczek dalszy palucha.

Położony w głębi między mięśniami przednimi.



Mięsień zgina grzbietowo stopę, jest

silnym prostownikiem palucha. W
zależności od fazy mięsień może również
nawracać i odwracać stopę.

Mięsień trójgłowy łydki

(m. triceps surae

)

Mięsień trójgłowy łydki

(m. triceps surae)

1.

Mięsięń brzuchaty łydki- m.
gastrocnemius
Przyczep początkowy: głowa przyśrodkowa:
powierzchnia przyśrodkowa powyżej kłykcia
przyśrodkowego kości udowej

2.

Mięsień płaszczkowaty- m.soleus
Przyczep początkowy: tylnia powierzchnia
głowy, 1/3 górna tylniej powierzchni strzałki,
kresa mięśnia płaszczkowatego

Mięsień trójgłowy łydki

(m. triceps surae)



Wspólny przyczep koncowy: guz piętowy



Składa się z dwóch głów mięśnia brzuchatego łydki i mięśnia
płaszczkowatego. Boczna i przyśrodkowa część mięśnia brzuchatego
łydki rozpoczyna się oddzielnie na dalszym końcu kości udowej,
łącząc się powyżej ich początku przechodzą w szerokie i silne ścięgno
końcowe- Achillesa. Mięsień brzuchaty stanowi główną masę łydki i
od niego zależy jego ukształtowanie. Mięsień płaszczkowaty stanowi
trzecią głowę mięśnia trójgłowego łydki, jest prawie w całości pokryty
przez mięsień brzuchaty. Brzusiec mięśnia przechodzi w szerokie
ścięgno łączące ściśle ze ścięgnem piętowym.



Mięsień trójgłowy łydki jest najsilniejszym zginaczem
podeszwowym stopy. Przyciskając stopę do podłoża, podnosi
piętę i przenosi ciężar ciała na palce. Działa podczas
chodzenia, biegu i skoków. Prócz zginania bardzo silnie
odwraca stopę oraz ją przywodzi.

Mięsień podeszwowy (m. plantaris)



Przyczep początkowy: powyżej kłykcia

bocznego kości udowej
Przyczep końcowy: guz piętowy.



Charakteryzuje się krótkim, obłym brzuścem i

bardzo długim,cienkim, ścięgnem, które
współdziała z mięśniem trójgłowym.



Jest słabym zginaczem podeszwowym

stopy.

Mięsień piszczelowy tylni

(m. tibialis posteriori)



Przyczep początkowy: tylna powierzchnia błony

międzykostnej i przyległe brzegi obu kości goleni



Przyczep koncowy: powierzchnia guzowatości kości

łódkowatej, kości klinowate.
Mięsień ten oraz dwa następne mięśnie zalicza się
do warstwy głębokiej zginaczy. Mięsień piszczelowy
tylni leży między obu długimi zginaczami.



Mięsień silnie odwraca stopę, przywodzi ją i

w mniejszym stopniu zgina podeszwowo.
Przy stopie ustalonej przyciąga goleń do
tyłu.

Mięsień zginacz długi palców

(m. flexor digitorum langus)



Przyczep początkowy: tylna powierzchnia kości

piszczelowej



Przyczep końcowy: podstawy paliczków dalszych

II-V palca
Leży na tylniej części kości piszczelowej,
przyśrodkowo do mięśnia poprzedniego.



Działa podobnie jak mięsień poprzedni-

odwraca, przywodzi i zgina podeszwowo
stopę. Zbliża piętę do goleni przy unoszeniu
na palce. Wzmacnia wybitnie sklepienie
stopy.

Mięsień zginacz długi palucha

(m. flexor hallucius langus)



Przyczep początkowy: 2/3 dolnie tylniej powierzchni
tylniej strzałki, przyległa część błony międzykostnej
goleni.



Przyczep końcowy: podstawa paliczka dalszego palca.



Najmocniejszy mięsień głębokiej warstwy
zginaczy, rozpięty między strzałką a paluchem.
Mięsień zgina podeszwowo, odwraca i
przywodzi stopę. Wspólnie ze zginaczem długim
palców unosi stopę na palce. Unosząc podpórkę kości
piętowej,, ustala prawidłowe położenie kości skokowej.
Wzmacnia sklepienie stopy i zapobiega płaskostopiu.

Mięsień strzałkowy długi

(m. peroneus langus)



Przyczep początkowy:kłykieć boczny kości

piszczelowej, głowa strzałki, torebka stawu
piszczelowo- strzałkowego, powięź goleni.



Przyczep końcowy: powierzchnia podeszwowa

kości klinowej przyśrodkowej, guzowatość kości
śródstopia I.

Mięsień strzałkowy krótki

(m. peroneus brewius)



Przyczep początkowy: dolna połowa powierzchni bocznej
strzałki, przegroda między mięśniowa goleni.



Przyczep końcowy: guzowatość kości śródstopia.
Miśnie strzałkowe długi i krótki tworzą boczną grupę
mięśni strzałkowych.. Miesień strzałkowy długi leży
bardziej powierzchownie.



Oba mięśnie nawracają stopę: mięsień strzałkowy
długi przez obniżenie brzegu przyśrodkowego,
krótki przez unoszenie jej brzegu bocznego.
Wspólnie ze zginaczami oba mięśnie zginają stopę
podeszwowo oraz ją dowodzą. Mają udział w
zabezpieczeniu sklepienia stopy przed
spłaszczeniem.

Mięśnie stopy

(podeszwa)

Staw dalszy stopy

Do stawu dalszego zaliczamy:



Staw skokowy górny



Staw skokowy dolny (skokowo-pietowo-

łódkowy)



Staw piętowo-sześcienny



Staw poprzeczny stepu



Stawy międzyśródstopne



Stawy stępowo-śródstopie



Stawy śródstopno-paliczkowe



Stawy międzypaliczkowe

Staw skokowy górny

(skokowo goleniowy)



Powierzchnie stawowe

znajdują się na:
- kości piszczelowej
- kości strzałkowej
- kości skokowej



Jest stawem złożonym

oraz jednoosiowym



Ruchy: zginanie

podeszwowe i
grzbietowe stopy

Staw skokowy dolny

(staw skokowo-piętowo-łódkowy)

Powierzchnie stawowe znajdują się na:



Na kości piętowej wyróżniamy
powierzchnie stawowe skokowe
przednie, środkową i tylną. Łączą się
one z powierzchniami stawowymi
piętowymi na kości skokowej: przednią,
środkową i tylną. Oprócz tego łączy się
głowa kości skokowej z kością
łódkowatą.



Jest stawem złożonym oraz wieloosiowy.
Staw sprężony ze stawem skokowym
górnym.



Ruch: zginanie grzbietowe i
podeszwowe, supinacja i pronacja,
odwodzenie i przywodzenie,
obwodzenie.

Staw piętowo-sześcienny



Jest stawem płaskim

Staw poprzeczny stępu



Składa się ze stawu skokowo-

łódkowego i pietowo-
sześciennego.



Dawniej nazywany stawem

Choparta

Stawy międzyśródstopne



Utworzone przez skierowane do

siebie powierzchnie podstaw kości
śródstopia II-V

Stawy stepowo-

śródstopne



Jest stawem płaskim.



Łączy kości klinowate i kość

sześcienna stepu z podstawami kości
śródstopia I-V

Stawy śródstopno-

paliczkowe



Są to stawy kłykciowe.



Ruch: odbywa się

dookoła osi
poprzecznej (zginanie i
prostowanie ) oraz
dookoła osi podłużnej
kości (odowdzenie i
przywodzenie).

Stawy międzypaliczkowe



Są stawami zawiasowymi oraz

jednoosiowy.



Ruch: słabe zgięcie podeszwowe.

Mięśnie działające na staw

dalszy stopy

Mięśnie długie

Mięsień prostownik długi palców



Przyczep początkowy: kłykieć boczny kości

piszczelowej, głowa strzałki ¾ części brzegu
przedniego strzałki, błona międzykostna,
powięź goleni.



Przyczep końcowy: rozcięgna grzbietowe

palców II-V.



Prostuje palce II-V i zgina je grzbietowo. Jego

działanie na stawy dalsze stopy jest słabe

Mięsień prostownik długi palucha



Przyczep początkowy: powierzchnia

przyśrodkowa strzałki, przyległa część błony
między kostnej.



Przyczep końcowy: paliczek dalszy palucha.



Jest bardzo silnym prostownikiem i zginaczem

grzbietowym palca I. Jego ścięgno wyraźnie
uwydatnia się na grzbiecie stopy podczas tego
ruchu.

Mięsień zginacz długi

palców



Przyczep początkowy: tylnia powierzchnia

kości piszczelowej



Przyczep końcowy: postawy paliczków

dalszych II-V palca.



Ma najmniejszy udział w zginaniu palców

II-V niż całej stopy w zgięciu
podeszwowym.

Mięsień zginacz długi

palucha



Przyczep początkowy: 2/3 dolne tylnej

powierzchni trzonu strzałki, przyległa część
błony międzykostnej.



Przyczep końcowy: podstawa paliczka

dalszego palucha.



Nie tylko zgina palec I, ale przez pasmo,

które mięsień wysyła do mięśnia
poprzedniego, bierze również udział w
zginaniu pozostałych palców. Dzięki temu
odgrywa rolę przy podnoszeniu się na
palce.

Mięśnie krótkie

Mięsień prostownik krótki palców i

mięsień prostownik krótki palucha



Przyczep początkowy: Grzbietowo- boczna

strona kości piętowej przed zatoką stępu.



Przyczep końcowy: paliczek bliższy palucha.



Położone są na grzbiecie stopy.



Mięśnie prostują , zginają grzbietowo i nieco

odwodzą palce.

Mięsień odwodziciel

palucha



Przyczep początkowy: przyśrodkowa

strona guza piętowego, troczek
zginaczy, rozcięgno podeszwowe.



Przyczep końcowy: brzeg

przyśrodkowy podstawy paliczka
bliższego palucha, trzeszczka
przyśrodkowa.

Mięsień zginacz krótki

palucha



Przyczep początkowy: powierzchnia

podeszwowa kości klinowatej przyśrodkowej,
więzadło podeszwowe długie, rozcięgno
podeszwowe.



Przyczep końcowy: głowa przyśrodkowa:

trzeszczka przyśrodkowa, brzeg przyśrodkowy
paliczka bliższego palucha; głowa boczna:
trzeszczka boczna, brzeg boczny podstawy
paliczka bliższego palucha

Mięsień przywodziciel

palucha



Przyczep początkowy: głowa skośna: kość

sześcienna i klinowata boczna, podstawy II i III
kości śródstopia, więzadło podeszwowe
długie: głowa poprzeczna: podeszwowe strony
torebek stawów śródstopno-paliczkowych III-V.



Przyczep końcowy: trzeszczka boczna, brzeg

boczny paliczka bliższego palucha

Mięsień zginacz krótki

palców



Przyczep początkowy: powierzchnia

dolna guza, rozcięgno podeszwowe.



Przyczep końcowy: podstawa

paliczków środkowych II-V palca.

Mięsień czworoboczny podeszwy



Przyczep początkowy: podeszwowa i

przyśrodkowa powierzchnia kości
piętowej



Przyczep końcowy: ścięgno mięśnia

zginacza długiego palców.

Mięśnie glistowate



Przyczep początkowy: ścięgna

długiego zginacza palców.



Przyczep końcowy: brzegi

przyśrodkowe podstawy paliczków z
bliższych II-V palca

Mięśnie międzykostne grzbietowe



Przyczep początkowy: dwoma

głowami na zwróconych do siebie
powierzchniach kości śródstopia I-V



Przyczep końcowy: podstawy

paliczków bliższych i rozcięgno
grzbietowe od II-IV palca.

Mięśnie międzykostne podeszwowe



Przyczep początkowy: podeszwowo-

przyśrodkowe powierzchnie kości
śródstopia II-V.



Przyczep końcowy: podstawy

paliczków bliższych i rozcięgno
grzbietowe od III-V.

Mięsień odwodziciel palca małego



Przyczep początkowy: wyrostek

boczny guza piętowego, powierzchnia
dolna kości piętowej, rozcięgno
podeszwowe.



Przyczep końcowy: guzowatość kości

śródstopia V, podstawa paliczka
bliższego V palca.

Mięsień zginacz krótki palca małego



Przyczep początkowy: więzadło

podeszwowe długie, podstawa kości
śródstopia V.



Przyczep końcowy: podstawa

paliczka bliższego palca małego

Mięsień przeciwstawiasz palca

małego



Przyczep początkowy: więzadło

podeszwowe długie, pochewka
ścięgna mięśnia strzałkowego
długiego.



Przyczep końcowy: strona boczna

kości śródstopia V

"Ludzka stopa jest

machiną o

mistrzowskiej

konstrukcji oraz

dziełem sztuki"

Leonardo da Vinci