ZABURZENIA

LIPIDOWE

Zaburzenia lipidowe

Definicja



Zaburzenia lipidowe(dyslipidemia) można podzielić
na:

1.

Hipercholesterolemię, co oznacza zwiększone
stężenie cholesterolu całkowitego (TC) i cholesterolu
LDL(LDL-C)

2.

Aterogenną dyslipidemię, tj. zwiększone stężenie
triglicerydów(TG), małe stężenie cholesterolu HDL
(HDL-C)i nieprawidłowe cząsteczki LDL w osoczu(tzw.
małe gęste LDL)

3.

Mieszaną złożoną hiperlipidemię, która
charakteryzuje się zwiększonym stężeniem TG i LDL-
C.

4.

Zespół chylomikronemii- duże stężenie
triglicerydów(TG) i cholesterolu całkowitego (TC)

ZABURZENIA LIPIDOWE
JAKO CZYNNIK RYZYKA
ChNS.

ROLA W PATOGENEZIE
MIAŻDZYCY

Cholesterol całkowity
i cholesterol LDL



Spośród licznych czynników patogennych
LDL wydają się odgrywać najważniejsza
rolę w powstawaniu blaszki miażdżycowej.



Penetrują błonę wewnętrzną tętnicy i
wprowadzają tam cholesterol.



Penetrację LDL ułatwiają czynniki
uszkadzające śródbłonek, a wśród nich
nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu,
sama hipercholesterolemia, infekcje
bakteryjne i wirusowe.

Cholesterol HDL



Małe stężenie HDL jest czynnikiem ryzyka ChNS
w takim samym stopniu jak zwiększone stężenie
LDL.



Cząsteczki HDL podobnie jak cząsteczki LDL,
przenikają do błony wewnętrznej, lecz nie wiążą
się z glikozoaminoglikanami i opuszczają ścianę
tętnicy jako składniki chłonki.



Mają właściwości odbierania cholesterolu z
tkanek, transportując go następnie do
wątroby(transport zwrotny). W ten sposób mogą
odgrywać ważną rolę w hamowaniu powstawania
ognisk miażdżycowych.



HDL ma również właściwości przeciwzapalne i
antyoksydacyjne

Triglicerydy.



Zwiększone stężenie TG uznawane jest nie
tyle za sam czynnik ryzyka ChNS, ile za
marker zwiększonego ryzyka.



TG , w odróżnieniu od LDL, nie ma w blaszce
miażdżycowej.



Hipertriglicerydemii towarzyszą zaburzenia,
które mają bezpośredni związek z rozwojem
miażdżycy. Należy do nich:



Zmniejszone stężenie cholesterolu HDL



Występowanie w osoczu nieprawidłowych
bardzo aterogennych cząsteczek LDL( tzw.
małe gęste LDL)

Docelowe stężenie cholesterolu LDL



W zapobieganiu pierwszemu epizodowi wieńcowemu ,
jak i kolejnemu, poza rzuceniem palenia jest osiągnięcie
tzw. docelowego stężenia cholesterolu LDL.



W kategorii dużego ryzyka, znajdują się osoby z
objawową chorobą sercowo-naczyniową, z cukrzycą, lub
bez tych chorób ale z ryzykiem zgonu sercowo-
naczyniowego w ciągu 10 lat ≥ 5%, według tabeli
SCORE, która uwzględnia 5 czynników ryzyka:



Płeć;



Wiek;



Palenie papierosów;



Stężenie cholesterolu całkowitego;



Ciśnienie skurczowe krwi.



Tabela SCORE służy do oceny indywidualnego ryzyka
wyłącznie u ludzi zdrowych.

Docelowe stężenie cholesterolu HDL i TG



W wytycznych Amerykańskiego
Towarzystwa Diabetologicznego i Polskiego
Towarzystwa Diabetologicznego,
dotyczących cukrzycy, określono docelowe
stężenie TG <150 mg/dl i cholesterolu HDL
≥40 mg/dl u mężczyzn i oraz ≥50 mg/dl u
kobiet chorych na cukrzycę.

Wpływ żywienia na
stężenie lipidów.
Zalecenia ogólne.

Cholesterol.



Stężenie cholesterolu LDL zależy w dużym stopniu od
sposobu żywienia.



Wzrost poziomu LDL w osoczu wywołują:



Nasycone kwasy tłuszczowe;



Izomery trans nasyconych kwasów tłuszczowych;



Cholesterol pokarmowy.



Odwrotne działanie mają natomiast:



Jednonienasycone kwasy tłuszczowe(MUFA);



Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-
6(PUFA omega-6);



Ograniczenie spożycia cholesterolu pokarmowego;



Wzrost spożycia błonnika pokarmowego(frakcje
rozpuszczalne);



Suplementacja diety w sterole i stanole roślinne;



Redukcja masy ciała.

TG i cholesterol HDL



Zarówno zwiększone stężenie TG(głównie
endogennych, tj. frakcji VLDL), jak i zmniejszenie HDL
mogą być elementami zespołu metabolitycznego.



W rozwoju cech ZM istotną role odgrywa otyłość
brzuszna z insulinoopornością. Z tego względu
najważniejszym postępowaniem jest redukcja masy
ciała. Jej spadek o 10 kg powoduje średni spadek
stężenia TG o 30%, stężenia LDL o 15% i wzrost HDL
o 8%.



Istotnym zaleceniem dla pacjentów ze zwiększonym
poziomem TG jest ograniczenie spożycia alkoholu lub
jego całkowita eliminacja(alkohol znacznie nasila
hipertriglicerydemię co może być przyczyną ostrego
zapalenia trzustki).

TG i cholesterol HDL



Dieta w HIPERTRIGLICERYDEMII ENDOGENNEJ
wymaga ograniczenia węglowodanów,
zwłaszcza łatwo przyswajalnych: dwucukry
sacharozy(słodycze i napoje słodzone
cukrem)i jednocukry fruktozy(owoce),
ponieważ są one dobrym substratem do
syntezy triglicerydów w wątrobie i w
konsekwencji VLDL-TG.



Dlatego pacjenci ze zwiększonym stężeniem
TG powinni spożywać minimalnie
przetworzone produkty, zawierające
węglowodany złożone razem z błonnikiem(np.
zawierające pełne ziarno zbóż).

TG i cholesterol HDL



Produkty o niskim indeksie IG
zmniejszają stężenie TG oraz mają
korzystny wpływ na kontrolę glikemii.



Dodatkowo leczenie dietetyczne można
wspomagać preparatami olejów rybnych
w ilości 2-4 g kwasów eikozapenaenowego
(EPA) i dokozaheksaenowego (DHA)
dziennie./ kwasy z grupy omega-3/

TG i cholesterol HDL



Odrębnie podejście dietetyczne obowiązuje w
ZESPOLE CHYLOMIKRONEMII /rzadkie
zaburzenie lipidowe/,charakteryzuje się
obecnością chylomikronów w osoczu na czczo,
co powoduje, że osocze /lub surowica/są
mleczne. Do rozpoznania wykonuje się test
zimnej flotacji, który polega na pozostawieniu
osocza w temperaturze + 4

o

C na 10-12godzin.

Jeśli obecne są chylomikrony, to ulegną flotacji
tzn. spłyną na powierzchnię, tworząc różnej
grubości warstwę tłuszczu(w zależności od
stężenia).

TG i cholesterol HDL



Zespół chylomikronemii może mieć podłoże
genetyczne.



Może występować u chorych ze źle kontrolowaną
cukrzycą, gdyż z powodu niedoboru insuliny
upośledzona jest aktywność lipazy
lipoproteinowej, a więc katabolizm chylomikronów
i VLDH.



Może być związany z nadużywaniem alkoholu.



Głównym zaleceniem dietetycznym, obok
abstynencji alkoholowej, jest bardzo znaczne
ograniczenie spożycia tłuszczu -chylomikrony
powstają z każdego rodzaju tłuszczu ( <10%
ogółu energii ).

Zmiana stylu życia w celu
kontroli zaburzeń
lipidowych

Hipercholesterolemia

Hipertriglicerydemia

endogenna

( VLDL-TG)

-spożycia SFA i izomerów

trans

nienasyconych kwasów

tłuszczowych;

- spożycia cholesterolu;

- masy ciała.

- spożycia MUFA i PUFA omega-

6;

- spożycia błonnika rozpuszczal.

- sterole i stanole roślinne

- masy ciała, jeśli występuje

otyłość lub nadwaga;

- spożycia węglowodanów,

zwłaszcza cukrów prostych.

- wysiłku fizycznego.

-ograniczenie spożycia

alkoholu;

-(suplementy) PUFA omega-3

Zmiana stylu życia w celu
kontroli zaburzeń
lipidowych

Zespół chylomikronemii

Małe stężenie HDL-C

dieta bardzo ubogotłuszczowa

(dotyczy to tłuszczów zwierzęcych

i roślinnych);

abstynencja alkoholowa ;

(suplementy) PUFA omega-3

- wysiłku fizycznego.

redukcja masy ciała;

zaprzestanie palenia

tytoniu

JADŁOSPIS I

(wartość energetyczna 2000

kalorii dla osób ze

zwiększonym stężeniem

cholesterolu LDL.)

I ŚNIADANIE

PŁATKI OWSIANE NA MLEKU, Z ZARODKAMI PSZENICY

płatki owsiane

30 g

2 łyżki

Zarodki pszenne

5 g

1 łyżeczka

Mleko 0.5% tłuszczu

250 ml

1 szklanka

KANAPKA

Chleb pełnoziarnisty

50 g

1 kromka

Margaryna ze sterolami/stanolami

2,5 g

1/2 łyżeczki

Szynka z kurczaka

30 g

3 plasterki

Sałata

20 g

kilka listków

Papryka czerwona

50 g

kilka krążków

MANDARYNKA

100 g

1 sztuka

HERBATA Z ZARONII

250 ml

1 szklanka

II ŚNIADANIE

KANAPKI

Chleb graham

2 x 50 g = 100g

2 kromki

Margaryna ze sterolami/sterolami

2 x2,5 g = 5 g

1łyżeczka

Ser twarogowy ziarnisty

z cykorią

45 g

50 g

3 łyżki

Kilka listków

MAŚLANKA 0,5 % TŁUSZCZU

125g

½ szklanki

WODA MINERALNA

250ml

1 szklanka

OBIAD

ZUPA Z KALAFIORA, Z GROSZKIEM PTYSIOWYM UGOTOWANYM

NA PIERSI Z INDYKA LUB NA WYWARZE Z WARZYW, ZABIELONA

JOGURTEM.
WYWAR Z PIERSI INDYKA
Włoszczyzna

50 g

Kalafior

150 g

Jogurt < 1% tłuszczu

15 g

2 łyżki

Groszek ptysiowy

15 g

2 łyżki

Suszone zioła prowansalskie(do smaku) oraz natka pietruszki do

posypania zupy
ŁOSOŚ PIECZONY Z POMIDORAMI W FOLI , Z TYMIANKIEM I

OREGANO
Filet z łososia

100g

Pomidor

50 g

Kilka plasterków

Olej rzepakowy

5 g

1 łyżeczka

tymianek, oregano, koperek
Łososia natrzeć ziołami, ułożyć na folii, położyć plaster pomidora, skropić

olejem, zawinąć w folię i piec w nagrzanym piekarniku. Upieczonego

łososia posypać koperkiem

OBIAD c.d.

ZIEMNIAKI GOTOWANE
Ziemniaki

300g

3 średnie sztuki

Margaryna ze sterolami/stanolami

5 g

1 łyżeczki

Natka pietruszki
SURÓWKA
Kapusta pekińska

50 g

Kilka listków

Jabłko starte ze skórką na dużej

tarce

50 g

½ małej sztuki

Orzech włoski posiekany

5 g

1 sztuka

Oliwa z oliwek

10 g

2 łyżeczki

Sok z cytryny
LISTKI ŚWIEŻEJ MIĘTY(POSIEKANE) LUB SZCZYPTA SUSZONEJ

MIĘTY
WODA MINERALNA

250 ml

1szklanka

KOLACJA

MAKARON RAZOWY Z SEREM BIAŁYM I TRUSKAWKAMI, Z

CUKREM WANILIOWYM I CYNAMONEM
Makaron razowy

30 g

przed

gotowaniem

Margaryna ze sterolami/stanolami

5 g

1 łyżeczki

Ser biały półtłusty

50 g

Truskawki(mogą być mrożone

150 g

10 sztuk

Jogurt < 1% tłuszczu do polania

125g

½ szklanki

Cukier wanilinowy cynamon wymieszać z jogurtem

Jadłospis I



W zaproponowanym jadłospisie z tłuszczu pochodzi
28% ogółu energii, z nasyconych kwasów tłuszczowych
6% ogółu energii, z jednonienasyconych kwasów
tłuszczowych 11% ogółu energii i z wielonienasyconych
kwasów tłuszczowych 9% ogółu energii.



Jadłospis zawiera 133 mg cholesterolu.



Nie umieszczono cukru, ale można go stosować do 5
łyżeczek dziennie.



Dodatkowo można spożyć dziennie, np. Jako deser 30 g
owoców suszonych.



Nie podano ilości dodawanej soli , należy pamiętać, że
w sumie w diecie nie powinno być więcej niż 5 g łącznie
( sól dodawana do potraw i sól zawarta w produktach).
Sól można częściowo zastąpić świeżymi i suszonymi
ziołami.

JADŁOSPIS II

(wartość energetyczna

1500 kalorii dla osób ze

zwiększonym stężeniem

triglicerydów (TG))

I ŚNIADANIE

PŁATKI PSZENNE I OWSIANE NA MLEKU, Z MIGDAŁAMI,

POSYPANE CYNAMONEM

Płatki pszenne

15 g

1 łyżka

Płatki owsiane

15 g

1 łyżka

Migdały(posiekane)

5 g

5 sztuk

Mleko 0,5% tłuszczu

250 ml

1 szklanka

KANAPKA

Chleb pełnoziarnisty

50 g

1 kromka

Koncentrat pomidorowy do

posmarowania chleba

2,5 g

1,2 łyżeczki

Rostbef wołowy pieczony w ziołach

20g

2 plasterki

Ogórek

50 g

Kilka plastrów

GREJPFRUT

100g

¼ sztuki

HERBATA Z ŻURAWINĄ

250 ml

1 szklanka

II ŚNIADANIE

KANAPKA
Bułka z mąki razowej

50g

1 sztuka

Pomidor

30g

kilka plasterków

Sałata

10g

1 listek

Szynka chuda

20g

2 plasterki

MAŚLANKA 0,5% TŁUSZCZU

125 g

½ szklanki

WODA MINERALNA

250 ml

1 szklanka

OBIAD

ZUPA WIELOWARZYWNA, UGOTOWANYM NA PIERSI Z KURCZAKA

LUB NA WYWARZE Z WARZYW.
Wywar z piersi kurczaka .

Warzywa: włoszczyzna, seler

naciowy, fasolka szparagowa,

cukinia, kapusta biała, suszony

tymianek,

150 g

w sumie

Koperek do posypania zupy
PIERŚ Z KURCZAKA DUSZONA Z PAPRYKĄ, Z MAJERANKIEM
Pierś z kurczaka bez skóry

100g

Papryka

50g

Kilka krążków

Czosnek(posiekany)

1 ząbek

Olej rzepakowy

15 g

1 łyżka

Suszony majeranek
Pierś z kurczaka natrzeć majerankiem i udusić na oleju rzepakowym z

pokrojoną papryką i czosnkiem.
KASZA GRYCZNA
Kasza gryczana

Natka pietruszki

30 g

3 łyżki przed gotowaniem

OBIAD C.D

SURÓWKA Z SAŁATY, SZPINAKU, POMARAŃCZY , Z LISTKAMI

MELISY
Sałata lodowa

100g

Kilka listków

Szpinak sałatkowy

50 g

Kilka listków

Pomarańcza

100g

½ średniej sztuki

Oliwa z oliwek

15g

1 łyżka

Listki świeżej melisy lub szczypta suszonej
Woda mineralna

250 ml

1 szklanka

KLOLACJA

Chleb pełno ziarnisty

50 g

1 kromka

Sałatka z sera białego z cebulką dymką i suszonym

estragonem
Ser biały półtłusty

40g

Cebula dymka

30g

2 sztuki

Olej rzepakowy

10 g

2łyżeczki

Suszony estragon
Ser biały pokroić w kostkę, dodać posiekaną cebulę dymkę, posypać

suszonym estragonem i skropić olejem
Jagody świeże lub mrożone

100g

6 łyżek

Jadłospis II



W zaproponowanym jadłospisie z węglowodanów
pochodzi 45% energii , a zawartość sacharozy
wynosi 13 g, czyli 3,4 % ogółu energii.



Nie umieszczono cukru, ponieważ w diecie u
osób z hipertriglicerydemią zaleca się unikanie
cukru i słodyczy.



Z uwagi na obniżoną wartość energetyczna
proponuje się rezygnację ze smarowania
pieczywa.



Nie podano ilości dodawanej soli , należy
pamiętać, że w sumie w diecie nie powinno być
więcej niż 5 g łącznie ( sól dodawana do potraw i
sól zawarta w produktach). Sól można częściowo
zastąpić świeżymi i suszonymi ziołami.

JADŁOSPIS III

(wartość energetyczna 2000

kalorii dla osób z zespołem

chylomikronemii)

I ŚNIADANIE

PŁATKI PSZENNE Z JOGURTEM
Płatki pszenne

60 g

4 łyżki

Jogurt 0% tłuszczu

250ml

1 szklanka

KANAPKA
Chleb graham

50g

1 kromka

Koncentrat pomidorowy do

posmarowania

2,5 g

½ łyżeczki

Sałata

30 g

Kilka listków

Polędwica z indyka

20g

2 plasterki

Kiwi

100g

1 sztuka

Herbata z cytryną

250ml

1 szklanka

II ŚNIADANIE

KANAPKI
Chleb staropolski

2 x50g = 100g 2 kromki bez

smarowania

Serek homogenizowany 0%

tłuszczu

45 g

3 łyżki

Ogórek

30 g

Kilka

plasterków

Maślanka 0% tłuszczu

250ml

1 szklanka

Woda mineralna

250ml

1 szklanka

OBIAD

ZUPA Z BRUKSELKI Z GRZANKAMI
Włoszczyzna

75 g

5 łyżek startej

Kapusta brukselka

75 g

Cebula, czosnek

50 g

Natka pietruszki, tymianek, lubczyk,
Grzanki przygotowane bez tłuszczu

50 g Z 1 kromki

chleba

PIERŚ Z INDYKA PIECZONA W RĘKAWIE FOLIOWYM/BEZ

DODATKU TŁUSZCZU/
Pierś z indyka

100 g

Gałązki świeżego rozmarynu
ZIEMNIAKI GOTOWANE
Ziemniaki z koperkiem

300 g

3 średnie sztuki

SURÓWKA Z CYKORRII
Cykoria

100g

Kilka listków

Grejpfrut czerwony

100 g

1/3 średniej

sztuki

Olej rzepakowy

3 g

½ łyżki

Sok z cytryny, bazylia

KOLACJA

Chleb staropolski

2 x50g =100g 2 kromki bez

smarowania

SAŁATKA Z WARZYW, SOCZEWICY I SERA BIAŁEGO, Z BAZYLIĄ
Salata, szpinak, pomidory

75 g

(w sumie)

Cebula czerwona

5 g

Soczewica

20 g

2 łyżki produktu

suchego

Ser biały chudy(pokrojony w kostkę)

45 g

3 łyżki

Bazylia(posiekane w kostkę)
Jabłko

100 g

1 małe

Herbata ziołowa

250 ml

1 szklanka

Jadłospis III



W jadłospisie nie umieszczono cukru,
ponieważ w diecie osób z zespołem
chylomikronemii zaleca się rezygnację z
cukru i słodyczy.



Nie podano ilości dodawanej soli , należy
pamiętać, że w sumie w diecie nie
powinno być więcej niż 5 g łącznie ( sól
dodawana do potraw i sól zawarta w
produktach). Sól można częściowo
zastąpić świeżymi i suszonymi ziołami.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ MAŁGORZATA SZAMOCKA