Rozwój myślenia

teoria J. Piaget’a

Epistemologia genetyczna

Jean Piaget (1896 – 1980)

Źródła poglądów autora:

• Filozofia (pojęcia: czasu,

przyczynowości…); epistemologia
genetyczna

• Biologia (adaptacja do środowiska;

struktury intelektu)

Epistemologia genetyczna

• Poznanie należy traktować jako proces, który polega

na przechodzeniu od wiedzy niepełnej do pełnej i
bardziej przydatnej. Analiza tego procesu jest
zadaniem epistemologii genetycznej. Piaget uważa, że
należy dotrzeć do przyczynowych mechanizmów
rozwoju, odkryć w jaki sposób i pod wpływem jakich
czynników struktury elementarne przekształcają się w
struktury końcowe, które dotychczas badali logicy i
epistemolodzy.

Zwraca uwagę na związek między psychologią

genetyczną a epistemologią:

• epistemologia winna opisywać etapy rozwoju myśli

naukowej i wyjaśnienia mechanizmów intelektualnych

• psychologia genetyczna – może przynieść podstawowe

rozwiązania w zakresie problemów poznania (tak jak
embriologia dla anatomii czy ewolucjonizmu)

Podstawowe pojęcia

• SCHEMAT
• ASYMILACJA
• AKOMODACJA
• RÓWNOWAŻENIE

SCHEMAT

• Struktury poznawcze , umysłowe,

dzięki którym jednostki
przystosowują się do otoczenia i
organizują je;

• Konstrukt hipotetyczny, analogiczny

do pojęć, kategorii, fiszek;

• Organizują zdarzenia, spostrzegane

i klasyfikowane na podstawie ich
ogólnych cech;

• Schemat

– Czynnościowy

• Pierwotny
• Wtórny

• Umysłowy

– Operacje I rzędu
– Operacje II rzędu

ASYMILACJA

• Proces poznawczy, dzięki któremu

nowe treści percepcyjne,
motoryczne, czy pojęciowe
WŁĄCZANE są do istniejących
schematów lub wzorów
zachowania;

• ZMIANY ILOŚCIOWE
• Rodzaje asymilacji:

funkcjonalna,
uogólniająca,
różnicująca.

AKOMODACJA

• Proces poznawczy, polegający na

tworzeniu nowych schematów lub
modyfikacja starych, co prowadzi do
zmiany lub rozwoju struktur
poznawczych;

• ZMIANY JAKOŚCIOWE

RÓWNOWAŻENIE

• Samoregulujący się mechanizm,

który zapewnia rozwijającemu się
dziecku efektywne interakcje z jego
otoczeniem;

• Równowaga = zrównoważone

procesy akomodacji i asymilacji;

• Równoważenie = proces

przechodzenia od nierównowagi do
równowagi;

Jak przebiega rozwój?

• Proces ciągły, ale można wskazać

stadia, czyli sekwencję zmian o
określonych właściwościach:

• Całościowość
• Jakościowa restukturacja(złożoność)
• Inwariantna sekwencja
• Hierarchiczna integracja i

inkluzywność

KONTINUUM ROZWOJU

• Rozwój poznawczy jest procesem

następujących po sobie jakościowych
zmian struktur poznawczych.

• Piaget ujmował rozwój jako ciągły

proces zmian, które zachodzą
stopniowo, nie gwałtownie.

• W rozwoju można wskazać stadia

czyli sekwencję zmian.

• Stała jest kolejność stadiów

rozwoju poznawczego.

Własności stadiów rozwojowych

• Każde stadium ma swoją specyficzną

strukturę i tworzy zintegrowaną całość
(

całościowość

).

• Zmiana jakościowa struktury oznacza

przejście do kolejnego stadium
(

jakościowa restrukturacja; złożoność

).

• Kolejne stadia tworzą

inwariantną

sekwencję

zmian, to znaczy progres ma

charakter uniwersalny;

• Kolejne stadia oznaczają wyższą formę

równowagi i zawierają w sobie struktury
stadiów poprzednich (

hierarchiczna

integracja i inkluzywność

)

Rozwój inteligencji

• to adaptacja czyli przechodzenie od

mniej stałej do bardziej stałej
równowagi między organizmem
(strukturami wewnętrznymi) a
środowiskiem;

• Adaptacja ma dwa aspekty:

zewnętrzny (akomodacja i
asymilacja) oraz wewnętrzny
(organizacja struktur poznawczych i
ustalenie relacji między nimi).

• Według Piaget’a wiedza jest

KONSTRUOWANA.

• Rozwój intelektualny jest ciągłym

procesem konstrukcji i
rekonstrukcji.

• Dziecko musi być aktywne

(fizycznie i umysłowo) w
środowisku by jego rozwój
poznawczy postępował.

KOMPONENTY ROZWOJU

POZNAWCZEGO

• TREŚĆ
• FUNKCJA
• STRUKTURA

• TREŚĆ – to, to co dzieci wiedzą;

• FUNKCJA – dotyczy cech aktywności

intelektualnej – akomodacji i asymilacji;

• STRUKTURA – zakładane właściwości

organizacji intelektu (schematy), które
wyjaśniają występowanie określonych
zachowań

RODZAJE WIEDZY

• FIZYCZNA
• LOGICZNO – MATEMATYCZNA
• SPOŁECZNA

WIEDZA FIZYCZNA - ODKRYCIE

• Wiedza o fizycznych właściwościach

obiektów i zdarzeń;

• Dziecko zdobywa tę wiedzę za

pomocą zmysłów oraz manipulując
przedmiotami.

• Wiedzę o przedmiotach można

zdobywać poprzez bezpośrednie
działanie na nich.

WIEDZA LOGICZNO-

MATEMATYCZNA - INWENCJA

• Jest konstruowana na podstawie

myślenia o doświadczeniach z
przedmiotami i zdarzeniami.

• Rozwija się, gdy dziecko aktywnie

działa, manipuluje przedmiotami
(umysłowo lub fizycznie).

• Przedmioty służą jako czynnik

pośredniczący przy konstruowaniu tej
wiedzy.

WIEDZA SPOŁECZNA

• Wiedza, dzięki której grupy

kulturowe lub społeczne dochodzą do
porozumienia na drodze umowy.

• Jest konstruowana przez dzieci na

podstawie interakcji, współdziałania z
innymi.

CZYNNIKI ROZWOJU

• DOJRZEWANIE
• AKTYWNIE ZDOBYWANE

DOŚWIADCZENIA

• INTERAKCJE SPOŁECZNE
• OGÓLNY POSTĘP W ZAKRESIE

RÓWNOWAGI

STADIUM INTELIGENCJI SENSORYCZNO-

MOTORYCZNEJ

0 – 2 rok życia

Okres

rozwoju

Ogólna

charakteryst

yka

Pojęcie

przedmiotu

Pojęcie

przestrzeni

Przyczynow

ość

Odruchy

0-1 miesiąc

Aktywność

odruchowa

Brak

Egocentryczne

Pierwsze

Rozróżnie

nia

1-4 miesiąc

Koordynacja

ruchów ust i

ręki;

Różnicowanie

za pomocą

ssania i

chwytania;

Brak reakcji

na zniknięcie

przedmiotu

Zmiany

perspektywy

= zmiany

przedmiotów

Nie odróżnia

ruchów

własnych od

przedmiotów

Odtwarzan

ie

4-8 miesiąc

Koordynacja

ruchów ręki i

oczu;

odtwarzanie

interesujących

zdarzeń

Przewidywan

ia pozycji

przemieszcz

ającego się

przedmiotu

Uzewnętrzni

ona

przestrzeń;

brak relacji

przestrzenny

ch między

przedmiotam

i

Dziecko

postrzega

siebie jako

przyczynę

wszystkich

zdarzeń

Okres

rozwoju

Ogólna

charakteryst

yka

Pojęcie

przedmiot

u

Pojęcie

przestrzeni

Przyczynow

ość

Koordynacj

a

schematów

8-12

miesiąc

Koordynacja

schematów;

stosowanie

znanych

rozwiązań do

nowych

problemów;

przewidywanie

Stałość

przedmiotu

Percepcyjna

stałość

wielkości

oraz kształtu

przedmiotu

Elementarne

uzewnętrznie

nie

przyczynowo

ści

Eksperyme

nto

wanie

12-18

miesiąc

Odkrywanie

nowych

sposobów

działania

poprzez

eksperymento

wanie

Uwzględnia

nie

kolejnych

przemieszc

zeń

szukanego

przedmiotu

Świadomość

relacji

przestrzenny

ch między

przedmiotam

i

Dziecko

traktuje

siebie jako

przedmiot

między

innymi

przedmiotami

oraz jako

przedmiot

działania

Reprezent

acja

18-24

miesiąc

Reprezentacja;

wymyślanie

nowych

sposobów

działania

poprzez wew.

kombinacje

Wyobrażeni

a

nieobecnyc

h

przedmiotó

w

Świadomość

niewidoczny

ch ruchów;

reprezentacj

a relacji

przestrzenny

ch

Wnioskowani

e o

przyczynach i

skutkach

ZMIANY W ZAKRESIE SPOSOBU UJMOWANIA

PRZEDMIOTU

• 1: przedmiot jako pokarm dla funkcji

sensorycznych

• 2 i 3: przedmiot istnieje w funkcji

działania dziecka

• 4: przewrót kopernikański: stałość i

obiektywność; błąd A-nie-B

• 5: wiele schematów do jednego

przedmiotu; eksperyment

• 6: wyobrażenie przedmiotu

ZMIANY W ZAKRESIE SPOSOBU

DZIAŁANIA

• 1: odruchy
• 2: reakcje okrężne I rzędu
• 3: reakcje okrężne II rzędu
• 4: działania intencjonalne (środek i

cel)

• 5: reakcje okrężne III rzędu
• 6: inwencja

ZMIANY W ZAKRESIE SPOSOBU ROZWIĄZYWANIA

PROBLEMÓW

• 1: odruchy
• 2 i 3: ten sam schemat do nowych

problemów

• 4: koordynacja znanych schematów
• 5: czynne eksperymentowanie
• 6: kombinacje myślowe na

wyobrażeniach

ZMIANY W ZAKRESIE ROZUMIENIA PRZYCZYNOWOŚCI

• 1-2: brak rozumienia przyczynowości
• 3: zachowania magiczno-zjawiskowe
• 4: uświadomienie sobie celu przed

działaniem