Rozwój myśli socjologicznej
Początki socjologii jako nauki- koniec XVIII wieku
- Wielka Rewolucja Francuska (odcięcie się od tradycyjnych form społecznych, głoszenie haseł wolnościowych i równościowych, racjonalizacja myśli społecznej
- rewolucja przemysłowa- zmiana struktury społecznej i gospodarczej, postęp techniczny, migracje do miast
POZYTYWIZM: August Comte (1798- 1857)
Twórca pojęcia „socjologia”
Poszukiwał metody naukowej pozwalającej badać zachowania społeczne oraz niezmienne prawa rządzące życiem (wg niego to wystarczyło, by poprawić warunki życia) / pozytywizm to stosowanie metod przyrodniczych (obserwacji, porównywania i eksperymentu) do badania zewnętrznych cech zjawisk
Wyróżnił 3 fazy sposobu postrzegania świata:
- teologiczną (wierzenia, idee religijne- odwołanie do sił nadprzyrodzonych)
- metafizyczną (kontemplacja świata wyjaśniająca go za pomocą abstrakcyjnych pojęć)
- pozytywną (dane potwierdzane obserwacjami i doświadczeniem)
Emil Durkheim (1858- 1917)
„Fakty należy traktować jak rzeczy”
W badaniach poruszał 3 wątki:
- socjologii jako nauki empirycznej
- uznania jednostki i powstania nowego układu społecznego
- pochodzenia autorytetu moralnego
Fakt społeczny jako przedmiot zainteresowania socjologa / fakt to coś zewnętrznego i przymusowego wobec jednostki, kształtującego ją, podporządkowującego sobie- często nieświadome- do momentu, aż jednostka nie zacznie się mu przeciwstawiać
W badaniu faktów niezbędne jest zachowanie obiektywizmu. Samo badanie to analiza skutków faktów oraz treści, jakimi są wyrażane (np .konteksty religijne, prawo)
Przyczyna konsolidacji społeczeństwa jest zmienna:
- solidarność mechaniczna- w społeczeństwach tradycyjnych, brak zróżnicowanego podziału pracy, ludzi łączy doświadczenie, a wszelkie odstępstwo jest karane
- solidarność organiczna- zróżnicowanie podziału pracy, człowiek zależy od wytworów drugiej osoby, cecha społeczeństw rozwiniętych- ludzi łączą już nie poglądy, a zależności ekonomiczne
Anomia- zniechęcenie, brak celu, apatia; jest przyczyną wzrostu liczby samobójstw, które przestaje być indywidualne. Zjawisko związane z rozwojem techniki (wraz z nią spada zainteresowanie religią)
-typy samobójstw:
a) egoistyczne- wynikające z niskiego poczucia więzi społecznej
b) anomiczne- związane z utratą poczucia stabilności, wartości
c) altruistyczne- zbyt mocne zżycie z grupą
d) fatalistyczne- gdy normy społeczne są za silne i jednostka nie wytrzymuje napięcia (np. w więzieniu)
Socjologizm- redukcja wszystkich typów zdarzeń do socjologii- np. źródłem religii jest społeczeństwo, które wyodrębniło swoje sacrum
Karol Marks (1818- 1883)
„Byt określa świadomość”
Kapitalizm- produkcja dóbr i usług dla ogółu
- kapitał- wszystko, co można zainwestować lub wykorzystać, by stworzyć inne mienie
- praca zarobkowa potrzebna do zgromadzenia kapitału (wymaga istnienia klasy robotniczej i rządzącej)
Powiązanie klas (kapitaliści potrzebują robotników, a oni- płacy) rodzi konflikt (niskie wynagrodzenie robotników, brak ich wpływu na pracę, zagarnianie efektów przez kapitalistów)
Materialistyczna koncepcja dziejów- wszelkie zmiany w strukturach społecznych (czyli wszystkiego, z czego składa się społeczeństwo- grup, organizacji, itp.) wynikają ze zmian warunków ekonomicznych i konfliktu klas- np. kapitaliści wyparli feudałów, a sami zostaną usunięci przez robotników
Max Weber (1864- 1920)
Nie przyjmował durkheimowskiej koncepcji istnienia struktur zewnętrznych wobec człowieka
Interesowała go natura i przyczyna zmian społecznych
Przyczyny zmian to nie zmiany ekonomiczne czy narzucone struktury, a wspólne idee i wartości, kultura oraz działania społeczne
Struktura wg niego to zbiór zależności, jakie zachodzą między działaniami jednostek
Twórca pojęcia typu idealnego, czyli konstrukcji myślowej będącej „czystą” formą, a nie czymś obecnym w rzeczywistości
Odczarowanie- racjonalizacja społeczeństwa w miarę postępu technicznego, odejście od religii i tradycji, zanik sentymentalizmu,
odwrót od wierzeń -> zobojętnienie, zanik życia duchowego-> upadek demokracji
Współczesne perspektywy socjologiczne:
Funkcjonalizm
Przedstawiciele: Talcott Parsons, Robert Merton
Prekursorzy: Durkheim, Comte
-socjologia ma badać relacje pomiędzy poszczególnymi częściami systemu oraz częściami a całością
- analogia organiczna (społeczeństwo jako organizm, w którym wszystko jest po coś)
- o spójności systemu decyduje konsens moralny, czyli podzielanie tych samych lub podobnych wartości
Teorie konfliktu
Przedstawiciel: Ralf Dahrendorf
Prekursorzy: Marks, Weber
- akcentowanie podziału społecznego i konfliktu między grupami i jednostkami- każdy chce swojego dobra, następuje więc konflikt interesów między rządzącymi a chcącymi rządzić
Teoria działań społecznych
Prekursor: Weber
- interesuje się kształtowaniem struktur społecznych (jako dynamicznych, bo złożonych z interakcji i działań ludzi)
- socjologia ma badać sens tych interakcji- skupia się na jednostkach, ich relacjach z innymi i ze społeczeństwem
Interakcjonizm symboliczny
Prekursor: Mead
- język jako podstawowy środek komunikacji, świadczy o indywidualności, umożliwia zdystansowanie się do siebie
- słowo jako symbol myśli (symbol zastępuje coś innego)
- ludzie posługują się symbolami, które są wymieniane w interakcjach
- bada, co mówią i robią inni (w codziennych sytuacjach, bo to one wpływają na tworzenie się społeczeństwa)