Osobowość

Na ogół badacze zgadzają się,
że:

„

osobowość

jest

niepowtarzalną jednością, pełni
funkcje integracyjne,
dynamizuje i ukierunkowuje
zachowanie”.

Sposoby ujmowania

osobowości

1. Osobowość jako

źródło różnic

indywidualnych.

(ludzie różnią się między sobą pod względem

psychicznym – Ujęcie neobehawiorystyczne)

2. Osobowość jako

organizacja sił

dynamicznych

.

(„mechanizm” warunkujący organizację i

kierunkowość zachowania się ludzi – Ujęcie
psychodynamiczne)

3. Osobowość jako

organizacja cech

.

(zachowanie ludzi cechuje pewna stałość -

Teorie cech)

4. Osobowość jako

mechanizm kierowania

samym sobą

.

(jak człowiek rozumie świat – Teorie

poznawcze)

Osobowość - źródło różnic

indywidualnych

Ujęcie neobehawiorystyczne

S - O - R

bodziec - osobowość/organizm -

reakcja

Różnice indywidualne można
opisywać jako

położenie

jednostki na wymiarach
(dymensjach)

. Mogą to być np.

wymiary lęku, inteligencji, potrzeby
osiągnięć.

Badanie osobowości rozumianej
jako źródło różnic indywidualnych
dotyczy najczęściej:

- wzajemnych

powiązań

pomiędzy

wymiarami;

- źródeł

poszczególnych wymiarów;

- kwestii, co zrobić, aby

zmienić

położenie jednostki na
wymiarze

.

Osobowość - organizacja

sił dynamicznych

Ujęcie psychodynamiczne

Struktura osobowości wg

Z. Freuda

Id

Warstwa biologiczna. Zbiór prymitywnych
popędów, które dążą do natychmiastowego
zaspokojenia, bo dostarcza to uczuć
przyjemnych. Id kieruje się

zasadą

przyjemności

.

Eg
o

Warstwa psychiczna. Reguluje
postępowanie człowieka wg

zasady

rzeczywistości

. Ego jest świadomością

świata, siebie samego i własnych działań.
Odpowiada za kierowanie zachowaniem w
sposób społecznie akceptowany. Musi
wybierać między id i superego.

Supere
go

Warstwa społeczna. Jest
wynikiem przyswojenia wymagań i
zakazów formułowanych przez
otoczenie społeczne. Superego
rządzi się

zasadą powinności

(moralności). Odpowiada pojęciu
sumienia.

Stadiu
m

Osobowość i cechy charakteru

Oralne
(0-2 r.ż.)

Oralno-inkorporująca: łatwowierność,
zależność, hojność, bierność;

Agresywna, oralno-sadystyczna:
zachłanność, niecierpliwość, ciekawość,

ambicja, zawiść;

Analne
(2-3 r.ż.)

Analno-retencyjna: systematyczność,
upór, nieustępliwość, oszczędność;

Wydalająca: porywczość,
destrukcyjność, okrucieństwo;

Produktywna (twórcza);

Falliczn

e
(4-5 r.ż.)

Falliczna: zainteresowanie bez

zakłopotania, inicjatywa bez poczucia
winy;

Falliczno-narcystyczna: agresywność,
zuchwałość.

Osobowość jako

organizacja cech

Teorie cech

Wybrane czynniki

osobowości z

Kwestionariusza 16 PF R.

Cattella

A

Wylewny - powściągliwy

B

Inteligentny – mniej

inteligentny

C

Zrównoważony -

emocjonalny

E

Dominujący – uległy

F

Beztroski – poważny

G

Sumienny – niesumienny

H

Śmiały – płochliwy

I

Delikatny – twardy

L

Podejrzliwy – ufny

Teoria PEN H.J. Eysencka

Koncepcja trzech

superczynników

P

– Psychotyczność

E

– Ekstrawersja

N

– Neurotyczność

Ekstrawersja:
towarzyskość, żywość,
aktywność, asertywność,
poszukiwanie doznań;

Introwersja:
cechy przeciwne do
ekstrawersji.

Ekstrawersja -

Introwersja

Neurotyczność
(emocjonalność):
lęk, poczucie winy,
przygnębienie,
niska samoocena, napięcie;

Równowaga emocjonalna:
cechy przeciwne do
neurotyczności.

Neurotyczność –

Równowaga emocjonalna

Psychotyczność to patologia:
przestępczość, psychopatia,
schizofrenia;

Biegun przeciwny: altruizm,
empatia, uspołecznienie.

Psychotyczność – norma

psychiczna

Wymiary osobowości w H.J.
Eysencka

Neurotyczn

ość

Równowaga

emocjonalna

Introwers
ja

Ekstrawer
sja

Wymiary osobowości a

zaburzenia

Neurotyczn

ość

Równowaga

emocjonalna

Introwers
ja

Ekstrawer
sja

X
-psychopac
i

X -
histerycy

X -
dystymicy

Związek ekstrawersji i

neurotyczności z typologią

Hipokratesa-Galena

Neurotyczn

ość

Równowaga

emocjonalna

Introwersj
a

Ekstrawer
sja

Cholery
k

Melanchol
ik

Sangwin
ik

Flegmaty
k

Osobowość - mechanizm

kierowania samym sobą

Teorie poznawcze

• Konstruowanie poznawcze;

• Dostarczanie podstaw do
oceny
zdarzeń, innych ludzi i siebie;

• Programowanie działań;

• Sterowanie przebiegiem
działania.

Funkcje osobowości w

ujęciu poznawczym:

Struktura Ja

Luźno zorganizowany zbiór
informacji o sobie.

Efekt „

koktail -

party

”

Możliwe stany Ja:

Ja realne

Ja idealne

Ja przyszłe

Ja powinnościowe

Własności obrazu Ja:

• Stabilny – niestabilny

• Globalny – zróżnicowany

• Nacechowany akceptacja
siebie –
nacechowany brakiem
akceptacji

• Zbieżny z ideałem siebie – brak
zbieżności z ideałem siebie

Źródła wiedzy o sobie:

• Introspekcja

• Proces odbitej oceny

• Obserwacja własnego
zachowania

• Porównania społeczne

Funkcje

struktury Ja:

• Zachowanie tożsamości;

• Symulowanie psychiki innych
ludzi;

• Regulacja zachowania
celowego czyli
dokonywanie wyborów;

• Samokontrola.

Motywy związane
z Ja

Ja dąży do tego by mogło być:

• Pozytywne;

• Wewnętrznie zgodne;

• By wiedza w nim zawarta była
prawdziwa;

• Faktycznie dobre.

Dziękuję za

uwagę.