Wydzielanie i rola motyliny i greliny

w regulacji czynności motorycznej i

wydzielniczej układu pokarmowego

Aneta Miller gr.8

Joanna Walczewska gr.8

Agnieszka Świnoga gr.8

Układ pokarmowy oprócz funkcji takich
jak: pobieranie pokarmu, obróbka
mechaniczna i chemiczna pożywienia,
wchłanianie substancji strawionych a
wydalanie niestrawionych pełni także
funkcje wydzielnicze.

Układ pokarmowy



przewód pokarmowy

gastryna

sekretyna

cholecystokinina (CCK)

motylina

enterogastron

somatostatyna

neuropeptydy

grelina

Hormony przewodu pokarmowego
i jego gruczołów

Hormony wydzielane w…

żołądku

jelicie cienkim



gastryna



somatostatyna



grelina



sekretyna



cholecystokinina (CCK)



motylina



enterogastron



wazoaktywny peptyd
jelitowy



somatostatyna



Wydzielana przez komórki G zlokalizowane w
części odźwiernikowej żołądka oraz w
początkowej części dwunastnicy.



Nie jest jednolitym hormonem ale składa się z
mieszanki różnych związków.



Działania:
- wydzielanie kwasu solnego
- wpływ na prawidłowy stan błony śluzowej
żołądka.

GASTRYNA



Wydzielana w śluzówce dwunastnicy



Narząd docelowy to trzustka i wątroba



Stymulatory wydzielania:

◦

działanie kwaśnej papki pokarmowej na
błonę śluzową dwunastnicy



Działanie:

◦

stymuluje wytwarzanie alkalicznych
składników soku trzustkowego

◦

pobudza wątrobę do wytwarzania żółci

SEKRETYNA



Wydzielana w śluzówce dwunastnicy i jelita
czczego.



Narząd docelowy - trzustka i woreczek żółciowy.



Stymulatory:

◦

obecność kwasów tłuszczowych i częściowo
rozłożonych białek w dwunastnicy.



Działanie:

◦

stymuluje uwalnianie enzymów trawiennych
trzustki

◦

stymuluje opróżnianie i obkurczanie woreczka
żółciowego

◦

hamuje uczucie głodu

CHOLECYSTOKININA (CCK)



Wydzielany w śluzówce dwunastnicy oraz
początkowym odcinku jelita grubego.



Stymulacja pod wpływem bodźców nerwowych
i obecności kwasów tłuszczowych i glukozy.



Działanie:

◦

hamuje na drodze humoralnej wydzielnaie
soku żołądkowego

◦

zmniejsza aktywność skurczową żołądka
powodując powolne opróżnianie

ENTEROGASTRON



Wydzielana jest przez centra rozrzucone po całym
organizmie. Występuje w komórkach D błony śluzowej
przewodu pokarmowego i komórkach delta trzustki.
Wydzielana jest przez podwzgórze, ośrodkowy układ
nerwowy, tarczycę i łożysko.



Jest hormonem peptydowym będącym antagonistą
hormonu wzrostu.



Działanie:
- blokuje wydzielanie hormonu wzrostu
(somatotropiny) z przysadki mózgowej, glukagonu,
insuliny i gastryny w przewodzie pokarmowym

- hamuje wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego

i żółci oraz ruchy perystaltyczne.

SOMATOSTATYNA



Peptydowy hormon składający się z 28 reszt
aminokwasowych.



Wydzielany w jelitach, trzustce i niektórych
strukturach mózgu.



Wzmaga działanie enzymu dwunastnicy
cholecystokininy.

WAZOAKTYWNY PEPTYD
JELITOWY

AKTYWACJA MOTORYKI

 BEZ WPŁYWU NA BER (podstawowy rytm elektryczny-

tzw. fale wolne)



Gastryna



CCK (cholecystokinina)



VIP (wazoaktywny peptyd jelitowy)

 WPŁYWAJĄCE NA BER



Motylina



GIP (peptyd żołądkowo-jelitowy)

Hormony żołądkowo-
jelitowe

HAMOWANIE MOTORYKI

 BEZ WPŁYWU NA BER



Sekretyna



Glukagon

 WPŁYWAJĄCE NA BER



Enterogastron



Somatostatyna



wątroba

insulinopodobny hormon wzrostu (Insulin-like Growth
Factor -IGH)

angiotensynogen

trombopoetyna



trzustka (wyspy trzustkowe)

insulina

glukagon

somatostatyna

Hormony cd



Wielofunkcyjny gruczoł położony
wewnątrzotrzewnowo, największy narząd całego
organizmu o charakterystycznej czerwonobrązowej
barwie.



Jest "fabryką" produkującą wiele różnorodnych
substancji wydzielanych do krwi i przewodu
pokarmowego.



Wypełniona krwią wątroba waży u dorosłego
mężczyzny od 2100 do 2300 g, u kobiet jest o ok. 200
g lżejsza, w wymiarze poprzecznym osiąga ok. 24 cm,
a pionowym - 15-20 cm

Wątroba



Wydzielany przez wątrobę.



Polipeptyd przejawiający działanie podobne do insuliny.



Wyróżnia się 2 czynniki - IGF-I i IGF-II.



IGF-I jest zasadniczym czynnikiem wzrostowym
wydzielanym pod wpływem ludzkiego hormonu wzrostu.



Pośredniczy w anabolicznym i mitogennym działaniu
hormonu wzrostu w układzie kostnym i w tkankach
pozaszkieletowych.



Odróżnienie bezpośredniego działania hGH od działania
pośredniego poprzez IGF-I jest często niemożliwe.

IGF



Wydzielany przez wątrobę.



Substancja będąca prohormonem dla angiotensyny



Działanie angiotensyny:
- wybitną zdolność do obkurczania mięśniówki
drobnych naczyń krwionośnych, co powoduje wzrost
ciśnienia krwi.
- zwiększanie tętna i stymulacja produkcji hormonu
regulującego gospodarkę wodno-elektrolitową -
aldosteronu.

ANGIOTENSYNOGEN



Peptydowy hormon wytwarzany przez komórki
wątroby.



Działanie:
- bierze udział w stymulacji produkcji i dojrzewania
trombocytów, czyli składników krwi odpowiedzialnych
za jej krzepnięcie.

TROMBOPOETYNA



Gruczoł położony w górnej części jamy
brzusznej pełniący funkcje wewnątrz- i
zewnątrzwydzielnicze.



Jej przeciętna masa wynosi 70-100 g.



Mierzy ok. 12 - 30 cm.

Trzustka



Komórki wchodzące w skład części
wewnątrzwydzielniczej trzustki (części produkującej
hormony) są zgromadzone w skupiskach
nazywanych wyspami trzustkowymi lub wyspami
Langerhansa.



Wydzielane hormony:

insulina – komórki B wysp trzustkowych

glukagon – komórki A wysp trzustkowych

somatostatyna – komórki D wysp trzustkowych



Czynność wydzielniczą trzustki modulują
neuroprzekaźniki i adrenalina:

acetylocholina – wpływa dodatnio na uwalnianie insuliny, gdy
stężenie glukozy jest podwyższone

noradrenalina – hamuje wydzielanie insuliny

Funkcja
wewnątrzwydzielnicza



Część zewnątrzwydzielnicza (gruczołowa) trzustki wydziela sok trzustkowy
będący jednym z soków trawiennych.



Składa się on z przede wszystkim z wody, wodorowęglanów, elektrolitów oraz
enzymów trawiennych (niektórych w postaci nieaktywnych proenzymów):

lipaza

trypsyna

chymotrypsyna A i B

α-amylaza

nukleaza

Funkcja
zewnątrzwydzielnicza

* elastaza
* karboksypepdtydazy A i B
* fosfolipaza A i B
* esterazy



Sok trzustkowy wydzielany jest przewodem
trzustkowym głównym (Wirsunga) i dodatkowym
(Santoriniego) do dwunastnicy.



W ciągu doby wydziela się ok. 2 litrów soku
trzustkowego o pH 7,1 - 8,4.



Zasadowy sok trzustkowy neutralizuje kwaśną
treść pokarmową i trawi wiele składników
pokarmowych, przygotowując je do wchłaniania.



Hormon jelita cienkiego



Zbudowana jest z pojedynczego łańcucha
polipeptydowego składającego się z 22
aminokwasów



Wydzielana jest przez

śluzówkę jelita cienkiego

powstaje w komórkach EC2 przewodu

pokarmowego

MOTYLINA



Duże ilości motyliny znajdują się w
dwunastnicy, jelicie czczym, w mniejszych
ilościach występuje w jamie brzusznej.



Oddziaływuje na mięśnie gładkie jamy
brzusznej, dwunastnicy i okrężnicy
(mięśnie gładkie innych części układu
pokarmowego nie reagują na nią)



Oddziaływuje na mięśnie gładkie jamy
brzusznej, dwunastnicy i okrężnicy, stymuluje
skurcze mięsni gładkich jelita cienkiego
wzmagając perystaltykę jelit



Motylina nasila motorykę żołądka, a także
jego opróżnianie



Stymuluje wydzielanie pepsyny i sekretyny w
żołądku



Wpływa na trzustkę(wydzielanie soku
trzustkowego), pęcherzyk żółciowy oraz na
wzrost poziomu insuliny po posiłku

Działanie motyliny



Działanie motyliny jest hamowane przez
verapamil i atropinę



Pobudzane jest przez GMP



Największy wpływ na wzrost poziomu
motyliny ma spożycie tłuszczu, następnie
glukozy, w najmniejszym stopniu białko.

Czynniki hamujące i
pobudzające



15 min po spożyciu pokarmu poziom motyliny

znacznie wzrasta, wraca do normy po 60 min.



Poziom motyliny w osoczu jest najwyższy

rano a dzienny rytm poziomu motyliny jest

podobny do poziomu kortyzolu:

◦

oba ulegają podwyższeniu po wyczerpujących

ćwiczeniach



Motylina jest również zwana hormonem

stresu



Jest 28-aminokwasowym polipeptydem z

grupą oktanylową przyłączoną do 3. aminokwasy

- seryny, wykazującym wielokierunkową

aktywność



Po raz pierwszy wyizolowano ją w 1999r. z

komórek błony śluzowej żołądka szczurów i

zidentyfikowano jako endogenny ligand dla

hormonu GH



Działa zatem antagonistycznie do leptyny

odnośnie do wydzielania podwzgórzowych

hormonów regulujących apetyt

GRELINA

Budowa greliny



W surowicy dorosłego człowieka znajduje się 100-150

fmol/ml greliny ogółem, a aktywnej10-20 fmol/ml.



Osoczowe stężenie aktywnej greliny w okresie między

trawiennym (650 pg/ml), po spożyciu posiłku 400pg/ml, a u

ludzi otyłych odpowiednio niższe.



Stężęnie greliny u osób wyniszczonych niedoborami

energetycznymi jest wyższe niż u osób prawidłowo

odżywionych. U ludzi z nadwagą jest niższe strężenie

greliny



Grelina działa endokrynnie i parakrynnie



Grelina jest bezpośrednio związana z kontrolą równowagi

energetycznej.



Grelina stymuluje przyjmowanie pożywienia w powiązaniu z

innymi peptydami oreksygenicznymi i

anoreksygenicznymi m.in.: NPY, AgRP, OXA, OXB.



Stymuluje motorykę żołądka i wydzielanie soku

żołądkowego



Grelina wytwarzana jest przez tzw. komórki X/A, które stanowią 20%

populacji komórek endokrynnych błony śluzowej dna żołądka.

Komórki te nie mają bezpośredniego kontaktu z przewodem

pokarmowym, maja charakter zamknięty, wydzielają kwas solny.

Komórki te otoczone są siecią naczyń włosowatych blaszki właściwej

błony śluzowej żołądka i odbierają bodźce para- oraz endokrynne.



W najmniejszym stężeniu okolic żołądka grelina występuje w okrężnicy.



Największe nasilenie procesów translacji mRNA kodującego

sekwencję greliny można znaleźć w żołądku, mniejsze w jelitach,

przysadce mózgowej, nerkach, płucach, komórkach

cytotrofoblastu łożyska w I trymestrze ciąży, jądrach, trzustce

(komórki beta), gruczole tarczowym, sutkowym, prostacie,

gonadach. Najmniejsze ilości w adipocytach, mięśniach szkieletowych,

wątrobie, skórze.



Grelina występuje także w hepatocytach, komórkach Leydiga,

limfocytach T i B oraz neutorfilach. Obecna jest także w komórkach

C tarczycy

Wydzielanie i występowanie
greliny

Wysoki poziom greliny podczas głodzenia utrudnia implantację

zarodka w błonie endometrium. Podczas ciążypoziom greliny w

żyle pępowinowej jest wyższy niż w tętnicy -> płód wpływa na

metabolizm i apetyt matki poprzez grelinę przekazywaną barierą

łożyskową.

U płodu największe stężenia greliny w : żołądku, jelicie i

trzustce

Zauważono, że u płodu grelina może wpływać na zmniejszenie

grubości błony śluzowej i mięśniowej jelit, skrócenie kosmków w

części środkowej i dystalnej jelita czczego oraz jelicie biodrowym.

Stężenie greliny w osoczu wzrasta tuż po urodzeniu, w pierwszych

dniach może hamować rozwój jelita(nabłonka jelitowego), może

opóźniać zamykanie bariery jelitowej, ułatwiając transfer białek

siary i mleka do organizmu noworodka

Wzrost stężenia greliny żołądkowej ma najprawdopodobniej

związek z rozpoczęciem procesu trawienia w wyniku doustnego

przyjmowania pokarmów.

Stężenie greliny zależy od
wieku



Grelina występuje też w OUN ale jej zawartość
jest tam niska. Za pomocą analizy
immunohistochemicznej stwierdzono, że komórki
nerwowe zawierające receptory dla greliny
znajdują się w jądrze łukowatym podwzgórza.
Rejon ten odpowiada za regulację łaknienia, co
może świadczyć o udziale greliny w regulacji tego
procesu.



Grelinę znaleziono też w wielu innych komórkach
takich jak na przykład komórki serca, co może
sugerować jej działanie sercowo-naczyniowe.



Grelina to naturalny agonista receptora GHS.

Po połączeniu z receptorem następuje

aktywacja fosfolipazy C, aktywacja kinazy C,

uwolnienie jonów wapniowych z komórki, co

powoduje jednoczesne zatrzymanie

aktywności kanałów potasowcyh.



Receptory greliny występują nie tylko w

miejscach, gdzie jest ona syntetyzowana, a

także w komórkach układu odpornościowego,

w gonadach, wątrobie, mięśniach

szkieletowych, na komórkach raka piersi.



Wydzielanie greliny

hamowane

jest przez somatostatynę,

interleukinę 1ß (IL-1ß), hormon wzrostu, dietę

bogatotłuszczową oraz pobudzenie nerwu błędnego , uczucie

sytości, hiperglikemię, hiperinsulinemię, uczucie sytości,

otyłość



natomiast ograniczenie przyjmowania pokarmu, hipoglikemia,

uczucie głodu, wyniszczenie oraz

dieta ubogo białkowa, redukcyjna prowadzą do

wzrostu

stężenia

tego hormonu w surowicy



W okresie poszczenia i/lub niedożywienia stężenie greliny w osoczu

jest podwyższone. Tak dzieje się między innymi w zaburzeniach

odżywiania: w jadłowstręcie psychicznym (AN) i bulimii

psychicznej (BN).



Wzrost stężenia greliny powodują: gastryna, dieta niskobiałkowa,
wagotomia (częściowo tłumaczy to przyczynę hipergrelinemii podczas
głodzenia, kiedy aktywność przywspółczulna jest najniższa). Inhibicja
sekrecji greliny przypisywana jest diecie wysokotłuszczowej,
interleukinie B, hormonowi wzrostu oraz glukozie

Czynniki hamujące i
pobudzające wydzielanie greliny



Grelina poza wpływem na OUN charakteryzuje się także

działaniem obwodowym, wykazując przeciwstawny do

leptyny wpływ na przewód pokarmowy: pobudza

żołądkowe wydzielanie kwasu solnego oraz gastryny,

a także zwiększa motorykę przewodu pokarmowego,

przyspieszając przez to opróżnienie żołądka. Wyjątkowo,

w porównaniu z innymi hormonami wydzielanymi przez

przewód pokarmowy, których stężenie rośnie po spożyciu

pokarmu, grelinemia poposiłkowa spada. Obserwuje się

przedposiłkowy wzrost stężenia greliny oraz jego spadek

pod wpływem pokarmu. Wydzielanie greliny jest tu

podobne do działania motyliny, z którą grelina wykazuje

także podobieństwo strukturalne, stwierdzane również

między receptorami greliny i motyliny. Ponadto wspólne

są niektóre efekty działania obu tych hormonów w obrębie

układu nerwowego, zarówno obwodowego, jaki

ośrodkowego. Motylina w wyższych stężeniach pobudza

również wydzielanie hormonu wzrostu.



Grelina stymuluje kwas gamma-aminomasłowy i

alfamelanotropiny, przez co wzrasta łaknienie

Działanie w przewodzie pokarmowym



Pod wpływem greliny w podwzgórzu zostają
wydzielane: neuropeptyd Y, hormony uwalniające
dla hormonu wzrostu i kortykotropiny, a także
wazopresyna argininowa.



Grelina pobudza ośrodek głodu albo bezpośrednio,
albo pośrednio, powodując wydzielanie neuropeptydu
Y. Na skutek jej działania zwiększa się apetyt oraz ilość
przyjmowanych pokarmów. Pobudzając równolegle oś
podwzgórzowo-przysadkową i sekrecję insuliny
ułatwia przyswajanie substancji pokarmowych i
adipogenezę.



Spożyte i wchłonięte w przewodzie pokarmowym
składniki pokarmowe stymulują z kolei wydzielanie
tzw. „czynnika sytości”, czyli hormonu leptyny.



Wydzielanie greliny jest regulowane przez

rozkład posiłków. Jego zwyżka w ciągu dnia

zapowiada, że nadchodzi czas obiadu czy kolacji.

Jeśli regularnie jemy trzy posiłki dziennie, do

mózgu są wysyłane tylko trzy sygnały: głód.

Wystarczy jednak, że pokusimy się jeszcze o dwie

lub trzy niewielkie przekąski: ciastko przed

obiadem, kanapkę przed kolacją czy czekoladkę

na dobranoc, a grelina zacznie wydzielać się w

innym rytmie. Będzie atakowała mózg nie trzy,

ale pięć, sześć razy dziennie albo jeszcze

częściej. Apetyt wtedy rośnie - jak to często się

mówi - w miarę jedzenia.



->hiperinsulinemia, a nie hipoglikemia

powoduje obniżenie syntezy greliny.

Działanie gastroprotekcyjne greliny
-ochronny wpływ na błonę śluzową żołądka-

stymulacja wytwarzania tlenku azotu i
aktywacji włókien kapsainergicznych

-zauważono związek pomiędzy stężeniem

greliny (niższe), a infekcją Helicobacter pylori
z powodu atroficznego zapalenia błony
śluzowej żołądka

- Grelina może być nieinwazyjnym wskaźnikiem

przewlekłego zaniku błony śluzowej żołądka

Wpływ na układ
pokarmowy



Insulinę uważa się za mediatora działań greliny . Ponieważ stężenie

greliny rośnie krótko przed posiłkiem i obniża się krótko po posiłku, a

podanie jej stymuluje przyjmowanie pokarmu, można przypuszczać,

że wydzielanie nowo odkrytego peptydu może być odpowiedzią na

hipoglikemię. Zaobserwowano, że podanie greliny powoduje wzrost

glikemii. Sugeruje się, że grelina może pośredniczyć w uruchamianiu

mechanizmów obronnych w hipoglikemii — aktywacji wydzielania

hormonu wzrostu i glikokortykosteroidów, a także w stymulacji

wątrobowej produkcji glukozy. Dość szybki wzrost glikemii po

podaniu greliny w dożylnym bolusie u zdrowych ochotników

wskazuje na bezpośrednią aktywność glikogenolityczną greliny,

chociaż ostatnie dane mówią o wzmożonej — pod jej wpływem —

ekspresji markerów glukoneogenezy i zmniejszonej ekspresji

markerów glikogenolizy w komórkach hepatoma. Aby wykazać, czy

stymulowana insuliną hipoglikemia spowoduje wzrost wydzielania

greliny, badano jej stężenie po krótkim wlewie insuliny

powodującym — lub nie — hipoglikemię. Okazało się, że stężenie

greliny obniżyło się zarówno w grupie, w której wywołano

hipoglikemię poinsulinową, jak i u ochotników charakteryzujących

się euglikemią pomimo wlewu insuliny. Sugeruje to, że właśnie

hiperinsulinemia, a nie hipoglikemia powoduje obniżenie syntezy

greliny. Wszystkie inne hormonalne i metaboliczne wykładniki „w

reakcji na” hipoglikemię zmieniły się w sposób spodziewany: wzrosło

stężenie kortyzolu, GH i glukagonu. Stwierdzono zatem, że

poposiłkowa hiperinsulinemia odpowiada za posiłkowe obniżenie

stężenia greliny . W powyższym badaniu po raz pierwszy wykazano

taką interakcję między greliną a insuliną u ludzi.



Trzustkowego -> komórki XA dna żołądka
wydzielają do krwi grelinę, która stymuluje
wydzielanie soku trzustkowego



Żołądkowego (HCl i enzymów)- > gastryna i
Ach działa przez wzrost jonów wapnia i
aktywację kinaz białkowych

Wpływ greliny na wydzielanie
soku



najważniejszym efektem działania greliny jest pobudzenie
wydzielania hormonu wzrostu (growth hormone – GH).
Pulsacyjne wydzielanie GH przez przednią część przysadki
mózgowej regulowane jest przez – pozostające we
wzajemnym sprzężeniu zwrotnym–podwzgórzowy hormon
uwalniający GH (growth hormone-releasing hormone –
GHRH) oraz somatostatynę. W regulacji wydzielania GH
uczestniczy także wiele innych substancji nazywanych GH-
secretagogues,



wykazujących silne działanie pobudzające wydzielanie
hormonu wzrostu poprzez swoisty receptor GHS(growth
hormone secretagogues receptor). Grelina jest
endogennym ligandem receptora GHS.



Podstawą mechanizmu działania greliny są interakcje
neurotransmiterów w podwzgórzu.

Działanie na GH



Grelina wzmacnia również efekt

cytoprotekcyjny w przewodzie pokarmowym.

Ostatnie badania na nowo narodzonych

zwierzętach (prosiętach) pokazały, iż grelina

powoduje zmniejszenie masy ciała, skrócenie

długości jelita cienkiego oraz kosmków

jelitowych i tym samym hamuje tempo

rozwoju jelita u noworodków. Podobne efekty

obserwowano w żołądku i jelicie cienkim u nowo

narodzonych szczurów, jednakże po odsadzeniu

uzyskano odwrotne efekty.

Badania in vitro

wykazały pozytywny wpływ greliny na

proliferację komórek oraz ich

przeżywalność.

???? Bo już napisalam o
noworodkach i wieku ?



Wykazano również indukujący wpływ GH na kurczliwość
i przyrost mięśnia sercowego. Po dożylnym podaniu
greliny dochodzi do obniżenia obwodowego oporu
naczyniowego, obniżenia średniego ciśnienia tętniczego
oraz do wzrostu objętości wyrzutowej lewej komory serca.



Grelina może mieć zastosowanie jako lek
kardioprotekcyjny w leczeniu dysfunkcji śródbłonka
naczyń wieńcowych.Ponadto bierze udział w leczeniu ran,
stanach osteopenii,osteoporozy, po

złamaniach kości



Zmieniona aktywność greliny przejawia się w
przewlekłych stanach chorobowych wzrostem stężenia u
chorych z mocznicą, poddanych dializie otrzewnowej.