ZŁAMANIA KOŚCI I

USZKODZENIA STAWÓW

CO TO JEST ZŁAMANIE?

Złamanie,

czyli

całkowite

przerwanie

ciągłości

kości

najczęściej powstaje wskutek
urazu.

W

zależności

od

mechanizmu

oraz

skali

uszkodzenia

medycyna

wyróżnia aż kilkanaście typów
złamań.

JAK KLASYFIKUJEMY?

Klasyfikujemy je według charakteru (np.
poprzeczne,

spiralne,

podokostnowe,

kompresyjne) i lokalizacji (np. złamanie
kości ramiennej, kręgosłupa, paliczka).
Niezwykle istotny dla leczenia jest też
podział na złamania zamknięte, czyli takie,
w których złamaniu uległa tylko kość, i
otwarte, czyli takie, w których uszkodzeniu
uległa też skóra i inne tkanki, umożliwiając
bezpośredni kontakt złamanej kości z
powietrzem

(i

zarazkami).

Znajomość układu

kostnego człowieka

ułatwia rozpoznanie

uszkodzenia układu

kostnego i prawidłowe

postępowanie podczas

pierwszej pomocy.

Kości możemy podzielić na cztery

główne grupy:

•

Kości długie (wewnątrz kości długich znajduję
się jama szpikowa) np. obojczyk i żebra (nie
posiadają

jamy

szpikowej),

kość

udowa,

promieniowa i strzałkowa

•

Kości krótkie to baryłkowate nadgarstka i stępu

•

Kości płaskie np. kość sklepienia czaszki, kość
biodrowa i łopatka

•

Kości różnokształtne np. kość podstawy
czaszki, śródstopia i śródręcza

SZKIELET DOROSŁEGO CZŁOWIEKA SKŁADA SIĘ Z OK.

206 KOŚCI. PIĘTNASTOLATEK MA 356 POJEDYNCZYCH

KOŚCI.

RODZAJE ZŁAMAŃ

•

-proste- gdy dochodzi do uszkodzenia tylko
kości

•

- powikłane- gdy oprócz kości uszkodzeniu
ulegają też inne tkanki, np. nerwy lub
naczynia krwionośne

•

- wieloodłamowe- gdy kość łamie się na
wiele części

Powyższe rodzaje złamań występują u osób
dorosłych, natomiast u dzieci mówi się o
„złamaniach zielonej gałązki”. Polegają na
pęknięciu, które nie przechodzi przez całą kość.

Złamania z przeciążenia

również związane są z

pęknięciami kości. Występują

zazwyczaj w kończynach

dolnych u biegaczy, tancerzy

lub sportowców wykonujących

wielokrotnie te same ćwiczenia

siłowe.

ZŁAMANIA ZAMKNIĘTE

Złamanie zamknięte

–

bez przerwania

ciągłości powłok skóry

Objawy:



Silny ból w miejscu urazu



Obrzęk (często narastający)



Zasinienie



Deformacja lub nienaturalne ułożenie kończyny



Drętwienie lub mrowienie poza miejscem
uszkodzenia



Ograniczenie ruchomości kończyny

ZŁAMANIA OTWARTE

Złamania

otwarte-

przerwanie

ciągłości skóry widoczne jako krwawiąca
rana

Objawy:



Wszystkie objawy charakterystyczne dla
złamania zamkniętego



Rana nad złamaniem



Krwawienie



Widoczne wystające odłamy kostne

Jeżeli nie wiesz, czy
badana

przez

ciebie

kończyna lub inna część
ciała

jest

złamana,

postępuj

tak,

jakby

rzeczywiście

uległa

złamaniu.

ETAPY GOJENIA SIĘ ZŁAMAŃ

Pierwszy okres – okres tworzenia się
krwiaka, trwa zwykle kilka dni. Powstaje
przekrwienie, obrzęk i przesiek na skutek
wydzielanych enzymów z uszkodzonych
tkanek.

Drugi okres – resorpcji krwiaka - trwa
około

10

dni,

następuje

stopniowe

wchłanianie krwiaka. W jego sąsiedztwie
pojawiają się odwapnienia, a resztki
krwiaka są wysycane solami wapnia
(powstaje tzw. ziarnina).

…

Trzeci

okres

– powstawania

tkanki

podkostnej - trwa około 15 dni, występuje
unaczynienie ziarniny i wnikanie do ogniska
złamania

komórek

kostno-

i

chrzestnotwórczych.

Czwarty okres – tworzenia się tkanki
kostnej, trwa 5-10 tygodni. Jest to kość mało
wytrzymała pod względem mechanicznym i
w

tym

momencie

przerwanie

unieruchomienia

może

spowodować

wytworzenie stawu rzekomego.

…

Piąty

okres

– następuje

przebudowa, dojrzewanie i
powstawanie tkanki kostnej.
Jego

długość

zależy

od

kontaktu odłamów, od wieku
chorego oraz od miejsca
złamania.

LECZENIE

Leczenie

złamań

może

być

zarówno

zachowawcze (np. opatrunek gipsowy po
repozycji, wyciąg bezpośredni) jak i operacyjne.
Najczęstsze

wskazania

do

leczenia

operacyjnego

•

złamania otwarte

•

złamania niemożliwe do nastawienia

•

złamania powikłane uszkodzeniami naczyń
krwionośnych i nerwów

•

urazy

wielonarządowe

towarzyszące

złamaniom

ZŁAMANIA ZAMKNIĘTE NA PRZYKŁADZIE

ZDJĘĆ RENTGENOWSKICH

.

Tutaj widzimy złamaną

kość udową dziecka.

Ostry ból, obrzęk i

tkliwość

kończyny

powinny

skłonić

opiekunów dziecka do

wezwania pomocy. W

takim przypadku jak

ten

niezbędne

jest

nastawienie

i

usztywnienie kończyny.

ZŁAMANIA ZAMKNIĘTE NA PRZYKŁADZIE

ZDJĘĆ RENTGENOWSKICH

.

Na

tym

sztucznie

barwionym

zdjęciu

rentgenowskim widać

złamaną piszczel (po

prawej

stronie).

Prześwietlenia

promieniami

rtg.

stosuje się, aby ustalić

zakres

obrażeń

i

stwierdzić,

czy

występują
powikłania.

.

ZŁAMANIA ZAMKNIĘTE NA PRZYKŁADZIE

ZDJĘĆ RENTGENOWSKICH

.

Zdjęcie

przedstawia

złamanie obu

kości

przedramienia

z

przebiciem

powłoki skórnej.

Kolejny podział złamań to
złamanie z przemieszczeniem
lub

bez.

Złamania

bez

przemieszczenia

występują

najczęściej u dzieci, u których
gruba i elastyczna okostna nie
pozwala na przemieszczenie
odłamów

(tzw.

Złamania

podokostnowe

lub

zielonej

gałązki

–

podobne

do

uszkodzeń młodych pędów
drzew.) Okostna to włóknista
błona pokrywająca kość, jest
bogato unerwiona (dlatego
uderzenie w kość boli) i
unaczyniona.

Podział ze względu
na

przebieg

szczeliny złamania:

-

podłużne,

poprzeczne,
skośne,

spiralne

oraz
wielofragmentowe
(występują u osób
starszych, u których
kości często kości
zmienione
osteoporotycznie są
kruche.)

PRZYKŁADY ZŁAMAŃ

Przyczyny

Osteoporoza

Uprawianie

ryzykownego

sportu

Kruchość kości

Upadek lub

zderzenie

Podeszły wiek

Z powodu

skręcenia

OGÓLNE PRZYCZYNY ZŁAMAŃ

1.

Sprawdź

stan

poszkodowanego

i

wezwij

pogotowie.

2.

Przy złamaniu otwartym zabezpiecz ranę, załóż
opatrunek uciskowy w miejscu krwawienia, nie
dotykając wystającego odłamu kostnego.

3.

Należy

unieruchomić

złamaną

kończynę

przymocowując ją bandażem do deseczki, szyny
lub twardego przedmiotu. Unieruchomienie
powinno obejmować dwa sąsiadujące ze
złamaniem stawy lub dwie sąsiadujące kości
tworzące staw.

UDZIELANIE PIERWSZEJ POMOCY PRZY

ZŁAMANIACH

CZEGO NIE WOLNO ROBIĆ?

•

NIE zmieniaj ułożenia uszkodzonej

kończyny

•

NIE stosuj opasek uciskowych, by

zatamować krwawienie

•

NIE ruszaj poszkodowanego, jeśli

podejrzewasz uraz kręgosłupa lub

głowy

•

NIE podawaj mu niczego do

jedzenia czy picia (gdy trzeba było

nastawić kość pod narkozą).

ZŁAMANIE OBOJCZYKA-PIERWSZA
POMOC

Pierwsza

pomoc

polega

na

unieruchomieniu złamanej kości
obojczyka

w

pozycji

zmniejszającej napięcie w okolicy
złamania. W tym celu należy
ułożyć rękę poszkodowanego po
skosie klatki piersiowej, sięgając
dłonią do drugiego obojczyka.
Następnie

należy

zawiązać

temblak. Poszkodowany powinien
zostać niezwłocznie zawieziony
do lekarza, który zadecyduje o
dalszej formie leczenia.

ZŁAMANIE MIEDNICY

Pierwsza pomoc wymaga szczególnej ostrożności, ponieważ
zawsze trzeba uwzględnić możliwe uszkodzenia narządów
wewnętrznych. Z tego powodu poszkodowanego nie należy
przemieszczać (zwłaszcza, jeśli występuje silny ból).
Poszkodowanego należy przykryć i ułożyć w pozycji
dostosowanej do charakteru i umiejscowienia urazu.
W przypadku urazu miednicy należy:

•

kończyny i miednicę unieruchomić podkładając pod
kolana zrolowany koc,

•

okolice lędźwi wypełnić tkaniną tak, aby wypełnić
przestrzeń pomiędzy nimi, a podłożem,

•

głowę unieść i odchylić do tyłu i odwrócić na bok, aby
udrożnić drogi oddechowe.

ZŁAMANIA KOŚCI CZASZKI

Pierwsza pomoc polega na ułożeniu chorego w
pozycji bezpiecznej, tzn. na boku z ręką leżącą u
dołu, ułożoną wzdłuż tułowia z tyłu; druga ręka
zgięta ma być w stawie ramiennym i łokciowym,
a dłoń tej ręki położona pod policzek; noga z
dołu zgięta w stawie biodrowym i kolanowym;
druga noga wyprostowana. Jeżeli chory jest
nieprzytomny, należy sprawdzić drożność dróg
oddechowych i akcję serca. Ewentualnie
rozpocząć

wykonywanie

czynności

reanimacyjnych.
Należy niezwłocznie wezwać pomoc.

ZŁAMANIE KRĘGOSŁUPA

•

- Wezwij pomoc.

•

- Poszkodowanego zostaw w pozycji pourazowej i w miejscu,
gdzie doszło do urazu. Tylko w stanie wyższej konieczności
(brak podstawowych oznak życia, niebezpieczeństwo w
miejscu, w którym znajduje się poszkodowany) zmień jego
pozycję albo ewakuuj z miejsca zdarzenia.

•

- Zabezpiecz odcinek szyjny kręgosłupa-obłóż jego głowę
kocem albo kurtką.

•

- Okolice lędźwi, kolan i kostek wypełnij miękkimi tkaninami, a
wzdłuż tułowia, w celu stabilizacji, ułóż zrolowane koce, kurtki
lub inne przedmioty dostępne w miejscu zdarzenia.

•

- Zabezpiecz poszkodowanego termicznie i przez cały czas
kontroluj jego funkcje życiowe.

Pamiętaj! Zabezpieczaj osobę poszkodowaną
w pozycji zastanej. Ogranicz do maksimum jej
poruszanie się, sam również unikaj zbędnych
ruchów.

ZŁAMANIE ŻEBER

Pierwsza pomoc w przypadku podejrzenia urazu żebra
polega na przykładaniu do klatki piersiową w okolicy urazu
zimnego okładu (ręcznik zmoczony w zimnej wodzie lub
lód otoczony ręcznikiem) w celu zmniejszenia bólu.
Poszkodowanego należy ułożyć w pozycji półsiedzącej i
unieruchomić okolicę złamania poprzez założenie na
klatkę piersiową opaski uciskającej lub bandażu
elastycznego. Polecamy choremu wykonać wydech i
zakładamy opaskę okrężnie na klatkę piersiową na
wysokości złamania, tak by nie utrudniała oddychania.
Rękę po stronie uszkodzonego żebra należy unieruchomić.
Następnie

koniczne

jest

dotransportowanie

poszkodowanego w pozycji półsiedzącej do szpitala na
ostry dyżur chirurgii urazowej.

ZŁAMANIA KOŃCZYN

•

Jeżeli wystąpiło otwarte złamanie, nałożyć jałowy opatrunek, bez
zmiany położenia przemieszczonych kości, lekko obandażować.

•

Przy złamaniu zamkniętym nie należy ściągać odzieży z miejsca
złamania, przy otwartym - naciąć odzież wzdłuż szwów, by
opatrzyć ranę.

•

Niedopuszczalne jest nastawianie przemieszczenia - nastawianie
kończyny we własnym zakresie !

•

Zabezpieczyć poszkodowanego przed dalszymi, ewentualnymi
urazami i utratą ciepła.

•

Można stosować zimne okłady (obłożyć bolesne miejsca lodem w
woreczku).

•

Jak najszybciej zapewnić poszkodowanemu fachową pomoc
medyczną.

•

Doraźne

unieruchamianie

złamanych

kończyn

powinno

obejmować co najmniej dwa sąsiadujące stawy.

ZŁAMANIE KOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ

Najlepiej unieruchomić ją, stosując
chustę trójkątną lub podwieszając ją na
opatrunku

Dessaulta,

czyli

przymocowując ją do klatki piersiowej.
W

przypadku

złamania

kości

przedramienia

należy

usztywnić

uszkodzone miejsce oraz obydwa stawy
sąsiadujące. Do usztywnienia można
użyć deseczki lub zwiniętej kilkakrotnie
gazety.

ZŁAMANIE KOŃCZYNY DOLNEJ

W

przypadku

złamania

nogi

najlepiej

unieruchomić ją poprzez przywiązanie jej do
nogi zdrowej. Wiązanie należy zastosować w
trzech miejscach: w okolicy bioder, w okolicy
kolan oraz na stopach. Stopy bandażuje się w
kostkach oraz w okolicy palców stosując tzw.
ósemkę. W przypadku złamania goleni należy
usztywnić to miejsce oraz staw skokowy i staw
kolanowy.
Unieruchamiając kończynę dolną możemy
pomóc sobie także poprzez włożenie między nie
złożonego koca lub części odzieży.

ZŁAMANIE KOŚCI STOPY

•

Zalecić bezruch

•

Obuwia, którego cholewka sięga poza
kostkę (np. but narciarski, trekkingowy) nie
ściągać, a jedynie poluzować sznurowadła
(zapięcia).

•

Ułożyć

nogę

w

pozycji

pożądanej,

unieruchomić ją poprzez obłożenie np.:
plecakami.

•

W wolnej przestrzeni między nogą a
podłożem umieścić plecak, śpiwór, itp.

ZŁAMANIE KOŚCI ŚRÓDRĘCZA I

PALCÓW DŁONI

•

W pierwszej kolejności unieruchamiamy
rękę podkładając gazetę, listewkę itp. I
bandażujemy, zmniejszając ruchomość w
stawach,

które

powodują

ból

(unieruchamiamy dwa stawy).

•

W złamaniach otwartych zakładamy
opatrunek jałowy i unieruchamiamy.

•

Wzywamy pomoc bądź docieramy do
szpitala we własnym zakresie.

PRZYKŁADY UŁOŻENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ PODCZAS

UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY

Rys 1

Zabezpieczenie złamanego

ramienia

Rys 2

Zabezpieczenie złamanego

obojczyka

PRZYKŁADY UŁOŻENIA KOŃCZYNY DOLNEJ

PODCZAS UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY

Rys 1

Zabezpieczenie złamanego uda

Rys 2

Zabezpieczenie złamanego

podudzia