Dr hab. Aleksandra Tokarz, prof. AWF

Wykład I. z Psychologii ogólnej

r.a.20010/2011

Przedmiot psychologii i różne podejścia do

ludzkiego zachowania

Wydział Turystyki i Rekreacji

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

Im. B. Czecha w Krakowie

Wymagania

• Obecność na wykładzie
• Opanowanie lektur przerabianych na

ćwiczeniach

• Egzamin testowy, pytania zamknięte

jednokrotnego wyboru, cztery
możliwości do wyboru.

Przedmiot współczesnej psychologii

• „psychologia jest naukowym studium

zachowania i doświadczenia”

• „przez systematyczne badania

psychologowie zmierzają do wyjaśnienia, w
jaki sposób istoty ludzkie, oraz niektóre
zwierzęta zachowują się i jak w ich
doświadczeniu przedstawiają się im
cechy otaczającego świata” [Malim, Birch,
Waddeley, 1998, s. 9]

• Oraz: jak na nie reagują i do czego dążą

Początki psychologii naukowej

• Psychologia z greckiego - nauka o

umyśle/duszy

Kamienie milowe w jej rozwoju:
• 1879, Lipsk, pierwsze laboratorium

psychologiczne – Weber, Fechner

• 1913 – John Watson – psychologia nauką o

zachowaniu

• Lata 20 XX wieku- Zygmunt Freud-

psychoanaliza

• Lata 70- XX wieku – Jerome S. Bruner-

podejście poznawcze [„New look”]

Podejście biologiczne

• Mózg i układ nerwowy jako najważniejsze centrum sterujące

zachowaniem

Dowody na rzecz tego twierdzenia to identyfikowane ośrodki

mózgowe zawiadujące funkcjami psychicznymi: pole wzrokowe,

ośrodek mowy, ciało migdałowate [=„mózg emocjonalny”]

Ograniczenia tego podejścia:
• te same urazy powodują różne dysfunkcje [Goldstein, lata 40,

obserwacje neurologiczne],

• wielkość uszkodzenia mózgu nie jest tak ważna jak miejsce,
• proces leczenia pokazuje, że mózg działania jako całość

kompensująca uszkodzenia.

• WSZYSTKIE te zależności są pod wpływem RÓŻNIC

INDYWIDUALNYCH!

• Związki przyczynowo-skutkowe (deterministyczne) nie

wyjaśniają zachowania w pełni!

Podejście behaviorystyczne

• Co jest zachowanie?

Obserwowalna aktywność mięśni gładkich,

szkieletowych oraz gruczołów wydzielania

zewnętrznego i wewnętrznego – próbował

precyzować Hebb w latach 50-tych

• behavior ang. = zachowanie
• John Watson, twórca behavioryzmu:

psychologia „nauką o zachowaniu,

obserwowalnym dla wszystkich i porównywalnym

przez obserwację, celem zaś winno być

opisywanie, przewidywanie i kontrolowanie tego

zachowania”

• Formuła: S - R. potem, S – O - R

Podejścia w psychologii:

funkcjonalizm

• Rozważanie celów i funkcji procesów

umysłowych

• Pozostaje pod wpływem nauk biologicznych
• Karol Darwin: badanie procesów adaptacji,

przetrwania gatunku, różnic między

osobniczych

• Współczesna kontynuacja:
• Psychoewolucjonizm, szukający

PODSTAWOWYCH, UNIWERSALNYCH

właściwości natury ludzkiej, które

ukształtowały się jako środki ADAPTACJI

Psychologia poznawcza -

źródła

• Jest zapowiedzią była tzw. psychologia postaci

Gestalt

Max Wertheimer, Kurt Koffka, Wolfgang

Koehler zakładali:

Ludzie spostrzegają świat całościowo
Dowody:
Wykrycie zjawiska ruchu pozornego
Określenie praw organizacji świadomości

percepcyjnej :podział spostrzeganego na

figurę i tło, łączenie nieodległych elementów,

łączenie podobnych, „zamykanie”.

Psychologia poznawcza -

źródła

Najważniejsze twierdzenie psychologii postaci
1. Zasada pregnancji postaci-= tendencja

całości („postaci” )do zamykania się. Jest to
związane z tendencją (umysłu, mózgu) do
organizowania percepcji w taki sposób, by
spostrzeżenia tworzyły najbardziej (lub najlepiej)
zorganizowane, zamknięte i mające sens całości.

2. Człowiek jest istotą aktywną, która

przetwarza, porządkuje i kształtuje informacje.

Współcześnie psychologia postaci stanowi

podstawę działań terapeutycznych

Psychologia poznawcza

• Zakłada, że wszystkie procesy psychiczne można wyjaśnić

badając procesy poznawcze: spostrzeganie, kategoryzację
percepcyjną, uwagę, pamięć, przetwarzanie informacji,
myślenie, wyobraźnię i twórczość, a także emocje i
motywację

• N. p. poznawcze ujecie emocji [Ortony, Clore, Collins]

zakłada, że powstaje ona wówczas, gdy reprezentacja
poznawcza jakiegoś obiektu („inny człowiek”) zostaje
poddana ocenie ( „jest dobry”).

• N. p. poznawcze ujęcie motywacji [Dweck] głosi, ze rodzaj

celów jakie sobie stawimy i nasz skuteczność zależy od
przekonania na temat tego, czy uważamy świat za coś
stałego [tak myślą „teoretycy stałości”] czy coś zmiennego
[„teoretycy zmiany”].

Psychoanalityczny punkt widzenia

Wg Zygmunta Freuda – psychoanaliza to

teoria i metoda badania psychiki,

zakładająca istnienie jej warstwy

nieświadomej

1. Osobowość ma warstwę świadomą,

przedświadomą i nieświadomą

2. Motywacja ludzką sterują popędy, ich

źródłem jest energia psychiczna= libido

3. Struktura osobowości to id (popedy),

ego (realistyczne „ja’), super ego

(sumienie, wartości, normy)

Psychoanalityczny punkt widzenia

Karl Gustaw Jung
• Postulował istnienie nieświadomości

zbiorowej („pamięć kulturowa”)

• Libido ma charakter psychiczny
• Podział ludzi na ekstrawertyków i

introwertyków

Alfred Adler
• Uznawał potrzebę mocy i dominacji

za naczelny ludzki popęd i motyw

Psychologia humanistyczna

• Zakłada pozytywną wizję psychologii -

potrzebna koncepcja osoby dojrzałej i
zdrowej, wyjście poza paradygmat
przyrodniczy– G.W. Allport

• Wysuwa hipotezę, że istnieje specjalna

klasa motywacji ludzkiej

• Postuluje PODEJŚCIE ORGANICYSTYCZNE

[za Goldsteinem] głoszące, że człowiek
jest specyficzna całością psychofizyczną

Psychologia humanistyczna - Podejście organicystyczne

1. Jedność, oryginalność, spójność normalnej

osobowości

2. Organizm jest swoistą całością
3. Jednostka jest motywowana samorealizacją
4. Organizm ma wewnętrzne, potencjalne

zdolności do rozwoju

5. Ważne są nie tylko poszczególne funkcje

ale wszystkie czynności organizmu

6. Więcej można się dowiedzieć z badania

jednej osoby niż wielu

Podejście humanistyczne -

przykład

• Maslowa hipoteza „potrzeb rozwoju”

w odróżnieniu od „potrzeb
niedoboru”.

• Maslowa hipoteza samorealizacji
• „Kiedy wszystkie niższe w hierarchii

potrzeby zastana zaspokojone,
wówczas zachowanie jednostki
determinują całkowicie najwyższe
potrzeby rozwoju, czyli potrzeby
samorealizacji” (za: Madsen, s.442)