POBIERANIE
MATERIAŁÓW DO
BADAŃ

PLWOCINA – wykrztuszana wydzielina dróg

oddechowych pochodząca z oskrzeli, krtani i

nosa. Zawierają śluz, komórki i ewentualne

składniki patologiczne (na przykład krew,

bakterie, wydzielinę ropną). Plwocina nie

zawiera śliny pochodzącej z jamy ustnej.

CELE POBIERANIA PLWOCINY DO

BADANIA:

1. Badanie ogólne
- ocena dobowej ilości, barwy, gęstości,
domieszek, obecności pasożytów, sposób
układania się w naczyniu
2. Badanie bakteriologiczne
- określenie rodzajów drobnoustrojów
zawartych w plwocinie
- ustalenie antybiotykogramu)
3. Badanie cytologiczne
- ocena jakościowa i ilościowa składu
komórkowego
4. Badanie na obecność prątków gruźlicy

WSKAZANIA DO POBIERANIA

PLWOCINY DO BADANIA:

- podejrzenie o gruźlicę płuc
- zapalenie górnych i dolnych
dróg oddechowych
- ropień płuc
- rozstrzeń oskrzeli
- rak płuca

PRZECIWSKAZANIA DO DO

POBIERANIA PLWOCINY DO

BADANIA:

- chory wycieńczony osłabiony
- chory nieprzytomny
- stany ropne o obrębie jamy
ustnej i gardła

POWIKŁANIA/ZAGROŻENIA W CZASIE

POBIERANIA PLWOCINY DO BADANIA:

- przeniesienie drobnoustrojów, np. z jamy
ustnej, gardła na pobieraną plwocinę,
powodujące zafałszowanie wyniku
badania przez namnożenie innych bakterii
niż te, które wywołują proces chorobowy
- nieprzestrzeganie zasad aseptyki dające
fałszywy wynik fałszywie dodatni
- zakrztuszenie plwociną

STRUKTURA CZYNNOŚCI

I Czynności przygotowawcze

A.

Przygotowanie pielęgniarki:

1.

Zapoznanie się z zleceniem
lekarskim.

2.

Higieniczne umycie rąk.

3.

Założenie rękawiczek
jednorazowego użytku, okularów
ochronnych i maski na usta

B. Przygotowanie materiału, sprzętu
otoczenia:

1.

Przygotowanie zestawu: jałowy pojemnik
jednorazowego użytku lub jałowy, wielorazowy
pojemnik z ciemnego szkła o szerokim otworze,
płatki ligniny, przegotowana woda w kubku,
rękawiczki jednorazowego użytku, jednorazowa
maska na usta, okulary ochronne, miska
nerkowata.

2.

Przygotowanie otoczenia – stworzenie
warunków intymności, zadbanie o właściwą
wilgotność powietrza w pomieszczeniu.

C. Przygotowanie pacjenta:

1.

Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i przebiegu
zabiegu.

2.

Uzyskanie zgody pacjenta na pobranie materiału do
badania.

3.

Uzgodnienie z pacjentem sposobu i czasu wykonania
zabiegu.

4.

Poinformowanie pacjenta o:

o

Pobraniu plwociny rano po przebudzeniu;

o

Przestrzegania podstawowych zasad aseptyki;

o

Konieczności usunięcia protezy zębowej przed badaniem;

o

Konieczności ułożenia płasko rąk i lekko uciśnięcia rany
pooperacyjnej w czasie odkrztuszania u chorego po zabiegu
operacyjnym;

o

Sposobie odkrztuszania plwociny z głębokich odcinków płuc,
z użyciem przepony i tłoczni brzusznej, przed
odkrztuszeniem pacjent powinien wykonać głęboki oddech.

II Czynności właściwe:

1.

Ułożenie pacjenta w dogodnej pozycji – najlepiej
siedzącej.

2.

Umycie zębów.

3.

Przepłukanie jamy ustnej przegotowaną wodą.

4.

Osuszenie ust ligniną.

5.

Odkrztuszenie przez pacjenta plwociny do
przygotowanego pojemnika (po wykonaniu 2-3
głębokich oddechów).

6.

Obserwowanie pacjentów podczas badania.

7.

Natychmiastowe zamknięcie pojemnika, do którego
została odkrztuszona plwocina (niedotykanie brzegów i
wewnętrznej powierzchni zakrętki).

8.

Podanie pacjentowi wody do opłukania jamy ustnej.

9.

Osuszenie ust pacjenta lignina.

III. Czynności końcowe:

A.

Uporządkowanie materiału, sprzętu otoczenia:

1.

Uporządkowanie sprzętu po zabiegu.

2.

Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku
do utylizacji.

3.

Przeznaczenie sprzętu wielorazowego użtyku
do dezynfekcji.

B. Postępowanie z pacjentem:
1. Poinformowanie o przewidywanym terminie
otrzymania wyniku.

C. Czynności końcowe wykonywane przez
pielęgniarkę:

1. Podpisanie pojemnika z plwociną.
2. Higieniczne umycie rąk.
3. Udokumentowanie wykonania badania.
Dostarczenie materiału do laboratorium do 2 h od
pobrania, jeżeli jest to niemożliwe, można
przechować go w lodówce-nie dłużej niż kilka godzin
(opóźnienie w wysłaniu próbki do laboratorium jest
czynnikiem zaburzającym interpretacje wyniku).
Przed wysłaniem próbki plwociny do laboratorium
należy ocenić i opisać jej wygląd makroskopowy.

Właściwości plwociny i interpretacja
wyników:

Właściwości

Znaczenie kliniczne

Przezroczysta, bezbarwna ,lekko

wodnista, bezwonna

Prawidłowa

Przezroczysta, śluzowa, ciągnąca

się

Ostre zapalenie oskrzeli

(początkowy okres)

Żółtawa, śluzowa, niezbyt

ciągliwa

Ostre zapalenie oskrzeli (późny

okres)

Rdzawobrunatna, śluzowa ropna,

zapach zróżnicowany

Zapalenie płuc

Jasnoczerwona, surowicza,

pienista

Obrzęk płuc

Żółto-zielona, grudkowata,

zapach cuchnący gnilny

Gruźlica płuc

Żółta, brunatna, ropna,

zapach słodkawy, gnilny

Ropień płuc

Szklista, ciągliwa

Dusznica oskrzelowa

Przezroczysta, śluzowa, ropna,

duże objętości (50 ml dz), zapach

słodkawy, gnilny

Rostrzeń oskrzeli

Krwista

Zator płuc

Krążkowata – zawierająca kuliste

grudki śluzowo-ropne

Jamy w płucach (w przebiegu

gruźlicy lub w rostrzeni oskrzeli).

WSKAZÓWKI/ZASADY

1. Plwociny należy zbierać z dala od
innych osób
2. U pacjentów, którzy odkrztuszają
niewiele plwociny można pobudzić jej
produkcję poprzez oklepywanie klatki
piersiowej, drenaż ułożeniowy i
nawadnianie
3. Jeżeli pacjentowi nie udaje się
wykrztusić plwociny pomimo wysiłku
należy wykonać inhalacje 10% roztworem
NaCl w aerozolu ogrzanym do 50 st. C
4. Można przeprowadzać inhalacje z
preparatami upłynniającymi wydzielinę
oskrzelową tj. Flegamina, Acetylocysteina i
inne.
5. Dla celów badania cytologicznego
materiał może być dostarczony do
laboratorium w zamkniętym pojemniku
zawierającym 50-60% alkohol etylowy w
ilości co najmniej równej pobranej
wydzielinie
6. Pojemnik z plwociną w czasie jej
zbierania (gdy trwa ono cały dzień) należy
przechowywać szczelnie zamknięty w
temperaturze pokojowej

WYMAZ – materiałem

pobieranym do badania poprzez

wykonywanie wymazów jest

wydzielina gruczołów błony

śluzowej, np. gardła, nosa,

odbytu.

CELE POBIERANIA WYMAZÓW DO
BADANIA:

1. Badanie bakteriologiczne
- określenie rodzajów wyhodowanych z
wymazu drobnoustrojów
- ustalenie antybiotykogramu
2. Badanie cytologiczne
- ocena jakościowa i ilościowa składu
komórkowego
3. Badanie wirusologiczne
- określenie rodzajów wirusów zawartych w
wymazie
4. Badanie parazytologiczne
- określenie rodzajów pasożytów zawartych
w wymazie.

Wymaz z gardła:

Wskazania do pobierania wymazu z gardła:

1.

Zakażenia:



Górnych dróg oddechowych,



Przebiegające z wysypką,



Przebiegające z objawami ze strony OUN ( zapalenie mózgu,
opon mózgowo-rdzeniowych),



Przebiegające z zajęciem układu chłonnego,



Przebiegające z objawami ze strony układu sercowo-
naczyniowego,



Przebiegające z objawami ze strony układu pokarmowego,



Wewnątrzmaciczne płodu,



Okołoporodowe,



Występujące u osób poddanych leczeniu immunosupresyjnemu.

2. Stany zapalne i ropne błon śluzowych gardła.

Przeciwwskazania:



Silny odruch wymiotny

Powikłania/zagrożenia w czasie pobierania
wymazu z gardła:



Nieprzestrzeganie zasad aseptyki dające wynik
fałszywie dodatni



Mechaniczne uszkodzenia śluzówki gardła



Sprowokowanie wymiotów

STRUKTURA CZYNNOŚCI:

I.

Czynności przygotowawcze:

A.

Przygotowanie pielęgniarki:

1.

Zapoznanie się z zleceniem lekarskim

2.

Higieniczne umycie rąk

3.

Założenie maski na usta

4.

Założenie rękawiczek jednorazowego
użytku

B. Przygotowanie materiału, sprzętu, otoczenia:

1.

Przygotowanie sprzętu: jałowy kwacz (tzw.
wymazówka) w zestawie transportowym (+
probówka z podłożem) lub w jałowej probówce bez
podłoża, rękawiczki jednorazowego użytku,
jednorazowa maska na usta, szpatułki, 0,9% NaCl,
miska nerkowata, szklanka przegotowanej wody do
przepłukania ust.

2.

Przygotowanie otoczenia

C. Przygotowanie Pacjenta:

3.

Poinformowanie pacjenta o calu i przebiegu
badania,

4.

Uzyskanie zgody pacjenta,

5.

Poinformowanie pacjenta że przed pobraniem
wymazu można umyć zęby; wymaz należy pobrać
przed posiłkiem (ryzyko zanieczyszczenia próbki
bakteriami pochodzącymi ze spożywanego
pokarmu.

II. Czynności właściwe:

1.

Ułożenie pacjenta w zależności od jego możliwości,
najwygodniej; w pozycji siedzącej, z podparciem głowy,
którą kierujemy do źródła światła. Poproszenie o
przepłukanie jamy ustnej przegotowaną wodą.

2.

Rozpakowanie jałowe zestawu do pobrania wymazu –
wyjęcie jałowego kwacza z probówki.

3.

Zwilżenie kwacza jałowym roztworem 0,9% NaCl (jeśli
wymaz pobierany jest za pomocą zestawu bez podłoża
transportowego).

4.

Przeniesienie kwacza bezpośrednio nad miejsce pobrania
wymazu (w tym czasie nie należy mówić, kichać, kaszleć).

5.

Pacjent szeroko otwiera usta ( jeśli jest to dla niego trudne
można użyć szczękorozwieracza).

6.

Unieruchomienie języka, przez podtrzymywanie szpatułką.

7. Pobieranie wymazu ze zmienionych zapalnie
lub pokrytych wydzieliną okolic tylnej ściany
gardła, podniebienia lub migdałków, mocno
naciskając kwacz lub wykonując nim ruch
obrotowy; z krypt migdałkowych pobranie
próbki poprzez ostrożne wkręcanie końca
kwacza w głąb. Podczas pobierania wymazu z
gardła należy unikać dotykania kwaczem
zdrowo wyglądających śluzówek, języka,
języczka i śliny.
8. Wycofanie kwacza z pola widzenia.
9. Umieszczenie kwacza w jałowej probówce i
szczelne jej zamknięcie.

Czynności końcowe:

A.

Uporządkowanie materiału, sprzętu, otoczenia:

1. Uporządkowanie sprzętu po zabiegu.
2. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku
do utylizacji.
3. Przeznaczenie sprzętu wielorazowego użytku
do dezynfekcji.

B. Postępowanie z pacjentem:

1.

Poinformowanie pacjenta o przewidywanym
terminie otrzymania wyniku badania.

C. Czynności końcowe wykonywane przez
pielęgniarkę:

1.

Podpisanie probówki ( na skierowaniu na badania
należy umieścić informację o zażywanych przez
pacjenta lekach, przede wszystkim
antybiotykach), zamknięcie w naczyniu
transportowym i przekazanie materiału do
laboratorium w ciągu 2h od chwili pobrania
wymazu; w przeciwnym wypadku należy użyć
podłoża transportowego
np. Cary-Blaria. Przechowywać w temp. Pokojowej.

2.

Higieniczne umycie rąk.

3.

Udokumentowanie wykonania badania.

W jamie gardła pospolicie bytują
drobnoustroje, takie jak pneumokoki,
ziarenkowce (Neisseriaceae), pałeczki
hemofilne, pałeczki rodzaju Klebsiella,
gronkowce, moniliae i krętki
Plauta-Vincenta. Flora mieszana tworzy
korzystne związki symbiotyczne,
saprofityczne z organizmem człowieka.

WYMAZ Z ODBYTU

Wskazania do pobierania wymazu z odbytu:

1.

Zakażenia



Przebiegające z objawami ze strony układu pokarmowego,



Dolnych i górnych dróg oddechowych,



Przebiegające z wysypką,



Przebiegające z objawami ze strony OUN

2.

Zatrucie jadem kiełbasianym u niemowląt (botulizm).

3.

Ustalenie tożsamości nosiciela wydalającego drobnoustroje
chorób zakaźnych przewodu pokarmowego.

4.

Niemożność pobrania do badań próbki kału.

Powikłania/zagrozenia wymazu z odbytu:



Nieprzestrzeganie zasad aseptyki dajace wynik fałszywie dodatni.



Mechaniczne uszkodzenie śluzówki odbytu.

STRUKTURA CZYNNOŚCI

I.

Czynności przygotowawcze:

A.

Przygotowanie pielęgniarki:

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim.

2.

Higieniczne umycie rąk.

3.

Założenie rękawiczek jednorazowego uztyku.

B.

Przygotowanie materiału, sprzętu otoczenia:

1.

Przygotowanie sprzętu: jałowy kwacz (tzw.
Wymazówka) w zestawie transportowym
(probówka z podłożem) lub w jałowej probówce
bez podłoża, rękawiczki jednorazowego użytku,
maska na usta jednorazowego użytku, 0,9%
NaCl, miska nerkowata.

2.

Przygotowanie otoczenia-dobre oświetlenie,
zapewnienie warunków intymności.

C.

Przygotowanie pacjenta:

1.

Poinformowanie pacjenta o celu i przebiegu
badania.

2.

Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie
badania.

3.

Poinformowanie, że w przypadku pobrania
wymazu z odbytu na obecność owsików
pacjent nie powinien wcześniej się
podmywać, w innych przypadkach
powinien się umyć przed badaniem.

II. Czynności właściwe:

1.

Ułożenie pacjenta w możliwie najwygodniejszej pozycji
do badania: na boku z kończynami dolnymi przygiętymi
do tułowia lub w pozycji kolanowo-łokciowej bądź
ustawienie pacjenta w pozycji skłonu do przodu.

2.

Założenie maski na usta.

3.

Rozpakowanie jałowe zestawu do pobrania wymazu-
wyjęcie jałowo kwacza z probówki.

4.

Przeniesienie kwacza bezpośrednio na miejsce pobrania
wymazu ( w tym czasie nie należy mówić, nie kichać,
nie kaszleć), zachęcanie pacjenta do powolnego i
miarowego oddychania oraz rozluźnienia mięśni odbytu
z ewentualnym parciem na stolec:

a.

Wymaz z odbytu w kierunku badania bakteriologicznego:



Rozchylenie (lewa ręką) fałdów pośladkowych pacjenta,



Wprowadzenie (prawą ręką) kwacza poza zwieracz odbytu ( u
dorosłych na głębokość ok. 4-5cm., u dzieci mniej w
zależności od wieku),



Pobranie wymazu poprzez wykonanie ruchów obrotowych lub
zbierających (jeśli to możliwe na wymazówce powinien być
widoczny ślad kału).

b.

Wymaz z odbytu w kierunku badania parazytologicznego:



Posługiwanie się metodą wycieru według NIH Halla-wytarcie
okolic odbytu ruchami obrotowymi, zwilżonym wodą
celofanem nawiniętym na szklana pałeczkę.



Posługiwanie się metodą Grahama-użycie przezroczystego
przylepca celofanowego szerokości 2-2,5 cm., długości 5-7
cm, który strona klejącą nakłada się na okolice odbytu i po
jej otarciu nakleja się na szkiwo podstawowe.

6.

Wycofanie kwacza z pola pobrania.

7.

Umieszczenie kwacza w jałowej probówce i
szczelne jej zamknięcie.

III. Czynności końcowe –

patrz:

Pobranie wymazu z gardła
W przypadku podejrzenia Czerwonki
badany materiał musi być dostarczony
do laboratorium na podłożu
transportowym.

Prawidłowe wartości:

Flora bakteryjna typowa dla jelita grubego
to drobnoustroje z rodzaju: Bacteroides,
Lactobacillus, Clostridium, Escherichia,
Proteus i gatunku Streptococcus faecalis.
Stwierdza się również grzyby, natomiast
brak jest gronkowców. Obraz ten jest
bardzo ogólny, ponieważ flora bakteryjna
jelit zależy od wielu czynników, m.in.
sposobu odżywiania, cech indywidualnych i
ogólnej kondycji człowieka.