Układ dokrewny, hormonalny układ,
wewnątrzwydzielniczy układ, drugi
poza układem nerwowym układ
regulujący i koordynujący czynności
rozmaitych części ciała u zwierząt
wyższych, ogół narządów i tkanek
wytwarzających do krwi lub chłonki
swoiste substancje chemiczne zwane
hormonami, oddziaływujące
specyficznie na pewne określone
komórki.

Choroby układu hormonalnego

Jakub Matuszczak IB

Układ hormonalny

Jakub Matuszczak IB

Jak z każdym układem w ciele człowieka

wiążą się też różne choroby. Niektóre

bardziej groźne, niektóre mnie. Dlatego też i

w układzie hormonalnym występuje wiele

chorób , postaram się dziś je po trochu

przybliżyć . Oto najważniejsze z nich.

Jakub Matuszczak IB

1) Karłowatość – Spowodowana
np. zbyt małą ilością hormonu
wzrostu w okresie wzrostu lub
brakiem receptora dla tego
hormonu w przysadce. (wzrost
poniżej 3 centyla odpowiednio dla
wieku i płci ,dzieciństwo),
objawiająca się szczególnie
niskim wzrostem [poniżej 140-
150 cm].

I. Przysadka mózgowa:

Jakub Matuszczak IB

I. Przysadka mózgowa:

Jakub Matuszczak IB

2) Gigantyzm – Przeciwieństwo karłowatości,
czyli nadmiar hormonu wzrostu i bardzo wysoki
wzrost człowieka . Ogromne rozmiary ciała na
skutek nadmiernego wzrostu całego kośćca i
masy tkanek, mocno przekraczającego normy dla
danej rasy.U ludzi, gigantyzm jest chorobą
objawiającą się nadmiernym wzrostem ciała
(powyżej 97 centyla dla danej populacji).
Wyróżnia się dwie zasadnicze odmiany
gigantyzmu: gigantyzm przysadkowy i gigantyzm
eunuchoidalny. Nadmierny wzrost może być też
objawem innych chorób, jak: zespół Marfana,
zespół Beckwitha i Wiedemanna, zespół
Sotosa.

I.

Przysadka

mózgowa:

Jakub Matuszczak IB

A)Gigantyzm
przysadkowy -
nadczynność w
wydzielaniu
hormonu wzrostu
przez przysadkę
mózgową
spowodowane
gruczolakiem
przysadki lub
powstałe na
skutek
nadmiernego
pobudzania
przysadki przed
podwzgórzowy
hormon GHRH.
Wzrastanie jest
równomierne a
wiek kostny
prawidłowy

I.

Przysadka

mózgowa:

Jakub Matuszczak IB

I. Przysadka mózgowa:

B)Gigantyzm
eunuchoidalny -
spowodowany
niedoborem
hormonów płciowych.
Przyczyną
nadmiernego wzrostu
jest opóźnione
kostnienie chrząstek
nasadowych
spowodowane
obniżonym poziomem
estrogenów, które są
głównym czynnikiem
wpływającym na ich
mineralizację.
Nadmierny wzrost
objawia się późno.
Wiek kostny jest
opóźniony. Opóźnione
jest również
dojrzewanie płciowe.

Jakub Matuszczak IB

I.

Przysadka

mózgowa:

3)

Akromegalia – choroba

spowodowana nadmiernym
wydzielaniem hormonu wzrostu
(somatotropiny) przez hormonalnie
czynnego gruczolaka komórek
kwasochłonnych przedniego płata
przysadki mózgowej. Akromegalia
występuje u osób dorosłych, u
których skończony został proces
wzrastania kości, a nasady kości
długich uległy mineralizacji i
zrośnięciu. U dzieci i młodzieży
nadmiar hormonu wzrostu powoduje
gigantyzm, odróżniający się od
akromegalii nadmiernym wzrostem
kości długich.

Jakub Matuszczak IB

I.

Przysadka

mózgowa:

4)Gruczolak przysadki- gruczolaki to
nowotwory wywodzące się z komórek
dokrewnych przysadki mózgowej .Wyróżnia
się:
A) gruczolaki przysadki obojętnochłonne
-powoduje liczne zaburzenia hormonalne
wynikające z niedoczynności przysadki m. in.
zespół tłuszczowo-płciowy (zanik czynności
płciowych, charakterystyczne tycie,
osłabienie, obniżenie ciśnienia krwi).
B) gruczolaki przysadki kwasochłonne,
-powodujące w okresie wzrostu gigantyzm, po
tym okresie akromegalię.
C) gruczolaki zasadochłonne powodują
chorobę Cushinga. Objawy towarzyszące
gruczolakom przysadki: bóle głowy,
niedowidzenie połowicze dwuskroniowe
wskutek ucisku skrzyżowania wzrokowego
(nerw czaszkowy II wzrokowy) oraz
zaburzenia wewnątrzwydzielnicze. Leczenie
operacyjne i naświetlanie rtg .

Jakub Matuszczak IB

II. Tarczyca

1) Gravesa-Basedowa –
choroba wywołana
nadmiernym wydalaniem
tyroksyny, objawiająca się
powiększeniem tarczycy,
szybkim męczeniem,
niepokojem.

Schorzenie

autoimmunologiczne o
podłożu genetycznym,
które najczęściej objawia
się nadczynnością tarczycy.
Charakterystyczną cechą
jest obecność przeciwciał
anty- TSHR (skierowanych
przeciwko receptorom dla
TSH).

Jakub Matuszczak IB

II. Tarczyca

2)Wole– powiększenie tarczycy wywołane przez różne
czynniki.

a)Umiejscowienie:
-szyjne – zlokalizowane w obrębie szyi
- zamostkowe – wyczuwalne na szyi,
schodzi dolnymi biegunami za mostek
- śródpiersiowe – dolnymi biegunami sięga
do śródpiersia, może się mieścić zarówno w
śródpiersiu przednim jak i tylnym
b)Czynność
- obojętne –wydzielanie hormonów tarczycy
nie ulega większemu zaburzeniu
- nadczynne –hormony tarczycy wydzielane
są w nadmiarze
- niedoczynne – występuje niedobór
hormonów tarczycy

Jakub Matuszczak IB

II. Tarczyca

c)Budowa makroskopowa
- miąższowe – utworzone przez miąższ tarczycy
- guzkowe – wyczuwalne guzki w gruczole
- miąższowo-guzkowe – wyczuwalne guzki oraz
powiększony miąższ

Jakub Matuszczak IB

II. Tarczyca

3.1)Nadczynność tarczycy, hipertyreoza
-chorobowy będący wynikiem nadmiernej
produkcji hormonów tarczycy. Rzadziej
nadczynność tarczycy powstaje na skutek
leczenia nadmiernymi dawkami hormonów
tarczycy, zaburzeń w ich obwodowym
metabolizmie lub upośledzonej czynności
wiążących je receptorów.

3.2)Niedoczynność tarczycy– choroba ludzi i
innych zwierząt spowodowana niedoborem
hormonów tarczycy, prowadzącym do spowolnienia
procesów metabolicznych.

Jakub Matuszczak IB

III. Gruczoły przytarczyczne:

1)Tężyczka– stan patofizjologiczny, objawiający się nadmiernym
skurczem mięśni. Występuje przy hipokalcemii. Przy znacznej
hipokalcemii (Ca

2+

< 7 mg/dl) występują parestezje, skurcze

mięśni szkieletowych z przewagą zginaczy kończyn górnych i
prostowników kończyn dolnych. Inne objawy, tzw. równoważniki
tężyczki to skurcz naczyń wieńcowych skutkujący objawami
dusznicy bolesnej, brzusznych, mózgowych (powodujący
migreny, zaburzenia świadomości, TIA), obwodowych (rzekomy
zespół Raynauda), skurcz głośni oskrzeli, powiek, światłowstręt
oraz podwójne widzenie.

Jakub Matuszczak IB

III. Gruczoły przytarczyczne:

2) Odwapnienie kości – wywołane nadczynnością tych gruczołów,
objawy to: osłabienie mięśni, zmiany w innych układach.

3.1)Nadczynność gruczołów
przytarczycznych - Stan chorobowy zależy od
nadmiernego wydzielania parathormonu (PTH)
przez gruczolakowato przerosły gruczoł
przytarczyczny. W następstwie tego dochodzi do
podwyższenia stężenia wapnia (Ca) i
zmniejszenia fosforu (P) w osoczu z
następowymi zmianami przede wszystkim w
układzie kostnym (rozległe odwapnienia, a
nawet złamania kości), moczowym i w
przewodzie pokarmowym.

Jakub Matuszczak IB

III. Gruczoły przytarczyczne:

3.2)Niedoczynność gruczołów przytarczycznych jest stanem
chorobowym, którego objawy kliniczne są wa runkowane niedoborem
hormonu tych gruczołów. Skutkiem niedoboru parathormonu jest małe
stężenie wapnia, a zwiększone fosforu w osoczu krwi i w konsekwencji
tego obraz kliniczny tężyczki. Zmiany biochemiczne sprzyjają
wzmożeniu pobudliwości nerwowo-mięśniowej. Jednocześnie obserwuje
się - w przeciwieństwie do nadczynności -wzmożone odkładanie wapnia
w kościach i w tkankach miękkich (np. w jądrach podstawy mózgu).

Jakub Matuszczak IB

IV. Trzustka

Jakub Matuszczak IB

IV. Trzustka

1)Cukrzyca – grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się
hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi)
wynikającą z defektu produkcji lub działania insuliny wydzielanej
przez komórki beta trzustki. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z
uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych
narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń
krwionośnych. Ze względu na przyczynę i przebieg choroby,
można wyróżnić

cukrzycę typu 1, typu 2, cukrzycę ciężarnych i

inne.

Jakub Matuszczak IB

IV. Trzustka

1.1)Hipoglikemia
(inaczej
niedocukrzenie)–
stan, w którym ilość
glukozy we krwi
(poza żyłą wrotną)
spada poniżej
55 mg/dl
(3,0 mmol/l)Pełnoobj
awowa hipoglikemia
występuje zwykle
przy stężeniu poniżej
2,2 mmol/l
(40 mg/dl) jednak
pierwsze objawy
rozpoczynają się
zazwyczaj stężeniu
poniżej 2,8 mmol/l
(50 mg/dl), a u
cukrzyków nawet
przy wyższych
wartościach.
Hipoglikemia może
być przyczyną
śmierci.

Jakub Matuszczak IB

IV. Trzustka

1.2)Hiperglikemia -
zbyt wysoki poziom cukru
we krwi. Do objawów
hiperglikemii należą:
nadmierne pragnienie,
wysychanie w ustach,
częstomocz, chudnięcie,
nadmierna senność.
Najczęściej powodem jest
niezdiagnozowana lub źle
kontrolowana cukrzyca. U
ludzi z cukrzycą taka
sytuacja może wynikać z
niewystarczającej ilości
insuliny,
insulinooporności,
przejadania się, zbyt
małej aktywności
fizycznej, choroby,
infekcji, urazu lub
zabiegu operacyjnego.
Rzadziej wynika z infekcji
choroby
endokrynologicznej
(akromegalia, Zespół
Cushinga).

Jakub Matuszczak IB

V. Nadnercza

Jakub Matuszczak IB

V. Nadnercza

1) Hiperaldosteronizm
Jest wynikiem nadmiernego
wydzielania aldosteronu. Pod
jego wpływem nerki wydalają
mniej wody i sodu, a więcej
potasu. Choroba dotyka osoby
w wieku 30–50 lat. Częściej są
to kobiety. Schorzeniu sprzyja
niewydolność krążenia,
marskość wątroby, doustne
środki antykoncepcyjne, leki
moczopędne, które
przyśpieszają wydalanie
potasu. Powodem szybszego
wydzielania aldosteronu może
być też nieleczone nadciśnienie
tętnicze, schorzenia nerek,
guz chromochłonny.

» Objawami choroby są:
osłabienie mięśni,
zmęczenie, drętwienie
ramion, dłoni, nóg i stóp,
zwiększone pragnienie,
potrzeba oddawania moczu
w nocy, przemijające
porażenie i kurcze mięśni,
zaburzenia widzenia, bóle
głowy oraz nadciśnienie
tętnicze z wysokimi
wartościami ciśnienia
rozkurczowego.

Jakub Matuszczak IB

V. Nadnercza

2)Choroba Addisona - Polega na postępującym niszczeniu gruczołów
nadnerczowych. Schorzenie może wystąpić w każdym wieku, równie
często u mężczyzn, jak i u kobiet. Jego przyczyna nie jest dokładnie
poznana, ale lekarze przypuszczają, że jest to choroba
autoimmunologiczna. Do uszkodzenia nadnerczy może dojść wskutek
gruźlicy, chorób przysadki lub nowotworowych. Niewydolność nadnerczy
może ujawnić się po odstawieniu stale przyjmowanych sterydów.

» Objawy, które narastają dość wolno, wynikają ze zbyt niskiego stężenia
hormonów produkowanych w korze nadnerczy. Są to: osłabienie i
zmęczenie, brak łaknienia, chudnięcie, bóle brzucha, nudności, wymioty,
biegunka, nadmierny apetyt na sól, spadek ciśnienia tętniczego krwi,
zwłaszcza po zmianie pozycji z leżącej na stojącą, ściemnienie skóry (niby
opalenizna) na odsłoniętych częściach ciała, przyciemnienie blizn i
piegów, wypadanie włosów, stałe odczuwanie zimna i częste zmiany
nastroju.

Jakub Matuszczak IB

V. Nadnercza

3)Zespół
Cushinga -Jest to
nadczynność  kory
nadnerczy.
Wywołuje ją
nadmiar
kortykosterydów.
Jeśli przyczyną
schorzenia jest
choroba nadnerczy,
wówczas mówimy o
zespole Cushinga, a
jeżeli przysadka
mózgowa, która
steruje pracą
nadnerczy – o
chorobie Cushinga.
Schorzenie może
wywołać przewlekłe
przyjmowanie
sterydów.

» Objawem jest otyłość z gromadzeniem się
tłuszczu na tułowiu i karku, różowe rozstępy na
skórze, nalana twarz z obrzękniętymi powiekami,
jaskrawoczerwone rumieńce na policzkach,
nadmierne owłosienie u kobiet, łojotok i trądzik,
nadciśnienie tętnicze, osłabienie mięśni, wyraźne
zmiany nastroju, zaburzenia miesiączkowania,
bóle kości i niska odporność na infekcje.

Jakub Matuszczak IB

V. Nadnercza

4)Guz chromochłonny
Tostwór zbudowany z komórek rdzenia nadnerczy. W ponad 90 proc.
przypadków ma charakter łagodny i nie daje przerzutów. Zwykle rozwija się
u osób w wieku 30–50 lat. Przyczyna choroby nie jest znana, choć część
przypadków ma podłoże genetyczne (rodzinne występowanie nowotworów
narządów wydzielania wewnętrznego, np. tarczycy). Schorzenie ujawnia się,
gdy dochodzi do zwiększonego wydzielania adrenaliny i noradrenaliny.

» Wtedy pojawiają się
napadowe kołatania serca
po wysiłku, nadwrażliwość
na zimno, nerwowość,
wewnętrzne drżenia, lęk,
stałe odczuwanie głodu,
osłabienie. Mogą też
wystąpić zlewne poty,
nagły wzrost ciśnienia z
silnym bólem głowy oraz
ból w klatce piersiowej.

Jakub Matuszczak IB

VI.Podwzgórze

1)Jatrogenne uszkodzenia
podwzgórza-
W wyniku leczenia
operacyjnego lub radioterapii
nowotworów ośrodkowego
układu nerwowego może dojść
do jatrogennego uszkodzenia
podwzgórza i niedoczynności
przysadki. Najczęściej sam guz
prowadzi do nieodwracalnego
uszkodzenia podwzgórza.
Niekiedy wielkość guza i jego
inwazyjność są przyczyną
pogorszenia czynności
hormonalnej lub nasilenia
zaburzeń widzenia przy próbie
radykalnego usunięcia
nowotworu.

Jakub Matuszczak IB

VI.Podwzgórze

2) Zapalenie - pierwotne
(autoimmuno), wtórne
(infekcje, ziarnikowatość),

mogą przypominać guz i
powodować zarówno tzw. efekt
masy, jak i różne zaburzenia
czynności podwzgórza i
przysadki, a szczególnie często
hiperprolaktynemię i moczówkę
prostą
3)Zaburzenia dziedziczne,
zaburzenia naczyniowe –
krwawienie do guzów, udary
niedokrwienne, Objawy
występują w wielu zespołach o
podłożu genetycznym. Wspólną
cechą tych zespołów jest brak
gonadoliberyny (GnRH) i
kliniczny obraz wtórnego
hipogonadyzmu
hipogonadotropowego

4)Urazy głowy-Urazy mogą
spowodować wystąpienie
moczówki prostej, bólu głowy
i różnych zespołów objawów
wegetatywnych i zaburzeń
hormonalnych, które rozwijają
się najczęściej nagle w wyniku
samego stłuczenia, złamań
kostnych i krwawień
pourazowych, albo stopniowo,
w długim odstępie czasu po
urazie.
Uszkodzenie podwzgórzowego
ośrodka pragnienia przy
współistnieniu moczówki
prostej stanowi powikłanie
groźne dla życia chorego,
gdyż prowadzi do
niekontrolowanego
odwodnienia organizmu i
trudnych do wyrównania
zaburzeń elektrolitowych.

Jakub Matuszczak IB

VI.Podwzgórze

Jakub Matuszczak IB

PAMIĘTAJ : Układ hormonalny jest
bardzo ważnym układem i trzeba o
niego „dbać”, ponieważ nawet małe
zachwianie wytwarzania któregoś
hormonu już zakłóca równowagę
fizjologiczną organizmu i prowadzi
do choroby.

Jakub Matuszczak IB

Dziękuję za uwagę .