UKŁAD DOPEŁNIACZA

mgr Joanna Moczydłowska

FILOGENETYCZNIE UKŁAD

DOPEŁNIACZA WRAZ Z

KOMÓRKAMI ŻERNYMI

NALEŻY DO NAJSTARSZYCH

MECHANIZMÓW

NIESWOISTEJ ODPORNOŚCI

PRZECIWKO

MIKROORGANIZMOM

Odpowiedź nieswoista



Bardzo szybka, nie wymaga wstępnej aktywacji



Receptory rozpoznające drobnoustroje są
niezmienne w ciągu życia osobnika



Jest selektywna- celem ataku nie są własne
cząsteczki



Nie pozostawia po sobie trwałej pamięci
immunologicznej



Rozwija się niezależnie od odpowiedzi swoistej

Odporność nieswoista



Bariery anatomiczne



Fagocytoza



Neutrofile



Monocyty/Makrofagi



Układ dopełniacza



Komórki NK



Zapalenie

 Przeciwciała potrafią precyzyjnie rozpoznawać
antygeny obecne na powierzchni mikroorganizmów

przenikających do naszych tkanek i połączyć się z tymi

antygenami.

Jednak same nie są w stanie by je zniszczyć.

Układ komplementu

Układ komplementu cd.

Ta druga rola przypada różnym czynnikom
nieswoistym:

 dopełniaczowi, który doprowadza do
zabicia intruzów,

 komórkom żernym, które fagocytują i
wewnątrzkomórkowo niszczą drobnoustroje.

Układ dopełniacza

(komplementu):



Należy do odporności nieswoistej, gdyż sam nie
rozpoznaje precyzyjnie antygenów.



Aktywowany jest przynajmniej w klasycznej
odpowiedzi przez przeciwciała.



Nazwa jego pochodzi ,gdyż stanowi on dopełnienie
roli przeciwciał.



Jest bardzo ważnym elementem obrony
p/zakaźnej

.

Układ dopełniacza cd. :



Obejmuje on, wliczając czynniki regulujące,
60 białek rozpuszczalnych i błonowych,  



Oznaczonych najczęściej literą C i
odpowiednimi cyframi,



C1r, C1s, czynnik D oraz kompleksy C4b2a,
C4b2a3b, C3bBb, C3Bb3b mają aktywność
proteaz ( co oznacza się dodatkowo poziomą
kreską nad ich symbolem)

Układ dopełniacza cd.



Większość białek aktywowana jest w

określonej kolejności w reakcji łańcuchowej

przez kompleksy Ag-Ab, wywierając swój

efekt głównie w stosunku do błony

komórkowej.

Dopełniacz w stosunku do

błony komórkowej powoduje:



Rozpuszczenie i rozpad( bakterioliza
,cytoliza),



Chemotaksje, która polega na
przemieszczaniu się komórek w kierunku
wyznaczonego przez stężenie czynnika
zwanego chemotaktycznych,



Degranulację, polegająca na uwolnieniu
ziaren przez komórkę.

FUNKCJE UKŁADU DOPEŁNIACZA:



Układ komplementu hamuje precypitację
kompleksów immunologicznych,



Indukuje częściowe rozpuszczenie już
wytrąconych kompleksów,



Ułatwia ich usuwanie przez komórki żerne.

C3b,C4b,
iC3a

C5a,
C3a,
C4a

C5b-9
(MAC)

Funkcja układu dopełniacza cd.



Opsonizacja :



C3b,



C4b

Funkcja układu dopełniacza

cd.



Chemotaksja i aktywacja
leukocytów (głównie neutrofile) :



C5a,



C3a,



C4a

Funkcja układu dopełniacza

cd.



Zabijanie komórek
bakteryjnych i jądrzastych
zakażonych:



C5b-9 (kompleks MAC).

Funkcje dopełniacza cd.



Wzmaganie odpowiedzi
humoralnej:



C3b i C4b połączone kompleksem
Ag-Ab wiązane przez receptor
CR2 na limfocytach B

.

Funkcje dopełniacza cd.



Rozwój pamięci
immunologicznej:



C3b i C4b połączone kompleksem
Ag-Ab wiązane przez receptor CR2 i
CR3 na komórkach dendrytycznych

Funkcje dopełniacza cd.



Usuwanie komórek apoptotycznych:



C1q,



Fragmenty składników C3 i C4,



Properdyna .

Funkcje dopełniacza cd.



Usuwanie kompleksów
immunologicznych:



C1q



Fragmenty składników C3 i C4

Funkcje dopełniacza cd.



Aktywność kininopodobna –
C2a



Wzrost przepuszczalności naczyń,



Skurcz mięśni gładkich

Funkcje dopełniacza cd.



Indukcja syntezy metabolitów kwasu
arachidonowego.



Zwiększanie przepuszczalności
naczyń ,



Anafilaksja – C5a,C3a,C4a

Anafilaksja



Reakcja anafilaktyczna, wstrząs anafilaktyczny
to rodzaj reakcji alergicznej typu
natychmiastowego, która ma miejsce po ponownej
ekspozycji na alergen. 



Spowodowana przez szybkie uwalnianie mediatorów
preformowanych i wytwarzanych m.in. Histaminy,
metabolitów kwasu arachidonowego i
przeciwciał IgE z komórek tucznych i bazofili,

Anafilatoksyny- C5a> C3a> C4a



Są to polipeptydowe składniki dopełniacza



Właściwości chemotaktyczne wobec monocytów i
neutrofili :



C5a- neutrofile



C3a,C5a- monocyty



C3a- chemotaktycznie na eozynofile i bazofile



Stymulują one syntezę metabolitów kwasu
arachidonowego w wielu komórkach np. leukotrienów
w komórkach tucznych czy makrofagach

Anafilatoksyny



Wywołują degranulację komórek tucznych i
bazofilów oraz uwalniania z nich preformowanych
mediatorów anafilaksji takie jak:



histaminę,



proteoglikany,



naturalne proteazy serynowe(tryptaza,chymaza),



metaloproteinazy



kwaśne hydrolazy,



TNFα,



Skurcz mięśni gładkich,



Wzrost przepuszczalności ściany naczyń.

Anafilatoksyny



Najsłabszą anafilatoksyną jest C4a,



Najefektywniejszą C5a, ok. 200 razy
efektywniejsza w indukcji uwalniania
histaminy i obkurczania mięśniówki gładkiej
niż C3a, i około 2000 razy silniejsza od C4a,



Stężenie C3a w osoczu 20-krotnie wyższe niż
C5a.

Anafilatoksyna-C5a



Aktywuje komórki żerne, zwiększając ich
właściwości fagocytarne (stymuluje ekspresję
CR1 i CR3) i bakteriobójcze,



Stymuluje uwalnianie z makrofagów cytokin
takich jak: IL-1, IL-6 oraz czynnik martwicy
nowotworu (TNF).

Anafilatoksyna- C3a



Hamuje syntezę przeciwciał ,



Indukuje uwolnienie enzymów lizosomalnych
z neutrofilów.

Układ dopełniacza- jako pomost

miedzy odpornością nieswoistą a

swoistą



Tradycyjnie stanowi komponentę odporności
nieswoistej- wrodzonej,



Może aktywować komórki odpowiedzi
swoistej jak, limfocyty T czy B

Układ dopełniacza



Wpływa na zachowanie homeostazy- stałości
środowiska wewnętrznego poprzez:



Eliminację komórek uszkodzonych,



Usuwanie kompleksów immunologicznych.

TRZY DROGI AKTYWACJI

DOPEŁNIACZA:

1.

KLASYCZNA

2.

ALTERNATYWNA

3.

LEKTYNOWA

Schemat przedstawia aktywację do momentu powstania
konwertazy C3 rozkładającej składnik C3

Klasyczna droga aktywacji

dopełniacza



W warunkach fizjologicznych C1 znajduje się
w formie dwóch odwracalnie łączących się ze
sobą podjednostek C1q i tetrameru C1r2s2,



Po związaniu p/ciała klasy IgG (z wyjątkiem
IgG4) lub IgM z antygenami komórki
docelowej, na jej powierzchni są aktywowane
w określonej kolejności składniki dopełniacza.

Klasyczna droga aktywacji
dopełniacza



Aktywację zapoczątkowuje przyłączenie się
C1q do związanej z antygenem- zmienionej
konformacyjnie immunoglobuliny.



Miejsce łączące się z C1q znajdują się w
drugiej domenie łańcucha ciężkiego IgG1.



Najskuteczniej aktywują dopełniacz IgG1, z
kolei IgG3 wiąże najwięcej cząsteczek C1q.

Klasyczna droga aktywacji
dopełniacza



Cząsteczka C1q składa się z sześciu
identycznych podjednostek, a w każdej można
wyróżnić główkę i kalogenopodobny ogonek.



C1q łączy się główkami z p/ciałami ulegając
zmianom konformacyjnym i następnie łączy
się z C1r i C1s.

Klasyczna droga aktywacji
dopełniacza



C1q przyłączony do p/ciała tkwiącego w
kompleksie z antygenem z większą siłą wiąże
się z C1r2s2.



Zmiana konformacyjna w obrębie C1q
indukuje zmianę konformacyjną w obrębie
C1r eksponując miejsce enzymatyczne o
właściwości proteazy serynowej.

Klasyczna droga aktywacji
dopełniacza



Aktywny C1r aktywuje następnie nieczynny
C1s do aktywnego C1s o właściwościach
proteazy serynowej.



W trakcie aktywacji C1r i C1s z proenzymów
stają się enzymami.

Klasyczna droga aktywacji
dopełniacza



Ten łańcuch aktywacji jest

charakterystyczny

dla układu dopełniacza:



gdzie zmiana konformacyjna w obrębie
jednego składnika aktywuje właściwości
proteolityczne kolejnego składnika



lub nadaje mu zdolność połączenia się z
nastopnym składnikiem w łańcuchu aktywacji.

Klasyczna droga aktywacji
dopełniacza

C1(q+r
+s)

Kompleksy
antygen IgG

C1(q+r+s)

Klasyczna droga aktywacji
dopełniacza-

C1s rozkłada C4 na C4a i

C4b.

C1(q+r+s)

Kompleksy antygen IgG

C1(q+r+s)

C4

C4
a

C4b

Klasyczna droga aktywacji
dopełniacza

C4b łączy się kowalencyjnie z błoną
komórkową i wiążą C2,

Związany z C4b składnik C2 rozkładany jest
przez C1s do C2a i C2b,

Powstaje połączony z błoną kompleks
C4bC2a, który ma właściwości proteolityczne
i nazywa się

konwertazą C3 drogi klasycznej.

Kompleksy antygen IgG

C1(q+r+
s)

C1(q+r+
s)

C4+C
2

C4b2
a

Klasyczna droga aktywacji
dopełniacza

•Konwertaza C3

rozkłada C3 na C3a i C3b,

•C3b łączy się z błoną komórki docelowej wiążąc
się z C4b2a i powstaje

kompleks C4b2a3b

,

który nazywa

się konwertazą C5 srogi

klasycznej.

Kompleksy antygen IgG

C1(q+r
+s)

C1(q+r+s)

C4+C
2

C4bC
2a

C4bC2a
3b

C3

C3
a

C3b

Klasyczna droga aktywacji
dopełniacza

Konwertaza C5 rozkłada składnik C5 do
C5b i C5a

Kompleksy antygen-
IgG

C1(q+r+
s)

C1(q+r+
s)

C4+C
2

C4bC
2a

C4b2a3
b

C3

C3a

C3b

C5

C5
a

C5b

Aktywatory drogi klasycznej:



Kompleksy immunologiczne klasy z IgM



IgG



Białko CRP



Polinukleotydy(związki powstające w wyniku
połączenia nukleotydów wiązaniami
fosfodwuestrowymi; z łańcuchów
polinukleotydowych są zbudowane kwasy
nukleinowe)



Niektóre wirusy RNA



Lipid A endotoksyn

ALTERNATYWNA DROGA

AKTYWACJI DOPEŁNIACZA

Uczestniczą czynniki B,D,H,I,P i składnik C3
dopełniacza.

Inicjowana bez udziału p/ciał.

Aktywacja zachodzi spontanicznie.

Aktywacja dopełniacza tą drogą ma znaczenie dla
szybkiej odpowiedzi przeciwko inwazji
mikroorganizmów, zanim rozwinie się bardziej
precyzyjna i skuteczna lecz wolniejsza odpowiedź
swoista i powstaną swoiste p/ciała.

ALTERNATYWNA DROGA

AKTYWACJI DOPEŁNIACZA



Podczas aktywacji drogi alternatywnej
czynnik B wiąże się w obecności jonów
magnezu z formą C3 określaną jako C3(H2O),
która jest C3b-podobną pobudzoną formą C3.



Czynnik D obecny w formie aktywnej w
surowicy powoduje rozłożenie czynnika B na
Bb i Ba.

C3(H2
O)

B
Ba

D

C3(H2O)Bb

Alternatywna droga

dopełniacza



Powstaje C3(H2O)Bb początkowy w stanie
rozpuszczalnym kompleks konwertazy.



Rozkłada ona C3 do C3b i powstaje

C3bBb

czyli ostateczna i przymocowana do błony
konwertaza C3 drogi alternatywnej która
rozkłada kolejne C3.

C3(H2O)

C3(H2O)Bb

B

D

Ba

C3bBb

P

C3

Alternatywna droga dopełniacza



Kompleks

C3bBb

rozkłada kolejne C3 do C3b,



Następnie przyłącza C3b i powstaje kompleks

C3bBb3b,

który jest

konwertazą C5 drogi

alternatywnej.

C3(H2O)

C3(H2O)Bb

C3bBb

P

C3bBb3b

B
Ba

D

Początkowa
konwertaza
C3

Ostateczna
konwertaza C3

Konwertaza C5

C3

C3
b

Alternatywna droga- properdyna



Stabilizuje konwertazę C3,



Chroni przed czynnikami H i I,



Może inicjować drogą aletrantywną aktywacji
dopełniacza,



Ułatwia fagocytozę i eliminację komórek
apoptotycznych,



Wraz z C1q może zmniejszać ryzyko
autoimmunizajcji.

Aktywatory drogi alternatywnej:



Bakterie G(+) i G(-)



LPS



Endotoksyna



IgA, IgG4, IgE



Zymosan( grzyby)



Wirusy



Dextran



Komórki nowotworowe

LEKTYNOWA DROGA AKTYWACJI

DOPEŁNIACZA



Inicjowana głównie przez białko wiążące
mannozę zwane także lektyną wiążącą
mannozę- MBL.



MBL (należy, obok białek A i D surfaktantu
płucnego i konglutyniny, do tzw. kolektyn,
które są białkami o podobnej budowie
zdolnymi do wiązania oligosacharydów na
powierzchni różnych mikroorganizmów).

LEKTYNOWA DROGA
AKTYWACJI DOPEŁNIACZA cd.



MBL wykazuje dwie zasadnicze funkcje:



aktywuje dopełniacz



dzięki odpowiednim receptorom dla tego
białka na makrofagach ułatwia fagocytozę
opłaszczonych przez siebie mikroorganizmów.

Lektyna wiążąca mannozę

-MBL



Wiąże fukozę, mannozę i N –
acetyloglukozaminę na wielu drobnoustrojach
.



Aktywuje proteazy serynowe MASP-1 i
MASP-2

Lektynowa droga aktywacji
dopełniacza



W wyniku aktywacji MASP-2 ma
zdolność rozkładania C4 i C2, a MASP-
1 C2 i bezpośrednio C3.



MASP-3 spełnia rolę regulatorową w
tej aktywacji.

C2

C2
a

C2b

MASP-1 i
MASP-2

C4

C4a

C4b

MASP-2

Rola MASP-1,-2

Inne cząsteczki aktywujące
dopełniacz:



Obecne w osoczu

fikoliny

w połączeniu z

MASP ,mają zdolność wiązania N-
acetyloglukozaminy.



U człowieka występuja fikoliny: L, H i M.



Aktywują dopełniacz tylko fikoliny L i H.



Fikoliny L i M opłaszczenie i ułatwienie
fagocytozy drobnoustrojów.

Niedobór MBL



Niedobór MBL , np. wywołanego mutacją genu
kodującego lektynę, jest:



zmniejszona odporność p/zakaźna



i nawracające infekcje

Niedobór MBL



Paradoksalnie, niedobór MBL może zwiększyć
odporność przeciwko mikroorganizmom,
które wykorzystują opłaszczenie przez
dopełniacz do wnikania przez receptory CR
do naszych komórek np.



prątki gruźlicy



czy pierwotniaki wywołujące
leiszmaniozę.

KOMPLEKS MAC-

membrane

attack complex



W wyniku działania konwertaz C5 powstaje
C5b, który przyłącza kolejno składniki C6, C7,
C8 i C9 i powstaje zespół składników
dopełniacza C5b6789 tworzący w pełni
uformowany kanał określany jako kompleks
atakujący błonę –MAC (membrane attack
complex).

C4b2a
3b

C5a

C5

C5
b

C6

C7

C8

C9

C5b6

C5b67

C5b678

C5b678
9
(MAC)

Powstawanie MAC

MAC – kompleks atakujący błonę



Główna rola kompleksu MAC to niszczenie
mikroorganizmów wnikających do naszych
tkanek.



Wrażliwe na ten atak są:



bakterie G(-),



niektóre wirusy,



pierwotniaki



i mikoplazmy.

KOMPLEKS MAC cd.



Bakterie G(+) bronią się przed dopełniaczem
grubą warstwą peptydoglikanu.



Kompleks MAC zdolny jest także do
niszczenia erytrocytów bądź komórek
jednojądrzastych np. zakażonych wirusem,
jeżeli są rozpoznawane i opłaszczone
przeciwciałami aktywującymi dopełniacz.

Powstania kanałów powoduje

wypływ z

komórki:

 jonów, 

ATP,

substancji odżywczych ,

i wielu innych związków niezbędnych do
prawidłowej funkcji mikroorganizmów.

Z drugiej strony natomiast

do komórki

napływa woda (ze względu na wyższe ciśnienie
osmotyczne w komórce).

Zniszczenie drobnoustrojów w
skutek:

Kompleks atakujący błonę:



Defekt genetyczny, dotyczący jednego ze
składników końcowej drogi dopełniacza od
C5-C9,powoduje:



zmniejszoną odporność na zakażenia np.
Neisseria meningitidis i N.gonorrhoeae.

epidemiologiamolecular.com 

Receptory dla składników dopełniacza CR –

funkcja:



Ułatwianie wiązania i fagocytozy przez komórki
żerne opłaszczonych przeciwciałami cząsteczek lub
komórek,



Usuwanie kompleksów immunologicznych,



Regulacja (głównie hamowanie) aktywacji
dopełniacza,



Udział w regulacji odpowiedzi immunologicznej.

CR1(CD35)



Zwany też receptorem C3b( C3bR), występuje
na wielu komórkach.



Fagocytozę przez CR1 stymuluje
fibronektyna i laminina



Uczestniczy w wychwytywaniu przez komórki
dendrytyczne antygenów zawartych w
kompleksach ( wychwytywanie to zachodzi
między innymi w grudkach limfatycznych).

CR1 (CD35)



CR1 obecny na erytrocytach spełnia ważna
rolę w usuwaniu z krwiobiegu kompleksów
immunologicznych zawierających dopełniacz,
które mogłyby odkładać się w nerkach i
indukować ich uszkodzenie.



Przyleganie opłaszczonych przez dopełniacz
kompleksów immunologicznych bakterii lub
wirusów do erytrocytów nazywamy
adherencją immunologiczną.

CR2(CD21)



Zwany również receptorem C3d(C3dR)



Występuje głownie na limfocytach B,
komórkach dendrytycznych i komórkach
nabłonkowych gardła.



Chroni przed apoptozą i wzmaga aktywację
limfocytów B, poprzez cząsteczki CD19 i
CD81, z którymi łączy się w błonie
komórkowej tworząc tzw. koreceptor
limfocytów B.

CR2( CD21)



Niektóre antygeny połączone ze składnikami
dopełniacza rozpoznawanymi prze CR2
umożliwiają krzyżowe wiązanie receptorów BCR
i CR2 i stają się wielokrotnie immunogenne.



Obecność CR2 na grudkach komórek
dendrytycznych ma znaczenie dla utrzymania
limfocytów B pamięci.



Stanowi receptor dla wirusa Epsteina-Barr,
ułatwiając zakażenie komórek.

CR3(CD11b/CD18)



Określany symbolami MO-1 lub MAC-1(CD11b/CD18),



Udział w fagocytozie cząsteczek lub komórek
wiążących składniki dopełniacza,



Ma właściwości bezpośredniego wiązania niektórych
bakterii,



Wykorzystywany przez niektóre bakterie np.
Mycobacterium tuberculosis a także wirusy
HIV(wnika do limfocytów Th w późniejszym etapie do
innych komórek) czy wirus Zachodniego Nilu do
wnikania do makrofagów.

CR4



Występuje na neutrofilach, monocytach i
makrofagach



Główną ich funkcją jest fagocytoza
kompleksów immunologicznych i
mikroorganizmów



Podobnie do CR3 jest integryną i spełnia
funkcje „dodatkowej” cząsteczki adhezyjnej
na komórkach żernych

Regulacja układu dopełniacza



Głównym zadaniem jest zabezpieczenie
naszego organizmu przed jego działaniem,



Przejawia się zdolnością niektórych
składników dopełniacza do spontanicznego
rozkładu np. konwertaz C3i C5 drogi
klasycznej oraz drogi alternatywnej,



Z drugiej strony, czynne mechanizmy
dezaktywacji

Regulacja układu dopełniacza



Mechanizmy i czynniki regulujące dzielimy na
:



błonowe

, które są związane z błonami

komórkowymi



i działające w osoczu czyli

osoczowe

czynniki

regulujące aktywność dopełniacza

Błonowe czynniki regulujące
aktywność dopełniacza:



CR1



DAF



MCP



protektyna

Błonowe czynniki regulujące

aktywność dopełniacza- CR1:



Kofaktor dla czynnika I rozkładającego C4b i
C3b, dzięki czemu kompleksy immunologiczne
transportowane przez erytrocyty w drodze
rozkładane są przez czynnik I



Zdolność inaktywowania konwertaz C3 i C5
ochrona przed przypadkową lizą komórki

Błonowe czynniki regulujące

aktywność dopełniacza- DAF- decay-

accelerating factor)



DAF (CD55) czynnik przyspieszający rozkład



Hamuje powstawanie konwertaz



Wybitnie przyspiesza spontaniczny rozkład
konwertaz C3 i C5 obydwu dróg



Zapobiega formowaniu się konwertaz C3



Uzyskano rozpuszczalny DAF dzięki inżynierii
genetycznej, który może znaleźć zastosowanie w
hamowaniu niektórych reakcji zapalnych

Błonowe czynniki regulujące

aktywność dopełniacza- MCP-

membrane cofactor protein



MCP(CD46)- błonowy kofaktor białkowy



Obecny prawie na wszystkich komórkach jądrzastych



Wiąże składniki C3b i C4b



Kofaktor dla czynnika I



Zapobiega formowaniu na powierzchni błony konwertazy C3



Jest receptorem komórkowym dla wirusa odry

Błonowe czynniki regulujące
aktywność dopełniacza-
Protektyna



Prorektyna (CD59) występuje w błonie wielu
komórek



Wiąże C8 i C9



Hamuje polimeryzację C9



Hamuje formowanie kompleksu MAC i
tworzenie się kanałów

Osoczowe czynniki regulujące
aktywność dopełniacza :



Inhibitor C1



Czynnik I



Białko wiążące C4



Czynnik H



Rekonektyna (FHL-1)



Inaktywatory anafilatoksyn



Witronektyna( bialko S)



Klasteryna



Properdyna

Osoczowe czynniki regulujące

aktywność dopełniacza –

Inhibitor C1



Należy do inhibitorów proteaz serynowych



Wiąże aktywne C1r i C1s, blokując dalszą aktywację



Zabezpiecza przed konsekwencjami
spontanicznej aktywacji,



Natomiast silne aktywatory klasycznej drogi
aktywacji dopełniacza np. kompleksy
immunologiczne przełamują tę blokadę.

Osoczowe czynniki regulujące

aktywność dopełniacza-

czynnik I



Inaktywator C3b/C4b



Proteaza osocza rozkładająca C3b i C4b



CR1, CR2, MCP w błonie komórkowej są
kofaktorem czynnika I,



Kofaktory dla czynnika I w płynach
tkankowych, czynnik H i białko wiążące C4

Osoczowe czynniki regulujące

aktywność dopełniacza-

białko wiążące C4



Przyspiesza rozpad konwertazy C3 drogi
klasycznej

Inne osoczowe czynniki regulujące

aktywność dopełniacza:



Czynnik H przyspiesza rozkład kompleksu
C4b2a i jest kofaktorem dla czynnika I,



Rekonektyna podobna do czynnika H,



Witronektyna wiąże C5b-7 zapobiegając
wbudowywaniu się tego kompleksu w błonę,



Inaktywatory anafilatoksyn karboksypeptydazy
N i R inaktywujące anafilatoksyny.

Komórki jądrzaste są lepiej zabezpieczone
przed atakiem dopełniacza niż erytrocyty.

Usuwanie, w drodze endocytozy lub
egzocytozy, fragmentów błony z
wbudowanym kompleksem,

Naprawa uszkodzeń w wyniku syntezy
lipidów.

Zabezpieczenie przed
dopełniaczem

IMMUNOKONGLUTYNINY

Są to autoprzeciwciała przeciw związanym
składnikiem dopełniacza, głownie C3.

Pojawiają się one w następstwie zakażeń oraz
w stanach zapalnych .

Mają zdolność aglutynacji pokrytych
dopełniaczem cząsteczek i mikroorganizmów.

Jest wiele mikroorganizmów, które bronią

się przed dopełniaczem na przykład-

wirusy:



Niektóre wirusy stymulują w zakażonych
komórkach syntezę białek hamujących
aktywację dopełniacza, wbudowują te białka
do swej otoczki „zabierając” je z błony
zakażonych komórek(np. DAF)



Lub mają geny kodujące białka homologiczne do
nich( np.MCP lub protektyna)

Zabezpieczenie bakterii:



Niektóre bakterie hamują aktywację
dopełniacza, blokując fragment Fc p/ciał,
opłaszczają się czynnikiem H lub „zezwalają”
na aktywację dopełniacza z dala od swej błony
komórkowej na długich łańcuchach
polisacharydowych.

Zabezpieczenie pierwotniaków:



Niektóre pierwotniaki usuwają ze swej błony
komórkowej próbujący je „przedziurawić”
kompleks MAC przez wytworzenie
pęcherzyka i oderwanie fragmentu błony z
wbudowanym kompleksem.

Jad kobry



Zawiera czynnik (cobra venom factor CVF)
tworzący kompleksy:



CVF-Bb



CVFBbC3b



Kompleksy te mają właściwości konwertazy C3
drogi alternatywnej.



Konwertaza ta nie podlega inaktywującemu
wpływowi czynnika I i H, wywołując
niehamowaną aktywację dopełniacza.

Niedobory składników dopełniacza

Rola dopełniacza w odporności nieswoistej ma
zasadnicze znaczenie dla powstrzymywania
infekcji, zanim rozwinie się odpowiedź swoista.

Defekt genetyczny może dotyczyć prawie
każdego składnika zarówno klasycznej, jak i
alternatywnej drogi aktywacji dopełniacza oraz
białek regulatorowych.

Brak składników drogi alternatywnej stwierdza
się niezwykle rzadko.

Niedobory składników dopełniacza

cd.



Większość niedoborów odporności związanych z
brakiem poszczególnych składników dopełniacza
dziedziczy się autosomalnie recesywnie,



Niedobór properdyny jest sprzężony z
chromosomem X.



Niedobór inhibitora C1 powodujący obrzęk
naczynioruchowy (Quinckego) dziedziczy się
autosomalnie dominująco.



Obrzęk naczynioruchowy (obrzęk angioneurotyczny,
obrzęk Quinckego, ang. angioedema)



Choroba skóry i błon śluzowych, charakteryzująca się
występowaniem ograniczonych obrzęków.



Obrzęki te są niebolesne, niezapalne, bez świądu, nie
poddają się uciskowi



Obrzęki najczęściej obejmują twarz, kończyny i okolice
stawów.



Zdarzają się także obrzęki w obrębie błon śluzowych dróg
oddechowych i przewodu pokarmowego.

Obrzęk Quinckego

Obrzęk Quinckego



Obrzęk naczynioruchowy pojawia się w
różnym wieku najczęściej w wieku dziecięcym
lub okresie pokwitania, ale zdarza się też
początek w wieku dorosłym



Obrzęk naczynioruchowy może być groźny dla
życia, gdy zlokalizowany jest w gardle lub
krtani i gdy grozi zamknięciem dróg
oddechowych. Może wówczas dojść
do asfiksji,(martwicy), a w konsekwencji do
śmierci.

Pacjenci z niedoborami

składników dopełniacza mają

skłonność do:



Chorób autoimmunizacyjnych na tle
kompleksów Ag-Ab np. toczeń, kłębkowe
zapalenie nerek



Niedobór:



C1q,



C1r,



C1s,



C2,



C4

Niedobory składników

dopełniacza:



Nawracające zakażenia bakteryjne wywołane przez:

1.

Paciorkowce



niedobór C3,



czynnika H ,



czynnika I

2.

Dwoinkę zapalenia opon mózgowo rdzeniowych

Neisseria meningitidis



niedobór C5,C6,C7,C8,C9,



czynnika D,



properdyny

Niedobory składników

dopełniacza:



Niedobór inhibitora C1, który hamuje:



C1,



plazminę,



kalikreinę



aktywny cz XII kaskady krzepnięcia



Powoduje rozwój obrzęków zagrażających
życiu w przypadku krtani.

Niedobory składników

dopełniacza

:



Niedobór MBL:



zmniejszona odporność p/zakaźna,



częste i nawracające infekcje

Ocena układu dopełniacza



wykrycie wrodzonych niedoborów
składników dopełniacza



diagnostyka chorób, w których dochodzi do
jego pobudzenia.

Określa się poziom poszczególnych składników

dopełniacza oraz jego aktywność.

Diagnostyka układu dopełniacza



Oznaczanie całkowitego stężenia

składowych w

surowicy - najczęściej :



C3,



C4,



C1 inhibitora,



czynnika B,



czynnika P (properdyna).



Wykorzystuje się metody serologiczne z
wykorzystaniem swoistych przeciwciał:
immunodyfuzja radialna, ELISA, RIA lub metody
turbidymetryczne i nefelometryczne.

Diagnostyka układu

dopełniacza cd.



Oznaczanie aktywności dopełniacza



Metoda 50% hemolizy CH50 :



określa aktywność hemolityczną surowicy



i pozwala ocenić całkowity przebieg klasycznej
drogi aktywacji dopełniacza.



Ustala się stężenie surowicy, przy którym
dochodzi do lizy 50% wystandaryzowanej
zawiesiny erytrocytów barana opłaszczonych
swoistymi przeciwciałami królika ,świnki
morskiej, kurczaka(amboceptor).

Wskazania kliniczne do badania

układu dopełniacza:

1.

Zaburzenia związane z aktywacją
dopełniacza:



Zespół uogólnionej reakcji zapalnej



Zespół zaburzeń czynności wielonarządowej



Zespół niedokrwienny



Zespół nieszczelnych włośniczek



Odrzucenie nadostre i ostre przeszczepu



Zapalenie naczyń



Zapalenie nerek

Wskazania kliniczne do badania

układu dopełniacza:

2.

Zaburzenia autoimmunizacyjne:



Toczeń trzewny układowy



Reumatoidalne zapalenie stawów



Miastenia

3. Zespoły neurodegeneracyjne:



Alzheimer



Stwardnienie rozsiane



Zespół Guillain-Barre

4.

Inne:

ciężki uraz, posocznica, oparzenie

Zakres stężeń głównych

składników dopełniacza



C1q :11-21mg/dl



C3 :80-180mg/dl



C4 :15-40mg/dl



C5 :7-17 mg/dl



Inhibitor C1: 15,4-33,8 mg/dl



Properdyna:1,0-2,0mg/dl



Czynnik B: 17,5-27,5 mg/dl

Dziękuję za uwagę