NOWOTWORY JAKO
CHOROBA CYWILIZACYJNA

Izabela Kajmowicz

Jest chorobą cyklu komórkowego. Cechuje się:



Wzrastaniem w nadmiarze



Nieskoordynowaniem



Bezcelowością



Zaburzeniami różnicowania



Proliferacją mimo wyeliminowania czynnika go

wywołującego

MOLEKULARNO-
GENETYCZNE PODSTAWY

PROTOONKOGENY I ONKOGENY

Transformacja nowotworowa jest możliwa

dzięki mutacjom jakie mogą

zajść w obrębie 4 różnych klas genów:



Protoonkogenów – stymulujących proliferację



Genów supresorowych (antyonkogenów) –

hamujących proliferację



Genów kontrolujących apoptozę



Genów regulujących naprawę uszkodzonego

DNA

Prawidłowy gen, który w

odpowiedzi na
działanie czynników
mitogennych (np.
czynniki wzrostu)
regulują proliferację i
stopień zróżnicowania
komórek. W skutek
mutacji może stać się
onkogenem.

Prowadzą do

transformacji
nowotworowej w
sposób dominujący.
Prowadzą do
powstawania
onkoprotein.
Onkoproteiny wykazują
funkcję czynników
wzrostu, białek
przekaźnikowych oraz
regulatorów cyklu
komórkowego.

Protoonkogeny

Onkogeny

MUTACJE PUNKTOWE

o

Tranzycja- jest to zmiana, która dotyczy zasady

purynowej; ma miejsce wówczas zamiana zasady

purynowej na inną;

o

Transwersja- w tym przypadku ma miejsce zamiana

zasady purynowej na pirymidynową lub też odwrotnie;

o

Delecja- polega ona na wypadnięciu jednej bądź więcej

par nukleotydów;

o

Insercja- polega na wstawieniu dodatkowej pary ( lub

par) nukleotydów do DNA;

CZYNNIKI REGULUJĄCE CYKL
KOMÓRKOWY



geny supresorowe



geny kontrolujące apoptozę



geny regulujące naprawę DNA,

KARCYNOGENEZA

INICJACJA

Aby komórka z mutacją mogła przekształcić się w

komórkę nowotworową muszą zaistnieć 2 warunki:

1.

Mutacja nie może być letalna i nie może zostać

naprawiona

2.

Komórka z mutacją musi się podzielić – mutacja

musi przetrwać i się utrwalić

PROMOCJA

Następuje zwiększenie tempa zmian w

komórce, pogorszenia jej funkcji i

niestabilności genomu. Etap ten zachodzi

dzięki promotorom, które stymulują

proliferację zainicjowanej komórki,

umożliwiają gromadzenie się dodatkowych

mutacji.

Same promotory nie wywołują choroby, lecz

umożliwiają zainicjowanie transformacji

nowotworowej. Podejrzewa się, że stabilizują

pierwszą mutację.

PROGRESJA

Jest zaawansowanym i trudnym zjawiskiem.

Nieustające mutacje prowadzą do powstania

coraz to nowych rodzajów komórek. Z

czasem komórki oddzielają się od tak zwanej

macierzy tkankowej (podłoża). Zaczynają

naciekać tkanki położone w ich otoczeniu, a

w późniejszym stadium zaawansowania

choroby, atakują już węzły chłonne i odległe

narządy.

ZMIANY PRZEDNOWOTWOROWE

To kliniczne lub/i histopatologicznie stwierdzana

zmiana, z której częściej może rozwinąć się

nowotwór złośliwy. Ich wykrycie może się wiązać

ze stwierdzeniem stanu przednowotworowego.

Jest to stan nienowotworowy, w którym ryzyko

wystąpienia nowotworu jest podwyższone.

ZACHOROWALNOŚĆ

W krajach rozwiniętych jest to druga

przyczyna zgonów, po chorobach sercowo-

naczyniowych. Przez wiele lat zarówno

zachorowalność jak i umieralność z powodu

złośliwych chorób nowotworowych rosła.

Podłoże takiego stanu rzeczy to zmiana

struktury demograficznej społeczeństw na

przestrzeni lat oraz ekspozycja na

kancerogeny, do dziś nie wszystkie

rozpoznane.

W Polsce notuje się 155 tysięcy zachorowań i

93 tysiące zgonów rocznie.

Już Hipokrates opisywał przypadki zachorowań i

opisy jak sobie radzić z tą chorobą, a współczesne

badania wskazują na obecność śladów zmian

nowotworowych w zmumifikowanych ciałach

sprzed tysięcy lat.

Starożytności sięga też najstarsza metoda leczenia

jaką w tym przypadku jest chirurgia.

PRZEŻYCIE I UMIERALNOŚĆ

CHARAKTERYSTYKA KILKU
NOWOTWORÓW

NOWOTWÓR PIERSI

Rak piersi to najczęściej występujący nowotwór

złośliwy wśród Polek. Dane epidemiologiczne

pokazują, że z obecnie żyjących, co 14 Polka

zachoruje na raka piersi w ciągu swojego życia.

Rak piersi jest pierwszą przyczyną zgonów u

kobiet w wieku 40-54 lat.

NOWOTWÓR PŁUC

Rak płuc jest najczęstszym nowotworem

występującym w Polsce i na świecie. Rak

płuca jest przyczyną około 1/6 wszystkich

zgonów z powodu nowotworów w Polsce.

Główne objawy to przewlekły, uporczywy

kaszel, częste, nawracające, nie poddające

się leczeniu stany zapalne dróg oddechowych

i płuc. Często towarzyszy tym objawom płyn

w jamach opłucnej, chrypka, a także

odpluwanie plwociny podbarwionej krwią.

NOWOTWÓR SZYJKI MACICY

W Polsce rak szyjki macicy jest szóstym pod względem

częstości występowania nowotworem złośliwym

rozpoznawanym u kobiet. Polska zajmuje aktualnie

pierwsze miejsce wśród krajów Unii Europejskiej pod

względem liczby nowych zachorowań na raka szyjki

macicy rocznie. Każdego roku notuje się w naszym

kraju ponad

3 000 nowych zachorowań i blisko 1800 zgonów

spowodowanych tym nowotworem (dane

Ministerstwa Zdrowia)

Wstępne rozpoznanie przeprowadza się na

podstawie badania cytologicznego, dokładniejszym

badaniem jest kolposkopia i pobranie wycinka do

analizy histopatologicznej.

NOWOTWÓR JELITA GRUBEGO

Rak jelita grubego należy do najczęstszych

nowotworów złośliwych w Polsce i na świecie,

głównie w krajach rozwiniętych. Jeżeli rak

jelita grubego zostanie wykryty we wczesnej

fazie odsetek 5-letnich przeżyć wynosi 90%;

gdy do rozpoznania dochodzi w najbardziej

zaawansowanym stadium choroby (stopień

D), szansę na przeżycie 5 lat ma zaledwie 5%

pacjentów.

NOWOTWÓR PROSTATY

Rak stercza to jeden z najczęściej

występujących nowotworów złośliwych u

mężczyzn, w Polsce pod względem zapadalności

ustępuje jedynie rakowi płuca. W 2005 roku

rozpoznano go u ponad 7000 mężczyzn, a liczba

zmarłych z jego powodu wyniosła prawie 3600.

W ostatnich latach obserwuje się stopniowy (ok.

2,5% rocznie) wzrost liczby nowych

rozpoznań raka prostaty.

BIAŁACZKA

W Polsce rozpoznaje się białaczkę u ok. 300

dzieci rocznie, z czego u ok. 250 jest to ostra

białaczka limfoblastyczna, najczęstszy

nowotwór wieku dziecięcego. Rozpoznanie

ostrej białaczki szpikowej stawiane jest u ok.

50-60 dzieci rocznie. (dane Ministerstwa

Zdrowia)

Objawy to głównie: częste nawrotowe

zapalenia dróg oddechowych przebiegające z

gorączką, osłabienie, niedokrwistość i bóle

kostno-stawowe.

CZERNIAK

W Polsce zachorowalność na czerniaka wynosi około

6 przypadków na 100 tysięcy ludności, co oznacza

około 2400 nowych zachorowań rocznie, jednak

obserwuje się bardzo wysoką dynamikę wzrostu

zachorowań (niemal trzykrotnie więcej nowych

rozpoznań w 2002 roku w porównaniu z 1982

rokiem).

Bardzo przydatną metodą przy prewencji jest

algorytm diagnostyczny ABCDE, zaproponowany

przez Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne:

CZYNNIKI RAKOTWÓRCZE

1.

Palenie tytoniu

2.

Nadmierna masa ciała

3.

Alkohol

4.

Wirusowe czynniki rakotwórcze

5.

Nadmierna ekspozycja na UV

PREWENCJA

Tytoń - Wiele nowotworów (30%) jest powiązane z tytoniem
Alkohol - Poprzez obniżenie odporności oraz działanie

miejscowe, alkohol zwiększa ryzyko zachorowania na pewne
typy nowotworów.

Promieniowanie UV - Jest niebezpieczne ze względu na ryzyko

powstania raków skóry. Należy unikać długiej ekspozycji,
stosować kremy z filtrem i nie korzystać z solariów.

Dieta - Wiadomo, że ubogo błonnikowa dieta wpływa na wzrost

ryzyka zachorowania na raka jelita grubego.

Szczepionki - Warto stosować szczepionki przeciwko wirusom

mogącym powodować rozwój pewnych typów nowotworów
np. szczepionkę przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego
(HPV), mogącemu prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy
czy też przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
(jako prewencja raka wątrobowokomórkowego).

Unikanie czynników rakotwórczych - Należy unikać czynników

o udowodnionym charakterze kancerogennym jak azbest
czy związki aromatyczne.

ŹRÓDŁA

1.

WHO – Cancer Mortality Database

2.

Krajowy Rejestr Nowotworów

3.

Richard F. Mould – Statystyka zachorowań
na nowotwory ze szczególnym
uwzględnieniem raka prostaty, okrężnicy i
odbytnicy, płuca oraz piersi i szyjki macicy

4.

Staphen B.Baylin & Petar A. Johnes – A
decade od exploring the cancer epigenome
– biological and translational implications

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Izabela Kajmowicz