Podstawowe pojęcia 

stosowane w 

gastronomii

ŚRODKI SPOŻYWCZE

to substancje pochodzenia 
zwierzęcego lub roślinnego oraz 
ich mieszaniny niezbędne dla 
organizmu ludzkiego. Mogą być 
spożywane w stanie naturalnym 
lub przetworzone.

SUROWCE

to środki spożywcze (materiały 
wyjściowe), z których o 
przetworzeniu otrzymuje się 
półprodukty i produkty gotowe.

PÓŁPRODUKTY

środki spożywcze, które są 
przygotowane do dalszej 
obróbki m.in. Cieplnej.
Półproduktem jest także 
niektóra żywność wygodna.

ŻYWNOŚĆ WYGODNA

to produkty spożywcze otrzymywane 
w wyniku przetwarzania surowców z 
wykorzystaniem operacji, zalecanych 
przez dobrą praktykę technologiczną 
(GMP), które nadają pożądaną 
trwałość wyrobom i umożliwiają 
szybkie przygotowanie z nich lub w 
połączeniu z innymi przetworzonymi 
składnikami bezpiecznych posiłków.

PRODUKTY (WYROBY 
GOTOWE)

to środki spożywcze przeznaczone 
do bezpośredniej konsumpcji. 
Często mogą być równocześnie 
surowce, np. owoce.
owoc – np. jabłko w pełni dojrzałe 
przeznaczone w całości na deser
owoc – np. jabłka jako surowiec do 
sporządzenia kompotu.

POTRAWA

to 

wyrób kulinarny przeznaczony 

do bezpośredniej konsumpcji.

POSIŁEK

to zestaw potraw lub produktów 
żywnościowych spożywczych w 
określonych porach dnia 
(śniadanie, II śniadanie, obiad, 
podwieczorek, kolacja).

MENU

to zestaw co najmniej trzech 
dań ułożonych w harmonijną 
całość. Menu jest propozycją 
całego posiłku.

Przetworzone środki spożywcze

Np.:
 wędliny
 sery
 pieczywo

Naturalne środki 

spożywcze:

Np.:
 mleko
 jaja
 warzywa
 owoce

Podział środków 

spożywczych:

 ze względu na pochodzenie:
 roślinne
 mineralne (NaCl – sól)
 zwierzęce;
 ze względu na trwałość:
 trwałe
 nietrwałe;

 ze względu na skład 

chemiczny:

 białkowe (np. mięso, ryby, wedliny)
 tłuszczowe (np. oleje roślinne, 

masło)

 witaminowo – mineralne (np. 

warzywa, owoce)

 węglowodanowe (np. pieczywo, 

płatki kukurydziane, miód);

 

ze względu na stopień 

przetworzenia:

 surowce (np. surowe ziemniaki na 

frytki)

 półprodukty (np. surowe ziemniaki 

pokrojone w słupki, przeznaczone na 
frytki)

 wyroby gotowe (np. usmażone 

pokrojone w słupki ziemniaki – frytki).