Materializm a idealizm

Sposób odpowiedzi na pytanie o stosunek

myślenia do bytu stanowi kryterium

podziału filozofii na dwa podstawowe

kierunki: materializm i idealizm.

1

Etapy rozwoju filozofii

• Struktura problematyki filozoficznej:

– Gnoseologia (teoria poznania)
– Ontologia (teoria bytu)
– Historiozofia (teoria społeczeństwa)

• Podstawowe kierunki filozofii: materializmy i

idealizmy

• Krytycyzm indywidualny a formacje

myślowe

• Geneza i źródła społeczeństwa masowego i

jego wpływ na filozofowanie

Kryteria podziału filozofii na

materializm i idealizm

• Podstawowe zagadnienia filozofii:

– stosunek między materią a myśleniem,
– bytem a świadomością.

3

Aspekty sporu idealizmu z

materializmem

1. teoriopoznawczy: dotyczy stosunku między myślą

poznawczą człowieka a poznawaną
rzeczywistością i wymaga odpowiedzi na pytanie:
czy otaczający człowieka świat jest poznawalny?

2. ontologiczny: dotyczy natury świata i odpowiada

na pytania: jaki jest świat? co jest genetycznie i
funkcjonalnie pierwotne: materia czy
świadomość?

3. historiozoficzny: dotyczy stosunku między bytem

społecznym a świadomością społeczną i
odpowiada na pytanie o charakter podstawowych
czynników rozwoju społecznego.

4

Etapy rozwoju filozofii

materialistycznej

• Materializm naiwny
• Mechanistyczny
• Dialektyczny
• Podstawowe cechy wspólne i różnice

5

Idealizm

•Dwa nurty idealizmu:

–Obiektywny
–Subiektywny

•Społeczne źródła idealizmu:

–Oddzielenie pracy umysłowej od fizycznej

przyczyną złudzenia o niezależności
ludzkiego myślenia od praktyki i określającej
roli myślenia w stosunku do bytu

–Klasowe źródła i funkcje tego poglądu

6

Teoriopoznawcze źródła

idealizmu

• Absolutyzacja jednej ze stron procesu poznania

(podmiotu lub przedmiotu).

– Idealizm obiektywny: oderwanie cech ogólnych w

postaci pojęć – idei od realnej rzeczywistości i
uznanie ich za samoistne. Pozorna obiektywność
przedmiotu poznania.

– Idealizm subiektywny: absolutyzacja roli podmiotu w

procesie poznania. Sprowadzenie poznawanego
świata do wrażeń zmysłowych.

• Związek idealizmu z religią: podobieństwo

gnozeologicznych i społecznych źródeł
idealizmu

7

Współczesne formy materializmu i

idealizmu

• Klasowe i światopoglądowe

uwarunkowania interpretacji
osiągnięć współczesnej nauki
podstawą walki idealizmu z
materializmem.

• Neopozytywistyczna odmiana

idealizmu w teorii poznania.

8

Walka idealizmu z materializmem a

przyrodoznawstwo

– Indeterministyczna interpretacja zasady

nieoznaczoności Heisenberga,

– Kwestionowanie materialności cząstek

elementarnych.

– Teorie kreacjonizmu i finalizmu jako

forma walki z materializmem na gruncie
nauk biologicznych.

– Teoria ewolucji wszechświata Teilharda

de Chardin jako przykład tendencji
uwspółcześniania treści idealizmu.

9

Walka idealizmu z materializmem w

historiozofii

– Negacja obiektywnych praw rozwoju

społecznego w koncepcjach
idealistyczno-subiektywistycznych

– Ideologiczne uwarunkowanie tych teorii
– Próba wulgaryzacji materialistycznego

światopoglądu poprzez negację
zawartości problematyki etycznej

10

Ideologiczne formy walki

materializmu z idealizmem

• Spór między materializmem a idealizmem jako

specyficzna forma walki klasowej.

• Swoistość współczesnego etapu walki między

materializmem a idealizmem: rozwój rewolucji
naukowo-technicznej określa nowy zakres dyskusji
filozoficznych i światopoglądowych.

• Współczesne przemiany społeczne, rewolucje

społeczne przenoszą akcent walki ideologicznej z
terenu dotyczącego sporu o naturę i budowę świata
na teren form życia społeczno-politycznego,
stosunków międzyludzkich (etyka, ideologia,
humanizm, wizje przyszłości).

11

Związek społecznych teorii z

ruchami politycznymi i społecznymi

• Związki między przekonaniami

światopoglądowymi a postawami
politycznymi i względna niezależność
tych ostatnich.

• Konsekwencje charakteru tych relacji

dla praktyki społecznej i politycznej.

• Rola partii politycznych w

organizowaniu współpracy
politycznej ludzi o różnych
światopoglądach.

12